Back
to Radio Veritas Asia Home PageVaøi nhaän ñònh veà Ñöùc Cha Carlos Filipe Ximenes Belo, Giaùm Quaûn Toâng Toøa giaùo phaän Dili (mieàn ñoâng Timor): moät vò chuû chaên ñaày can ñaûm.
"Ngöôøi daân mieàn Ñoâng Timor phaûi coù quyeàn quyeát ñònh veà vieäc thuoäc veà Indonesia hay khoâng. Hoï coù quyeàn töï do löïa choïn". Töø 15 naêm nay, Ñöùc Cha Carlos Filipe Ximenes Belo, ngöôøi ñaõ laõnh giaûi thöôûng Nobel veà Hoøa Bình naêm 1996, Giaùm Quaûn Toâng Toøa Giaùo Phaän Dili, thuû ñoâ mieàn ñoâng Timor, vaãn trung thaønh ñöa ra tö töôûng naøy trong taát caû caùc cuoäc gaëp gôû vôùi Nhaø Caàm Quyeàn Indonesia, Lieân Hieäp Quoác, Toøa Thaùnh vaø giôùi baùo chí. Ngaøi khoâng ngöøng chaïy khaép nôi goõ cöûa tranh ñaáu cho phaåm giaù vaø caùc quyeàn baát khaû xaâm phaïm cuûa ngöôøi daân mieàn ñoâng Timor.
Naêm 1983, Ñöùc Cha Martinho da Costa Lopes (ngöôøi Boà Ñaøo Nha) bò coi laø ngöôøi choáng chính phuû Jakarta, ñöôïc môøi nhöôøng chöùc vuï Giaùm Quaûn Toâng Toøa giaùo phaän Dili, cho moät vò giaùo só treû, thuoäc Doøng Don Bosco, vöøa hoïc xong taïi Boà Ñaøo Nha. Haøng giaùo só Timor coi vieäc boå nhieäm Cha Belo laøm Giaùm Quaûn Toâng Toøa thay theá Ñöùc Cha Lopes nhö laø moät cuoäc thaát baïi, ñeán ñoä nhieàu vò tieáp tuïc chôi baøi, trong luùc Ñöùc Taân Giaùm Muïc nhaäïn chöùc Chuû Chaên giaùo phaän trong nhaø thôø chính toøa Dili. Vôùi vieäc boå nhieäm laøm Giaùm Quaûn Toâng Toøa Dili, Ñöùc Cha Belo luùc ñoù môùi 40 tuoåi, nhö ngöôøi trôû laïi queâ höông, vì ngaøi sinh ra taïi Baucau (moät giaùo phaän môùi ñöôïc thaønh laäp veà phía nam mieàn ñoâng Timor, do Ñöùc Cha Do Nascimento laøm Giaùm Quaûn Toâng Toøa). Tuy treû trung, nhöng laø moät ngöôøi bieát roõ tình hình cuûa xöù sôû, nhaát laø hoaøn caûnh cuøng cöïc cuûa ngöôøi daân töø luùc bò Indonesia chieám ñoùng naêm 1975.
Ñöùc Cha Belo noùi: "Thaùng 8 naêm 1975, luùc toâi ñang ôû Dili, xaåy ra vuï ñaûo chính. Toâi cuøng vôùi nhieàu ngöôøi khaùc troán sang mieàn Taây Timor (thuoäc Indonesia).
