Toâng Thö In Unitate Fidei
Nhaân Dòp Kyû Nieäm 1,700 Naêm Thaønh Laäp
Coâng Ñoàng Ni-xeâ-a,
cuûa Ñöùc Leâoâ XIV
Toâng Thö In Unitate Fidei, Nhaân Dòp Kyû Nieäm 1,700 Naêm Thaønh Laäp Coâng Ñoàng Ni-xeâ-a, cuûa Ñöùc Leâoâ XIV.
Vuõ Vaên An chuyeån dòch Vieät ngöõ
(VietCatholic News 24-11-2025) - Toâng Thö In Unitate Fidei Nhaân Dòp Kyû Nieäm 1,700 Naêm Thaønh Laäp Coâng Ñoàng Ni-xeâ-a cuûa Ñöùc Leâoâ XIV:
1. Trong söï hieäp nhaát ñöùc tin, ñöôïc coâng boá töø thuôû ban ñaàu cuûa Giaùo Hoäi, caùc Kitoâ höõu ñöôïc môøi goïi böôùc ñi trong söï hieäp nhaát, gìn giöõ vaø truyeàn laïi aân hueä hoï ñaõ laõnh nhaän vôùi tình yeâu vaø nieàm vui. Ñieàu naøy ñöôïc dieãn taû trong Kinh Tin Kính: "Toâi tin kính moät Chuùa Gieâsu Kitoâ, Con Moät Thieân Chuùa... Ngöôøi ñaõ töø trôøi xuoáng theá ñeå cöùu chuoäc chuùng ta", ñöôïc Coâng ñoàng Ni-xeâ-a, cuoäc hoïp ñaïi keát ñaàu tieân trong lòch söû Kitoâ giaùo, laäp neân caùch ñaây 1,700 naêm.
Trong khi chuaån bò cho chuyeán Toâng du ñeán Thoå Nhó Kyø, toâi muoán göûi Thö naøy ñeán toaøn theå Giaùo Hoäi ñeå khôi daäy loøng nhieät thaønh trong vieäc tuyeân xöng ñöùc tin. Trong nhieàu theá kyû, lôøi tuyeân xöng ñöùc tin beàn bæ naøy ñaõ laø di saûn chung cuûa caùc Kitoâ höõu, vaø noù xöùng ñaùng ñöôïc tuyeân xöng vaø hieåu theo nhöõng caùch thöùc môùi meû vaø thieát thöïc hôn bao giôø heát. Nhaèm muïc ñích naøy, moät vaên kieän quan troïng cuûa UÛy ban Thaàn hoïc Quoác teá ñaõ ñöôïc pheâ chuaån: Chuùa Gieâsu Kitoâ, Con Thieân Chuùa, Ñaáng Cöùu Ñoä. Kyû nieäm 1,700 naêm Coâng ñoàng Chung Ni-xeâ-a. Toâi ñeà caäp ñeán vaên kieän naøy vì noù cung caáp nhöõng hieåu bieát quyù giaù ñeå nghieân cöùu taàm quan troïng vaø yù nghóa cuûa Coâng ñoàng Ni-xeâ-a, khoâng chæ trong chieàu kích thaàn hoïc vaø giaùo hoäi, maø coøn trong caùc khía caïnh vaên hoùa vaø xaõ hoäi.
2. "Khôûi ñaàu Tin Möøng cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ, Con Thieân Chuùa": baèng nhöõng lôøi naøy, Thaùnh Maùccoâ baét ñaàu Tin möøng cuûa ngaøi, toùm taét toaøn boä söù ñieäp baèng lôøi khaúng ñònh veà tö caùch con Thieân Chuùa cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ. Töông töï nhö vaäy, Thaùnh Toâng ñoà Phaoloâ bieát raèng ngaøi ñöôïc keâu goïi ñeå coâng boá Tin Möøng cuûa Thieân Chuùa veà Con cuûa Ngöôøi, Ñaáng ñaõ cheát vaø soáng laïi vì chuùng ta (x. Rm 1:9). Thaät vaäy, Chuùa Gieâsu laø lôøi "xin vaâng" döùt khoaùt cuûa Thieân Chuùa ñoái vôùi nhöõng lôøi höùa cuûa caùc ngoân söù (x. 2 Cr 1:19-20). Trong Chuùa Gieâsu Kitoâ, Ngoâi Lôøi, Ñaáng laø Thieân Chuùa tröôùc khi coù thôøi gian, nhôø Ngöôøi maø muoân vaät ñöôïc taïo thaønh - nhö lôøi töïa cuûa Tin möøng thaùnh Gioan ñaõ noùi - "ñaõ trôû neân xaùc phaøm vaø ôû giöõa chuùng ta" (Ga 1:14). Trong Ngöôøi, Thieân Chuùa ñaõ trôû neân ngöôøi laân caän cuûa chuùng ta, ñeán möùc baát cöù ñieàu gì chuùng ta laøm cho baát cöù anh chò em naøo cuûa mình, laø chuùng ta laøm cho chính Ngöôøi (x. Mt 25:40).
Trong Naêm Thaùnh naøy, ñöôïc daønh rieâng cho chuû ñeà Chuùa Kitoâ, nieàm hy voïng cuûa chuùng ta, thaät laø moät söï truøng hôïp ngaãu nhieân cuûa Chuùa quan phoøng khi chuùng ta cuõng kyû nieäm 1,700 naêm Coâng ñoàng Chung ñaàu tieân Ni-xeâ-a, coâng ñoàng ñaõ coâng boá lôøi tuyeân xöng ñöùc tin vaøo Chuùa Gieâsu Kitoâ, Con Thieân Chuùa vaøo naêm 325. Ñaây laø coát loõi cuûa ñöùc tin Kitoâ giaùo. Ngay caû ngaøy nay, trong moãi buoåi cöû haønh Thaùnh Theå Chuùa Nhaät, chuùng ta ñeàu ñoïc Kinh Tin Kính Nixeâa - Constantinoáp, lôøi tuyeân xöng ñöùc tin hieäp nhaát taát caû caùc Kitoâ höõu. Trong thôøi ñaïi khoù khaên maø chuùng ta ñang soáng, giöõa bieát bao lo aâu vaø sôï haõi, hieåm hoïa chieán tranh vaø baïo löïc, thieân tai, baát coâng vaø maát caân baèng nghieâm troïng, cuøng vôùi naïn ñoùi vaø ñau khoå maø haøng trieäu anh chò em chuùng ta phaûi gaùnh chòu, Kinh Tin Kính naøy mang laïi cho chuùng ta hy voïng.
3. Thôøi kyø Coâng ñoàng Ni-xeâ-a cuõng khoâng keùm phaàn hoãn loaïn. Khi coâng ñoàng baét ñaàu vaøo naêm 325, nhöõng veát thöông do cuoäc baùch haïi Kitoâ giaùo gaây ra vaãn coøn môùi. Saéc leänh Milan (313), do hoaøng ñeá Constantinoâ vaø Licinioâ ban haønh, döôøng nhö baùo hieäu bình minh cuûa moät kyû nguyeân hoøa bình môùi. Tuy nhieân, sau nhöõng moái ñe doïa töø beân ngoaøi, nhöõng tranh chaáp vaø xung ñoät ñaõ sôùm naûy sinh trong Giaùo hoäi.
