Ñoâi Neùt Anattaø (Voâ Ngaõ)

chieàu kích taâm linh cuûa moïi toân giaùo

Keû naøo maø taâm hoàn ñaõ thaám nhuaàn nhöõng khaùt voïng taâm linh saâu xa cuûa Ñaïo mình seõ tìm thaáy ôû ngay Ñaïo mình coù moät ñieàu gì nhö laø ñieåm ñoàng quy toái haäu chung cho taát caû moïi con ñöôøng, ôû taän cuøng cuûa tri thöùc taâm linh vaø vöôït leân treân nhöõng dò bieät höõu hình vaø vaên töø. Nhöõng keû thöïc haønh taâm linh thöïc söï cuûa moïi "Con ñöôøng Giaûi Thoaùt Toái Haäu" phaûi coù maët ôû cuoái con ñöôøng ñoù, ôû nôi Toái Haäu.

Xaùc quyeát nhöõng Con Ñöôøng ñöa veà Toái Haäu ñoàng quy chính laø xaùc quyeát söï hieän höõu moät coäng ñoàng, moät ñoàng nhaát tính naøo ñoù cuûa "chieàu höôùng toái haäu", moät ñoàng nhaát tính naøo ñoù cuûa cung caùch haønh xöû hay cuûa vieäc taäp trung taâm linh toái haäu ñöôïc moïi Linh Ñaïo Giaûi Thoaùt thöïc söï toái haäu chöùng nghieäm.

Ñoái vôùi nhöõng phaät töû chuùng ta, ñieàu ñöôïc xem nhö laø thaùi ñoä taâm linh ñöôïc thöïc nghieäm theo kieåu thöùc Toái Haäu vaø ñöa ñeán Toái Haäu ñöôïc chuùng ta dieãn ñaït trong moät chöõ ñôn thuaàn: Anattaø, "Voâ Ngaõ".

Anattaø, cuõng gioáng nhö nhöõng ngöõ ngoân neàn taûng cuûa Phaät giaùo, coù nhieäm vuï chuyeân chôû truyeàn thoáng taâm linh cuûa chuùng ta, trong yù nghóa taâm linh soáng thöïc cuûa Con Ñöôøng cuûa chuùng ta vaø trong chieàu höôùng toái haäu cuûa "Vieäc Giaùc Ngoä" cuûa chuùng ta, khoâng haøm chöùa baát kyø moät khaùi nieäm luaän suy, moät baøy toû hoaëc moät xaùc quyeát thuyeát lyù, moät ñieàu gì "coù theå coù" hoaëc "khoâng coù theå coù" naøo. Ai coù theå baøo chöõa ñöôïc caùi goïi laø söï phuû quyeát hieän höõu thöôøng nghieäm cuûa nhöõng caù theå rieâng bieät trong luùc nhöõng caù theå naøy thöïc söï laø nhöõng thöïc theå thöôøng nghieäm ñöôïc chöùng nghieäm laø thöïc treân bình dieän kinh nghieäm chung?

Anattaø: Chuùng ta möôïn nhöõng maãu thöùc ñöôïc coi nhö laø "khuoân vaøng thöôùc ngoïc" ñeå giaûi thích yù nghóa nhöõng töø ngöõ phaät hoïc aùp duïng cho tröôøng hôïp naøy, nghóa laø giaûi thích theo traïng thaùi cuûa Citta (Taâm YÙ), theo nhöõng cung caùch haønh xöû taâm linh. Anattaø trong yù nghóa taâm linh, trong yù nghóa cuûa moät kinh nghieäm soáng thöïc, cuûa moät "Chöùng Nghieäm", cuûa moät thaùi ñoä noäi taâm, laø giaûi thoaùt, laø vöôït qua söï baän bòu töï nhieân cuûa caù nhaân vaøo caù tính cuûa chính mình maø moät caùch naøo ñoù ñöôïc tuyeät ñoái hoùa nhö laø giaù trò toái haäu caàn phaûi baûo veä hoaëc öu tieân cöùu vôùt; chính caù tính ñoù ñöôïc kieán laäp nhö laø tieâu chuaån Toái Haäu ñeå phaân bieät nhöõng giaù trò "vò ngaõ". Vieäc cöùu vôùt baát ñònh caùi ngaõ nhoû beù vaø caù bieät ñoù ñöôïc kieán laäp nhö laø söï Giaûi Thoaùt Toái Haäu, caùi "ngaõ chaáp" ñöôïc kieán laäp nhö laø Tuyeät Ñoái, nhö laø Toái Haäu, Attaø-Toái Haäu; ñoù chính laø "Voâ Ñaïo", laø Phaûn Ñaïo.

