Phra Chao - Thöôïng Ñeá - vaø Tam Baûo
Loøng nhieät thaønh truyeàn giaùo
Thôøi buoåi chuùng ta soáng ñang chöùng kieán nhöõng sinh hoaït truyeàn giaùo quy moâ cuûa caùc toân giaùo ñoäc thaàn. Moät soá nhaø truyeàn giaùo khoâng ngöøng saùng kieán nhöõng phöông tieän môùi luoân höõu hieäu ñeå thu huùt tín ñoà. Tuy nhieân ngöôøi ta cuõng coù theå nghi ngôø raèng vieäc tìm caùch caûi giaùo ngöôøi khaùc ôû ñaây coù thích hôïp hay khoâng.
Khuyeán khích vaø giuùp ñôõ moãi ngöôøi nhaän bieát roõ hôn toân giaùo cuûa chính hoï, ñaøo saâu söï hieåu bieát vaø soáng ñuùng vôùi toân giaùo hoï coù phaûi coù giaù trò hôn khoâng?
Gaàn ñaây, trong giôùi phaät töû vôùi nhau, chuùng ta baøn nhieàu veà moät soá thay ñoåi veà giôùi luaät, veà moät soá giaûi thích hay dieãn giaûi môùi trong giaùo huaán maø kitoâ höõu ñaõ töôûng töôïng ra. Chuùng ta cho raèng moät soá giaûi thích ñoù coù tính caùch kích baùc ñoái vôùi chuùng ta.
Kitoâ höõu ngaøy nay coù theå chaáp thuaän ñeå cho nhöõng coâ daâu chuù reã khaùc toân giaùo cuøng mang leã vaät ñeán caùc taêng só phaät giaùo: coâ daâu hoaëc chuù reã kitoâ höõu trong cuoäc hoân nhaân dò giaùo ñoù töï "thoûa thuaän" daâng leã vaät cho nhöõng baäc ñaùng kính, nhöõng tu só coù phaåm haïnh, maø khoâng phaân bieät nhöõng vò naày thuoäc toân giaùo naøo. Nhö theá thì khoâng coù gì trôû ngaïi trong vieäc caû hai cuøng tham döï nhöõng leã nghi Phaät giaùo caû.
Ñeå coù theå toû loøng toân kính "Tam Baûo", ngöôøi phoái ngaãu thuoäc Kitoâ giaùo coù theå chæ thoûa thuaän trong loøng raèng mình baùi leã Ñöùc Phaät vôùi tö caùch laø Vò Toân Sö haûo haïnh, raèng mình baùi leã Dharma (Phaùp) nhö laø quy taéc ñaïo ñöùc töï nhieân, raèng mình baùi leã Sanha (Taêng) nhö laø nhöõng moùn ñoà cuûa Vò Toân Sö ñoù.
Laøm nhö theá, ngöôøi phoái ngaãu theo Kitoâ giaùo coù theå giöõ ñuùng luaät ñaïo mình vaø khoâng theå bò toân giaùo mình traùch cöù.
Khi baøy toû cöû chæ toân kính ñoái vôùi Tam Baûo: Buddha, Dharma, Sangha (Phaät , Phaùp, Taêng) thì coù theå ngöôøi ñoù laïi taï ôn Phra Chao, Thieân Chuùa cuûa mình vì ñaõ ban cho con ngöôøi Tam Baûo ñoù: laøm nhö theá moät nghi leã phaät giaùo ñöôïc cöû haønh bôûi moät kitoâ höõu laïi coù theå "trôû neân" moät cöû chæ thích öùng vaø khaû chaáp ñeå toân vinh Thieân Chuùa thöïc, Phra Chao thöïc cuûa hoï.