Arioâ, moät linh muïc ñeán töø Alexandria, Ai Caäp, ñaõ daïy raèng Chuùa Gieâsu khoâng thöïc söï laø Con Thieân Chuùa. Maëc duø khoâng chæ laø moät taïo vaät ñôn thuaàn, Ngöôøi ñöôïc cho laø moät ñaáng trung gian giöõa Thieân Chuùa voâ hình vaø nhaân loaïi. Hôn nöõa, ñaõ coù luùc Chuùa Con "khoâng hieän höõu". Quan ñieåm naøy phuø hôïp vôùi tö duy thònh haønh thôøi baáy giôø vaø do ñoù coù veû hôïp lyù.
Tuy nhieân, Thieân Chuùa khoâng boû rôi Giaùo hoäi cuûa Ngöôøi. Ngöôøi luoân khôi daäy nhöõng ngöôøi nam nöõ can ñaûm laøm chöùng cho ñöùc tin, cuõng nhö nhöõng muïc töû daãn daét daân Ngöôøi vaø chæ cho hoï con ñöôøng Tin möøng. Giaùm muïc A-lec-san-ñô thaønh Alexandria nhaän ra raèng giaùo huaán cuûa Arioâ hoaøn toaøn khoâng phuø hôïp vôùi Kinh Thaùnh. Vì Arioâ khoâng coù tinh thaàn hoøa giaûi, A-lec-san-ñô ñaõ trieäu taäp caùc giaùm muïc Ai Caäp vaø Libya ñeán moät Thöôïng Hoäi ñoàng, leân aùn giaùo huaán cuûa Arioâ. Sau ñoù, ngaøi göûi moät laù thö cho caùc giaùm muïc khaùc ôû phöông Ñoâng, cung caáp moät baùo caùo chi tieát. ÔÛ phöông Taây, chính Giaùm muïc Hosioâ thaønh Cordoba, Taây Ban Nha, ñaõ haønh ñoäng. Ngaøi ñaõ chöùng toû mình laø moät ngöôøi tuyeân xöng ñöùc tin nhieät thaønh trong thôøi kyø ñaøn aùp cuûa Hoaøng ñeá Maximianoâ vaø ñöôïc Giaùm muïc Roâma, Giaùo hoaøng Sylves-tô, tin töôûng.
Tuy nhieân, nhöõng ngöôøi theo Arioâ cuõng ñaõ taäp hôïp laïi vôùi nhau. Ñieàu naøy daãn ñeán moät trong nhöõng cuoäc khuûng hoaûng lôùn nhaát trong thieân nieân kyû ñaàu tieân cuûa Giaùo hoäi. Nguyeân nhaân cuûa cuoäc tranh luaän khoâng phaûi laø moät chi tieát nhoû. Noù lieân quan ñeán baûn chaát cuûa ñöùc tin Kitoâ giaùo, cuï theå laø caâu traû lôøi cho caâu hoûi quyeát ñònh maø Chuùa Gieâsu ñaõ hoûi caùc moân ñeä cuûa mình taïi Xeâ-da-reâ-a Phi-lip-pi: "Caùc con baûo Thaày laø ai?" (Mt 16:15).
4. Khi cuoäc tranh luaän tieáp dieãn, Hoaøng ñeá Constantinoâ nhaän ra raèng söï hieäp nhaát cuûa Giaùo hoäi, vaø thöïc ra laø cuûa caû Ñeá cheá, ñang bò ñe doïa. Vì vaäy, oâng trieäu taäp taát caû caùc giaùm muïc ñeán moät coâng ñoàng chung, hay phoå quaùt, taïi Ni-xeâ-a ñeå khoâi phuïc söï hieäp nhaát. Thöôïng Hoäi ñoàng, ñöôïc goïi laø "Thöôïng Hoäi ñoàng 318 Giaùo phuï", do hoaøng ñeá chuû trì, vaø Soá löôïng giaùm muïc ñöôïc quy tuï laïi laø chöa töøng coù. Moät soá vò vaãn coøn mang daáu veát cuûa söï tra taán maø hoï ñaõ phaûi chòu ñöïng trong thôøi kyø baùch haïi. Phaàn lôùn trong soá hoï ñeán töø phöông Ñoâng, trong khi döôøng nhö chæ coù naêm vò laø ngöôøi phöông Taây. Ñöùc Giaùo hoaøng Syl-ves-tô ñaõ giao phoù nhieäm vuï cho moät nhaân vaät coù uy tín veà thaàn hoïc laø Giaùm muïc Hosioâ thaønh Cordoba vaø cöû hai linh muïc La Maõ ñeán.
5. Caùc Nghò phuï Coâng ñoàng ñaõ laøm chöùng cho loøng trung thaønh cuûa hoï vôùi Kinh Thaùnh vaø Truyeàn thoáng Toâng ñoà, nhö ñaõ tuyeân xöng trong leã röûa toäi theo leänh truyeàn cuûa Chuùa Gieâsu: "Vaäy anh em haõy ñi vaø laøm cho muoân daân trôû thaønh moân ñeä, laøm pheùp röûa cho hoï nhaân danh Chuùa Cha, Chuùa Con vaø Chuùa Thaùnh Thaàn" (Mt 28:19). ÔÛ phöông Taây, nhieàu coâng thöùc khaùc nhau ñaõ toàn taïi, bao goàm caû coâng thöùc ñöôïc goïi laø Kinh Tin Kính cuûa caùc Toâng ñoà.[1] ÔÛ phöông Ñoâng cuõng vaäy, coù nhieàu lôøi tuyeân xöng khi röûa toäi coù caáu truùc töông töï. Ngoân ngöõ ñöôïc söû duïng khoâng uyeân baùc hay phöùc taïp, maø ñuùng hôn - nhö sau naøy ñaõ ñöôïc khaúng ñònh - ñôn giaûn vaø deã hieåu ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ñaùnh caù ôû Bieån Galileâ.
Theo quan ñieåm naøy, Kinh Tin Kính Ni-xeâ-a baét ñaàu baèng lôøi tuyeân xöng ñöùc tin sau: "Toâi tin kính moät Thieân Chuùa, laø Cha toaøn naêng, Ñaáng taïo thaønh... muoân vaät höõu hình vaø voâ hình."[2] Baèng caùch naøy, caùc Nghò phuï Coâng ñoàng ñaõ baøy toû ñöùc tin cuûa mình vaøo Thieân Chuùa duy nhaát. Quan ñieåm naøy khoâng bò tranh caõi trong suoát Coâng ñoàng. Tuy nhieân, moät ñieàu khoaûn thöù hai ñaõ gaây tranh caõi. Ñieàu khoaûn naøy cuõng döïa treân ngoân ngöõ Kinh Thaùnh vaø tuyeân xöng ñöùc tin vaøo moät Chuùa duy nhaát, Chuùa Gieâsu Kitoâ, Con Thieân Chuùa. Cuoäc tranh luaän naûy sinh töø nhu caàu giaûi quyeát caâu hoûi do Arioâ ñaët ra veà vieäc neân hieåu "Con Thieân Chuùa" nhö theá naøo vaø laøm theá naøo ñeå dung hoøa noù vôùi thuyeát ñoäc thaàn Kinh Thaùnh. Do ñoù, Coâng ñoàng ñaët muïc tieâu xaùc ñònh yù nghóa ñuùng ñaén cuûa ñöùc tin vaøo Chuùa Gieâsu laø "Con Thieân Chuùa".
