Toân Troïng Söï Soáng
Vaán Ñeà Saùt Sanh
Cuoäc tranh luaän veà tính caùch chính ñaùng trong vieäc gieát cheát loaøi vaät luoân laø ñeà taøi ñöôïc neâu leân giöõa kitoâ höõu vaø phaät töû. Ñoái vôùi kitoâ höõu thì ñieàu ñoù ñöôïc cho pheùp, ñoái vôùi phaät töû thì ñoù laïi laø moät loãi phaïm. Kitoâ höõu baûo: chaúng coù toäi loãi gì caû - khoâng baøp; phaät töû laïi noùi: coù loãi - baøp. Vaø neáu ñieàu ñoù laø loãi phaïm, thì seõ nhö theá trong taát caû moïi tröôøng hôïp hay sao? Bôûi vì saùt sanh laø moät chuyeän, giaùn tieáp gaây ra söï cheát choùc laïi laø chuyeän khaùc. Cuoäc tranh luaän tieáp tuïc khoâng ngöøng, vaø löông taâm nhieàu ngöôøi vaãn khoâng yeân.
Phaät töû chuùng ta xaùc tín raèng saùt sanh khoâng theå laø moät haønh vi voâ tình, vì theá ñoái vôùi chuùng ta roõ raøng ñoù laø moät loãi phaïm. Chuùng ta nghe kitoâ höõu quaû quyeát ngöôïc laïi. Vaán ñeà ñoái vôùi chuùng ta thì nhö theá naøy: laøm sao giaûi thích vieäc kitoâ höõu coù theå coù laäp tröôøng nhö theá? Bôûi ñaâu hoï coù laäp tröôøng ñoù?
Khaûo saùt vaán ñeà döôùi aùnh saùng cuûa Thaùnh Kinh
Thaùnh Kinh laø saùch chöùa ñöïng nhöõng quy taéc cuûa kitoâ höõu; caàn phaûi nghieân cöùu Thaùnh Kinh ñeå coù theå hieåu thaùi ñoä cuûa hoï. Thaùnh Kinh noùi veà loaøi vaät ngay trong nhöõng trang ñaàu.
Khôûi thuûy, khoâng coù vuõ truï. Tuy nhieân ñaõ coù Phra Chao, Thieân Chuùa Thöôïng Ñeá, Ngaøi ñaõ hieän höõu tröôùc moïi söï. Baáy giôø Phra Chao taïo thaønh vuõ truï trong saùu ngaøy, vaø ngaøy thöù baûy Ngaøi nghæ ngôi, vì theá ngaøy ñoù ñaõ trôû neân linh thaùnh vaø moïi ngöôøi ñöôïc nghæ vieäc.
Ngaøy ñaàu tieân Phra Chao taïo döïng "tieân giôùi" vaø theá giôùi: noùi ñôn giaûn hôn, Ngaøi döïng neân trôøi vaø ñaát, vaø caû aùnh saùng nöõa. Haõy nhôù ñieàu ñoù: trôøi, ñaát, aùnh saùng, ba ñieàu ñoù vaøo ngaøy thöù nhaát. Ngaøy thöù hai Ngaøi taïo neân khoaûng khoâng giöõa nöôùc, phaân reõ nöôùc ra laøm hai phaàn: treân vaø döôùi, vaø khoaûng khoâng gian ôû giöõa theâm moät laàn nöõa laø trôøi.
Ngaøy thöù ba Phra Chao noái laïi nöôùc, voán ñaõ bò phaân reõ, thaønh moät khoái ñoù laø ñaïi döông; roài Ngaøi laøm cho ñaát baèng noåi leân, theâm moät laàn nöõa ñoù laø maët ñaát: nhö theá laïi truøng vôùi ngaøy thöù nhaát. Ñoaïn Ngaøi laøm cho caây xanh bao phuû maët ñaát theo töøng chuûng loaïi vôùi haït gioáng ñeå sinh soâi naåy nôû.
