Vaên kieän Mater Populi Fidelis
cuûa Boä Giaùo lyù Ñöùc tin
Vaên kieän Mater Populi Fidelis cuûa Boä Giaùo lyù Ñöùc tin.
Vuõ Vaên An
Vatican (VietCathyolic News 05-11-2025) - Vaên kieän Mater Populi Fidelis cuûa Boä Giaùo lyù Ñöùc tin:
Boä Giaùo Lyù Ñöùc Tin
Mater Populi Fidelis
Ghi chuù Giaùo lyù veà Moät soá Töôùc hieäu cuûa Ñöùc Meï
Veà Söï Hôïp Taùc cuûa Ñöùc Maria trong Coâng trình Cöùu Ñoä
Trình baày
Ghi chuù naøy ñaùp laïi khaù nhieàu yeâu caàu vaø ñeà xuaát ñaõ ñöôïc göûi ñeán Toøa Thaùnh trong nhöõng thaäp nieân gaàn ñaây, ñaëc bieät Boä naøy, lieân quan ñeán caùc vaán ñeà veà loøng suøng kính Ñöùc Meï vaø moät soá töôùc hieäu Ñöùc Meï. Ñaây laø nhöõng vaán ñeà maø caùc Ñöùc Giaùo Hoaøng gaàn ñaây quan taâm vaø ñaõ ñöôïc ñeà caäp nhieàu laàn trong ba möôi naêm qua trong nhieàu lónh vöïc nghieân cöùu khaùc nhau cuûa Boä, chaúng haïn nhö caùc Ñaïi hoäi vaø Hoäi nghò Thöôøng kyø. Ñieàu naøy ñaõ cho pheùp Boä bieân soaïn moät khoái löôïng taøi lieäu phong phuù vaø doài daøo, nuoâi döôõng suy tö naøy.
Trong khi minh xaùc yù nghóa cuûa moät soá töôùc hieäu vaø caùch dieãn ñaït lieân quan ñeán Ñöùc Meï, baûn vaên naøy cuõng nhaèm muïc ñích thaâm haäu neàn taûng ñuùng ñaén cuûa loøng suøng kính Ñöùc Meï baèng caùch neâu roõ vò trí cuûa Ñöùc Maria trong moái töông quan cuûa Meï vôùi caùc tín höõu döôùi aùnh saùng cuûa Maàu nhieäm Chuùa Kitoâ nhö Ñaáng Trung Gian vaø Ñaáng Cöùu Chuoäc duy nhaát. Ñieàu naøy ñoøi hoûi moät loøng trung thaønh saâu saéc vôùi baûn saéc Coâng Giaùo, ñoàng thôøi cuõng ñoøi hoûi moät noã löïc ñaïi keát ñaëc thuø.
Chuû ñeà trung taâm xuyeân suoát taát caû caùc trang naøy laø tình maãu töû cuûa Ñöùc Maria ñoái vôùi caùc tín höõu. Chuû ñeà naøy xuaát hieän nhieàu laàn trong vaên kieän, vôùi nhöõng tuyeân boá ñöôïc nhaéc laïi nhieàu laàn, moãi laàn laïi coù nhöõng caân nhaéc môùi, laøm phong phuù vaø hoaøn thieän chuùng theo moät voøng xoaùy oác.
Loøng suøng kính Thaùnh Maãu, maø tình maãu töû cuûa Ñöùc Maria taïo ra, ñöôïc trình baøy ôû ñaây nhö moät kho taøng cuûa Giaùo hoäi. Loøng suøng kính cuûa daân trung thaønh cuûa Thieân Chuùa- nhöõng ngöôøi tìm thaáy ôû Ñöùc Maria nôi nöông naùu, söùc maïnh, söï dòu daøng vaø hy voïng - khoâng ñöôïc suy gaãm ôû ñaây ñeå söûa chöõa noù, nhöng treân heát, ñeå traân troïng, ngöôõng moä vaø khuyeán khích noù. Bôûi vì loøng suøng kính naøy laø moät bieåu thöùc ñaày huyeàn nhieäm vaø töôïng tröng cuûa moät thaùi ñoä tin töôûng vaøo Chuùa theo tinh thaàn Tin Möøng, maø Chuùa Thaùnh Thaàn töï do khôi daäy trong caùc tín höõu. Thöïc theá, ngöôøi ngheøo "cuõng tìm thaáy tình yeâu thöông vaø loøng trìu meán cuûa Thieân Chuùa nôi khuoân maët Ñöùc Maria. Nôi Meï, hoï thaáy phaûn chieáu thoâng ñieäp coát loõi cuûa Tin möøng."[1]
Tuy nhieân, coù moät soá nhoùm suy tö veà Ñöùc Meï, caùc aán phaåm, caùc chöông trình suøng kính môùi, vaø thaäm chí caû nhöõng yeâu caàu veà tín ñieàu Thaùnh Maãu khoâng coù cuøng ñaëc ñieåm vôùi loøng suøng kính bình daân. Thay vaøo ñoù, cuoái cuøng, hoï ñeà xuaát moät söï phaùt trieån tín ñieàu ñaëc thuø vaø leân tieáng moät caùch maïnh meõ thoâng qua maïng xaõ hoäi, thöôøng gaây hoang mang cho caùc tín höõu bình thöôøng. Ñoâi khi, nhöõng saùng kieán naøy thaäm chí coøn bao goàm vieäc dieãn giaûi laïi caùc caùch dieãn ñaït ñaõ ñöôïc söû duïng trong quaù khöù vôùi nhieàu yù nghóa khaùc nhau. Taøi lieäu naøy xem xeùt nhöõng ñeà xuaát nhö vaäy ñeå cho thaáy moät soá ngöôøi ñaùp laïi loøng suøng kính Ñöùc Meï moät caùch chaân chính ra sao nhôø ñöôïc gôïi höùng töø Tin möøng, vaø nhöõng ngöôøi khaùc neân traùnh chuùng ra sao vì chuùng khoâng thuùc ñaåy vieäc chieâm nieäm ñuùng ñaén söï haøi hoøa cuûa toaøn boä söù ñieäp Kitoâ giaùo.
Hôn nöõa, nhieàu ñoaïn trong Ghi chuù naøy cung caáp moät söï phaùt trieån Kinh Thaùnh roäng lôùn ñeå cho thaáy loøng suøng kính Thaùnh Maãu chaân chính khoâng chæ ñöôïc tìm thaáy trong Truyeàn thoáng phong phuù cuûa Giaùo hoäi maø coøn trong Kinh Thaùnh. Daáu aán Kinh Thaùnh noåi baät cuûa vaên kieän naøy ñöôïc ñi keøm vôùi caùc baûn vaên cuûa caùc Giaùo phuï vaø Tieán só Hoäi thaùnh, cuõng nhö cuûa caùc vò Giaùo hoaøng gaàn ñaây. Do ñoù, thay vì ñeà xuaát nhöõng giôùi haïn, Ghi chuù naøy tìm caùch ñoàng haønh vaø duy trì tình yeâu cuûa Ñöùc Maria vaø nieàm tin vaøo söï chuyeån caàu cuûa Meï.
Hoàng Y Victor Manuel Fernaùndez
Boä tröôûng
- - - - - - - - - - - - - - - - - -
[1] Hoäi ñoàng Giaùm muïc Myõ Latinh vaø Caribe, Ñaïi hoäi ñoàng laàn thöù V cuûa caùc Giaùm muïc Myõ Latinh vaø Caribe, Vaên kieän Keát luaän (Aparecida, 13-31 thaùng 5 naêm 2007), ñoaïn 265. Ñöôïc trích daãn trong ñoaïn 78 cuûa Ghi chuù naøy.
Daãn nhaäp
1. [Mater Populi Fidelis] Meï cuûa Daân Trung thaønh [1] ñöôïc caùc Kitoâ höõu nhìn vôùi loøng trìu meán vaø ngöôõng moä bôûi vì, vì aân suûng laøm cho chuùng ta neân gioáng Chuùa Kitoâ, neân Ñöùc Maria laø bieåu thöùc hoaøn haûo nhaát cuûa haønh ñoäng Chuùa Kitoâ bieán ñoåi nhaân tính cuûa chuùng ta. Meï laø bieåu hieän nöõ tính cuûa taát caû nhöõng gì aân suûng Chuùa Kitoâ coù theå thöïc hieän nôi moät con ngöôøi. Tröôùc veû ñeïp aáy vaø ñöôïc tình yeâu thöông lay ñoäng, nhieàu tín höõu trong suoát chieàu daøi lòch söû ñaõ tìm caùch duøng nhöõng lôøi leõ myõ mieàu nhaát ñeå ca ngôïi vò trí ñaëc bieät cuûa Meï beân Chuùa Kitoâ.
