Phaät giaùo vaø Kitoâ giaùo
Moät vaøi ñieåm Maâu Thuaãn
Voâ Ngaõ - Nguïy Ngaõ - Chaân Ngaõ
Phaät töû chuùng ta xaùc quyeát raèng khoâng coù caùi "Toâi"; chuùng ta phuû nhaän thaät söï chaúng coù moät "Ngaõ"; chuùng ta khaúng ñònh raèng noùi ñöôïc ñieàu ñoù coù nghóa laø thaáy ñöôïc thöïc taïi "töï thaân". Truyeàn thoáng phaät giaùo trung thaønh vôùi nhöõng ñieàu ñaõ ñöôïc chính Ñöùc Phaät laäp ngoân. Treân quan ñieåm "toái haäu", treân quan ñieåm Dharma, voán laø quan ñieåm laäp ngoân cuûa Ñöùc Phaät, baát kyø phaät töû naøo cuõng coi ñoù laø nhöõng ñieàu tuyeät ñoái coù thöïc chöù khoâng phaûi laø nhöõng aån duï, "coù tính öôùc ñònh". Bôûi vì quan ñieåm Giaûi Thoaùt Toái Haäu ñoù thöïc söï quan troïng vaø soáng thöïc hôn moïi quan ñieåm lyù thuyeát, luaän suy, duy lyù vaø trieát lyù.
Chính trong yù nghóa toái haäu ñoù, toái haäu ôû choå chaúng coù theå coù yù nghóa naøo toái haäu hôn, "toái haäu hôn caû toái haäu" xeùt treân phöông dieän con ngöôøi vaø tuyeät ñoái, maø lôøi cuûa Ñöùc Phaät; An-attaø = Voâ Ngaõ thì "tuyeät ñoái" thöïc.
Caâu phaùt bieåu "Caùi toâi khoâng phaûi laø thöïc ngaõ" coù theå laø moät caùch giaûi thích cuûa Anattaø nöõa hay khoâng? Chuùng ta coù theå hieåu caâu noùi ñoù nhö theá naøy: caùi "Toâi" thöôøng nghieäm vaø caù bieät ñöôïc laäp caên vaø xaây döïng moät caùch vò ngaõ khoâng phaûi laø "thöïc ngaõ"; moät caùch toái haäu vaø tuyeät ñoái caùi toâi ñoù khoâng phaûi laø Nhö Lai Taùnh cuûa chuùng ta.
Vaäy thì caùi "Thöïc Taùnh Nguyeân UÛy", "Ainsi-teù", "Ipseùiteù" (Caùi "thöïc taïi töï thaân" tuyeät ñoái cuûa chuùng ta) laø gì?
Ñoù chính laø Toái Haäu, vì Toái haäu laø Thöïc Taùnh Nguyeân UÛy vaø Toái Haäu cuûa chuùng ta; Toái Haäu laø Thöïc Taùnh cuûa chuùng ta: khoâng theå coù vieäc "chöùng ngoä" thöïc söï, khoâng theå coù vieäc "Ñaït Ñaïo" thöïc söï neáu khoâng quy veà Toái Haäu, neáu khoâng coù ñaúng thöùc Toái Haäu chính laø Dharma.
Thöïc Ngaõ chuùng ta chính laø Toái Haäu, ñoù chính laø Thöïc Taùnh cuûa chuùng ta. Caùi "ngaõ nhoû beù" caù bieät vaø thöôøng nghieäm cuûa chuùng ta laø caùi ngaõ nhoû beù luùc khôûi thuûy ñaõ che khuaát maét ta vôùi chaân trôøi Toái Haäu maø thöïc ra ñaõ naèm saün taän taâm ta, trong Thöïc Taùnh cuûa chuùng ta maø chuùng ta chöa ñuû naêng löïc nhaän chaân ra.