Caùc Nghò phuï tuyeân xöng raèng Chuùa Gieâsu laø Con Thieân Chuùa vì Ngöôøi thuoäc baûn theå (ousia) cuûa Chuùa Cha... "ñöôïc sinh ra, khoâng phaûi ñöôïc taïo thaønh, ñoàng baûn theå (homoouùsios) vôùi Chuùa Cha." Ñònh nghóa naøy laø moät söï baùc boû trieät ñeå luaän ñeà cuûa Arioâ.[3] Ñeå dieãn taû chaân lyù ñöùc tin, Coâng ñoàng ñaõ söû duïng hai töø - "baûn theå" (ousia) vaø "ñoàng baûn theå" (homoouùsios) - khoâng coù trong Kinh Thaùnh. YÙ ñònh cuûa Coâng ñoàng khi laøm nhö vaäy khoâng phaûi laø thay theá caùc tuyeân boá Kinh Thaùnh baèng trieát hoïc Hy Laïp. Ngöôïc laïi, Coâng ñoàng söû duïng nhöõng thuaät ngöõ naøy chính xaùc ñeå khaúng ñònh ñöùc tin Kinh Thaùnh moät caùch roõ raøng vaø ñeå phaân bieät noù vôùi sai laàm cuûa Arioâ, voán chòu aûnh höôûng saâu saéc cuûa phong traøo theo vaên hoùa Hy Laïp. Vì lyù do naøy, lôøi buoäc toäi theo vaên hoùa Hy Laïp neân nhaém vaøo giaùo lyù sai laàm cuûa Arioâ vaø nhöõng ngöôøi theo oâng, chöù khoâng phaûi caùc Giaùo phuï cuûa Coâng ñoàng Ni-xeâ-a.
Caùc Giaùo phuï cuûa Coâng ñoàng Ni-xeâ-a kieân quyeát trong quyeát taâm trung thaønh vôùi thuyeát ñoäc thaàn Kinh Thaùnh vaø tính xaùc thöïc cuûa söï Nhaäp theå. Caùc ngaøi muoán taùi khaúng ñònh raèng Thieân Chuùa chaân thaät duy nhaát khoâng phaûi laø Ñaáng quaù xa vôøi ñoái vôùi chuùng ta, nhöng traùi laïi, ñaõ ñeán gaàn vaø ñeán gaëp gôõ chuùng ta trong Chuùa Gieâsu Kitoâ.
6. Ñeå truyeàn ñaït söù ñieäp cuûa mình baèng ngoân ngöõ giaûn dò cuûa Kinh Thaùnh vaø phuïng vuï quen thuoäc vôùi toaøn theå Daân Chuùa, Coâng ñoàng ñaõ keát hôïp moät soá caùch dieãn ñaït töø lôøi tuyeân xöng khi chòu pheùp Röûa toäi: "Thieân Chuùa bôûi Thieân Chuùa, AÙnh saùng bôûi AÙnh saùng, Thieân Chuùa thaät bôûi Thieân Chuùa thaät". Coâng ñoàng ñaõ chaáp nhaän aån duï aùnh saùng trong Kinh Thaùnh: "Thieân Chuùa laø aùnh saùng" (1 Ga 1:3; x. Ga 1:4-5). Cuõng nhö aùnh saùng toûa chieáu vaø truyeàn ñaït chính mình maø khoâng heà suy yeáu, Chuùa Con cuõng laø söï phaûn chieáu (apaugasma) vinh quang cuûa Thieân Chuùa vaø laø daáu aán (ñaëc tính) cuûa baûn theå (hypostasis) Ngöôøi (x. Hr 1:3; 2 Cr 4:4). Do ñoù, Chuùa Con nhaäp theå, Chuùa Gieâsu, laø aùnh saùng cuûa theá gian vaø laø aùnh saùng cuûa söï soáng (x. Ga 8:12). Nhôø pheùp Röûa toäi, con maét taâm hoàn chuùng ta ñöôïc soi saùng (x. Ep 1:18), ñeå chuùng ta cuõng coù theå laø aùnh saùng giöõa theá gian (x. Mt 5:14). Hôn nöõa, Kinh Tin Kính khaúng ñònh raèng Chuùa Con laø "Thieân Chuùa thaät bôûi Thieân Chuùa thaät". ÔÛ nhieàu choã, Kinh Thaùnh phaân bieät caùc ngaãu töôïng voâ tri vôùi Thieân Chuùa thaät vaø haèng soáng. Thieân Chuùa thaät laø Thieân Chuùa phaùn daïy vaø haønh ñoäng trong lòch söû cöùu ñoä: Thieân Chuùa cuûa AÙp-ra-ham, I-sa-aùc vaø Gia-coùp; Thieân Chuùa ñaõ toû mình ra vôùi Moâ-seâ trong buïi gai chaùy (x. Xh 3:14); Thieân Chuùa nhìn thaáy caûnh khoán cuøng cuûa daân, laéng nghe tieáng keâu cuûa hoï, daãn daét vaø ñoàng haønh vôùi hoï qua sa maïc trong coät löûa (x. Xh 13:21); Thieân Chuùa noùi vôùi hoï baèng tieáng saám (x. Ñnl 5:26) vaø thöông xoùt hoï (x. Hs 11:8-9). Do ñoù, caùc Kitoâ höõu ñöôïc keâu goïi töø boû caùc ngaãu töôïng voâ tri ñeå höôùng veà Thieân Chuùa haèng soáng vaø chaân thaät (x. Cv 12:25; 1 Tx 1:9). Vì muïc ñích naøy, Simong Pheâroâ ñaõ tuyeân xöng taïi Xeâ-da-reâ-a Phi-lip-pi: "Thaày laø Ñaáng Kitoâ, Con Thieân Chuùa haèng soáng" (Mt 16:16).
7. Kinh Tin Kính Ni-xeâ-a khoâng ñaët ra moät lyù thuyeát trieát hoïc. Noù tuyeân xöng ñöùc tin vaøo Thieân Chuùa, Ñaáng ñaõ cöùu chuoäc chuùng ta qua Chuùa Gieâsu Kitoâ. Noù noùi veà Thieân Chuùa haèng soáng, Ñaáng muoán chuùng ta ñöôïc soáng vaø soáng doài daøo (x. Ga 10:10). Vì lyù do naøy, Kinh Tin Kính tieáp tuïc vôùi lôøi tuyeân xöng trong bí tích Röûa Toäi: Con Thieân Chuùa, Ñaáng "vì loaøi ngöôøi chuùng ta vaø ñeå cöùu ñoä chuùng ta... ñaõ töø trôøi xuoáng theá,... ñaõ laøm ngöôøi... chòu cheát... vaø soáng laïi ngaøy thöù ba... ñaõ leân trôøi... vaø seõ laïi ñeán... ñeå phaùn xeùt" (Ga 10:10). "Haõy cho keû soáng vaø keû cheát ñöôïc soáng laïi." Nhö vaäy, roõ raøng laø nhöõng tuyeân boá cuûa Coâng ñoàng veà ñöùc tin vaøo Chuùa Kitoâ baét nguoàn töø lòch söû cöùu ñoä giöõa Thieân Chuùa vaø caùc thuï taïo cuûa Ngöôøi.
Thaùnh A-na-tha-xi-oâ, ngöôøi ñaõ tham döï Coâng ñoàng vôùi tö caùch laø phoù teá cuûa Giaùm muïc Alec-xan-ñô vaø sau ñoù keá vò ngaøi laøm Giaùm muïc Alexandria ôû Ai Caäp, ñaõ nhieàu laàn nhaán maïnh moät caùch hieäu quaû chieàu kích cöùu ñoä hoïc cuûa Kinh Tin Kính Ni-xeâ-a. Ngaøi vieát raèng Chuùa Con, Ñaáng töø trôøi xuoáng, "ñaõ laøm cho chuùng ta trôû thaønh con caùi cuûa Chuùa Cha vaø ñaõ thaàn thaùnh hoùa nhaân loaïi baèng caùch trôû thaønh ngöôøi phaøm. Do ñoù, Ngöôøi khoâng phaûi laø ngöôøi phaøm, roài trôû thaønh Thieân Chuùa; nhöng Ngöôøi laø Thieân Chuùa, roài trôû thaønh ngöôøi phaøm, vaø ñeå thaàn thaùnh hoùa chuùng ta."[4] Ñieàu naøy chæ coù theå xaûy ra neáu Chuùa Con thöïc söï laø Thieân Chuùa: thöïc teá, khoâng moät höõu theå phaøm traàn naøo coù theå chieán thaéng söï cheát vaø cöùu chuùng ta; chæ coù Thieân Chuùa môùi coù theå laøm ñöôïc ñieàu ñoù. Ngöôøi ñaõ giaûi thoaùt chuùng ta qua Chuùa Con laøm ngöôøi, ñeå chuùng ta ñöôïc töï do (x. Gl 5:1).