2. Gaàn ñaây, Thaùnh Boä naøy ñaõ coâng boá caùc Quy taéc Tieán haønh Phaân ñònh caùc Hieän töôïng Ñöôïc cho laø Sieâu nhieân.[2] Moät soá danh xöng[3] vaø bieåu thöùc thöôøng ñöôïc söû duïng ñeå chæ Ñöùc Trinh Nöõ Maria lieân quan ñeán nhöõng hieän töôïng naøy. Tuy nhieân, nhöõng danh xöng naøy - moät soá ñaõ xuaát hieän trong caùc taùc phaåm cuûa caùc Giaùo phuï - khoâng phaûi luùc naøo cuõng ñöôïc söû duïng chính xaùc, vaø yù nghóa cuûa chuùng ñoâi khi bò thay ñoåi hoaëc hieåu sai. Ngoaøi caùc vaán ñeà veà thuaät ngöõ, moät soá danh xöng coøn gaây ra nhöõng khoù khaên ñaùng keå veà noäi dung vì chuùng thöôøng coù theå daãn ñeán söï hieåu laàm veà vai troø cuûa Ñöùc Maria, ñieàu naøy gaây ra nhöõng haäu quaû nghieâm troïng ôû caùc bình dieän Kitoâ hoïc, Giaùo hoäi hoïc[4] vaø nhaân hoïc[5].
3. Vaán ñeà chính trong vieäc giaûi thích nhöõng danh hieäu ñoù khi aùp duïng cho Ñöùc Trinh Nöõ Maria laø laøm theá naøo ñeå hieåu moái lieân heä cuûa ngaøi vôùi coâng trình cöùu chuoäc cuûa Chuùa Kitoâ - töùc laø, "ñaâu laø yù nghóa cuûa söï hôïp taùc ñoäc ñaùo cuûa Ñöùc Maria trong keá hoaïch cöùu roãi?" [7] Taøi lieäu naøy, khoâng coù yù ñònh bao quaùt hay trình baøy caën keõ, nhöng tìm caùch duy trì söï caân baèng caàn thieát phaûi ñöôïc thieát laäp trong caùc maàu nhieäm Kitoâ giaùo giöõa söï trung gian duy nhaát cuûa Chuùa Kitoâ vaø söï coäng taùc cuûa Ñöùc Maria trong coâng trình cöùu ñoä, vaø tìm caùch cho thaáy ñieàu naøy ñöôïc theå hieän nhö theá naøo qua caùc töôùc hieäu khaùc nhau cuûa Ñöùc Maria.
Söï Coäng Taùc cuûa Ñöùc Maria trong Coâng Trình Cöùu Ñoä
4. Theo truyeàn thoáng, söï coäng taùc cuûa Ñöùc Maria trong coâng trình cöùu ñoä ñöôïc tieáp caän töø hai goùc nhìn: söï tham gia cuûa ngaøi vaøo coâng trình cöùu chuoäc khaùch quan maø Chuùa Kitoâ ñaõ hoaøn thaønh trong cuoäc ñôøi traàn theá cuûa Ngöôøi - ñaëc bieät laø trong Maàu Nhieäm Vöôït Qua - vaø aûnh höôûng maø ngaøi hieän ñang coù ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ñaõ ñöôïc cöùu chuoäc. Thaät vaäy, hai vaán ñeà naøy coù lieân quan vôùi nhau vaø khoâng theå ñöôïc xem xeùt taùch bieät nhau.
5. Söï tham gia cuûa Ñöùc Maria vaøo coâng trình cöùu ñoä cuûa Chuùa Kitoâ ñöôïc chöùng thöïc trong Kinh Thaùnh, trình baøy bieán coá cöùu ñoä ñöôïc hoaøn thaønh nôi Chuùa Gieâsu Kitoâ nhö moät lôøi höùa trong Cöïu Öôùc vaø nhö moät söï öùng nghieäm trong Taân Öôùc. Ñöùc Maria ñöôïc baùo tröôùc trong saùch Saùng Theá 3:15 bôûi vì ngaøi laø ngöôøi phuï nöõ ñöôïc chia seû chieán thaéng cuoái cuøng treân con raén. Vì vaäy, khoâng coù gì ngaïc nhieân khi Chuùa Gieâsu goïi Ñöùc Maria laø "Ngöôøi Ñaøn Baø [Woman]" treân ñoài Can-va-ri-oâ (Ga 19:26). Töông töï nhö vaäy, taïi Cana, Ngöôøi goïi ngaøi laø "Ngöôøi Ñaøn Baø" (Ga 2:4), aùm chæ Ñöùc Maria vaø vai troø cuûa ngaøi, cuøng vôùi Ngöôøi, trong "giôø" Thaäp Giaù.
6. Trong "giôø" ñoù, söï hôïp taùc cuûa Ñöùc Maria xuaát hieän khi ngaøi laëp laïi lôøi "Xin Vaâng" cuûa bieán coá Truyeàn Tin. Trong khoaûnh khaéc thieâng lieâng ñoù, Tin möøng chuyeån töø vieäc ñaët treân moâi Chuùa Gieâsu töø "Ngöôøi Ñaøn Baø" (Ga 19:26) sang vieäc trình baày ngaøi nhö "Meï" (Ga 19:27). Khi Tin möøng giaûi thích raèng, ñeå ñaùp laïi, ngöôøi moân ñeä (ñaïi dieän cho taát caû chuùng ta) ñaõ ñoùn nhaän ngaøi, Tin möøng söû duïng moät ñoäng töø (lamban...), trong Tin möøng naøy, mang nghóa "ñoùn nhaän" vì ñöùc tin (x. Ga 1:11-12; 5:43; vaø 13:20). Tin möøng thöù tö söû duïng cuøng ñoäng töø naøy ñeå dieãn taû vieäc AÙnh Saùng ñaõ ñeán vôùi nhöõng ngöôøi thuoäc veà Ngöôøi, nhöng hoï ñaõ khoâng "ñoùn nhaän" Ngöôøi (Ga 1:11). Noùi caùch khaùc, ngöôøi moân ñeä thay theá chuùng ta beân caïnh Ñöùc Maria ñaõ ñoùn nhaän Meï nhö moät ngöôøi meï trong ñöùc tin. Chæ sau khi trao phoù chuùng ta cho Ñöùc Maria laøm meï, Chuùa Gieâsu môùi thöøa nhaän raèng "moïi söï ñaõ hoaøn taát" (Ga 19:28). Söï aùm chæ long troïng naøy veà söï hoaøn taát ngaên chaën moïi dieãn giaûi hôøi hôït veà söï kieän naøy. Tình maãu töû cuûa Ñöùc Maria ñoái vôùi chuùng ta laø moät phaàn cuûa söï hoaøn taát keá hoaïch thaàn linh, ñöôïc thöïc hieän trong Maàu nhieäm Vöôït Qua cuûa Chuùa Kitoâ. Töông töï nhö vaäy, Saùch Khaûi Huyeàn trình baøy "Ngöôøi Ñaøn Baø" (Kh 12:1) laø meï cuûa Ñaáng Meâ-xi-a (x. Kh 12:5) vaø laø meï cuûa "nhöõng ngöôøi con khaùc cuûa baø" (Kh 12:17).
7. Caàn nhôù raèng Ñöùc Maria thaønh Na-da-reùt coù theå ñöôïc coi laø "nhaân chöùng ñaëc aân"[8] cuûa caùc bieán coá thôøi thô aáu cuûa Chuùa Gieâsu[9] xuaát hieän trong caùc saùch Tin möøng (x. Lc 1-2; Mt 1-2). Trong lôøi töïa cuûa Tin möøng, Luca thoâng baùo cho ñoäc giaû raèng "vì nhieàu ngöôøi ñaõ baét tay vaøo vieäc bieân soaïn moät trình thuaät veà nhöõng ñieàu ñaõ ñöôïc thöïc hieän giöõa chuùng ta, ñuùng nhö nhöõng ngöôøi ñaõ chöùng kieán töø ban ñaàu ñaõ truyeàn laïi cho chuùng ta", neân ngaøi cuõng quyeát ñònh "ñieàu tra laïi moïi söï moät caùch chính xaùc" (Lc 1:1-3). Trong soá nhöõng nhaân chöùng ñoù, Ñöùc Maria noåi baät nhö laø nhaân vaät chính tröïc tieáp trong vieäc thuï thai, sinh ra vaø thôøi thô aáu cuûa Chuùa Gieâsu. Ñieàu töông töï cuõng coù theå noùi veà caùc töôøng thuaät veà Cuoäc Khoå Naïn, vì Ñöùc Maria "ñöùng gaàn thaäp giaù Chuùa Gieâsu" vôùi tö caùch laø "meï Ngöôøi" (Ga 19:25), vaø cuõng noùi veà giai ñoaïn tröôùc Leã Nguõ Tuaàn, khi caùc Toâng ñoà "chuyeân taâm caàu nguyeän, cuøng vôùi caùc phuï nöõ vaø Ñöùc Maria, meï Chuùa Gieâsu" (Cv 1:14).