Ngaøy thöù tö, Phra Chao laïi taïo neân aùnh saùng moät laàn nöõa: aùnh saùng laàn naøy ñeå phaân bieät ngaøy vaø ñeâm: nghóa laø Ngaøi taïo neân aùnh saùng toû ngöï trò ban ngaøy, vaø aùnh saùng môø ngöï trò ban ñeâm. Caùch thöùc taùc taïo nhö theá laøm trí khoân chuùng ta hôi boái roái vì baây giôø Ngaøi môùi taïo döïng maët trôøi vaø maët traêng trong luùc Ngaøi ñaõ taïo neân aùnh saùng trong ngaøy thöù nhaát.
Caùc baïn bieát raèng ñöùng veà maët thuaàn tuùy vaên töø thì nhöõng keû coù hoïc ngaøy nay khoâng theå tin ñöôïc. Xeùt theo nghóa töøng chöõ, ñieàu ñoù khoâng aên khôùp vôùi nhau: ñaàu daây nhöõng ñieàu baát khaû.
Ngaøy thöù naêm, Phra Chao taïo döïng loaøi vaät khoâng vì lyù do naøo caû: coù loaøi boø treân maët ñaát, coù loaøi bay giöõa trôøi, vaø coù loaøi bôi loäi trong nöôùc, vaø Ngaøi ra leänh cho chuùng sinh soâi naåy nôû voâ taän.
Ngaøy thöù saùu Ngaøi taïo döïng loaøi vaät treân maët ñaát vaø nhöõng loaøi boø saùt, roài Ngaøi taïo döïng neân con ngöôøi. Ngaøi taïo döïng con ngöôøi sau heát, vaø Ngaøi taïo neân con ngöôøi theo hình boùng cuûa chính Ngaøi, vì theá ngöôøi ta coù theå keát luaän raèng Phra Chao coù hình aûnh gioáng con ngöôøi. Phra Chao taïo döïng neân ñaøn oâng vaø ñaøn baø ñeå keát hôïp vôùi nhau, ñeå cai trò vaø söû duïng taát caû muoân loaøi.
Phra Chao coøn baûo hoï duøng caây, traùi ñeå laøm thöïc phaåm.
Nhöõng ñieàu xem ra khoâng nhaát thoáng trong caâu chuyeän
Ñaõ coù aùnh saùng ñöôïc taïo döïng tröôùc tieân trong ngaøy thöù nhaát: aùnh saùng ñoù nhö theá khoâng theå chính laø aùnh saùng cuûa maët trôøi vaø maët traêng chæ ñöôïc taïo thaønh trong ngaøy thöù tö. Neáu aùnh saùng ñöôïc taïo thaønh trong ngaøy ñaàu tieân khoâng phaûi laø aùnh saùng cuûa maët trôøi vaø cuûa maët traêng, vaäy thì töø nguoàn goác, ñoù laø thöù aùnh saùng khaùc, nhö laø moät naêng löïc tieân khôûi töø ñoù taát caû coù theå hieän höõu, nhö laø moät söùc maïnh ban phaùt, moät naêng ñoäng uyeân nguyeân, khoâng giôùi haïn trong thaùi döông heä cuûa chuùng ta nhö aùnh saùng maët trôøi vaø maët traêng: ñoù laø moät thöù aùnh saùng vuõ truï. Ñieàu ñoù cuõng gioáng nhö laø naêng ñoäng uyeân nguyeân cuûa moïi trieån khai trong quaù trình tieán hoùa vuõ truï, chính nhôø aùnh saùng ñoù maø moïi söï sau ñoù coù theå xaûy ñeán.
Vaán naïn nhö theá cuõng ñöôïc ñaët ra ñoái vôùi baàu trôøi vaø maët ñaát, ñöôïc taïo döïng laàn ñaàu trong ngaøy thöù nhaát, roài laïi vaøo ngaøy thöù hai vaø thöù ba. Baàu trôøi vaø maët ñaát cuûa ngaøy ñaàu khoâng phaûi laø baàu trôøi vaø maët ñaát cuûa hai ngaøy tieáp theo; trôøi vaø ñaát cuûa hai ngaøy sau thì moïi ngöôøi ñeàu bieát vì ngöôøi ta troâng thaáy; ñoù laø trôøi vaø ñaát theo nghóa ñen, theo nghóa vaên töø vaø vaät chaát. Traùi laïi, trôøi vaø ñaát khoâng deã "thaáy" ñoái vôùi moïi ngöôøi, bôûi vì chuùng chæ coù theå "nhaän ra" ñöôïc bôûi moät giaùc quan beân trong, bôûi taâm nhaõn: chuùng laø nhöõng ñieàu thuoäc tinh thaàn.