Caùi "ngaõ" nhoû beù khoâng phaûi laø thöïc ñoù caàn phaûi ñöôïc "toáng khöù ñi", "thanh toaùn ñi". "Thöïc Ngaõ", Thöïc Taùnh, Nguyeân Taùnh, Baûn Taùnh cuûa Dharma... ñoù laø ngoân ngöõ Phaät Giaùo Ñaïi Thöøa.
Ñaït ñeán Dharma Toái Haäu - Ñaït ñeán Phra Chao
Ñoái vôùi phaät töû vaø kitoâ höõu, con ñöôøng ñeå "ñaït ñaïo", ñeå "ñaéc ñaïo", ñeå "chöùng ngoä" naày laø töø boû ngaõ: "Caùc con haõy töø boû chính mình!". Kitoâ höõu "töø boû" caùi "Toâi" cuûa mình cho Thieân Chuùa. Phaät töû coá gaéng laøm theá naøo ñeå chöùng ngoä trong möùc ñoä khaû naêng cuûa mình ñeå caùi "Toâi" vò ngaõ khoâng coøn nöõa, nghóa laø maát haún choå töïa.
Ñoù laø nhöõng phaàn vuï khaùc nhau cuûa cuøng moät haønh vi tieán tôùi chung trong muïc tieâu "chaám döùt" "cuoäc ñôøi khoå naõo naøy". Kitoâ höõu coi ñieàu ñoù nhö laø aân suûng cuûa Thieân Chuùa. Phaät töû chuùng ta noùi raèng ñieàu ñoù coù ñöôïc laø do chuùng ta thöïc haønh "dieät ngaõ", thöïc haønh "xaû", vaän duïng tri thöùc, thaáy roõ thöïc taùnh vaïn phaùp trong hieän taùnh cuûa chuùng, bieát yù thöùc raèng vaïn phaùp - keå caû chuùng ta - laø töông ñoái, leä thuoäc vaø höõu haïn. Baáy giôø chuùng ta seõ hieåu ñöôïc söï xaùc thöïc cuûa haønh vi "thöïc nghieäm" voâ ngaõ vaø thaáy ñöôïc ñieàu toái haäu chaân thöïc.
Moät linh ñaïo coù caùch thöùc rieâng cuûa mình. Coát loûi cuûa thaùi ñoä taâm linh coù theå raát gaàn nhau. Trong vieäc "buoâng xaû" ngaõ rieâng reõ cuûa chính mình, chuùng ta coù theå thaáy ñöôïc ñaëc tính chung cuûa thaùi ñoä taâm linh kieåu maãu qua moïi Con Ñöôøng Giaûi Thoaùt. Ñoái vôùi ngöôøi naày ñieàu ñoù goïi laø töø boû mình vì Thieân Chuùa; ñoái vôùi keû khaùc, tuy khoâng duøng ngoân ngöõ naày, nhöng vaãn coù theå am töôøng yù nghóa ñoù trong caùch theá phaùt bieåu theo Dharma, thì goïi laø Anattaø. Khi ñaõ hieåu roõ ñöôïc yù nghóa saâu xa coát loõi cuûa söï soáng chuùng ta, qua ñoù chuùng ta coù theå cuøng nhaän ra nhau thì coøn ñieàu gì coù theå ngaên caûn ñöôïc moái tình huynh ñeä taâm linh cuûa chuùng ta?
Taát caû moïi khaùc bieät maø ngöôøi ta coù theå lieät keâ ra nhö phong tuïc, giaùo quy, nghi leã, vaø ngay caû tín ñieàu töø nay khoâng neân ngaên caûn chuùng ta nhaän roõ moái ñoàng quy taâm linh cuûa chuùng ta.
Cuõng gioáng nhö boán keû löõ haønh phaùt xuaát töø boán chaân trôøi khaùc bieät, ñeå gaëp nhau töø nhöõng haønh trình xem ra khoâng theå hoøa giaûi ñöôïc, ñaõ haønh ñoäng traùi ngöôïc nhau, nhöng thöïc söï laïi ñoàng quy; taát caû chuùng ta phaûi nhaän roõ vaø toân troïng nhöõng khaùc bieät cuûa nhau. Nhöõng khaùc bieät naøy phaùt xuaát phaàn lôùn töø nhöõng khoaûng caùch vaên hoùa nöõa. Neáu chuùng ta coi ñoù nhö laø nhöõng yeáu toá caáu taïo neân baûn saéc chuùng ta thì nhöõng khaùc bieät ñoù laïi khoâng theå khoâng phong phuù hoùa cho nhau ñöôïc sao?