Ñieàu thích ñaùng laø nhaán maïnh ñoäng töø descendit trong Kinh Tin Kính Ni-xeâ-a: "Ngöôøi ñaõ xuoáng theá." Thaùnh Phaoloâ moâ taû chuyeån ñoäng naøy baèng nhöõng töø ngöõ maïnh meõ: "[Ñöùc Kitoâ] ñaõ hoaøn toaøn truùt boû vinh quang, maëc laáy thaân noâ leä, trôû neân gioáng phaøm nhaân" (Pl 2,7). Lôøi töïa cuûa Tin möøng Thaùnh Gioan cuõng noùi raèng "Ngoâi Lôøi ñaõ trôû neân ngöôøi phaøm vaø cö nguï giöõa chuùng ta" (Ga 1,14). Thö göûi tín höõu Do Thaùi cuõng daïy raèng "Chuùng ta khoâng coù moät vò thöôïng teá khoâng bieát caûm thöông nhöõng noãi yeáu heøn cuûa chuùng ta, nhöng chuùng ta coù moät vò ñaõ chòu thöû thaùch veà moïi phöông dieän cuõng nhö chuùng ta, nhöng khoâng phaïm toäi" (Hr 4,15). Vaøo ñeâm tröôùc khi chòu cheát, Ngöôøi ñaõ haï mình xuoáng nhö moät noâ leä ñeå röûa chaân cho caùc moân ñeä (x. Ga 13,1-17). Chæ khi coù theå ñaët ngoùn tay vaøo veát thöông ôû caïnh söôøn Chuùa phuïc sinh, Toâng ñoà Toâma môùi tuyeân xöng: "Laïy Chuùa con laïy Thieân Chuùa cuûa con!" (Ga 20:28).
Chính nhôø söï Nhaäp Theå cuûa Ngöôøi maø giôø ñaây chuùng ta gaëp gôõ Chuùa nôi nhöõng anh chò em ñang tuùng thieáu: "Moãi laàn caùc ngöôi laøm nhö theá cho moät trong nhöõng anh em beù nhoû nhaát cuûa Ta ñaây, laø caùc ngöôi ñaõ laøm cho chính Ta vaäy" (Mt 25:40). Kinh Tin Kính Ni-xeâ-a khoâng moâ taû moät Thieân Chuùa xa caùch, khoâng theå tieáp caän vaø baát ñoäng, Ñaáng ngöï trong chính mình, nhöng laø moät Thieân Chuùa gaàn guõi vaø ñoàng haønh vôùi chuùng ta treân haønh trình traàn gian, ngay caû trong nhöõng nôi taêm toái nhaát treân traùi ñaát. Söï bao la cuûa Ngöôøi ñöôïc toû loä khi Ngöôøi trôû neân nhoû beù, gaït boû söï uy nghi voâ bieân cuûa mình ñeå trôû thaønh ngöôøi laân caän cuûa chuùng ta nôi nhöõng ngöôøi beù nhoû vaø nôi ngöôøi ngheøo. Ñieàu naøy laøm thay ñoåi hoaøn toaøn nhöõng quan nieäm ngoaïi giaùo vaø trieát hoïc veà Thieân Chuùa.
Moät caâu khaùc trong Kinh Tin Kính Ni-xeâ-a cuõng ñaëc bieät mang tính soi saùng cho chuùng ta ngaøy nay. Caâu Kinh Thaùnh "ñaõ trôû neân xaùc phaøm" ñöôïc laøm saùng toû baèng caùch theâm töø "con ngöôøi" sau töø "nhaäp theå". Do ñoù, Coâng ñoàng Ni-xeâ-a ñaõ taùch mình khoûi giaùo lyù sai laàm cho raèng Ngoâi Lôøi chæ mang thaân xaùc laøm lôùp voû beân ngoaøi chöù khoâng phaûi linh hoàn con ngöôøi, voán ñöôïc phuù baåm trí tueä vaø yù chí töï do. Thay vaøo ñoù, Coâng ñoàng tìm caùch khaúng ñònh ñieàu maø Coâng ñoàng Can-xeâ-ñoan (451) sau naøy ñaõ tuyeân boá roõ raøng: trong Chuùa Kitoâ, Thieân Chuùa ñaõ maëc laáy vaø cöùu chuoäc toaøn theå con ngöôøi, caû theå xaùc laãn linh hoàn. Thaùnh A-na-tha-xi-oâ giaûi thích raèng Con Thieân Chuùa ñaõ laøm ngöôøi ñeå con ngöôøi ñöôïc thaàn thaùnh hoùa.[5] Söï hieåu bieát saâu saéc naøy veà maëc khaûi thaàn linh ñaõ ñöôïc Thaùnh Ireâneâ thaønh Lyon vaø Origen chuaån bò, vaø sau ñoù ñöôïc phaùt trieån theâm vôùi söï phong phuù trong linh ñaïo Ñoâng phöông.
Thaàn hoùa khoâng heà bao haøm vieäc töï thaàn hoùa con ngöôøi. Ngöôïc laïi, thaàn hoùa baûo veä chuùng ta khoûi caùm doã nguyeân thuûy muoán trôû neân gioáng Thieân Chuùa (x. St 3:5). Chuùa Kitoâ laø gì theo baûn tính, chuùng ta trôû thaønh nhö vaäy nhôø aân suûng. Qua coâng trình cöùu chuoäc, Thieân Chuùa khoâng chæ khoâi phuïc phaåm giaù con ngöôøi cuûa chuùng ta theo hình aûnh cuûa Ngöôøi, maø Ñaáng ñaõ taïo döïng chuùng ta moät caùch kyø dieäu, giôø ñaây coøn cho chuùng ta ñöôïc thoâng phaàn vaøo baûn tính thaàn linh cuûa Ngöôøi moät caùch coøn kyø dieäu hôn nöõa (x. 2 Pr 1:4).
Vaäy, thaàn hoùa chính laø nhaân tính hoùa ñích thöïc (trôû neân troïn veïn con ngöôøi). Ñaây laø lyù do taïi sao söï hieän höõu cuûa con ngöôøi höôùng ra ngoaøi chính noù, tìm kieám vöôït ra ngoaøi chính noù, khao khaùt vöôït ra ngoaøi chính noù, vaø khoâng ngöøng nghæ cho ñeán khi ñöôïc nghæ ngôi trong Thieân Chuùa.[6] "Deus enim solus satiat, chæ coù Thieân Chuùa môùi thoûa maõn con ngöôøi!"[7] Chæ coù Thieân Chuùa, trong söï voâ haïn cuûa Ngöôøi, môùi coù theå thoûa maõn khaùt voïng voâ haïn cuûa traùi tim con ngöôøi, vaø vì lyù do naøy, Con Thieân Chuùa ñaõ choïn trôû thaønh anh em vaø Ñaáng cöùu chuoäc cuûa chuùng ta.