8. Tin möøng Luca trình baøy Ñöùc Maria nhö "Con Gaùi Xion" môùi, ngöôøi ñoùn nhaän vaø truyeàn laïi nieàm vui cöùu ñoä. Luca thu thaäp nhöõng lôøi höùa tieân tri baùo tröôùc nieàm vui cöùu theá (x. Xp 3:14-17; Dcr 9:9). Nôi Ñöùc Maria, nhöõng lôøi höùa ñoù ñöôïc öùng nghieäm, khieán Gioan Taåy Giaû nhaûy möøng (x. Lc 1:41). Baø EÂlisabeùt töï nhaän mình khoâng xöùng ñaùng ñöôïc Ñöùc Maria vieáng thaêm, baø noùi: "Toâi laø ai maø Meï Chuùa toâi ñeán vôùi toâi?" (Lc 1:43). Baø khoâng noùi: "Toâi laø ai maø Chuùa toâi ñeán vôùi toâi?" nhöng ñeà caäp tröïc tieáp ñeán ngöôøi meï, qua ñoù chæ ra moái lieân heä khoâng theå taùch rôøi giöõa söù meänh cuûa Chuùa Kitoâ vaø söù meänh cuûa Ñöùc Maria. Baø EÂlisabeùt noùi ñaày traøn Chuùa Thaùnh Thaàn (x. Lc 1,41), do ñoù thaùi ñoä cuûa baø ñoái vôùi Ñöùc Maria ñöôïc trình baøy nhö moät maãu göông veà ñöùc tin. Sau ñoù, ñöôïc Chuùa Thaùnh Thaàn thuùc ñaåy, baø EÂlisabeùt noùi: "Em ñöôïc chuùc phuùc hôn moïi ngöôøi phuï nöõ, vaø ngöôøi con em ñang cöu mang ñöôïc chuùc phuùc!" (Lc 1,42). Ñieàu ñaùng chuù yù laø, döôùi taùc ñoäng cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn, vieäc baø goïi Chuùa Gieâsu laø "coù phuùc" laø chöa ñuû; baø cuõng goïi meï cuûa Ngöôøi laø "coù phuùc", nhaän thöùc raèng hoï ñaõ keát hôïp maät thieát trong khoaûnh khaéc vui möøng cuûa Ñaáng Thieân Sai naøy. ÔÛ ñaây, Ñöùc Maria xuaát hieän nhö moät ngöôøi ñöôïc chuùc phuùc moät caùch troåi vöôït: "Phuùc cho em laø ngöôøi ñaõ tin" (Lc 1,45); "thaàn trí toâi vui möøng" (Lc 1,47); "moïi theá heä seõ khen toâi coù phuùc" (Lc 1,48). Moâ taû naøy caøng coù yù nghóa hôn khi chuùng ta löu yù raèng, trong Tin möøng Luca, phuùc laønh naøy khoâng ñöôïc xem nhö moät traïng thaùi tinh thaàn maø laø söï öùng nghieäm lôøi höùa veà Ñaáng Meâ-xi-a giöõa nhöõng ngöôøi beù nhoû (x. Lc 6:20-22), nhöõng ngöôøi seõ nhaän ñöôïc "phaàn thöôûng lôùn lao" (Lc 6:23).
9. Veà söï phaùt trieån thaàn hoïc cuûa nhöõng chuû ñeà naøy trong nhöõng theá kyû ñaàu cuûa Kitoâ giaùo, caùc Giaùo phuï chuû yeáu quan taâm ñeán chöùc laøm meï thaàn linh cuûa Ñöùc Maria (Theotokos), söï ñoàng trinh troïn ñôøi (Aeiparthenos), söï thaùnh thieän hoaøn haûo cuûa Ñöùc Maria nhö moät ngöôøi khoâng heà vöôùng baän toäi loãi suoát cuoäc ñôøi (Panagia), vaø vai troø cuûa Ñöùc Maria laø Evaø Môùi,[10] suy tö veà söï lieân keát cuûa Ñöùc Maria vôùi Coâng trình Cöùu chuoäc cuûa Chuùa Kitoâ trong boái caûnh maàu nhieäm Nhaäp theå. Lôøi "Xin Vaâng" cuûa Ñöùc Maria vôùi söù ñieäp cuûa söù thaàn Gabriel - ñeå Ngoâi Lôøi Thieân Chuùa coù theå trôû neân xaùc phaøm trong cung loøng Meï (x. Lc 1,26-37) - môû ra cho nhaân loaïi khaû theå thaàn hoùa. Vì lyù do naøy, Thaùnh Augustinoâ goïi Ñöùc Trinh Nöõ laø "ngöôøi coäng taùc" vaøo Coâng trình Cöùu chuoäc cuûa Chuùa Kitoâ, qua ñoù nhaán maïnh caû haønh ñoäng cuûa Ñöùc Maria beân caïnh Chuùa Kitoâ cuõng nhö söï tuøng phuïc cuûa Meï ñoái vôùi Ngöôøi, vì Ñöùc Maria coäng taùc vôùi Chuùa Kitoâ ñeå "caùc tín höõu coù theå ñöôïc sinh ra trong Giaùo hoäi."[11] Vì lyù do naøy, chuùng ta coù theå goïi Meï laø Meï cuûa Daân Trung thaønh cuûa Thieân Chuùa.
10. Trong thieân nieân kyû ñaàu tieân, vieäc suy tö veà Ñöùc Trinh Nöõ Maria trong Giaùo hoäi khoâng theå taùch rôøi khoûi phuïng vuï. Söï ña daïng to lôùn vaø phong phuù cuûa caùc truyeàn thoáng phuïng vuï Kitoâ giaùo Ñoâng phöông ñaõ tìm caùch trôû thaønh tieáng vang trung thaønh cuûa Kinh Thaùnh, caùc Coâng ñoàng vaø caùc Giaùo phuï. Lex orandi, sau naøy phaùt trieån thaønh lex credendi, ñaõ ñònh hình neân Thaùnh maãu hoïc Ñoâng phöông thoâng qua ngheä thuaät thaùnh ca, ngheä thuaät bieåu töôïng vaø loøng ñaïo ñöùc bình daân.[12] Ví duï, baét ñaàu töø theá kyû thöù naêm, caùc leã kính Ñöùc Meï Maria ñaàu tieân ñöôïc thieát laäp ôû Ñoâng phöông vaø sau ñoù, baét ñaàu töø theá kyû thöù baûy, lan sang phöông Taây. Caùc Giaùo hoäi Ñoâng phöông töôûng nieäm söï tham gia cuûa Meï Thieân Chuùa vaøo coâng trình cöùu ñoä khoâng chæ trong caùc kinh anaphora vaø phuïng vuï Thaùnh Theå maø treân heát, thoâng qua caùc baûn vaên thaùnh ca ñöôïc söû duïng trong caùc Giôø kinh chính thöùc cuûa hoï, hieän dieän trong caùc truyeàn thoáng phuïng vuï khaùc nhau cuûa Kitoâ giaùo Ñoâng phöông. Tuyeån taäp thaùnh ca cuûa hoï ñaày raãy nhöõng saùng taùc daønh rieâng cho Ñöùc Maria, vôùi nhöõng aån duï Kinh Thaùnh,[13] cho pheùp ñaøo saâu hôn vaøo maàu nhieäm Nhaäp Theå vaø yù nghóa cuûa maàu nhieäm naøy ñoái vôùi ôn cöùu chuoäc cuûa chuùng ta trong Chuùa Kitoâ. Nhöõng thaùnh ca naøy söû duïng ngoân ngöõ ñaày tính bieåu töôïng thi ca, coù khaû naêng truyeàn taûi söï kinh ngaïc vaø thaùn phuïc cuûa nhöõng ai - mang cuøng baûn tính vôùi Ñöùc Maria - chieâm ngöôõng nhöõng kyø coâng maø Ñaáng Toaøn Naêng ñaõ thöïc hieän nôi Meï.[14]
11. Giaùo huaán cuûa caùc Coâng ñoàng Chung ñaàu tieân baét ñaàu phaùc hoïa tín ñieàu veà Ñöùc Maria, Meï Thieân Chuùa, sau naøy ñöôïc coâng boá taïi Coâng ñoàng EÂpheâsoâ. Kitoâ giaùo Ñoâng phöông luoân duy trì caùc tín ñieàu ñöôïc xaùc ñònh bôûi caùc coâng ñoàng ñaàu tieân naøy, ít nhaát laø trong soá caùc Giaùo hoäi ñaõ chaáp nhaän Coâng ñoàng EÂpheâsoâ vaø Can-xeâ-ñoan. Ñoàng thôøi, trong caùc truyeàn thoáng phuïng vuï, thaùnh ca vaø bieåu töôïng cuûa mình, Kitoâ giaùo Ñoâng phöông ñaõ tieáp nhaän nhöõng caâu chuyeän vaø truyeàn thuyeát phoå bieán veà Ñöùc Maria veà thôøi thô aáu vaø caùi cheát cuûa Chuùa Gieâsu. Nhöõng töôøng thuaät nhö vaäy tìm caùch nuoâi döôõng loøng ñaïo ñöùc cuûa daân Chuùa baèng caùch caát leân tieáng noùi tröõ tình cuûa nhöõng hình aûnh thi ca, vôùi muïc ñích duy nhaát laø khôi daäy söï kinh ngaïc. Loøng toân kính Meï Thieân Chuùa naøy cuõng ñöôïc theå hieän qua ngheä thuaät aûnh töôïng, cung caáp hình aûnh moâ taû veà Ñöùc Maria vaø Ngoâi Lôøi Nhaäp Theå. Ñieàu ñaùng chuù yù laø caùc aûnh töôïng truyeàn thoáng cuûa nhöõng Giaùo hoäi naøy - coù lieân heä vôùi caùc Coâng ñoàng EÂpheâsoâ vaø Can-xeâ-ñoan - chuû yeáu mieâu taû Ñöùc Maria laø "Theotokos" ("Meï Thieân Chuùa").