Ñieåm hoäi tuï ñoù, kitoâ höõu goïi laø "Nöôùc Chuùa", chuùng ta goïi laø Nieát Baøn, hoaëc laø Dharma Toái Haäu. Cho duø mang nhieàu teân goïi khaùc nhau, Chaân Lyù Toái Haäu vaãn vöôït leân nhöõng khoù khaên trong vieäc hoøa hôïp caùc caùch xöng hoâ ñoù.
Caùch xeáp loaïi theo truyeàn thoáng caùc Con Ñöôøng Giaûi Thoaùt
- Nhöõng toân giaùo Minh Trieát tìm söï Giaûi Thoaùt baèng con ñöôøng tri thöùc, baèng trí hueä veà toaøn caûnh thaân phaän con ngöôøi trong vuõ truï trong töông quan vôùi Toái Haäu, nhaän chaân ra vaø loaïi boû nhöõng chöôùng ngaïi noäi taâm cho vieäc Giaûi Thoaùt.
- Nhöõng toân giaùo Khoå Haïnh tìm kieám con ñöôøng Giaûi Thoaùt trong naêng löïc chòu ñöïng hoaëc taäp trung taâm sinh lyù hoaëc tinh thaàn
- Nhöõng toân giaùo Phuù Thaùc vaø Tin Töôûng vaøo quyeàn naêng vaø loøng nhaân haäu cuûa Thöôïng Ñeá, chaáp nhaän moät caùch tin töôûng nhöõng thöû thaùch cuoäc ñôøi nhö laø do Thöôïng Ñeá gôûi ñeán, vaø tin töôûng cuoái cuøng seõ ñaït ñeán Toaøn Phuùc trong moái hieäp thoâng vôùi Thöôïng Ñeá.
Panna, Viriya, Bhakti (Minh Trieát, Khoå Haïnh vaø Ñöùc Tin) laø teân goïi cuûa ba Con Ñöôøng. Moãi truyeàn thoáng taâm linh ñaõ choïn haønh trình cho mình tuøy theo nhöõng öu tieân vaø choïn löïa cuûa vò saùng laäp. Theo Con Ñöôøng naøy khoâng coù nghóa laø choáng ñoái giaù trò cuûa nhöõng Con Ñöôøng khaùc. Caû ba Con Ñöôøng ñeàu ñöôïc coi laø chính ñaùng nhö nhau. Giaûi Thoaùt Toái Haäu chæ coù theå laø duy nhaát maø thoâi.
Thuï baåm bôûi sinh thaønh hoaëc do nhöõng hoaøn caûnh khaùc nhau, thöôøng laø ngaãu nhieân, chuùng ta ôû vaøo moät trong nhöõng Con Ñöôøng ñoù vaø Con Ñöôøng ñoù uoán naén cuoäc soáng taâm linh chuùng ta.
Coù ngöôøi ñaõ töøng nuoâi öôùc mô veà moät toân giaùo cho toaøn theå nhaân loaïi. Tuy nhieân nhöõng toân giaùo ña bieät laïi seõ thöïc söï caàn thieát cho nhöõng neàn vaên hoaù khaùc nhau ñeán möùc ñoä naøo? Xeùt treân bình dieän vaên hoùa, Phaûi chaêng coù nhöõng tröôøng hôïp caûi giaùo hoaëc thay ñoåi ñaïo laïi khoâng neân ñöôïc khuyeán khích?
Hôõi kitoâ höõu vaø phaät töû, tröôùc tieân caùc baïn haõy thöïc söï laø kitoâ höõu vaø thöïc söï laø phaät töû ñaõ.