8. Nhö chuùng ta ñaõ noùi, Coâng ñoàng Ni-xeâ-a ñaõ baùc boû roõ raøng nhöõng lôøi daïy cuûa Arioâ. Tuy nhieân, Arioâ vaø nhöõng ngöôøi theo oâng khoâng boû cuoäc. Baûn thaân Hoaøng ñeá Constantinoâ vaø nhöõng ngöôøi keá vò oâng ngaøy caøng ñöùng veà phía nhöõng ngöôøi theo Arioâ. Thuaät ngöõ homoouùsios ñaõ trôû thaønh moät vaán ñeà gaây tranh caõi giöõa phe Ni-xeâ-a vaø phe choáng Ni-xeâ-a, do ñoù gaây ra nhöõng xung ñoät nghieâm troïng khaùc. Thaùnh Ba-si-leâ-oâ thaønh Xeâ-da-reâ-a ñaõ moâ taû moät caùch huøng hoàn söï hoãn loaïn sau ñoù baèng caùch ví noù nhö moät traän haûi chieán ban ñeâm trong moät côn baõo döõ doäi.[8] Maët khaùc, Thaùnh Hi-la-ri-oâ ñaõ laøm chöùng cho tính chính thoáng cuûa giaùo daân traùi ngöôïc vôùi thuyeát Arioâ cuûa nhieàu giaùm muïc, thöøa nhaän raèng "tai cuûa ngöôøi daân thaùnh thieän hôn traùi tim cuûa caùc linh muïc."[9]
Thaùnh A-na-tha-xi-oâ ñaõ trôû thaønh neàn taûng vöõng chaéc cuûa Kinh Tin Kính Ni-xeâ-a nhôø ñöùc tin kieân ñònh vaø vöõng chaéc cuûa ngaøi. Maëc duø ngaøi ñaõ bò pheá truaát vaø truïc xuaát khoûi Toøa Giaùm muïc Alexandria naêm laàn, moãi laàn ngaøi ñeàu trôû veà vôùi tö caùch giaùm muïc. Ngay caû khi bò löu ñaøy, ngaøi vaãn tieáp tuïc höôùng daãn Daân Chuùa qua caùc taùc phaåm vaø thö töø cuûa mình. Gioáng nhö Moâseâ, Thaùnh A-na-tha-xi oâ khoâng ñöôïc böôùc vaøo mieàn ñaát höùa cuûa hoøa bình giaùo hoäi. AÂn suûng naøy ñöôïc daønh rieâng cho moät theá heä môùi, ñöôïc bieát ñeán ôû moät soá nôi laø "giôùi treû Ni-xeâa". ÔÛ phöông Ñoâng, theá heä naøy bao goàm ba Giaùo phuï Cappadocia: Thaùnh Ba-si-leâ-oâ thaønh Xeâ-da-reâ-a (khoaûng 330-379), ngöôøi ñöôïc phong töôùc hieäu "Vó ñaïi"; anh trai cuûa ngaøi laø Thaùnh Gregorioâ thaønh Nyssa (335-394); vaø ngöôøi baïn thaân nhaát cuûa Ba-si-leâ-oâ, Thaùnh Gregorioâ thaønh Nazianzen (329/30-390). ÔÛ phöông Taây, nhöõng nhaân vaät quan troïng bao goàm Thaùnh Hi-la-ri-oâ thaønh Poitiers (khoaûng 315-367), hoïc troø cuûa ngaøi laø Thaùnh Mar-tin thaønh Tours (khoaûng 316-397) vaø treân heát laø Thaùnh Ambrosioâ thaønh Milan (333-397) vaø Thaùnh Augustinoâ thaønh Hippo (354-430). Coâng lao ñaëc bieät cuûa ba ngöôøi Cappadocia laø hoaøn thieän vieäc xaây döïng Kinh Tin Kính Ni-xeâ-a baèng caùch chöùng minh raèng, trong Thieân Chuùa, Söï hieäp nhaát vaø Ba Ngoâi khoâng heà maâu thuaãn vôùi nhau. Söï phaùt trieån naøy ñaõ daãn ñeán vieäc hình thaønh tín ñieàu lieân quan ñeán Chuùa Thaùnh Thaàn taïi Coâng ñoàng Constantinoáp laàn thöù nhaát naêm 381. Do ñoù, Kinh Tin Kính laáy teân laø "Kinh Tin Kính Nixeâa- Constantinoáp", vaø hieän nay tuyeân boá: "Toâi tin kính Chuùa Thaùnh Thaàn, laø Thieân Chuùa, laø Ñaáng ban söï soáng, Ngöôøi bôûi Chuùa Cha maø ra, Ngöôøi cuøng vôùi Chuùa Cha vaø Chuùa Con ñöôïc phuïng thôø vaø toân vinh, Ngöôøi ñaõ phaùn daïy qua caùc tieân tri."[10]
Taïi Coâng ñoàng Can-xeâ-ñoan naêm 451, Coâng ñoàng Constantinoáp ñöôïc coâng nhaän laø Coâng ñoàng ñaïi keát, vaø Kinh Tin Kính Nixeâa- Constantinoáp ñöôïc tuyeân boá laø coù tính raøng buoäc phoå quaùt.[11] Do ñoù, noù taïo neân sôïi daây lieân keát thoáng nhaát giöõa Ñoâng vaø Taây. Vaøo theá kyû 16, noù cuõng ñöôïc caùc coäng ñoàng giaùo hoäi phaùt sinh töø cuoäc Caûi caùch duy trì. Do ñoù, Kinh Tin Kính Nixeâa - Constantinoáp laø lôøi tuyeân xöng chung cuûa taát caû caùc truyeàn thoáng Kitoâ giaùo.
9. Con ñöôøng baét ñaàu vôùi Kinh Thaùnh vaø daãn ñeán vieäc tuyeân xöng ñöùc tin taïi Coâng ñoàng Nixeâ-a, sau ñoù ñöôïc chaáp nhaän taïi Constantinoáp vaø Can-xeâ-ñoan, vaø moät laàn nöõa trong theá kyû 16 vaø 21, laø moät con ñöôøng daøi vaø nhaát quaùn. Taát caû chuùng ta, vôùi tö caùch laø moân ñeä cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ, ñeàu ñöôïc röûa toäi "nhaân danh Chuùa Cha, Chuùa Con vaø Chuùa Thaùnh Thaàn". Chuùng ta laøm daáu thaùnh giaù treân mình vaø ñöôïc chuùc phuùc. Chuùng ta keát thuùc moãi lôøi caàu nguyeän cuûa caùc thaùnh vònh trong Phuïng vuï Giôø Kinh vôùi caâu "Vinh danh Chuùa Cha, Chuùa Con vaø Chuùa Thaùnh Thaàn". Vì vaäy, caû phuïng vuï vaø ñôøi soáng Kitoâ höõu ñeàu ñöôïc neo chaët vaøo Kinh Tin Kính Nixeâa- Constantinoáp: nhöõng gì chuùng ta tuyeân xöng baèng mieäng phaûi xuaát phaùt töø traùi tim ñeå chuùng ta coù theå laøm chöùng baèng cuoäc soáng cuûa mình. Do ñoù, chuùng ta phaûi töï hoûi: Coøn vieäc chuùng ta ñoùn nhaän Kinh Tin Kính hoâm nay thì sao? Chuùng ta coù caûm thaáy raèng noù cuõng aûnh höôûng ñeán hoaøn caûnh hieän taïi cuûa chuùng ta khoâng? Chuùng ta coù hieåu vaø soáng nhöõng gì chuùng ta ñoïc moãi Chuùa Nhaät khoâng? Nhöõng lôøi naøy coù yù nghóa gì ñoái vôùi cuoäc soáng cuûa chuùng ta?