Cha Belo sinh taïi Baucau (luùc ñoù thuoäc giaùo phaän Dili) ngaøy 3.02.1948, thuï phong linh muïc 26.07.1980; ñöôïc boå nhieäm laøm giaùm muïc ngaøy 21.03.1988; taán phong ngaøy 19.06 cuõng naêm 1988. Cha hoïc Trieát taïi Macao; thaàn hoïc taïi Lisboa vaø Roma. Cha trôû veà Timor trong luùc tình hình soâi boûng. Indonesia coi thöôøng coäng ñoàng quoác teá, chieám mieàn ñoâng Timor vaø xaây caát caùc cô sôû nhö tænh thöù 27 cuûa Lieân Bang Indonesia. Ngöôøi daân Timor khoâng coøn ñöôïc töï do ñi laïi vaø noùi leân yù kieán, bò coi nhö laø nhöõng ngöôøi ngoaïi quoác treân chính queâ höông cuûa mình. Ngöôøi Indonesia ñeán laøm chuû trong moïi laõnh vöïc: chính trò, kinh teá, xaõ hoäi, vaên hoùa. Toå chöùc AÂn Xaù quoác teá caûnh caùo: ñaây laø moät cuoäc dieät chuûng thöïc söï. Ñöùc Cha Belo xaùc nhaän lôøi caûnh caùo naøy vaø ngaøi noùi ñeán chính saùch "Hoài Giaùo hoùa ñaûo Timor", baèng vieäc göûi caùc giaùo vieân, giaùo sö Hoài Giaùo ñeán caùc tröôøng nôi coù caùc hoïc sinh hoaøn toaøn Coâng Giaùo vaø tieáp tuïc cuoäc dieät chuûng. Caáp laõnh ñaïo chính trò mieàn ñoâng Timor, haàu heát ñöôïc huaán luyeän tröôùc ñaây taïi caùc chuûng vieän Coâng Giaùo, nhö oâng Xanana Gusman, laõnh tuï phe khaùng chieán choáng Indonesia, ñaõ choïn con ñöôøng chieán ñaáu baèng vuõ khí.
Moät naêm sau khi ñöôïc boå nhieäm, töùc vaøo naêm 1989, Ñöùc Cha Belo ñaõ guûi moät böùc thö cho Lieân Hieäp Quoác, trong ñoù ngaøi vieát: "Toâi yeâu caàu toå chöùc cuoäc tröng caàu daân yù cho ngöôøi daân Timor. Vaán ñeà Timor khoâng phaûi laø vaán ñeà quaân söï, nhöng laø vaán ñeà chính trò vaø Lieân Hieäp Quoác phaûi tìm moät giaûi phaùp. Toâi ñau khoå nhieàu, vì luùc ñoù toâi bò chæ trích veà ñeà nghò naøy."
Ngöôøi daân Timor phaûi ñôïi 15 naêm môùi ñöôïc bieåu loä nhöõng öôùc voïng chính ñaùng cuûa mình baèng laù phieáu hoaøn toaøn töï do. Trong thôøi gian chôø ñôïi nguôøi daân Timor phaûi chòu bieát bao ñe ñoïa vaø baïo haønh veà phía quaân ñoäi chieám ñoùng. Phaûi chôø ñôïi 15 naêm ñeå coù theá tieán ñeán hy voïng; nhöng nieàm hy voïng naøy bò boùp cheát trong maùu löûa: Caûnh töôïng taøn phaù, saùt haïi naøy, theá giôùi thaáy roõ ngay sau cuoäc tröng caàu daân yù. Trong 15 naêm qua, Vò Giaùm Muïc treû trung, nhöng ñaày can ñaûm, vôùi yù chí saét ñaù vaø ñöôïc söï naâng ñôõ tinh thaàn cuûa Ñöùc Gioan Phaoloâ II (luùc ngaøi vieáng thaêm mieàn Ñoâng Timor naêm 1989) ñaõ trôû neân tieáng noùi huøng maïnh cuûa ngöôøi daân.
Ñöùc Cha Belo khoâng öa thích nhöõng theå thöùc ngoaïi giao. Ngaøi vieát thö thaúng cho Lieân Hieäp Quoác, khoâng qua vò söù thaàn Toøa Thaùnh taïi Jarkarta. Vì theá, vò ngoaïi giao naøy tuyeân boá: Ñöùc Giaùm Muïc ñaõ haønh ñoäng vôùi tö caùch rieâng cuûa mình. Trong nhöõng giôø phuùt khoù khaên, ngaøi ñích thaân ñeán Vatican ñeå töôøng trình leân ÑTC moïi vieäc xaåy ra. Ngaøi yù thöùc roõ raøng cuoäc chieán ñaáu cuûa ngaøi laø cuoäc chieán ñaáu cuûa toaøn daân mieàn ñoâng Timor.