[15] Caùc aûnh töôïng thuoäc loaïi naøy ñöôïc taïo ra ñeå chieâm ngöôõng Ñöùc Trinh Nöõ Maria, ngöôøi trình dieän Con mình, Chuùa Gieâsu Haøi Ñoàng, cho theá giôùi vaø oâm laáy Ngöôøi trong khi cuõng caàu baàu cho nhaân loaïi tröôùc Ngöôøi. Do ñoù, ngheä thuaät aûnh töôïng Ñöùc Maria Ñoâng phöông, nhö moät giaùo lyù sô truyeàn [kerygma] vaø lôøi nhaéc nhôû tröïc quan ñaày maøu saéc veà thaàn hoïc cuûa caùc Coâng ñoàng sô khai vaø caùc Giaùo phuï, tìm caùch trôû thaønh baûn dòch tröïc quan cuûa caùc töôùc hieäu ñöôïc aùp duïng rieâng cho Ñöùc Trinh Nöõ.[16] Vì lyù do naøy, caùc aûnh töôïng phaûi ñöôïc "ñoïc" döôùi aùnh saùng cuûa phuïng vuï vaø caùc thaùnh ca cuûa Giaùo hoäi. Ñöùc Maria khoâng phaûi laø ñoái töôïng cuûa loøng suøng kính ñöôïc ñaët caïnh Chuùa Kitoâ, nhöng Meï ñöôïc ñöa vaøo maàu nhieäm Chuùa Kitoâ qua maàu nhieäm Nhaäp Theå.[17] Meï laø aûnh töôïng trong ñoù Chuùa Kitoâ ñöôïc toân kính. Meï laø Theotokos, Ñöùc Meï Ñoàng Trinh, Ñaáng trao ban Con mình, Chuùa Gieâsu Kitoâ, cho chuùng ta. Ñoàng thôøi, Meï cuõng laø Odegetria, Ñaáng duøng tay chæ cho chuùng ta Con Ñöôøng duy nhaát, ñoù laø Chuùa Kitoâ.
12. Baét ñaàu töø theá kyû XII, thaàn hoïc phöông Taây[18] ñaõ höôùng söï chuù yù ñeán moái töông quan gaén keát Ñöùc Meï Ñoàng Trinh vôùi maàu nhieäm Cöùu Chuoäc ñaãm maùu cuûa Chuùa Kitoâ treân ñoài Can-va-ri-oâ, lieân keát lôøi tieân tri cuûa Si-meâ-ong veà löôõi göôm vôùi Thaäp Giaù cuûa Chuùa Kitoâ. Söï hieän dieän cuûa Ñöùc Maria döôùi chaân Thaäp Giaù ñöôïc xem laø daáu chæ cuûa loøng kieân cöôøng Kitoâ giaùo, traøn ñaày tình maãu töû. Thaùnh Ber-na-ñoâ thaønh Clairvaux ñaõ noùi veà söï coäng taùc cuûa Ñöùc Meï vaøo hy leã cöùu chuoäc khi bình luaän veà vieäc Daâng Chuùa Gieâsu trong Ñeàn Thôø.[19] Arnold, moät ngöôøi baïn cuûa Thaùnh Ber-na-ñoâ vaø laø vieän phuï doøng Bieån Ñöùc ôû Bonneval (sau naêm 1159), laø ngöôøi ñaàu tieân xem xeùt söï hôïp taùc cuûa Ñöùc Maria vôùi hy leã treân ñoài Can-va-ri-oâ, ñöùng caïnh Con cuûa Meï, Chuùa Gieâsu Kitoâ.[20]
13. Söï hôïp taùc cuûa Ñöùc Meï vôùi Con cuûa Meï trong coâng trình Cöùu Ñoä ñaõ ñöôïc Huaán quyeàn Giaùo hoäi daïy.[21] Nhö Coâng ñoàng Vatican II tuyeân boá, "vì vaäy, caùc Giaùo phuï thaùnh thieän ñaõ ñuùng khi nhìn Ñöùc Maria khoâng chæ laø moät duïng cuï thuï ñoäng trong tay Thieân Chuùa, maø coøn laø ngöôøi töï do coäng taùc vaøo coâng trình cöùu ñoä nhaân loaïi qua ñöùc tin vaø söï vaâng phuïc." [22] Söï coäng taùc naøy khoâng chæ hieän dieän trong cuoäc ñôøi traàn theá cuûa Chuùa Gieâsu (khi thuï thai, sinh ra, töû naïn vaø Phuïc sinh) maø coøn trong suoát cuoäc ñôøi cuûa Giaùo hoäi.
14. Tín ñieàu Voâ Nhieãm Nguyeân Toäi laøm noåi baät tính öu vieät vaø duy nhaát cuûa Chuùa Kitoâ trong coâng trình Cöùu Chuoäc, vì tín ñieàu naøy daïy raèng Ñöùc Maria - ngöôøi ñaàu tieân ñöôïc cöùu chuoäc - ñaõ ñöôïc Chuùa Kitoâ cöùu chuoäc vaø ñöôïc Chuùa Thaùnh Thaàn bieán ñoåi, tröôùc baát cöù haønh ñoäng naøo coù theå xaûy ra cuûa chính mình.[23] Töø ñieàu kieän ñaëc bieät naøy laø ngöôøi ñaàu tieân ñöôïc Chuùa Kitoâ cöùu chuoäc vaø ngöôøi ñaàu tieân ñöôïc Chuùa Thaùnh Thaàn bieán ñoåi, Ñöùc Maria coù theå coäng taùc maïnh meõ vaø saâu saéc hôn vôùi Chuùa Kitoâ vaø Chuùa Thaùnh Thaàn, trôû thaønh nguyeân maãu,[24] khuoân maãu vaø taám göông cho nhöõng gì Thieân Chuùa muoán thöïc hieän nôi moãi ngöôøi ñöôïc cöùu chuoäc.[25]
15. Söï coäng taùc cuûa Ñöùc Maria vaøo coâng trình cöùu ñoä mang caáu truùc Ba Ngoâi, vì ñoù laø hoa traùi saùng kieán cuûa Chuùa Cha, Ñaáng "ñaõ ñoaùi nhìn ñeán phaän heøn cuûa nöõ tyø Ngöôøi" (Lc 1,48); noù phaùt xuaát töø söï töï huûy cuûa Chuùa Con, Ñaáng ñaõ haï mình xuoáng maëc laáy thaân phaän toâi tôù (x. Pl 2,7-8); vaø ñoù laø hieäu quaû cuûa aân suûng Chuùa Thaùnh Thaàn (x. Lc 1,28.30), Ñaáng ñaõ chuaån bò taâm hoàn ngöôøi thieáu nöõ thaønh Na-da-reùt ñeå ñaùp laïi lôøi Truyeàn Tin vaø trong suoát cuoäc ñôøi hieäp thoâng vôùi Chuùa Con. Thaùnh Phaoloâ VI daïy raèng "nôi Ñöùc Trinh Nöõ Maria, moïi söï ñeàu quy chieáu veà Chuùa Kitoâ vaø tuøy thuoäc vaøo Ngöôøi. Chính vì höôùng veà Chuùa Kitoâ maø Thieân Chuùa Cha, töø muoân ñôøi, ñaõ choïn Meï laøm Meï thaùnh thieän vaø trang ñieåm cho Meï baèng nhöõng hoàng aân cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn maø khoâng ai khaùc coù theå ban cho Meï."[26] Lôøi "Xin Vaâng" cuûa Ñöùc Maria khoâng chæ laø moät ñieàu kieän tieân quyeát cho moät ñieàu gì ñoù coù theå ñöôïc thöïc hieän maø khoâng caàn söï ñoàng yù vaø hôïp taùc cuûa Meï. Chöùc laøm meï cuûa Meï khoâng chæ mang tính sinh hoïc, cuõng khoâng thuï ñoäng veà baûn chaát,[27] maø laø moät chöùc laøm meï "hoaøn toaøn chuû ñoäng"[28], ñöôïc keát hôïp vôùi maàu nhieäm cöùu ñoä cuûa Chuùa Kitoâ nhö moät khí cuï maø Chuùa Cha ñaõ muoán trong keá hoaïch cöùu ñoä cuûa Ngöôøi. Meï laø "baûo chöùng cho thaáy Ngöôøi thöïc söï laø ngöôøi, 'sinh ra bôûi moät ngöôøi nöõ' (Gl 4:4)" vaø, sau khi tín ñieàu Ni-xeâ-a ñöôïc coâng boá, Meï cuõng ñöôïc nhìn nhaän nhö laø "Theotokos, Ñaáng cöu mang Thieân Chuùa."[29]
Nhöõng danh xöng aùm chæ söï coäng taùc cuûa Ñöùc Maria trong coâng trình cöùu ñoä
16. Trong soá nhöõng danh xöng ñöôïc duøng ñeå keâu caàu Ñöùc Maria ("Meï cuûa Loøng Thöông Xoùt," "Nieàm Hy Voïng cuûa Ngöôøi Ngheøo," "Phuø Hoä caùc Kitoâ Höõu," "Ñöùc Meï Haèng Cöùu Giuùp," "Ñaáng Baøo Chöõa cho chuùng ta," v.v.), coù moät soá danh xöng nhaán maïnh hôn ñeán söï coäng taùc cuûa Meï vaøo coâng trình cöùu chuoäc cuûa Chuùa Kitoâ, chaúng haïn nhö "Ñoàng Coâng Cöùu Chuoäc" vaø "Ñaáng Trung Gian."