10. Kinh Tin Kính Ni-xeâ-a môû ñaàu baèng lôøi tuyeân xöng ñöùc tin vaøo Thieân Chuùa, Ñaáng Toaøn Naêng, Ñaáng taïo thaønh trôøi ñaát. Tuy nhieân, ñoái vôùi nhieàu ngöôøi ngaøy nay, Thieân Chuùa vaø vaán ñeà Thieân Chuùa haàu nhö khoâng coù yù nghóa gì trong cuoäc soáng cuûa hoï. Coâng ñoàng Vatican II ñaõ chæ ra raèng caùc Kitoâ höõu ít nhaát cuõng phaûi chòu moät phaàn traùch nhieäm cho tình traïng naøy, bôûi vì hoï khoâng laøm chöùng cho ñöùc tin chaân chính; hoï che giaáu dung maïo ñích thöïc cuûa Thieân Chuùa baèng loái soáng vaø haønh ñoäng khaùc xa vôùi Tin möøng.[12] Chieán tranh ñaõ xaûy ra, con ngöôøi ñaõ bò gieát haïi, bò baùch haïi vaø bò phaân bieät ñoái xöû nhaân danh Thieân Chuùa. Thay vì tuyeân xöng moät Thieân Chuùa nhaân töø, ngöôøi ta laïi trình baøy moät Thieân Chuùa baùo thuø, gieo raéc noãi kinh hoaøng vaø tröøng phaït.
Theo nghóa naøy, Kinh Tin Kính Ni-xeâ-a môøi goïi chuùng ta xeùt mình. Thieân Chuùa coù yù nghóa gì ñoái vôùi toâi vaø laøm theá naøo toâi coù theå laøm chöùng cho ñöùc tin cuûa mình vaøo Ngöôøi? Thieân Chuùa duy nhaát coù thöïc söï laø Chuùa cuûa ñôøi toâi, hay toâi coù nhöõng ngaãu töôïng maø toâi ñaët tröôùc Thieân Chuùa vaø caùc ñieàu raên cuûa Ngöôøi? Ñoái vôùi toâi, Thieân Chuùa coù phaûi laø Thieân Chuùa haèng soáng, gaàn guõi toâi trong moïi hoaøn caûnh, laø Cha maø toâi höôùng veà vôùi loøng tin töôûng con thaûo? Lieäu Ngöôøi coù phaûi laø Ñaáng Taïo Hoùa maø toâi mang ôn veà moïi söï toâi laø vaø toâi coù, daáu aán cuûa Ngöôøi maø toâi coù theå tìm thaáy nôi moïi loaøi thuï taïo? Toâi coù saün loøng chia seû cuûa caûi treân traùi ñaát, voán thuoäc veà moïi ngöôøi, moät caùch coâng baèng vaø bình ñaúng khoâng? Toâi ñoái xöû vôùi taïo vaät, coâng trình cuûa baøn tay Ngöôøi nhö theá naøo? Toâi khai thaùc vaø huûy hoaïi noù, hay toâi söû duïng noù vôùi loøng toân kính vaø bieát ôn, chaêm soùc vaø vun troàng noù nhö ngoâi nhaø chung cuûa nhaân loaïi?[13]
11. Lôøi tuyeân xöng ñöùc tin vaøo Chuùa Gieâsu Kitoâ, Chuùa vaø Thieân Chuùa cuûa chuùng ta laø troïng taâm cuûa Kinh Tin Kính Nixeâa- Constantinoáp. Ñaây laø coát loõi cuûa ñôøi soáng Kitoâ höõu chuùng ta. Vì lyù do naøy, chuùng ta cam keát theo Chuùa Gieâsu nhö chuû, baïn ñoàng haønh, anh em vaø baïn höõu cuûa mình. Nhöng Kinh Tin Kính Ni-xeâ-a ñoøi hoûi nhieàu hôn theá: noù nhaéc nhôû chuùng ta ñöøng queân raèng Chuùa Gieâsu Kitoâ laø Chuùa (Kyrios), Con Thieân Chuùa haèng soáng, Ñaáng "töø trôøi xuoáng theá ñeå cöùu chuoäc chuùng ta" vaø cheát "vì chuùng ta" treân thaäp giaù, môû ñöôøng cho chuùng ta ñeán vôùi söï soáng môùi qua söï phuïc sinh vaø thaêng thieân cuûa Ngöôøi.
Dó nhieân, theo Chuùa Gieâsu Kitoâ khoâng phaûi laø moät con ñöôøng roäng raõi vaø thoaûi maùi. Tuy nhieân, con ñöôøng thöôøng ñaày thöû thaùch, thaäm chí ñau khoå naøy luoân daãn ñeán söï soáng vaø ôn cöùu ñoä (x. Mt 7,13-14). Saùch Coâng vuï Toâng ñoà thuaät laïi con ñöôøng môùi (x. Cv 19,9.23; 22,4.14-15.22) laø Chuùa Gieâsu Kitoâ (x. Ga 14,6). Vieäc theo Chuùa taát yeáu bao haøm vieäc ñi theo con ñöôøng thaäp giaù, qua söï aên naên, daãn chuùng ta ñeán söï thaùnh hoùa vaø thaàn hoùa.[14]
Neáu Thieân Chuùa yeâu thöông chuùng ta baèng taát caû baûn theå cuûa Ngöôøi, thì chuùng ta cuõng phaûi yeâu thöông nhau. Chuùng ta khoâng theå yeâu Thieân Chuùa, Ñaáng maø chuùng ta khoâng thaáy, neáu khoâng yeâu thöông anh chò em mình, nhöõng ngöôøi maø chuùng ta thaáy (x. 1 Ga 4:20). Yeâu Thieân Chuùa maø khoâng yeâu thöông tha nhaân laø giaû hình; yeâu thöông tha nhaân moät caùch trieät ñeå, ñaëc bieät laø yeâu thöông keû thuø, maø khoâng yeâu meán Thieân Chuùa, ñoøi hoûi moät "chuû nghóa anh huøng" voán seõ aùp ñaûo vaø ñeø beïp chuùng ta. Khi theo Chuùa Gieâsu, vieäc leân trôøi vôùi Thieân Chuùa phaûi traûi qua vieäc haï mình vaø taän tuïy vôùi anh chò em mình, ñaëc bieät laø nhöõng ngöôøi beù moïn nhaát, ngheøo khoå nhaát, bò boû rôi vaø bò gaït ra ngoaøi leà xaõ hoäi. Nhöõng gì chuùng ta ñaõ laøm cho nhöõng ngöôøi beù moïn nhaát naøy, laø chuùng ta ñaõ laøm cho Chuùa Kitoâ (x. Mt 25:31-46). Tröôùc nhöõng thaûm hoïa, chieán tranh vaø ñau khoå, chuùng ta chæ laøm chöùng veà loøng thöông xoùt cuûa Thieân Chuùa cho nhöõng ai nghi ngôø Ngöôøi khi hoï caûm nghieäm ñöôïc loøng thöông xoùt cuûa Ngöôøi qua chuùng ta.[15]
12. Cuoái cuøng, Coâng ñoàng Ni-xeâ-a vaãn coøn giaù trò trong thôøi ñaïi ngaøy nay vì giaù trò ñaïi keát to lôùn cuûa noù. Thaät vaäy, vieäc ñaït ñöôïc söï hieäp nhaát giöõa taát caû caùc Kitoâ höõu laø moät trong nhöõng muïc tieâu chính cuûa Coâng ñoàng gaàn ñaây nhaát, Coâng ñoàng Vatican II.[16] Ñuùng ba möôi naêm tröôùc, Thaùnh Gioan Phaoloâ II ñaõ tieáp tuïc thuùc ñaåy söù ñieäp Coâng ñoàng naøy trong Thoâng ñieäp Ut Unum Sint (25 thaùng 5 naêm 1995). Baèng caùch naøy, cuøng vôùi leã kyû nieäm troïng ñaïi cuûa Coâng ñoàng Ni-xeâ-a, chuùng ta cuõng cöû haønh leã kyû nieäm Thoâng ñieäp ñaïi keát ñaàu tieân. Noù coù theå ñöôïc coi laø moät baûn tuyeân ngoân caäp nhaät nhöõng neàn taûng ñaïi keát töông töï ñaõ ñöôïc Coâng ñoàng Nixeâ-a ñaët ra.