Thaùng Chín naêm 1994 Ñöùc Cha Belo thaønh laäp UÛy Ban giaùo phaän veà beânh vöïc nhaân quyeàn, goàm 25 thaønh vieân. Caùc thaønh vieân naøy coù nhieäm vuï lieân laïc vôùi taát caû caùc giaùo xöù mieàn Ñoâng Timor ñeå thu löôïm caùc tin töùc veà caùc vuï vi phaïm nhaân quyeàn vaø caû veà nhöõng vuï chieám ñoaït baát hôïp phaùp ñaát ñai cuûa ngöôøi daân veà phía nhöõng ngöôøi thöïc daân Indonesia. Naêm sau, Ñöùc Giaùm Muïc ñöôïc môøi ñeán Schlaining, beân AÙo Quoác, ñeå dieãn thuyeát trong moät ñaïi hoäi do Lieân Hieäp Quoác toå chöùc. Trong dòp naøy ngaøi laøm baûn töôøng trinh goàm 16 ñieåm. Ngaøi noùi: "Veà töông lai cuõa mieàn ñoâng Timor, laäp tröôøng cuûa Giaùo Hoäi ñòa phöông laø chaáp nhaän nhöõng öôùc voïng chính ñaùng cuûa ngöôøi daân Timor. Giaùo Hoäi tin chaéc raèng: ñeå ñoaøn keát vaø laøm cho nguôøi daân tham döï vaøo coâng ích, caàn phaûi naïi ñeán luông taâm cuûa hoï. Neáu nhaø caàm quyeàn döïa hoaøn toaøn vaøo nhöõng ñe doïa, chính saùch khuûng boá, naïn tham nhuõng, thì ñoù laø ngaên trôû vieäc thöïc hieän coâng ích. Ngöôøi daân Timor phaûi caûm thaáy mình coù quyeàn töï quyeát ñònh veà vieäc saùp nhaäp vaøo Indonesia hay khoâng; Taát caû phaûi ñöôïc laøm trong söï toân troïng vaø theo theå thöùc daân chuû, vaên minh.
Vì coù coâng tranh ñaáu, ñaõ töø laâu Ñöùc Cha Belo ñöôïc ghi vaøo danh saùch caùc ngöôøi ñöôïc giaûi thöôûng Nobel veà Hoøa bình. Giaûi thöôûng thöïc söï ñaõ ñöôïc caáp cho ngaøi naêm 1996 cuøng vôùi oâng Carlos Ramos Horta, phaùt ngoân vieân cuûa Maët Traän tranh ñaáu cuûa mieàn ñoâng Timor, bò löu ñaày taïi Jakarta. Töø luùc ñoù, Ñöùc Cha Belo, coù uy tín hôn tröôùc dö luaän theá giôùi, vôùi chuû tröông thöïc hieän coâng bình vaø nhaân quyeàn, cuøng vôùi coâng vieäc hoøa giaûi. Ngaøi noùi: "Nhoùm nhöõng ngöôøi muoán hoøa ñoàng vôùi Boà Ñaøo Nha vaø nhoùm muoán ñoäc laäp phaûi ngoài laïi vôùi nhau vaø thaûo luaän veà töông lai Timor. Ngaøi sôï nhöõng giaûi phaùp quaù voäi vaõ. Trong nhöõng thaùng vöøa qua, ngaøi thöôøng leân tieáng yeâu caàu: neàn ñoäc laäp phaûi ñöôïc chuaån bò baèng moät thôøi gian laâu daøi cuûa vieäc chuyeån tieáp vaø ñöôïc coäng ñoàng quoác teá baûo ñaûm. Nhöng tieáng noùi cuûa ngaøi khoâng ñöôïc nghe theo.
Ngaøy moàng 4 thaùng 9/1999, tuyeân boá keát quaû cuoäc tröng caàu daân yù. Vieäc keâu goïi khoan dung, tha thöù trôû neân voâ ích. Ngaøy moàng 6 thaùng 9/1999, toøa giaùm muïc bò ñoát chaùy. Ñöùc Cha Belo ñöôïc ñöa ra saân bay Dili, coù quaân ñoäi Indonesia baûo veä, ñeå ñi Australia. Vaø töø ñaây leân ñöôøng ñi Boà Ñaøo Nha. Taïi Lisboa, trong khi chôø ñôïi ñi Roma, Ñöùc Giaùm Muïc tuyeân boá: Thì giôø keâu goïi nay ñaõ chaám döùt. Ñaây laø luùc haønh ñoäng, ñeå beânh vöïc ngöôøi daân bò ñaøn aùp, bò saùt haïi... Coâng vieäc hoøa giaûi töø laâu theo ñuoåi, nay xem ra trôû thaønh moät aûo töôûng. Nhöng Ñöùc Cha Belo khoâng thaát voïng. Taïi Roma ngaøi tuyeân boá: Toâi seõ trôû veà vôùi ñaøn chieân taùn taùc.
Back
to Radio Veritas Asia Home Page