Caùc baïn coù hieåu roõ khoâng? Kitoâ höõu ñaõ töï "quy öôùc" raèng Tam Baûo cuûa Phaät giaùo thì do Phra Chao theo quan nieäm Kitoâ giaùo "taïo thaønh" vaø ban cho con ngöôøi: Vôùi loái suy nghó ñoù, kitoâ höõu baùi leã Tam Baûo ñeå ca tuïng Phra Chao cuûa hoï. Caùc baïn nghó gì veà ñieàu ñoù?
Theo toâi nghó thì duø quan ñieåm cuûa chuùng ta ñoái vôùi vaán ñeà naày theá naøo chaêng nöõa chuùng ta cuõng phaûi öu tieân gìn giöõ öôùc mô veà moät söï caûm thoâng hoã töông giöõa phaät töû vaø kitoâ höõu. Vaäy caàn phaûi thöû tìm hieåu lyù do saâu xa thuùc ñaåy kitoâ höõu töï aùp ñaët quy öôùc ñoù cho hoï.
Caên baûn cuûa quan ñieåm kitoâ giaùo: Thieân Chuùa Ñaáng Taïo Hoùa
Theo caùc toân giaùo ñoäc thaàn, tín ñieàu ñaàu tieân chính laø coù moät Phra Chao, moät Thieân Chuùa laøm neân moïi söï, vaø khoâng theå coù ñieàu gì coù maø khoâng do Ngaøi laøm neân. Ñoù chính laø khaúng ñònh ôû trang ñaàu tieân cuûa Thaùnh Kinh, ñoù chính laø neàn taûng coát yeáu cuûa Kitoâ giaùo: ñoù laø ñieàu ñaàu tieân ngöôøi ta daïy cho kitoâ höõu.
Bôûi theá, trong caùi nhìn cuûa kitoâ höõu voán ñaõ thaâm tín raèng moïi söï ñeàu do Phra Chao, neáu coù Tam Baûo nhö phaät töû tuyeân xöng thì cuõng chæ coù theå töø Phra Chao maø ra nhö moïi söï khaùc.
Chuùng ta phaûi hieåu raèng moät kitoâ höõu khoâng theå khoâng suy nghó vaø noùi nhö theá; theo quan ñieåm cuûa hoï, khoâng theå khaùc ñöôïc: neáu coù nhöõng ñieàu ñöôïc goïi teân laø Buddha, thuoäc gioáng loaïi naøo baát kyø thì cuõng coù theå töø Phra Chao maø coù, bôûi vì chæ coù moät Ñaáng, Ñaáng cuûa hoï, vaø Ñaáng ñoù laøm neân taát caû. Ñoái vôùi moät kitoâ höõu, tuyeät ñoái khoâng coù moät choïn löïa naøo khaùc.
Veà phaàn chuùng ta, theo quan ñieåm cuûa chuùng ta, taát caû vaán naïn laø ôû choã tìm bieát khi kitoâ höõu noùi veà Phra Chao cuûa hoï thì ñieàu ñoù coù nghóa laø gì.
Phra Chao theo nghóa toái haäu
Kitoâ höõu cho raèng: "Taát caû moïi söï hieän höõu, chính Phra Chao, chính Thieân Chuùa ñaõ taïo neân". Veà phaàn phaät töû chuùng ta, chuùng ta noùi sao? Chuùng ta hoaøn toaøn ñoàng yù raèng khoâng coù gì töï mình maø coù, nghóa laø ñoái vôùi moïi hieän töôïng, caàn phaûi coù moät caùi nhaân; ñeå cho moät ñieàu gì baát kyø xaûy ra, caàn phaûi coù moät ñieàu khaùc duø ñoù laø nhaân hay duyeân. "Chæ coù sinh thaønh nhö laø sinh thaønh coù ñieàu kieän": ñoù laø moät khaúng quyeát caên baûn cuûa Phaät giaùo. Ñöùc Toân sö ñaõ daïy: "Coù nhaân ñoù nhö laø ñieàu kieän ñeå coù quaû ñoù, khoâng coù nhaân ñoù thì chaúng coù quaû ñoù".