Nhôø Thieân Chuùa, phong traøo ñaïi keát ñaõ ñaït ñöôïc nhieàu thaønh töïu trong saùu möôi naêm qua. Ñuùng laø söï hieäp nhaát höõu hình hoaøn toaøn vôùi caùc Giaùo hoäi Chính thoáng giaùo vaø Chính thoáng giaùo Ñoâng phöông, cuõng nhö vôùi caùc coäng ñoàng giaùo hoäi ñöôïc sinh ra töø Phong traøo Caûi caùch, vaãn chöa ñaït ñöôïc. Tuy nhieân, cuoäc ñoái thoaïi ñaïi keát, ñöôïc xaây döïng treân neàn taûng moät pheùp röûa toäi vaø Kinh Tin Kính Nixeâa-Constantinoáp, ñaõ daãn chuùng ta ñeán vieäc nhìn nhaän caùc thaønh vieân cuûa caùc Giaùo hoäi vaø coäng ñoàng giaùo hoäi khaùc laø anh chò em cuûa chuùng ta trong Chuùa Gieâsu Kitoâ, vaø taùi khaùm phaù coäng ñoàng phoå quaùt duy nhaát cuûa caùc moân ñeä Chuùa Kitoâ treân khaép theá giôùi. Chuùng ta chia seû cuøng moät ñöùc tin vaøo Thieân Chuùa duy nhaát, Cha cuûa moïi ngöôøi; chuùng ta cuøng tuyeân xöng Chuùa duy nhaát vaø Con thaät cuûa Thieân Chuùa, Chuùa Gieâsu Kitoâ, vaø Chuùa Thaùnh Thaàn duy nhaát, Ñaáng soi saùng vaø thuùc ñaåy chuùng ta höôùng tôùi söï hieäp nhaát troïn veïn vaø cuøng laøm chöùng cho Tin Möøng. Quaû thaät, ñieàu hieäp nhaát chuùng ta lôùn hôn nhieàu so vôùi ñieàu chia reõ chuùng ta![17] Trong moät theá giôùi bò chia reõ vaø xaâu xeù bôûi nhieàu xung ñoät, coäng ñoàng Kitoâ giaùo phoå quaùt duy nhaát coù theå laø daáu chæ cuûa hoøa bình vaø laø coâng cuï hoøa giaûi, ñoùng moät vai troø quyeát ñònh trong cam keát hoaøn caàu cho hoøa bình. Thaùnh Gioan Phaoloâ II ñaëc bieät nhaéc nhôû chuùng ta veà chöùng taù cuûa nhieàu vò töû ñaïo Kitoâ giaùo töø taát caû caùc Giaùo hoäi vaø coäng ñoàng giaùo hoäi: kyù öùc veà hoï hieäp nhaát chuùng ta vaø thuùc ñaåy chuùng ta trôû thaønh nhöõng chöùng nhaân vaø ngöôøi kieán taïo hoøa bình treân theá giôùi. Ñeå thöïc hieän söù vuï naøy moät caùch ñaùng tin caäy, chuùng ta phaûi cuøng nhau böôùc ñi ñeå ñaït ñöôïc söï hieäp nhaát vaø hoøa giaûi giöõa taát caû caùc Kitoâ höõu. Kinh Tin Kính Ni-xeâ-a coù theå laø neàn taûng vaø ñieåm tham chieáu cho haønh trình naøy. Noù mang ñeán cho chuùng ta moät moâ hình veà söï hieäp nhaát ñích thöïc trong söï ña daïng chính ñaùng. Hieäp nhaát trong Ba Ngoâi, Ba Ngoâi trong Hieäp Nhaát, bôûi vì hieäp nhaát maø khoâng ña daïng laø chuyeân cheá, ña daïng maø khoâng hieäp nhaát laø phaân maûnh. Ñoäng löïc Ba Ngoâi khoâng phaûi laø moät moái quan heä nhò nguyeân vaø loaïi tröø "hoaëc naøy/hoaëc kia", maø laø moät moái lieân keát quyeát ñònh, "caû hai/vaø". Chuùa Thaùnh Thaàn laø moái lieân keát hieäp nhaát maø chuùng ta cuøng toân thôø vôùi Chuùa Cha vaø Chuùa Con. Do ñoù, chuùng ta phaûi gaït boû nhöõng tranh caõi thaàn hoïc ñaõ maát ñi lyù do toàn taïi cuûa chuùng ñeå phaùt trieån moät söï hieåu bieát chung vaø hôn theá nöõa, moät lôøi caàu nguyeän chung vôùi Chuùa Thaùnh Thaàn, ñeå Ngöôøi quy tuï taát caû chuùng ta laïi vôùi nhau trong moät ñöùc tin vaø moät tình yeâu. Ñieàu naøy khoâng nguï yù moät chuû nghóa ñaïi keát coá gaéng quay trôû laïi traïng thaùi tröôùc khi coù söï chia reõ, cuõng khoâng phaûi laø söï thöøa nhaän laãn nhau veà hieän traïng ña daïng cuûa caùc Giaùo hoäi vaø coäng ñoàng giaùo hoäi. Ñuùng hôn, ñoù laø moät chuû nghóa ñaïi keát höôùng ñeán töông lai, tìm kieám söï hoøa giaûi thoâng qua ñoái thoaïi khi chuùng ta chia seû nhöõng aân hueä vaø di saûn tinh thaàn cuûa mình. Vieäc khoâi phuïc söï hieäp nhaát giöõa caùc Kitoâ höõu khoâng laøm chuùng ta ngheøo ñi; traùi laïi, noù laøm chuùng ta giaøu coù hôn. Cuõng nhö taïi Coâng ñoàng Ni-xeâ-a, muïc tieâu naøy chæ coù theå ñaït ñöôïc thoâng qua moät haønh trình kieân nhaãn, daøi laâu vaø ñoâi khi khoù khaên cuûa vieäc laéng nghe vaø chaáp nhaän laãn nhau. Ñoù laø moät thaùch thöùc thaàn hoïc, vaø hôn theá nöõa, laø moät thaùch thöùc tinh thaàn, ñoøi hoûi söï aên naên vaø hoaùn caûi töø phía taát caû moïi ngöôøi. Vì lyù do naøy, chuùng ta caàn chuû nghóa ñaïi keát tinh thaàn baèng lôøi caàu nguyeän, ngôïi khen vaø thôø phöôïng, nhö ñöôïc theå hieän trong Kinh Tin Kính cuûa Coâng ñoàng Ni-xeâ-a vaø Constantinoáp.
Vì vaäy, chuùng ta haõy caàu xin Chuùa Thaùnh Thaàn ñoàng haønh vaø daãn daét chuùng ta trong coâng trình naøy.