Nhöõng Caëp töông phaûn
Trôøi vaø ñaát trong ngaøy ñaàu tieân laø nhöõng "Caëp töông phaûn". Töø aùnh saùng uyeân nguyeân - noù laøm cho quaù trình tieán hoùa haäu lai trôû thaønh khaû theå - phaùt sinh ra caëp töông phaûn: AÂm-Döông cuûa Laõo Töû, ñöôïc dieãn dòch thaønh: trôøi-ñaát, caùi-ñöïc, ñöôïc-maát, thaéng-baïi, treân-döôùi, cao-thaáp... Chuùng ta haõy töôûng ñeán hai cöïc aâm-döông: khi noái laïi vôùi nhau thì coù doøng ñieän - Naêng löïc - chaïy qua.
Thaønh ngöõ "caëp töông phaûn" coù tính caùch baát ñònh, noù phoå quaùt, coù theå aùp duïng cho voâ soá nhöõng tröôøng hôïp caù bieät.
Tröôùc heát, töø khôûi thuûy, chaúng coù gì caû; roài caëp töông phaûn xuaát hieän; keát hôïp vôùi nhau, töï khaéc phaùt sinh naêng löïc tieán hoùa voâ haïn. Caëp AÂm-Döông, ñoù chính laø caëp Höõu-Voâ. Tröôùc caëp naày thì ñaõ coù ñieàu baát khaû danh: Chaúng Höõu Chaúng Voâ. Roài tieáp theo laø Höõu-Voâ.
Caùi "baát khaû danh" uyeân nguyeân thì tuyeät ñoái baát ñònh: "voâ" caùi gì... caùi gì? - Baát cöù caùi gì! Ñoù laø moät "voâ" tuyeät ñoái, tuyeät ñoái baát ñònh maø ngöôøi ta khoâng theå noùi caùi gì "voâ" caùi gì?
Caùi "Baát Khaû Danh" coù tröôùc caëp Höõu-Voâ, caùi coù theå goïi laø AÙnh Saùng uyeân nguyeân ñoù, caùi Naêng Löïc tieán hoùa ñoù: aáy chính laø "ñieàu coù töø tröôùc", "ñieàu ñaõ coù"; roài töø ñoù vaïn höõu môùi xuaát hieän.
Tieáp theo caâu truyeän cuûa saùch Saùng Theá Kyù
Nhö theá, xeùt treân bình dieän yù nghóa cuûa vaên töø, nhöõng ñieàu baát thöôøng cuûa caâu truyeän toû baøy cho chuùng ta moät ñieàu gì saâu xa hôn caùi yù nghóa vaên töø ñoù: moät yù nghóa "vöôït leân treân", moät yù nghóa toái haäu. Vaø caâu truyeän cöù theá tieáp tuïc. Nhöõng maâu thuaãn hieån nhieân theo yù nghóa vaên töø luùc naøy khoâng coøn laø maâu thuaãn xeùt theo nghóa taâm linh, theo nghóa toái haäu.
Chuùng ta khoâng neân chæ trích nhöõng maâu thuaãn chöùa ñöïng trong Thaùnh Kinh, nhöng chuùng ta, nhöõng keû caän thò theo nghóa taâm linh, chuùng ta phaûi töï xeùt mình laïi.