Ñoàng Coâng Cöùu Chuoäc
17. Danh xöng "Ñoàng Cöùu Chuoäc" xuaát hieän laàn ñaàu tieân vaøo theá kyû XV nhö moät söï söûa ñoåi cho lôøi caàu khaån "Redemptrix" (vieát taét cuûa danh xöng "Meï Ñaáng Cöùu Chuoäc"), voán ñöôïc gaùn cho Ñöùc Maria töø theá kyû X. Thaùnh Ber-na-ñoâ ñaõ daønh cho Ñöùc Maria moät vai troø döôùi chaân Thaùnh Giaù, töø ñoù naûy sinh danh xöng "Ñoàng Coâng Cöùu Chuoäc", xuaát hieän laàn ñaàu tieân trong moät baøi thaùnh ca khuyeát danh töø Salzburg vaøo theá kyû XV.[30] Maëc duø danh xöng "Redemptrix" vaãn toàn taïi trong suoát theá kyû XVI vaø XVII, nhöng noù ñaõ hoaøn toaøn bieán maát vaøo theá kyû XVIII, vaø ñöôïc thay theá baèng danh xöng "Ñoàng Coâng Cöùu Chuoäc". Nghieân cöùu thaàn hoïc veà söï coäng taùc cuûa Ñöùc Maria vaøo Coâng trình Cöùu Chuoäc cuûa Chuùa Kitoâ trong nöûa ñaàu theá kyû XX ñaõ daãn ñeán söï hieåu bieát saâu saéc hôn veà yù nghóa cuûa danh xöng "Ñoàng Coâng Cöùu Chuoäc".[31]
18. Moät soá vò Giaùo hoaøng ñaõ söû duïng töôùc hieäu "Ñoàng Coâng Cöùu Chuoäc" maø khoâng giaûi thích nhieàu veà yù nghóa cuûa noù.[32] Nhìn chung, caùc ngaøi ñaõ trình baøy töôùc hieäu naøy theo hai caùch chuyeân bieät: aùm chæ ñeán chöùc laøm Meï Thieân Chuùa cuûa Ñöùc Maria (trong chöøng möïc ngaøi, vôùi tö caùch laø Meï, ñaõ laøm cho Coâng trình Cöùu Chuoäc ñöôïc Chuùa Kitoâ hoaøn thaønh[33] trôû thaønh khaû höõu) hoaëc aùm chæ ñeán söï keát hôïp cuûa Meï vôùi Chuùa Kitoâ treân Thaäp Giaù cöùu chuoäc.[34] Coâng ñoàng Vatican II ñaõ traùnh söû duïng töôùc hieäu naøy vì lyù do tín lyù, muïc vuï vaø ñaïi keát. Thaùnh Gioan Phaoloâ II ñaõ goïi Ñöùc Maria laø "Ñoàng Coâng Cöùu Chuoäc" ít nhaát baûy laàn, ñaëc bieät lieân heä töôùc hieäu naøy vôùi giaù trò cöùu ñoä cuûa nhöõng ñau khoå cuûa chuùng ta khi chuùng ñöôïc daâng hieán cuøng vôùi nhöõng ñau khoå cuûa Chuùa Kitoâ, Ñaáng maø Ñöùc Maria ñöôïc keát hôïp ñaëc bieät treân Thaäp Giaù.[35]
19. Trong phieân hoïp Thöôøng leä (Feria) IV ngaøy 21 thaùng 2 naêm 1996, Ñöùc Hoàng Y Joseph Ratzinger, luùc ñoù laø Toång Tröôûng Boä Giaùo Lyù Ñöùc Tin, ñaõ ñöôïc hoûi lieäu yeâu caàu cuûa phong traøo Vox Populi Mariae Mediatrici veà vieäc ñònh nghóa moät tín ñieàu tuyeân boá Ñöùc Maria laø "Ñaáng Ñoàng Cöùu Chuoäc" hay "Ñaáng Trung Gian cuûa Moïi AÂn Suûng" coù ñöôïc chaáp nhaän hay khoâng. Trong yù kieán caù nhaân, ngaøi traû lôøi: "Phaûn ñoái. YÙ nghóa chính xaùc cuûa nhöõng töôùc hieäu naøy khoâng roõ raøng, vaø giaùo lyù chöùa ñöïng trong ñoù chöa chín muoài. Moät giaùo lyù ñöôïc ñònh nghóa veà ñöùc tin thaàn linh thuoäc veà Depositum Fidei - töùc laø thuoäc veà maëc khaûi thaàn linh ñöôïc truyeàn ñaït trong Kinh Thaùnh vaø truyeàn thoáng toâng ñoà. Tuy nhieân, khoâng roõ giaùo lyù ñöôïc dieãn ñaït trong nhöõng töôùc hieäu naøy hieän dieän nhö theá naøo trong Kinh Thaùnh vaø truyeàn thoáng toâng ñoà."[36] Sau ñoù, vaøo naêm 2002, ngaøi ñaõ coâng khai baøy toû quan ñieåm phaûn ñoái Vieäc söû duïng danh xöng naøy: "Coâng thöùc 'Ñoàng Coâng Cöùu Chuoäc' ñi quaù xa khoûi ngoân ngöõ cuûa Kinh Thaùnh vaø cuûa caùc Giaùo Phuï, vaø do ñoù gaây ra nhieàu hieåu laàm... Moïi söï ñeàu ñeán töø Ngöôøi [Chuùa Kitoâ], nhö Thö göûi tín höõu EÂpheâsoâ vaø ñaëc bieät laø Thö göûi tín höõu Coâloâseâ ñaõ cho chuùng ta bieát; Ñöùc Maria cuõng laø taát caû nhöõng gì Meï laø nhôø Ngöôøi. Haïn töø 'Ñoàng Coâng Cöùu Chuoäc' seõ laøm lu môø nguoàn goác naøy." Maëc duø Ñöùc Hoàng Y Ratzinger khoâng phuû nhaän raèng coù theå coù nhöõng yù ñònh toát vaø nhöõng khía caïnh giaù trò trong ñeà xuaát söû duïng danh xöng naøy, nhöng ngaøi vaãn cho raèng chuùng "ñang ñöôïc dieãn ñaït sai laàm". [37]
20. Ñöùc Hoàng Y Ratzinger luùc baáy giôø ñaõ nhaéc ñeán Thö göûi tín höõu EÂ-pheâ-soâ vaø Coâ-loâ-se, trong ñoù töø vöïng vaø söùc maïnh thaàn hoïc cuûa caùc baøi thaùnh ca trình baøy vò trí trung taâm cöùu chuoäc ñoäc ñaùo cuûa Chuùa Con nhaäp theå theo caùch khoâng chöøa choã cho baát cöù hình thöùc trung gian naøo khaùc - vì "moïi phöôùc laønh thieâng lieâng" ñöôïc ban cho chuùng ta "trong Ñöùc Kitoâ" (EÂ-pheâ-soâ 1:3); chuùng ta ñöôïc nhaän laøm con caùi nhôø Ngöôøi (x. EÂ-pheâ-soâ 1:5); trong Ngöôøi, chuùng ta ñaõ ñöôïc ban aân suûng (x. EÂ-pheâ-soâ 1:6); "chuùng ta ñöôïc cöùu chuoäc nhôø maùu Ngöôøi" (EÂ-pheâ-soâ 1:7); vaø aân suûng cuûa Ngöôøi ñaõ "ñöôïc ban traøn ñaày cho chuùng ta" (EÂ-pheâ-soâ 1:8). "Trong Ngöôøi, chuùng ta ñaõ ñöôïc thöøa höôûng gia nghieäp, vì ñaõ ñöôïc tieàn ñònh" (EÂ-pheâ-soâ 1:11). Trong Ngöôøi, "taát caû söï vieân maõn cuûa Thieân Chuùa ñaõ vui loøng ngöï trò" (Cl 1:19), vaø vì Ngöôøi vaø qua Ngöôøi, Thieân Chuùa ñaõ muoán "hoøa giaûi muoân vaät" (Cl 1:20). Lôøi ca ngôïi vò theá ñoäc nhaát cuûa Chuùa Kitoâ nhö vaäy môøi goïi chuùng ta ñaët moïi thuï taïo vaøo moät vò theá saün saøng ñoùn nhaän Ngöôøi vaø luoân thaän troïng, cung kính moãi khi ñeà xuaát baát cöù hình thöùc hôïp taùc naøo vôùi Ngöôøi trong laõnh vöïc Cöùu Chuoäc.