Laïy Chuùa Thaùnh Thaàn, Chuùa daãn daét caùc tín höõu treân con ñöôøng lòch söû.
Chuùng con taï ôn Chuùa vì ñaõ soi saùng caùc Bieåu thöùc Ñöùc tin vaø khôi daäy trong loøng chuùng con nieàm vui tuyeân xöng ôn cöùu ñoä cuûa chuùng con trong Chuùa Gieâsu Kitoâ, Con Thieân Chuùa, ñoàng baûn theå vôùi Chuùa Cha. Khoâng coù Chuùa, chuùng con khoâng theå laøm gì ñöôïc.
Laïy Chuùa Thaùnh Thaàn Haèng Höõu, xin laøm töôi môùi ñöùc tin cuûa Giaùo hoäi qua moïi thôøi ñaïi. Haõy giuùp chuùng con ñaøo saâu noù vaø luoân luoân trôû veà vôùi nhöõng ñieàu thieát yeáu ñeå coâng boá ñieàu ñoù.
Ñeå chöùng taù cuûa chuùng con giöõa theá gian khoâng trôû neân voâ ích, xin haõy ñeán, laïy Chuùa Thaùnh Thaàn, vôùi ngoïn löûa aân suûng cuûa Chuùa, ñeå phuïc hoài ñöùc tin cuûa chuùng con, thaép saùng chuùng con vôùi hy voïng, vaø thoåi buøng leân loøng baùc aùi nôi chuùng con.
Xin haõy ñeán, laïy Ñaáng An UÛi thaàn linh, nguoàn maïch cuûa söï hoøa hôïp, xin haõy keát hôïp traùi tim vaø taâm trí cuûa caùc tín höõu. Xin haõy ñeán vaø ban cho chuùng con ñöôïc neám traûi veû ñeïp cuûa söï hieäp thoâng.
Xin haõy ñeán, tình yeâu cuûa Chuùa Cha vaø Chuùa Con, quy tuï chuùng con vaøo ñaøn chieân duy nhaát cuûa Chuùa Kitoâ.
Xin chæ cho chuùng con nhöõng con ñöôøng phaûi ñi, ñeå vôùi söï khoân ngoan cuûa Chuùa, chuùng con moät laàn nöõa trôû neân nhöõng gì chuùng con laø trong Chuùa Kitoâ: neân moät, ñeå theá gian tin. Amen.
Töø Vatican, ngaøy 23 thaùng 11 naêm 2025, Leã troïng Chuùa Gieâsu Kitoâ, Vua Vuõ Truï
Leâoâ XIV.
- - - - - - - - - - - - - - - - - -
[1] L.H. Westra, Kinh Tin Kính caùc Toâng Ñoà. Nguoàn goác, Lòch söû vaø Moät soá Chuù giaûi Sô khai, Turnhout 2002 (Instrumenta patristica et mediaevalia, 43).
[2] Coâng ñoàng Ni-xeâ-a I, Expositio fidei: CC COGD 1, Turnhout 2006, 19 6-8.
[3] Thaùnh A-na-tha-xi oâ thaønh Alexandria, Contra Arianos, I, 9, 2 (bieân taäp bôûi Metzler, Anathasius Werke, I/1,2, Berlin - New York 1998, 117-118) Töø nhöõng phaùt bieåu cuûa Thaùnh A-na-tha-xi oâ trong Contra Arianos I, 9, roõ raøng laø homoouùsios khoâng coù nghóa laø "coù baûn theå töông töï", maø laø "cuøng baûn theå" vôùi Chuùa Cha; do ñoù, vaán ñeà khoâng phaûi laø söï töông ñoàng veà baûn theå, maø laø söï ñoàng nhaát veà baûn theå giöõa Chuùa Cha vaø Chuùa Con. Do ñoù, baûn dòch tieáng Latinh cuûa homoouùsios ñaõ noùi ñuùng veà unius substantiae cum Patre.
[4] Thaùnh A-na-tha-xi oâ thaønh Alexandria, Contra Arianos, I, 38, 7 - 39, 1: bieân taäp. Metzler, Anathasius Werke, I/1,2, 148-149.
[5] Thaùnh Athanasioâ thaønh Alexandria, X. De incarnatione Verbi, 54, 3: SCh 199, Paris 2000, 458; id., Contra arianos, toâi, 39; 42; 45; II, 59ss.: ed. Metzler, Anathasius Werke, I/1,2, 149; 152, 154-155 vaø 235ss.
[6] Xem. Thaùnh Augustinoâ, Töï Thuù, I, 1: CCSL 27, Turnhout 1981, 1.
[7] Thaùnh Thomas Aquinas, Trong Symbolum Apostolorum, art. 12: bieân taäp. Spiazzi, , II, Taurini - Romae 1954, 217.
[8] Thaùnh Ba-si-leâ-oâ, De Spiritu Sancto, 30.
[9] Thaùnh Hi-la-ri-oâ, Contra Arianos, vel Auxentium, 6. Löu taâm ñeán tieáng noùi cuûa caùc Giaùo Phuï, nhaø thaàn hoïc uyeân baùc, sau naøy laø Hoàng Y vaø baây giôø laø Thaùnh Tieán Só Giaùo Hoäi, John Henry Newman (1801-1890), ñaõ nghieân cöùu cuoäc tranh luaän naøy vaø ñi ñeán keát luaän raèng Kinh Tin Kính Ni-xeâ-a treân heát ñaõ ñöôïc baûo toàn bôûi caûm thöùc ñöùc tin cuûa daân Chuùa. Xem On Consulting the Faithful in Matters of Doctrine [Veà vieäc tö vaán caùc tín höõu trong caùc vaán ñeà tín lyù] (1859).
[10] Coâng ñoàng Constantinoáp thöù nhaát, Expositio fidei: CC, Conc. Oec. Gen. Decr 1, 57 20- 24. Caâu "vaø phaùt xuaát töø Chuùa Cha vaø Chuùa Con (Filioque)" khoâng coù trong vaên baûn Constantinoáp; noù ñöôïc Ñöùc Giaùo hoaøng Beâneâñictoâ VIII ñöa vaøo Kinh Tin Kính La-tinh naêm 1014 vaø laø chuû ñeà cuûa cuoäc ñoái thoaïi Chính Thoáng giaùo - Coâng giaùo.
[11] Coâng ñoàng Can-xeâ-ñoan, Definitio fidei: CC, Conc. Oec. Gen. Decr. 1, 137 393-138 411.
[12] Coâng ñoàng Chung Vatican II, Hieán cheá Muïc vuï veà Giaùo hoäi trong Theá giôùi Hieän ñaïi Gaudium et spes, 19: AAS 58 (1966), 1039.
[13] Xem Ñöùc Phanxicoâ, Thoâng ñieäp Laudato Si' (24 thaùng 5 naêm 2015), 67; 78; 124: AAS 107 (2015), 873-874; 878; 897.
[14] Xem Ñöùc Phanxicoâ, Toâng huaán Gaudete et Exsultate (19 thaùng 3 naêm 2018), 92: AAS 110 (2018), 1136.
[15] X. Ñöùc Phanxicoâ, Thoâng ñieäp Fratelli Tutti (3 thaùng 10 naêm 2020), 67; 254: AAS 112 (2020), 992-993; 1059.
[16] X. Coâng ñoàng Vatican II, Saéc leänh veà Ñaïi keát Unitatis Redintegratio, 1: AAS 57 (1965), 90-91.
[17] X. Thaùnh Gioan Phaoloâ II, Thoâng ñieäp Ut Unum Sint (25/5/1995), 20: AAS 87 (1995), 933.