Laø TAÁT CAÛ Trong MOÏI SÖÏ
(1Cor.15:28)

36 baøi Giaùo Lyù veà Chuùa Cha
cuûa Ñöùc Gioan Phaoloâ II
Ñaminh Maria Cao Taán Tónh, BVL, soaïn dòch

Prepared for internet by Vietnamese Missionaries in Taiwan

(28) Baøi Giaùo Lyù cuûa ÑTC Gioan Phaoloâ II
Thöù Tö ngaøy 21 thaùng 5 naêm 1986

Thieân Chuùa quan phoøng
vaø Töï Do cuûa Con Ngöôøi

Trong cuoäc haønh trình tieán saâu vaøo maàu nhieäm Thieân Chuùa laø Ñaáng Quan Phoøng, chuùng ta thöôøng ñuïng phaûi vaán naïn naøy: neáu Thieân Chuùa hieän dieän vaø hoaït ñoäng nôi moïi söï thì con ngöôøi coù töï do theá naøo ñöôïc? Töï do cuûa con ngöôøi tröôùc heát mang moät yù nghóa vaø taùc haønh ra sao? Theo yù nghóa cuûa Vieäc Quan Phoøng thaàn linh, chuùng ta phaûi hieåu theá naøo veà hoa traùi xaáu xa cuûa toäi loãi phaùt hieän töø vieäc laïm duïng töï do?

Chuùng ta haõy laäp laïi lôøi tuyeân xöng long troïng cuûa Coâng Ñoàng Chung Vaticanoâ I: "Taát caû moïi söï Thieân Chuùa ñaõ döïng neân thì Ngaøi baûo toàn vaø ñieàu khieån baèng Vieäc Quan Phoøng cuûa Ngaøi 'moät caùch quyeàn naêng cho ñeán taän bieân cöông bôø coõi vaø quaûn trò taát caû moïi söï ñaâu vaøo ñoù" (x.Wis.8:1). 'Taát caû moïi söï phôi baày vaø hieän loä tröôùc maét cuûa Ngaøi' (x.Heb.4:13), ngay caû nhöõng gì seõ xaåy ra bôûi vieäc khôi ñoäng töï do nôi taïo vaät" (DS 3003).

Maàu nhieäm cuûa Vieäc Quan Phoøng thaàn linh ñaõ ñöôïc in saâu vaøo toaøn theå coâng cuoäc taïo döïng. Vôùi tö caùch bieåu hieän cho söï khoân ngoan ñôøi ñôøi cuûa Thieân Chuùa, döï aùn Quan Phoøng coù tröôùc coâng cuoäc taïo döïng. Vôùi tö caùch bieåu hieän cho quyeàn naêng haèng höõu cuûa Ngaøi, Vieäc Quan Phoøng naøy chi phoái coâng cuoäc taïo döïng vaø laøm cho coâng cuoäc taïo döïng hieäu thaønh. Theo moät yù nghóa naøo ñoù, coù theå noùi raèng, Vieäc Quan Phoøng ñöôïc hieän thöïc nôi coâng cuoäc taïo döïng. Vieäc Quan Phoøng naøy laø moät Vieäc Quan Phoøng sieâu vieät, ñoàng thôøi cuõng coù saün nôi caùc söï vaät, nôi taát caû moïi söï. Theo baûn vaên cuûa Coâng Ñoàng chuùng ta vöøa ñoïc, ñieàu naøy ñaëc bieät ñuùng trong tröôøng hôïp cuûa taïo vaät ñöôïc ban cho minh trí vaø yù muoán töï do.

Trong khi dung hoøa "moät caùch quyeàn naêng vaø ñaët ñònh ñaâu vaøo ñoù" toaøn theå taïo thaønh, thì Vieäc Quan Phoøng laïi ñaëc bieät oâm aáp nhöõng thuï taïo ñöôïc döïng neân theo hình aûnh vaø töông töï nhö Thieân Chuùa. Hoï tham höôûng, nhôø nieàm töï do ñöôïc Taïo Hoùa ban cho, "vieäc töï laäp cuûa caùc höõu theå taïo thaønh", hieåu theo yù nghóa cuûa Coâng Ñoàng Chung Vaticanoâ II (x.Hieán Cheá Gaudium et Spes, ñoaïn 36). Caùc höõu theå ñöôïc taïo döïng coù baûn tính thuaàn linh cuõng bao goàm trong khoái nhöõng taïo vaät naøy. Chuùng ta seõ noùi veà caùc vò naøy sau. Caùc vò laøm neân theá giôùi voâ hình. Trong theá giôùi höõu hình, con ngöôøi laø ñoái töôïng ñöôïc Vieäc Quan Phoøng thaàn linh ñaëc bieät chuù troïng. Theo giaùo huaán cuûa Coâng Ñoàng Chung Vaticanoâ II thì con ngöôøi "laø taïo vaät duy nhaát treân theá gian naøy ñöôïc Thieân Chuùa döïng neân cho chính hoï" (Hieán Cheá Gaudium et Spes, ñoaïn 24), vaø cuõng chính vì lyù do naøy maø "con ngöôøi… khoâng theå naøo hoaøn toaøn tìm thaáy chính mình tröø phi ban taëng baûn thaân mình" (cuøng ñoaïn treân).