Chuùng ta ñoïc tieáp caâu truyeän cuûa Thaùnh Kinh. Caây coû xuaát hieän trong ngaøy thöù ba tröôùc khi coù maët trôøi chaéc chaén haún khoâng phaûi laø caây coû bình thöôøng! Caàn ghi nhaän nhöõng chi tieát cuûa caâu truyeän ñöôïc trình baøy ôû ñaây laø nhöõng daáu chæ; ôû phaàn treân, caùc baïn ñaõ thaáy: caûnh "thieân ñaøng" ñöôïc döïng neân coù nöôùc ôû treân vaø ôû döôùi; nhö theá ôû ñoù phaûi maùt meõ laém! Vaø maùt laø ñieàu maâu thuaãn vôùi noùng; vaø söùc noùng, söùc thieâu ñoát, - "ron" trong ngoân ngöõ Thaùi - "taâm cuoàng nhieät" coù nghóa laø gì theo ngoân ngöõ taâm linh cuûa Phaät giaùo neáu khoâng phaûi laø taâm bò daøy voø bôûi löõa cuûa nhöõng Kilesa, nhöõng khuynh höôùng phieàn naõo coù teân laø tham, saân, si baùm truï trong taâm muø quaùng duy ngaõ cuûa ta; "Haõy coi chöøng! löõa ñaõ chaùy ñeán nhaø" chuùng ta cuõng ñaõ noùi nhö theá trong yù nghóa ñoù. Taâm "thanh tònh" gôïi cho chuùng ta yù nghóa: yeân laëng, an bình, khoâng ñam meâ.
Sau khi con ngöôøi xuaát hieän, moïi vaät ñeàu thuoäc quyeàn söû duïng cuûa con ngöôøi, tuøy theo yù chí cuûa con ngöôøi, nghóa laø con ngöôøi coù theå laøm baát cöù ñieàu gì vôùi vaïn vaät nhö hoï muoán. Töø ñoù kitoâ höõu keát luaän raèng con ngöôøi coù theå an ñònh phaàn soá cuûa loaøi vaät theo nhö yù thích cuûa hoï; hoï quaû quyeát raèng gieát cheát loaøi vaät, hoaëc ñeå aên, hoaëc vì baát cöù ñoäng löïc naøo khaùc ñeàu khoâng phaûi laø loãi phaïm gì caû. Tuy nhieân ôû ñaây ngöôøi ta coù theå neâu leân moät ñieåm hoaøi nghi, vì raèng tieáp theo ñoù Phra Chao chæ noùi laø duøng caây coû vaø hoa traùi ñeå laøm thöïc phaåm cho moïi ngöôøi. Vaäy thì quyeàn haïn cuûa con ngöôøi treân loaøi vaät chæ lieân heä ñeán vieäc söû duïng chuùng ñeå giuùp ñôõ con ngöôøi neáu coù theå. Quyeàn gieát loaøi vaät ñeå aên thòt coù theå laø moät "quy öôùc" sau naøy: coù leõ ngöôøi ta "thoûa thuaän" raèng töø nay ñieàu ñoù khoâng coøn laø loãi phaïm nöõa.
Nhöõng quy ñònh coù tính ñoàng thuaän
Nhöõng giôùi luaät caù bieät cuûa moät soá giaùo phaùi vì theá cuõng coù tính caùch "quy öôùc" - pannatti. Coù nhöõng giaùo phaùi "thoûa thuaän" tuaân giöõ chæ aên rau coû; nhöõng ngöôøi theo phaùi Janisme (Kyø na giaùo) laïi caøng nghieâm nhaët hôn nöõa, hoï thoûa thuaän vôùi nhau khoâng saùt haïi ngay caû söï soáng cuûa caây coû; hoï laø nhöõng ngöôøi chæ aên traùi caây thoâi, kieâng aên haït cuûa traùi, vaø chæ aên rau do ngöôøi khaùc doïn saün; moät soá giaùo phaùi khaùc laïi thoûa thuaän khoâng ñoát löõa ñeå naáu nöôùng ñoà aên; nhöõng giaùo phaùi ñoù chæ aên traùi caây, tuy nhieân traùi caây chæ laøm giaûm côn ñoùi nhaát thôøi thoâi, vì vaäy hoï phaûi döï tröõ traùi caây nhieàu ñeå aên thöôøng xuyeân, ngaøy vaø ñeâm.
Nhöõng giôùi luaät coù tính quy öôùc coù theå khoâng coù giôùi haïn: ngöôøi ta loaïi tröø thòt, roài haït gioáng, roài rau coû, roài cuoái cuøng chæ coøn phaàn thòt cuûa traùi caây ñeå aên.