Kitoâ höõu chaéc seõ hoûi ngay: - Theo quy ñònh ñoù thì ñieàu gì ñaõ "chi phoái" vieäc sinh thaønh ra Tam Baûo? Ñieàu gì ñaõ laøm cho Tam Baûo hieän höõu?
Ñoái vôùi phaät töû chuùng ta, ñaët vaán naïn theo caùch thöùc ñoù khoâng phaûi laø ñaët vaán naïn roát raùo. Vaán naïn ñoù coøn bò giôùi haïn trong giai traät cuûa caù theå bò caâu thuùc: moät ñieàu gì "chi phoái" moät ñieàu khaùc thì, bôûi ngay moái töông quan chi phoái naày, laïi bò chi phoái bôûi ñieàu noù chi phoái: Ñieàu chi phoái laïi cuøng luùc bò chi phoái; ñieàu chi phoái vaø ñieàu bò chi phoái cuøng bò giôùi haïn trong moái töông quan ñoù, trong "daây chuyeàn" nhöõng söï chi phoái, nhö trong "sôïi xích voâ taän" cuûa nhöõng chi phoái hoã quan.
Neáu chuùng ta ñaët caâu hoûi ñeå bieát: "ñieàu gì ñaõ chi phoái ñieàu gì?", chuùng ta vaãn coøn vöôùng maéc ôû bình dieän caù theå, ôû bình dieän caù bieät. ÔÛ bình dieän ñoù chuùng ta coù theå traû lôøi veà töøng ñieåm caù bieät cho Tam Baûo.
Thaùi töû Gautama (Coà Ñaøm) ñaõ trôû thaønh Phaät Thích Ca khi Ngaøi ñöôïc "giaùc ngoä" bôûi "Kieán Thò", bôûi tröïc giaùc taâm linh veà chieàu kích toái haäu cuûa cuoäc nhaân sinh, nghóa laø veà Taùnh Phaùp uyeân nguyeân vaø phoå quaùt, veà Dharma.
Dharma, theo nghóa caù bieät thuoäc veà giaùo thuyeát (hay giaùo huaán) cuûa Ñöùc Phaät, ñaõ "xuaát hieän" khi Phaät Thích Ca kieán giaûi ñieàu ñoù.
Sagha, theo nghóa caù bieät veà giaùo ñoaøn nhöõng moâi sinh cuûa Ñöùc Phaät, ñaõ "xuaát hieän" khi nhöõng moân sinh ñaàu tieân ñi theo Ñöùc Phaät.
Chuùng ta vöøa ñònh nghóa "nguoàn goác" theá tuïc cuûa Tam Baûo theo bình dieän caù bieät, theo nghóa ñen, "vaät chaát" vaø saùt vaên töø. Tuy nhieân ñoù khoâng phaûi laø vaán naïn toái haäu, vaán naïn veà yù nghóa toái haäu voán laø vaán naïn veà Nguyeân Taùnh cuûa chuùng.
Ñoái vôùi vaán naïn toái haäu, veà taùnh toái haäu, veà Phaùp cuûa Nguyeân Taùnh Toái Haäu, veà Dharma Toái Haäu thì chæ coù moät giaûi ñaùp, phoå quaùt vaø ñoäc nhaát; ñoù laø taát caû ñeàu quy chieáu veà Dharma Toái Haäu nhö laø "yù nghóa" hay laø Taùnh Phaùp, vöøa Uyeân nguyeân vöøa Toái haäu.