Söï kieän theá giôùi höõu hình ñöôïc vinh vang bôûi vieäc con ngöôøi taïo thaønh ñaõ môû ra tröôùc maét chuùng ta nhöõng nhaõn quan hoaøn toaøn môùi meû veà maàu nhieäm cuûa Vieäc Quan Phoøng thaàn linh. Nhaõn quan hoaøn toaøn môùi meû naøy ñöôïc ñeà caäp ñeán nôi caâu tuyeân ngoân tín lyù cuûa Coâng Ñoàng Chung Vaticanoâ I, ôû cho, caâu naøy nhaán maïnh ñeán tröôøng hôïp, tröôùc con maét khoân ngoan vaø hieåu bieát thaàn linh, taát caû moïi söï ñeàu ñöôïc phôi "traàn ra" ("môû ra"), vaø traàn truïi, ôû moät nghóa naøo ñoù - cho duø loaøi taïo vaät coù lyù trí taùc haønh theo töï do cuûa mình. Ñieàu naøy bao goàm nhöõng gì gaây ra bôûi vieäc choïn löïa coù yù thöùc vaø bôûi vieäc quyeát ñònh töï do cuûa baûn vò con ngöôøi. Ngay caû veà laõnh vöïc naøy, Vieäc Quan Phoøng thaàn linh cuõng vaãn ñoùng vai troø laø nguyeân nhaân saùng taïo vaø ñieàu haønh theo thöôïng quyeàn cuûa mình. Thöôïng quyeàn naøy laø moät thöôïng quyeàn sieâu vieät cuûa Söï Khoân Ngoan yeâu thöông, vaø bôûi yeâu thöông ñaõ taùc haønh moät caùch maõnh lieät vaø töø aùi. Vieäc Quan Phoøng naøy laø moät Vieäc Quan Phoøng quan taâm baèng tình phuï töû, moät Vieäc Quan Phoøng raát saâu xa nôi taïo vaät song vaãn toân troïng töï do cuûa taïo vaät, trong vieäc höôùng daãn, ñôõ naâng vaø dìu daét taïo vaät cuûa mình ñeán ñích ñieåm cuûa chuùng.

ÔÛ nôi ñieåm gaëp gôõ naøy, giöõa döï aùn saùng taïo haèng höõu cuûa Thieân Chuùa vôùi nieàm töï do cuûa con ngöôøi, böøng leân moät maàu nhieäm khoâng theå hoà nghi, vöøa khoân thaáu, vöøa ñaùng toân thôø. Maàu nhieäm naøy laø ôû moái lieân heä thaâm saâu, tröôùc heát veà sieâu hình roài ñeán taâm lyù, giöõa taùc ñoäng thaàn linh vaø vieäc con ngöôøi töï quyeát. Chuùng ta bieát raèng, vieäc töï do quyeát ñònh naøy lieân quan ñeán sinh hoaït töï nhieân cuûa loaøi taïo vaät coù lyù trí. Theo kinh nghieäm, chuùng ta cuõng bieát ñeán söï kieän veà nieàm töï do cuûa con ngöôøi, moät töï do ñích thöïc, cho duø noù coù bò thöông tích vaø yeáu ñuoái. Veà vaán ñeà lieân heä giöõa nieàm töï do naøy cuûa con ngöôøi vôùi nguyeân nhaân thaàn linh, toát nhaát laø nhaéc laïi vieäc Thaùnh Toâma Aquinoâ nhaán maïnh ñeán yù nieäm veà Vieäc Quan Phoøng nhö laø moät theå hieän cuûa Söï Khoân Ngoan thaàn linh trong vieäc saép xeáp sao cho taát caû moïi söï ñaït ñeán ñích ñieåm xöùng hôïp cuûa chuùng: ratio ordinis rerum in finem, "vieäc saép xeáp hôïp lyù cho caùc söï vaät höôùng veà ñích ñieåm cuûa chuùng" (x. Summa Theol., I, 22, 2). Taát caû nhöõng gì Thieân Chuùa taïo thaønh ñeàu coù cuøng ñích naøy, vaø vì theá ñaõ trôû neân ñoái töôïng cuûa Vieäc Quan Phoøng thaàn linh (x.Summa Theol., I, 22, 2). Nôi con ngöôøi - laø loaøi ñöôïc döïng neân theo hình aûnh Thieân Chuùa - toaøn theå taïo vaät höõu hình phaûi ñöôïc keùo ñeán gaàn Thieân Chuùa, tìm thaáy ôû nôi hoï, moät laàn nöõa, ñöôøng loái cuûa tình traïng veïn toaøn cuoái cuøng cuûa mình. Tö töôûng naøy laø moät trong nhöõng tö töôûng khaùc ñaõ ñöôïc Thaùnh Ireâneâoâ noùi ñeán (Adv. Haer., 4, 38; 1105-1109). Noù ñöôïc vang voïng nôi giaùo huaán cuûa Coâng Ñoàng Chung Vaticanoâ II veà coâng cuoäc phaùt trieån theá giôùi nhôø vieäc laøm cuûa nhaân loaïi (x.Hieán Cheá Gaudium et Spes, ñoaïn 7). Con ngöôøi ñöôïc keâu goïi ñeå thöïc hieän treân theá giôùi moät cuoäc phaùt trieån thöïc söï. Vieäc phaùt trieån naøy phaûi coù moät ñaëc tính khoâng phaûi chæ thuaàn "kyõ thuaät", maø nhaát laø phaûi "ñaïo ñöùc", ñeå laøm cho vöông quoác cuûa Thieân Chuùa trò ñeán trong theá giôùi taïo sinh (x. Hieán Cheá Gaudium et Spes, ñoaïn 35, 43, 57, 62).