Vaäy caùi "phöông tieän", con ñöôøng chöùng ngoä cuûa An-Attaø (Voâ Ngaõ) soáng thöïc naày seõ laø gì ñaây? Vieäc "thi haønh", "vaän duïng" phöông tieän ñoù seõ nhö theá naøo?

Thöa raèng ñoù chính laø: quaùn chieáu, xoay höôùng, daàn hoài thoaùt ra khoûi nhöõng sai laàm töï sinh coù tính duy ngaõ cuûa taâm ta: nhöõng sai laàm baùm reã trong vieäc tuyeät ñoái hoùa muø quaùng caùi "Toâi" caù theå, nguoàn goác thöïc söï cuûa Phaûn Giaûi Thoaùt, boäc loä trong nhöõng phaûn öùng cuûa duïc voïng vaø vieäc leä thuoäc vaøo ñieàu ñöôïc giaû ñònh laø ñaùng ao öôùc ñoái vôùi ngaõ; hay ngöôïc laïi trong nhöõng phaûn öùng sôï haõi, gheâ tôûm, kích baùc taát caû nhöõng gì bò hoï coi laø baát öng ñoái vôùi ngaõ. Chuùng ta goïi nhöõng sai laàm, hay nhöõng "taø kieán" noäi taâm naày laø thöù töï hôïp lyù cuûa vieäc chuoác phaïm, nhöng laø thöù töï thuaän tieän ñeå quaùn chieáu. Voâ minh, A-Vijjaø vöøa laø "reã truï" baùm reã saâu nhaát, khoù phaân bieät nhaát laïi vöøa laø ñieàu sau cuøng caàn phaûi tuyeät ñoái thanh toaùn, bôûi vì khi "côn beänh" naày hoaøn toaøn ñöôïc chöõa khoûi coù nghóa laø thöïc söï ñöôïc Giaûi Thoaùt, Nirvaøna, An-attaø, "voâ ngaõ" ñöôïc vieân maõn.

Ñaây laø moät trong nhöõng thí duï ñeïp nhaát veà khaû naêng tinh teá kyø dieäu cuûa ngoân ngöõ taâm linh trong truyeàn thoáng Phaät giaùo veà vieäc söû duïng moät töø ngöõ vôùi nhieàu caáp ñoä yù nghóa khaùc nhau qua böôùc tieán taâm linh, töø yù nghóa vaät chaát hay cuï theå nhaát cho ñeán yù nghóa tinh thaàn vaø cao caû nhaát, töø nhöõng yeáu toá ñaàu tieân cho ñeán giai ñoaïn ñaït ñaïo. An-Attaø, Voâ Ngaõ, qua söï bieán theå cuûa yù nghóa, ñöôïc hieåu laø "ñöôïc giaûi thoaùt": töø yù nghóa nguyeân thuûy, Voâ Ngaõ mang trong mình toaøn boä ba ñaëc tính khoå cuûa caù theå bò troùi buoäc, trong caáp ñoä nhöõng yeáu toá ñaàu tieân cuûa "Chaân Lyù Ñaàu Tieân" laø Dukka (Khoå), ñöôïc nhìn trong tính cuï theå vaät chaát, vöôït qua chaëng ñöôøng giaûi thoaùt taâm linh cuûa ngaõ bò troùi buoäc, ñeå ñaït ñeán An-attaø, Voâ Ngaõ, moät Teân goïi khaùc cuûa Toái Haäu khoâng bò troùi buoäc laø Dharma.

Trong yù nghóa toái haäu Con Ñöôøng cuûa Anattaø vaø con ñöôøng cuûa Dharma thì ñoàng nhaát: Anattaø, trong yù nghóa ñaày ñuû, laø Ñaïo, laø söï Giaûi Thoaùt, cuõng nhö Dharma trong yù nghóa ñaày ñuû, chính laø Tuyeät Ñoái. "Haõy böôùc theo Anattaø: ñoù chính laø Ñaïo. Voâ Ngaõ! = "vaéng boùng ngaõ": ñoái vôùi caùc baïn, caùi toâi taïi-ngaõ haõy tuyeät dieät! Ñoù chính laø Anattaø, luùc khôûi thuûy cuûa Ñaïo thì coù tính chaát tröïc thò, nhöng khi ñöôïc giaûi thoaùt thì mang tính chaát meänh leänh cuûa Ñaïo phaûi ñaït thaønh.