Ñoái vôùi "vaán naïn Toái haäu" veà tính caùch phoå quaùt cuûa vaïn phaùp, chæ coù moät giaûi ñaùp duy nhaát: ñoù chính laø Dharma! - Dharma theo yù nghóa toaøn trieät, yù nghóa thöù nhaát trong "boán yù nghóa cuûa Dharma" - "Töø vónh cöûu ñaõ coù Dharma!" - "Raèng coù gì ñoù hoaëc khoâng coù gì heát; raèng Tathagata (Nhö Lai) - Ñöùc Phaät - ñaõ sinh ra hoaëc khoâng sinh ra, ñaõ xuaát hieän hoaëc ñaõ khoâng xuaát hieän, raèng duø theá naøo ñi nöõa thì Nguyeân Boån cuûa Dharma ñoù cuõng ñaõ tuyeät ñoái coù töø vónh cöûu.
Chuùng ta cuõng neân toân troïng nguyeân ngöõ ñieàu ñöôïc coi laø do Ñöùc Phaät noùi ra. "Nguyeân Boån cuûa Dharma" (Phaùp Boån), Dharma-Dhatu (Phaùp Giôùi) ñoàng nghóa vôùi "Chaân lyù cuûa Dharma (Phaùp Chaân), Dharma theo nghóa tuyeät ñoái. Treân bình dieän cuûa Toái Haäu ngöôøi ta khoâng bao giôø duøng ñoäng töø "hieän toàn" (exister theo Phaùp ngöõ), voán chæ ñöôïc duøng khi noùi veà caù theå, bôûi vì "hieän toàn" - Bhu, Bhavati trong tieáng Thaùi - coù nghóa laø "trôû thaønh"; ngöôøi ta chæ söû duïng ñoäng töø "coù" (y avoir trong Phaùp ngöõ) - As, Asti trong tieáng Thaùi - vì ñoù laø moät ñoäng töø thoaùt ra ngoaøi moïi söï quy ñònh, vaø chæ giôùi haïn trong yù nghóa "khoâng phaûi laø voâ", theá thoâi.
Dharma theo giaùo huaán cuûa Ñöùc Phaät
Dharma naày, Phaùp cuûa Nguyeân Taùnh naày thì tuyeät ñoái coù ñoù, töø voâ thuûy, ñoäc laäp vôùi moïi giaùc giaû ñöôïc giaùc ngoä, quaùn chieáu vaø giaùo huaán Dharma.
"Dharma cuûa Chaân lyù uyeân nguyeân naày chính laø Tathata - töï taïi -, Ainsiteù, taliteù (theo tieáng Thaùi), ñieàu coù "nhö theá", vaø khoâng theå coù "khoâng nhö theá".
Taùnh Phaùp, Phaùp cuûa Chaân lyù toaøn trieät phoå quaùt ñöôïc aùp duïng ôû bình dieän caù theå, vì nhu caàu thoâng ñaït cuûa ngoân ngöõ con ngöôøi khi trình baøy thì ñöôïc caù bieät hoùa vaø chi tieát hoùa trong nhöõng Phaùp caên baûn cuûa "giaùo thuyeát", hay coøn goïi laø "Dharma theo giaùo huaán cuûa Ñöùc Phaät". Nhöõng Phaùp ñaàu tieân ñöôïc goïi laø Töù Dieäu Ñeá, goàm:
(1) Khoå, Dukkha (theo nhieàu caáp ñoä yù nghóa khaùc nhau, nghóa theo saùt vaên töø vaø nghóa taâm linh);
(2) Dukkha thöïc - nghóa taâm linh - caùi khoå naõo thöïc cuûa con ngöoøi coù nguyeân nhaân ôû noäi taâm thì do nhöõng taâm caáu nhö tham, saân, si...;
(3) ñoái vôùi "khoå sanh" do chính chuùng ta töï taïo neân ñoù, chuùng ta coù theå chöõa trò baèng caùch döùt boû nhöõng troùi buoäc khoå naõo cuûa noù;
(4) coù moät Con Ñöôøng, moät loái thöïc chöùng taâm linh cuûa "voâ taùc", hay "tòch tónh" vieäc taùc taïo neân Dukkha.