Ñöôïc döïng neân theo hình aûnh vaø töông töï nhö Thieân Chuùa, con ngöôøi laø moät taïo vaät höõu hình duy nhaát maø Taïo Hoùa ñaõ "muoán döïng neân cho chính hoï" (Hieán Cheá Gaudium et Spes, ñoaïn 24). Trong moät theá giôùi leä thuoäc vaøo söï khoân ngoan vaø quyeàn naêng sieâu vieät cuûa Thieân Chuùa, con ngöôøi cuõng laø moät höõu theå, moät höõu theå laáy mình laøm ñích ñieåm, cho duø hoï vaãn nhaém ñeán cuøng ñích cuûa mình nôi Thieân Chuùa. Laø moät baûn vò, con ngöôøi coù cuøng ñích rieâng cuûa mình (auto-teleology), vì theá hoï môùi höôùng ñeán vieäc töï nhaän thöùc baûn thaân. Con ngöôøi ñöôïc phong phuù bôûi taëng aân laøm neân nhieäm vuï cuûa hoï. Hoï ñöôïc bao phuû trong maàu nhieäm cuûa Vieäc Quan Phoøng thaàn linh. Chuùng ta ñoïc thaáy trong Saùch Huaán Ca:

Ñöôïc trang bò baèng moät haønh trang "hieän höõu" nhö theá, con ngöôøi baét ñaàu cuoäc haønh trình cuûa mình treân theá gian. Hoï khôûi söï vieát leân gioøng lòch söû cuûa mình. Vieäc Quan Phoøng thaàn linh ñi keøm vôùi hoï trong suoát cuoäc haønh trình cuûa hoï. Chuùng ta ñoïc laïi Saùch Huaán Ca:

Taùc giaû Thaùnh Vònh cuõng noùi leân moät caùch caûm kích cuõng söï thaät naøy nhö sau:

Nhö theá thì Vieäc Quan Phoøng thaàn linh toû mình ra nôi lòch söû loaøi ngöôøi, trong lòch söû taâm tö vaø töï do, trong lòch söû tim oùc vaø löông tri. Nôi con ngöôøi vaø vôùi con ngöôøi, taùc ñoäng cuûa Vieäc Quan Phoøng caàn coù moät chieàu kích "lòch söû". Taùc ñoäng Quan Phoøng caàn coù moät chieàu kích lòch söû nhö vaäy, ôû choã, taùc ñoäng naøy chieàu theo nhòp ñieäu cuøng hoøa mình vôùi leà luaät phaùt trieån baûn tính con ngöôøi, trong khi sieâu vieät tính toái thöôïng nôi höõu theå töï taïi cuûa mình vaãn khoâng bò ñoåi thay vaø khoâng theå thay ñoåi. Vieäc Quan Phoøng laø moät hieän dieän vónh haèng nôi lòch söû nhaân loaïi - lòch söû caù nhaân cuõng nhö coäng ñoàng. Lòch söû cuûa caùc daân toäc vaø cuûa toaøn theå nhaân loaïi môû ra döôùi "con maét" cuûa Thieân Chuùa vaø chòu aûnh höôûng taùc ñoäng quyeàn naêng cuûa Ngaøi. Taát caû nhöõng gì ñöôïc taïo döïng ñeàu "ñöôïc chaêm soùc" vaø quaûn trò bôûi Ñaáng Quan Phoøng. Ñaày loøng quan taâm phuï töû, quyeàn bính cuûa Thieân Chuùa bao haøm vieäc hoaøn toaøn toân troïng töï do ñoái vôùi caùc höõu theå coù lyù trí vaø töï do. Trong theá giôùi taïo thaønh, nieàm töï do naøy laø moät bieåu hieäu cho hình aûnh cuûa vaø neùt töông töï nhö chính Höõu Theå thaàn linh, chính töï do thaàn linh.