21. Ít nhaát ba laàn, Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ ñaõ baøy toû söï phaûn ñoái roõ raøng vieäc söû duïng danh hieäu "Ñoàng Coâng Cöùu Chuoäc", laäp luaän raèng Ñöùc Maria "khoâng bao giôø muoán chieám ñoaït baát cöù ñieàu gì cuûa Con mình cho rieâng mình. Meï khoâng bao giôø töï nhaän mình laø Ñaáng Ñoàng Coâng Cöùu Chuoäc. Khoâng, Meï chæ laø moät moân ñeä."[38] Coâng trình cöùu chuoäc cuûa Chuùa Kitoâ laø hoaøn haûo vaø khoâng caàn theâm thaét; do ñoù, "Ñöùc Meï khoâng muoán töôùc boû baát cöù danh hieäu naøo cuûa Chuùa Gieâsu... Meï khoâng xin cho mình trôû thaønh moät Ñaáng baùn cöùu chuoäc hay moät Ñaáng ñoàng cöùu chuoäc: khoâng. Chæ coù moät Ñaáng Cöùu Chuoäc, vaø danh hieäu naøy khoâng theå bò sao cheùp."[39] Chuùa Kitoâ "laø Ñaáng Cöùu Chuoäc duy nhaát; khoâng coù Ñaáng ñoàng cöùu chuoäc naøo vôùi Chuùa Kitoâ."[40] Vì "hy leã Thaäp Giaù, ñöôïc daâng leân trong tinh thaàn yeâu thöông vaø vaâng phuïc, mang ñeán söï thoûa maõn doài daøo vaø voâ haïn nhaát."[41] Maëc duø chuùng ta coù theå môû roäng hieäu quaû cuûa noù treân theá giôùi (x. Cl 1:24), nhöng caû Giaùo Hoäi laãn Ñöùc Maria ñeàu khoâng theå thay theá hoaëc hoaøn thieän coâng trình cöùu chuoäc cuûa Con Thieân Chuùa nhaäp theå, voán ñaõ hoaøn haûo vaø khoâng caàn theâm thaét.
22. Vì caàn phaûi giaûi thích vai troø phuï thuoäc cuûa Ñöùc Maria ñoái vôùi Chuùa Kitoâ trong coâng trình Cöùu Chuoäc, neân seõ khoâng thích hôïp neáu duøng danh hieäu "Ñoàng coâng Cöùu Chuoäc" ñeå ñònh nghóa söï hôïp taùc cuûa Ñöùc Maria. Danh xöng naøy coù nguy cô laøm lu môø söï trung gian cöùu ñoä ñoäc nhaát cuûa Chuùa Kitoâ vaø do ñoù coù theå taïo ra söï nhaàm laãn vaø maát caân baèng trong söï haøi hoøa cuûa caùc chaân lyù ñöùc tin Kitoâ giaùo, vì "ngoaøi Ngöôøi ra, khoâng coù ôn cöùu ñoä. Vì döôùi gaàm trôøi naøy, khoâng coù moät danh naøo khaùc ñaõ ñöôïc ban cho nhaân loaïi, ñeå chuùng ta nhôø ñoù maø ñöôïc cöùu ñoä" (Cv 4,12). Khi moät thaønh ngöõ ñoøi hoûi nhieàu giaûi thích laëp ñi laëp laïi ñeå traùnh ñi cheäch khoûi yù nghóa ñuùng ñaén, thì thaønh ngöõ ñoù khoâng phuïc vuï cho ñöùc tin cuûa daân Chuùa vaø trôû neân voâ ích. Trong tröôøng hôïp naøy, thaønh ngöõ "Ñoàng coâng cöùu chuoäc" khoâng giuùp toân vinh Ñöùc Maria laø ngöôøi coäng taùc ñaàu tieân vaø quan troïng nhaát trong coâng trình Cöùu chuoäc vaø aân suûng, vì noù mang nguy cô laøm lu môø vai troø ñoäc nhaát cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ - Con Thieân Chuùa laøm ngöôøi vì ôn cöùu ñoä cuûa chuùng ta, laø Ñaáng duy nhaát coù khaû naêng daâng leân Chuùa Cha moät hy leã voâ giaù - maø ñieàu ñoù cuõng seõ khoâng phaûi laø moät vinh döï ñích thöïc cho Meï cuûa Ngöôøi. Thaät vaäy, vôùi tö caùch laø "nöõ tyø cuûa Chuùa" (Lc 1:38), Ñöùc Maria höôùng daãn chuùng ta ñeán vôùi Chuùa Kitoâ vaø yeâu caàu chuùng ta "haõy laøm baát cöù ñieàu gì Ngöôøi baûo caùc con laøm" (Ga 2:5).
Ñaáng Trung Gian
23. Khaùi nieäm trung gian xuaát hieän trong caùc Giaùo phuï Ñoâng phöông töø theá kyû thöù saùu. Trong caùc theá kyû tieáp theo, Thaùnh Anreâ thaønh Crete[42], Thaùnh Germanoâ thaønh Constantinople[43] vaø Thaùnh Gioan Ñamascenoâ[44] ñaõ söû duïng danh hieäu naøy vôùi nhieàu yù nghóa khaùc nhau. ÔÛ phöông Taây, thuaät ngöõ naøy ñöôïc söû duïng thöôøng xuyeân hôn töø theá kyû thöù möôøi hai, maëc duø noù khoâng ñöôïc chính thöùc coâng nhaän laø moät luaän ñeà giaùo lyù cho ñeán theá kyû thöù möôøi baûy. Naêm 1921, Ñöùc Hoàng Y Mercier, Toång Giaùm muïc Mechelen - vôùi söï hôïp taùc hoïc thuaät cuûa Ñaïi hoïc Coâng Giaùo Louvain vaø söï hoã trôï cuûa caùc giaùm muïc, giaùo só vaø giaùo daân Bæ - ñaõ kieán nghò Ñöùc Giaùo Hoaøng Beâneâñictoâ XV ban haønh moät ñònh nghóa tín lyù veà söï trung gian phoå quaùt cuûa Ñöùc Maria. Tuy nhieân, Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ khoâng chaáp thuaän yeâu caàu naøy; ngaøi chæ chaáp thuaän moät ngaøy leã vôùi Thaùnh leã rieâng vaø Phuïng vuï Ñöùc Maria Trung Gian.[45] Töø ñoù cho ñeán naêm 1950, nghieân cöùu thaàn hoïc veà vaán ñeà naøy tieáp tuïc phaùt trieån cho ñeán giai ñoaïn chuaån bò cuûa Coâng ñoàng Vatican II. Coâng ñoàng khoâng ñöa ra caùc tuyeân boá tín ñieàu[46] nhöng öu tieân trình baøy moät toång hôïp saâu roäng "cuûa giaùo lyù Coâng Giaùo veà vò trí daønh cho Ñöùc Trinh Nöõ Maria trong trong maàu nhieäm Chuùa Kitoâ vaø Hoäi Thaùnh."[47]
24. Lôøi Kinh Thaùnh veà vai troø trung gian ñoäc nhaát cuûa Chuùa Kitoâ laø lôøi keát luaän chaéc chaén. Chuùa Kitoâ laø Ñaáng Trung Gian duy nhaát, "vì chæ coù moät Thieân Chuùa, vaø chæ coù moät Ñaáng Trung Gian giöõa Thieân Chuùa vaø loaøi ngöôøi: ñoù laø con ngöôøi Ñöùc Kitoâ Gieâsu, Ñaáng ñaõ hieán mình laøm giaù chuoäc cho moïi ngöôøi" (1 Tm 2:5-6). Hoäi Thaùnh ñaõ laøm saùng toû vò trí ñoäc nhaát naøy cuûa Chuùa Kitoâ döïa treân söï kieän Ngöôøi laø Con Thieân Chuùa vónh cöûu vaø voâ haïn, ñöôïc keát hôïp ngoâi vò vôùi nhaân tính maø Ngöôøi ñaõ ñaûm nhaän. Ñieàu naøy chæ daønh rieâng cho nhaân tính cuûa Chuùa Kitoâ, vaø nhöõng heä quaû phaùt sinh töø ñoù chæ coù theå ñöôïc aùp duïng ñuùng ñaén cho Ngöôøi. Theo nghóa chính xaùc naøy, vai troø cuûa Ngoâi Lôøi Nhaäp Theå laø ñoäc nhaát vaø duy nhaát. Vôùi söï roõ raøng naøy trong Lôøi Chuùa ñöôïc maëc khaûi, caàn ñaëc bieät thaän troïng khi aùp duïng thuaät ngöõ "Ñaáng Trung Gian" cho Ñöùc Maria. Ñeå ñoái phoù vôùi xu höôùng môû roäng phaïm vi hôïp taùc cuûa Ñöùc Maria thoâng qua danh hieäu naøy, vieäc xaùc ñònh phaïm vi giaù trò cuõng nhö giôùi haïn cuûa noù laø raát höõu ích.