Anattaø! Anattaø phaûi ñaït thaønh trong ngaõ. Ñoù laø chöõ toùm taét toaøn theå söù ñieäp cuûa Ñöùc Thích Ca.

Anattaø ñoái vôùi chuùng ta, "Loøng yeâu meán ñöùc Baùc AÙi" ñoái vôùi Kitoâ höõu; kyø cuøng treân bình dieän thaùi ñoä noäi taâm soáng thöïc ñoù chính laø ñieàu duy nhaát goùi gheùm trong söù ñieäp taâm linh cuûa Ñöùc Phaät, ai coù theå phaûn baùc moái ñoàng quy naày? Chuùng toâi muoán coù theå noùi raèng coù söï ñoàng nhaát. Treân quan ñieåm cuûa kitoâ höõu, coù nhieàu lyù do ñeå choáng laïi laäp luaän naày. Chuùng ta phaûi toân troïng moái baát ñoàng cuûa hoï vì ñoái vôùi hoï, "coát loõi" cuûa toân giaùo khoâng ñöôïc quan nieäm theo caùch theá cuûa chuùng ta.

Daáu Thaùnh Giaù

Trong soá nhöõng ngöôøi khaùch ñeán ñaây, ñoâi khi toâi nhaän ra vaøi kitoâ höõu mang treân coå moät töôïng thaùnh giaù nhoû. Toâi ñaõ coù laàn noùi vôùi hoï: thaùnh giaù nhoû maø caùc baïn mang vôùi tö caùch moât kitoâ höõu thì ñoái vôùi toâi, moät phaät töû, cuõng coù moät yù nghóa.

Caùc baïn haõy nhìn: coù moät neùt doïc nhö hình chöõ i hoa cuûa maãu töï tieáng Anh, "I", coù nghóa laø "Toâi"; vaø cuõng coù moät neùt ngang treân thaùnh giaù noù xoùa boû, töø khöôùc caùi "Toâi". Ñoái vôùi toâi, moät phaät töû, thaùnh giaù cuûa baïn noùi leân raèng: Anattaø, "khoâng coù ngaõ taïi-ngaõ-vò-ngaõ", "khoâng coøn ngaõ", "voâ ngaõ". Thaùnh giaù chöùa ñöïng taát caû giaùo lyù Phaät giaùo!

Hoï hôi ngaïc nhieân, nhìn toâi vaø mæm cöôøi: toâi nghó raèng hoï khoâng phaûn ñoái toâi, bôûi vì hoï mæm cöôøi.

Chaéc haún raèng vôùi tö caùch laø nhöõng phaät töû, khoâng bao giôø nghó ñeán vieäc thaáy ñöôïc söù ñieäp cuûa Ñöùc Phaät treân thaùnh giaù cuûa kitoâ höõu. Ñoái vôùi caùc baïn, thaùnh giaù bieåu thò daáu hieäu cuûa moät toân giaùo xa laï; vôùi hình töôïng keû chòu khoå naïn bò ñoùng ñinh treân giaù goã, ñoái vôùi chuùng ta xem ra coù veû kinh khuûng.

Coù leõ nhöõng kitoâ höõu khoâng cho ñoù laø kinh khuûng, bôûi vì hoï thaáy ôû ñoù moät yù nghóa thaùnh: Gieâsu chaáp nhaän hy sinh maïng soáng mình ñeå cho moïi ngöôøi nhaän bieát Thieân Chuùa; thaùnh giaù ñöôïc hoï duøng nhö laø caây thang ñöa hoï leân vôùi Thieân Chuùa: ñeå tieán ñeán cuøng Thieân Chuùa, hoï phaûi böôùc theo thaùnh giaù cuûa Ñöùc Gieâsu, theo yù nghóa cuûa thaùnh giaù ñoái vôùi hoï.

Veà phaàn chuùng ta, chuùng ta coù theå noùi raèng: ñeå ñaït ñeán vieäc "chöùng ngoä" toái haäu, Nirvana (Nieát Baøn), chuùng ta phaûi böôùc theo yù nghóa cuûa thaùnh giaù, baèng caùch gaïch boû caùi "Toâi", baèng caùch töø boû chính mình, ñieàu ñoù coù nghóa laø "Voâ Ngaõ", Anattaø.   

Back to Home Page