Vieäc toân troïng nieàm töï do ñaõ ban cho taïo vaät thieát yeáu ñeán noãi, trong Vieäc Quan Phoøng cuûa mình, Thieân Chuùa ñaõ töøng cho pheùp con ngöôøi sa ngaõ phaïm toäi (keå caû toäi cuûa caùc thieân thaàn). Troåi vöôït hôn taát caû moïi loaøi song vaãn luoân luoân bò haïn höõu vaø baát toaøn, taïo vaät minh trí coù theå laïm duïng töï do vaø coù theå duøng noù phaûn laïi Thieân Chuùa, Ñaáng Hoùa Coâng. Noù laø moät vaán ñeà ñau thöông cho taâm trí con ngöôøi, vaø Saùch Huaán Ca ñaõ suy tö veà vaán ñeà naøy baèng nhöõng lôøi saâu thaúm sau ñaây:

"Ai coù theå khaùm phaù nhöõng sô xuaát?", taùc giaû Thaùnh Vònh ñaõ hoûi nhö theá (x.Ps.19:13). Tuy nhieân, Vieäc Quan Phoøng thaàn linh ñaõ saùng soi cho ngay caû vieäc sô xaåy (bôûi toäi loãi) thaàm kín naøy cuûa con ngöôøi, ñeå chuùng ta bieát traùnh laùnh vaáp phaïm.

Toäi loãi chaúng nhöõng coù theå xaåy ra treân theá gian naøy, nôi con ngöôøi ñöôïc döïng neân nhö moät höõu theå coù lyù trí vaø töï do, noù coøn laø moät söï kieän coù thaät "töø ngay ban ñaàu". Toäi loãi laø vieäc thaät söï choáng laïi Thieân Chuùa. Noù döùt khoaùt vaø tuyeät ñoái khoâng phaûi laø do Thieân Chuùa muoán coù. Tuy nhieân, Ngaøi ñaõ cho pheùp noù, baèng vieäc döïng neân nhöõng höõu theå töï do, baèng vieäc döïng neân loaøi ngöôøi. Ngaøi ñaõ ñeå xaåy ra toäi loãi laø haäu quûa cuûa vieäc laïm duïng nieàm töï do ñöôïc ban taëng. Söï kieän naøy ñöôïc maïc khaûi cho thaáy, cuõng nhö ñöôïc kinh nghieäm bôûi nhöõng haäu quûa cuûa noù. Töø toäi loãi, chuùng ta coù theå suy ra raèng, theo quan ñieåm Khoân Ngoan sieâu vieät cuûa Thieân Chuùa, caên cöù vaøo nhaõn giôùi veà cuøng ñích cuûa toaøn theå taïo vaät, thì vieäc caàn phaûi coù töï do trong theá giôùi taïo thaønh naøy, duø noù coù theå bò laïïm duïng, vaãn quan troïng hôn laø khoâng ban cho theá gian ñöôïc töï do ñeå loaïi tröø taän goác reã dòp toäi.

Tuy nhieân, theo Vieäc Quan Phoøng cuûa Thieân Chuùa, neáu moät ñaøng Ngaøi ñaõ cho pheùp toäi loãi xaåy ra, thì ñaøng khaùc, theo söï quan taâm öu aùi phuï töû cuûa mình, Ngaøi cuõng ñaõ töø ñôøi ñôøi thaáy tröôùc ñöôïc ñöôøng loái laáy yeâu thöông thöïc hieän vieäc ñeàn boài, cöùu chuoäc, coâng chính hoùa vaø cöùu ñoä. Khoâng coù töï do khoâng theå naøo coù yeâu thöông. Trong vieäc xung khaéc giöõa thieän vaø aùc, giöõa toäi loãi vaø cöùu chuoäc, tình yeâu bao giôø cuõng laø tieáng noùi cuoái cuøng.

Back to Vietnamese Missionaries in Taiwan Home Page