25. Moät maët, chuùng ta khoâng theå boû qua söï kieän haïn töø "trung gian" thöôøng ñöôïc söû duïng trong nhieàu lónh vöïc cuûa ñôøi soáng thöôøng nhaät, nôi noù ñöôïc hieåu ñôn giaûn laø söï hôïp taùc, hoã trôï hoaëc chuyeån caàu. Do ñoù, khoâng theå traùnh khoûi vieäc thuaät ngöõ naøy ñöôïc aùp duïng cho Ñöùc Maria theo nghóa phuï thuoäc. Ñöôïc söû duïng theo caùch naøy, noù khoâng coù yù ñònh theâm baát cöù hieäu löïc hay söùc maïnh naøo cho söï trung gian ñoäc nhaát cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ, Thieân Chuùa thaät vaø ngöôøi thaät.
26. Maët khaùc, roõ raøng laø Ñöùc Maria ñaõ coù moät vai troø trung gian thöïc söï trong vieäc cho pheùp Con Thieân Chuùa Nhaäp Theå trong nhaân loaïi chuùng ta, vì Ñaáng Cöùu Chuoäc seõ ñöôïc "sinh ra bôûi moät ngöôøi nöõ" (Gal 4:4). Trình thuaät Truyeàn Tin cho thaáy ñieàu naøy khoâng chæ lieân quan ñeán moät söï trung gian sinh hoïc vì noù laøm noåi baät söï tham gia tích cöïc cuûa Ñöùc Maria trong vieäc ñaët caâu hoûi (x. Lc 1:29, 34) vaø chaáp nhaän vôùi moät quyeát taâm vöõng chaéc: "xin vaâng" (Lc 1:38). Lôøi ñaùp traû cuûa Ñöùc Maria ñaõ môû ra caùnh coång Cöùu Chuoäc maø toaøn theå nhaân loaïi ñaõ mong ñôïi vaø ñöôïc caùc thaùnh moâ taû baèng moät vôû kòch ñaày chaát thô.[48] Taïi tieäc cöôùi Cana, Ñöùc Maria cuõng hoaøn thaønh vai troø trung gian khi ngaøi trình baøy nhu caàu cuûa ñoâi taân hoân vôùi Chuùa Gieâsu (x. Ga 2:3) vaø höôùng daãn caùc gia nhaân tuaân theo chæ daãn cuûa Ngöôøi (x. Ga 2:5).
27. Thuaät ngöõ cuûa Coâng ñoàng Vatican II veà söï trung gian chuû yeáu aùm chæ Chuùa Kitoâ; ñoâi khi cuõng aùm chæ Ñöùc Maria, nhöng theo moät caùch roõ raøng laø phuï thuoäc.[49] Thöïc teá, Coâng ñoàng thích söû duïng moät thuaät ngöõ khaùc cho Meï: moät thuaät ngöõ taäp trung vaøo söï hôïp taùc[50] hay söï trôï giuùp cuûa ngöôøi meï.[51] Giaùo huaán cuûa Coâng ñoàng ñaõ hình thaønh roõ raøng quan ñieåm veà söï chuyeån caàu cuûa ngöôøi meï, söû duïng caùc thaønh ngöõ nhö "söï chuyeån caàu ña daïng" vaø "söï trôï giuùp cuûa ngöôøi meï".[52] Hai khía caïnh naøy cuøng nhau xaùc ñònh baûn chaát cuï theå cuûa söï hôïp taùc cuûa Ñöùc Maria vaøo haønh ñoäng cuûa Chuùa Kitoâ qua Chuùa Thaùnh Thaàn. Noùi moät caùch chính xaùc, chuùng ta khoâng theå noùi veà baát cöù söï trung gian naøo khaùc trong aân suûng ngoaøi söï trung gian cuûa Con Thieân Chuùa nhaäp theå.[53] Do ñoù, chuùng ta phaûi luoân nhôù laïi, vaø khoâng bao giôø ñöôïc che giaáu, nieàm xaùc tín Kitoâ giaùo raèng "phaûi ñöôïc tin vöõng chaéc nhö moät yeáu toá thöôøng haèng cuûa ñöùc tin Giaùo hoäi" lieân quan ñeán "chaân lyù cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ, Con Thieân Chuùa, Chuùa vaø Ñaáng Cöùu Ñoä duy nhaát, qua bieán coá nhaäp theå, töû naïn vaø phuïc sinh, ñaõ ñöa lòch söû cöùu ñoä ñeán choã vieân maõn, vaø lòch söû aáy ñaët nôi Ngöôøi söï vieân maõn vaø trung taâm cuûa noù."[54]
Ñöùc Maria trong söï trung gian duy nhaát cuûa Chuùa Kitoâ
28. Ñoàng thôøi, chuùng ta caàn nhôù raèng tính duy nhaát [unicity] trong söï trung gian cuûa Chuùa Kitoâ coù tính "bao haøm [inclusive]". Ngöôøi ban cho chuùng ta nhieàu hình thöùc tham gia vaøo keá hoaïch cöùu ñoä cuûa Ngöôøi, bôûi vì, khi hieäp thoâng vôùi Ngöôøi, taát caû chuùng ta, moät caùch naøo ñoù, coù theå trôû thaønh nhöõng ngöôøi coäng taùc vôùi Thieân Chuùa vaø laø "trung gian" cho nhau (x. 1 Cr 3,9). Chính nhôø quyeàn naêng voâ bieân cuûa Chuùa Kitoâ, Ngöôøi coù theå naâng anh chò em mình leân, giuùp hoï coù khaû naêng coäng taùc ñích thöïc vaøo vieäc hoaøn thaønh keá hoaïch cuûa Ngöôøi. Coâng ñoàng Vatican II khaúng ñònh raèng "söï trung gian duy nhaát cuûa Ñaáng Cöùu Chuoäc khoâng loaïi tröø nhöng ñuùng hôn, taïo neân moät söï hôïp taùc ña daïng, chæ laø söï thoâng phaàn vaøo moät nguoàn maïch duy nhaát."[55] Vì lyù do naøy, "noäi dung cuûa söï trung gian tham gia naøy caàn ñöôïc ñaøo saâu hôn, nhöng phaûi luoân nhaát quaùn vôùi nguyeân lyù trung gian duy nhaát cuûa Chuùa Kitoâ."[56] Thaät vaäy, Giaùo Hoäi traûi daøi trong thôøi gian vaø thoâng truyeàn khaép nôi nhöõng hieäu quaû cuûa Maàu nhieäm Vöôït Qua cuûa Chuùa Kitoâ,[57] vaø Ñöùc Maria giöõ moät vò trí ñaëc bieät trong traùi tim cuûa Meï Giaùo Hoäi.[58]
29. Söï tham gia cuûa Ñöùc Maria vaøo coâng trình cuûa Chuùa Kitoâ trôû neân roõ raøng khi chuùng ta baét ñaàu töø nieàm xaùc tín raèng Chuùa Phuïc Sinh thuùc ñaåy, bieán ñoåi, vaø cho pheùp caùc tín höõu coäng taùc vôùi Ngöôøi trong coâng vieäc cuûa Ngöôøi. Ñieàu naøy khoâng xaûy ra do söï yeáu ñuoái, baát löïc, hay nhu caàu naøo ñoù töø phía Chuùa Kitoâ, nhöng laø do quyeàn naêng vinh quang cuûa Ngöôøi, quyeàn naêng coù theå ñoùn nhaän chuùng ta, moät caùch roäng löôïng vaø töï do, nhö nhöõng ngöôøi coäng taùc trong coâng vieäc cuûa Ngöôøi. Ñieàu caàn nhaán maïnh trong tröôøng hôïp naøy laø khi Chuùa Kitoâ cho pheùp chuùng ta ñoàng haønh vôùi Ngöôøi vaø - döôùi söï thuùc ñaåy cuûa aân suûng Ngöôøi - coáng hieán heát mình, thì cuoái cuøng chính quyeàn naêng vaø loøng thöông xoùt cuûa Ngöôøi ñöôïc toân vinh.