Ñöùc Phaät khoâng saùng taïo neân nhöõng Phaùp caù bieät cuûa Dharma ñöôïc truyeàn daïy naày, nhöng Ngaøi ñaõ kieán thò, quaùn chieáu qua thöïc teá cuûa cuoäc ñôøi cuï theå nhö ñaõ xaûy ra; chính Ñöùc Phaät ñaõ kinh qua trong "thöïc nghieäm" soáng thöïc cuûa Ngaøi; Ngaøi ñaõ höôùng daãn caùc moân sinh cuûa Ngaøi ñeå roài ñeán phieân hoï, hoï soáng vôùi kinh nghieäm nhö theá. Nhöõng phaùp naày, nhö laø vieäc minh nhieân hoùa Phaùp Toái Haäu cuûa Nguyeân Taùnh thì luoân maõi laø tuyeät ñoái chaân thöïc, phi thôøi gian, voâ ñieàu kieän; chaân lyù cuûa noù khoâng leä thuoäc söï kieän Ñöùc Phaät ñaõ khaùm phaù ra hay truyeàn daïy; nhöõng phaùp naày tham döï vaøo tính tuyeät ñoái cuûa Dharma. Neáu coù yeáu toá quy öôùc naøo thì ñoù chæ ôû trong möùc ñoä ngoân töø ñöôïc söû duïng ñeå phaùt bieåu nhöõng phaùp naày.
Dharma, Ngoâi Lôøi
Trong Thaùnh Kinh cuûa Kitoâ giaùo coù moät ñoaïn ñaùng löu yù noùi ñeán Phra Chao khoâng mang daïng thöùc caù theå kieåu Puggala: chính ôû phaàn ñaàu Phuùc AÂm Thaùnh Gioan vieát: "Töø nguyeân thuûy ñaõ coù Ngoâi Lôøi". Lôøi ñoù chính laø lôøi ñöôïc noùi leân, trieät ñeå, tuyeät ñoái vì khi ñaõ ñöôïc noùi leân, lôøi aáy luoân ôû ñoù, khoâng ñoåi thay. Moät vaøi baûn dòch môùi ñaây coøn vieát: "Töø nguyeân thuûy, ñaõ coù Dharma". Nhöõng caùch bieåu thò nhö Lôøi, Phaùp, Dharma coù theå xích laïi gaàn nhau deã daøng, vì khaù ñoàng tính.
"Lôøi ôû cuøng Phra Chao, vaø Phra Chao laø gì thì Lôøi cuõng nhö theá. Nhö theá, töø ñôøi ñôøi, Lôøi ôû cuøng Phra Chao, vaø moïi söï ñeán töø Lôøi, vaø khoâng coù ñieàu gì khoâng ñeán töø Lôøi."
Ñoù laø moät ngoân ngöõ ít coù tính caùch nhaân hình, gaàn guõi hôn vôùi ngoân ngöõ cuûa nhöõng Con Ñöôøng Trí Hueä khi noùi veà Phaùp cuûa Nguyeân Taùnh. Nhôø bôûi Taùnh Phaùp naày moïi söï thì "töï taïi", moïi söï sinh thaønh töï taïi, trong baûn theå caù bieät, phuø hôïp vôùi Phaùp cuûa taùnh Phoå quaùt. ÔÛ ñaây khoâng coøn laø ngoân ngöõ quy öôùc nhaân hình, theo daïng thöùc moät nhaân vaät - Puggala - keû saùng taïo nöõa.
Chính bôûi Phaùp cuûa Taùnh Toái Haäu cuûa Dharma maø Ñöùc Phaät ñaõ xuaát hieän töï taïi, nhö laø moät Giaùc Giaû chaân thaät, vaø khoâng nhö ñieàu ngöôøi ta ñaõ coá gaéng giaû ñònh ra moät quy öôùc cho ngöôøi phoái ngaãu kitoâ höõu nhö ñaõ noùi ôû treân.