Con ngöôøi khoâng theå khoâng aên uoáng. Ñoái vôùi phaät töû chuùng ta, ñieàu lyù töôûng laø coù theå aên uoáng maø khoâng phaïm moät loãi laàm naøo. Tín ñoà caùc toân giaùo xaùc tín raèng Phra Chao cuûa hoï ban cho hoï muoân loaøi ñeå laøm löông thöïc cho neân hoï khoâng coi laø loãi phaïm khi aên nhöõng thöù ñoù. Ngay caû coù nhöõng linh muïc Thieân Chuùa giaùo ñi saên thuù nöõa. Toâi coù ñoïc ñöôïc moät caâu chuyeän veà moät thaày tu khoå haïnh khoâng dung thöù noãi caùc kitoâ höõu töø khi oâng ta chöùng kieán caûnh moät linh muïc coâng giaùo duøng suùng baén chim ñeå aên thòt: töø ñoù oâng ta phaùt nguyeän khoâng aên thòt nöõa ñeå ñeàn buø cho toäi phaïm ñoù.
Tuy theá, chuùng ta caàn phaûi tìm hieåu roõ nhöõng ñoäng löïc thuoäc laõnh vöïc löông taâm ñöa ñeán nhöõng thaùi ñoä khaùc nhau cuûa caùc toân giaùo khaùc. Kitoâ höõu döïa vaøo Thaùnh Kinh ñeå quy ñònh nhöõng leà luaät soáng ñaïo vaø giaùo quy cuûa hoï. Neáu vôùi thaønh taâm hoï thaáy raèng trong Thaùnh Kinh Phra Chao cho pheùp hoï gieát loaøi vaät ñeå aên thòt thì ñoù laø vaán ñeà traùch nhieäm cuûa löông taâm hoï ñoái vôùi "quy öôùc" naày: ñöùng treân quan ñieåm leà luaät vaø giaùo quy cuûa hoï thì ngöôøi ta khoâng theå coi vieäc saùt sanh nhö theá laø loãi phaïm ñöôïc. Nhieàu phaät töû chaéc khoâng maáy haøi loøng veà laäp luaän nhö theá cuûa toâi ñoái vôùi vaán ñeà gaây tranh caõi naày giöõa kitoâ höõu vaø phaät töû...
Coù nhieàu toân giaùo trong caùc toân giaùo hieän nay giöõ gìn raát nhieàu leà luaät coù tính quy öôùc, vaø coù khi taát caû ñeàu laø nhöõng quy öôùc. Nhieàu ngöôøi quaû quyeát raèng: "saùt sanh khoâng phaûi laø toäi" - vaø ñieàu ñoù thì ñuùng ñoái vôùi hoï - Phaàn chuùng ta, chuùng ta cho raèng: "saùt sanh laø toäi" - vaø ñieàu naøy laïi ñuùng vôùi chuùng ta - Vôùi tính caùch laø nhöõng "quy öôùc" thì chaúng ai coù "toäi" khi gìn giöõ nhöõng quy öôùc cuûa mình.
Thaùnh Kinh moâ taû laïi Phra Chao ñaõ ban cho con ngöôøi toaøn quyeàn treân loaøi vaät. Cho raèng ñieàu ñoù bao haøm vieäc cho pheùp saùt sanh ñeå aên thòt hay vì moät ñoäng löïc naøo khaùc, ngöôøi ta ñaõ "theâm" vaøo moät yeáu toá khoâng ñöôïc noùi trong nguyeân baûn; chuùng ta baûo ñoù laø moät quyeát ñoaùn "theâm thaét", "giaû ñònh", "quy öôùc": nghóa laø ngöôì ta ñaõ thoûa thuaän vôùi nhau veà caùch thöùc giaûi thích nhö theá, roäng raõi hôn vaên baûn ñaõ coù. Ñieàu gì ñaõ ñöôïc "quy öôùc" thì ñöôïc chaáp thuaän vaø cho laø chính ñaùng.
Tuy nhieân ñieàu gì coù giaù trò "theo quy öôùc" thì khoâng phaûi luoân coù giaù trò "moät caùch tuyeät ñoái", xeùt theo quan ñieåm ñoù laø söï phuø hôïp toái haäu vôùi Phaùp cuûa Nguyeân Taùnh - Sammutti hay pannatti, ñeå noùi veà tröôøng hôïp tröôùc; vaø Paramattha ñeå noùi veà tröôøng hôïp sau.