Sinh hoa traùi trong Chuùa Kitoâ Vinh Hieån
30. Ñoaïn vaên sau ñaây ñaëc bieät soi saùng lieân quan ñeán chuû ñeà naøy: "Ai tin vaøo Ta cuõng seõ laøm nhöõng vieäc Ta laøm; vaø hoï seõ laøm nhöõng vieäc lôùn lao hôn nöõa, vì Thaày ñeán cuøng Chuùa Cha" (Ga 14:12). Caùc tín höõu ñöôïc keát hôïp vôùi Chuùa Kitoâ phuïc sinh, Ñaáng ñaõ trôû veà beân höõu Chuùa Cha, coù theå thöïc hieän nhöõng vieäc vöôït xa nhöõng kyø coâng maø Chuùa Gieâsu traàn theá ñaõ laøm, nhöng luoân luoân nhôø söï keát hôïp cuûa hoï vôùi Chuùa Kitoâ vinh quang qua ñöùc tin. Ñieàu naøy ñöôïc chöùng minh, chaúng haïn, qua söï môû roäng kyø dieäu cuûa Hoäi Thaùnh sô khai, khi Ñaáng Phuïc Sinh chia seû coâng vieäc naøy vôùi Hoäi Thaùnh cuûa Ngöôøi (x. Mc 16:15). Baèng caùch naøy, vinh quang cuûa Chuùa Kitoâ khoâng heà bò suy giaûm maø coøn ñöôïc laøm cho hieån thò hôn nöõa, töïc cho thaáy mình laø moät quyeàn löïc coù khaû naêng bieán ñoåi caùc tín höõu vaø laøm cho hoï sinh hoa keát traùi cuøng vôùi Ngöôøi.
31. Trong soá caùc Giaùo Phuï, yù töôûng naøy ñaõ ñöôïc dieãn ñaït roõ neùt trong caùc baøi chuù giaûi cuûa hoï veà Ga 7:37-39, vì moät soá ngöôøi ñaõ giaûi thích lôøi höùa cuûa Chuùa Kitoâ veà "nhöõng doøng nöôùc haèng soáng" laø aùm chæ ñeán caùc tín höõu. Theo caùch giaûi thích naøy, chính caùc tín höõu, ñöôïc bieán ñoåi bôûi aân suûng cuûa Chuùa Kitoâ, trôû thaønh nguoàn suoái cho ngöôøi khaùc. Origen giaûi thích raèng Chuùa thöïc hieän nhöõng gì Ngöôøi ñaõ loan baùo trong Gioan 7:38 baèng caùch laøm cho nhöõng doøng nöôùc chaûy ra töø chuùng ta: "linh hoàn con ngöôøi, ñöôïc taïo döïng theo hình aûnh Thieân Chuùa, töï noù coù theå chöùa ñöïng vaø tuoân traøo nhöõng gieáng nöôùc, suoái nguoàn vaø soâng ngoøi."[59] Thaùnh Ambroâsioâ ñaõ khuyeân chuùng ta haõy uoáng töø caïnh söôøn môû cuûa Chuùa Kitoâ, "ñeå maïch nöôùc tuoân traøo daãn ñeán söï soáng ñôøi ñôøi coù theå traøn ngaäp trong anh em."[60] Thaùnh Toâma Aquinoâ ñaõ dieãn taû ñieàu naøy baèng caùch noùi raèng neáu moät tín höõu "voäi vaøng chia seû nhöõng aân hueä khaùc nhau ñaõ nhaän ñöôïc töø Thieân Chuùa, thì nöôùc haèng soáng seõ tuoân chaûy töø traùi tim ngöôøi aáy."[61]
32. Neáu ñieàu naøy ñuùng vôùi moãi tín höõu - nhöõng ngöôøi maø söï coäng taùc vôùi Chuùa Kitoâ ngaøy caøng sinh hoa keát quaû ñeán möùc ngöôøi aáy ñeå mình ñöôïc bieán ñoåi bôûi aân suûng - thì ñieàu naøy caøng phaûi ñöôïc khaúng ñònh nôi Ñöùc Maria moät caùch ñoäc ñaùo vaø toái cao bieát bao. Bôûi vì Meï laø Ñaáng "ñaày aân suûng" (Lc 1:28) vaø laø Ñaáng ñaõ noùi, maø khoâng heà gaây trôû ngaïi cho coâng trình cuûa Thieân Chuùa: "Naøy toâi laø nöõ tyø cuûa Chuùa; xin haõy laøm cho toâi nhö lôøi söù thaàn noùi" (Lc 1,38). Meï laø Meï ñaõ ban cho theá gian Ñaáng Cöùu Chuoäc vaø AÂn Suûng, ñaõ ñöùng vöõng döôùi chaân thaäp giaù (x. Ga 19,25), chòu ñau khoå beân caïnh Con mình vaø daâng leân noãi ñau cuûa traùi tim ngöôøi meï bò löôõi göôm ñaâm thaâu (x. Lc 2,35). Töø khi Nhaäp Theå ñeán thaäp giaù vaø Phuïc Sinh, Meï ñaõ keát hôïp vôùi Chuùa Kitoâ theo caùch ñoäc nhaát voâ nhò vaø vöôït xa baát cöù tín höõu naøo khaùc.
33. Taát caû nhöõng ñieàu naøy khoâng phaûi do coâng traïng rieâng cuûa Meï, nhöng bôûi vì coâng traïng cuûa Chuùa Kitoâ treân Thaäp Giaù ñaõ ñöôïc aùp duïng troïn veïn cho Meï - moät caùch ñaëc bieät vaø tieân baùo - ñeå toân vinh Chuùa vaø Ñaáng Cöùu Ñoä duy nhaát.[62] Cuoái cuøng, Meï laø moät baøi ca ngôïi hieäu naêng cuûa aân suûng Thieân Chuùa, ñeán noãi baát cöù söï coâng nhaän naøo veà veû ñeïp cuûa Meï ñeàu ngay laäp töùc höôùng veà söï toân vinh nguoàn maïch nguyeân thuûy cuûa moïi ñieàu toát laønh: Thieân Chuùa Ba Ngoâi. Söï vó ñaïi voâ song cuûa Ñöùc Maria naèm ôû nhöõng gì Meï ñaõ laõnh nhaän vaø trong söï saün saøng tin töôûng cuûa Meï ñeå cho Chuùa Thaùnh Thaàn chieám höõu mình. Khi chuùng ta coá gaéng gaùn cho Meï nhöõng vai troø tích cöïc song song vôùi vai troø cuûa Chuùa Kitoâ, chuùng ta ñang rôøi xa veû ñeïp voâ song voán chæ coù ôû Meï. Cuïm töø "söï trung gian tham döï" coù theå dieãn taû moät yù nghóa chính xaùc vaø quyù giaù veà vai troø cuûa Ñöùc Maria, nhöng neáu bò hieåu sai, noù coù theå deã daøng laøm lu môø hoaëc thaäm chí maâu thuaãn vôùi vai troø ñoù. Söï trung gian cuûa Chuùa Kitoâ, trong moät soá khía caïnh coù theå laø "bao goàm" hoaëc ñöôïc chia seû, trong nhöõng khía caïnh khaùc laïi laø loaïi tröø vaø khoâng theå truyeàn ñaït.
Meï cuûa caùc tín höõu
34. Trong tröôøng hôïp cuûa Ñöùc Maria, söï trung gian naøy dieãn ra theo caùch cuûa moät ngöôøi meï,[63] gioáng nhö Meï ñaõ laøm ôû Cana[64] vaø nhö ñaõ ñöôïc xaùc nhaän treân thaäp giaù.[65] Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñaõ giaûi thích ñieàu naøy nhö sau: "Meï laø moät ngöôøi Meï. Vaø ñaây laø danh hieäu Meï ñaõ nhaän ñöôïc töø Chuùa Gieâsu, ngay taïi ñoù, vaøo luùc thaäp giaù (x. Ga 19:26-27). Caùc con cuûa Meï, Meï laø Meï# Meï ñaõ nhaän ñöôïc hoàng aân laøm Meï cuûa Ngöôøi vaø boån phaän ñoàng haønh vôùi chuùng con nhö Meï, laøm Meï chuùng con."[66]
35. Danh xöng "Meï" baét nguoàn töø Kinh Thaùnh vaø caùc Giaùo Phuï. Noù ñöôïc Huaán Quyeàn trình baøy, vaø noäi dung cuûa noù ñöôïc phaùt trieån daàn daàn cho ñeán giaùo huaán cuûa Coâng ñoàng Vatican II[67] vaø vieäc söû duïng thuaät ngöõ "chöùc laøm meï thieâng lieâng" trong Thoâng ñieäp Redemptoris Mater.[68] Chöùc laøm meï thieâng lieâng cuûa Ñöùc Maria baét nguoàn töø chöùc laøm meï theå lyù cuûa Meï ñoái vôùi Con Thieân Chuùa. Baèng vieäc mang thai Chuùa Kitoâ veà maët theå lyù - qua vieäc Meï töï do vaø tin töôûng chaáp nhaän söù meänh ñoù - Ñöùc Maria, trong ñöùc tin, cuõng ñaõ sinh ra taát caû caùc Kitoâ höõu, nhöõng chi theå cuûa Nhieäm Theå Chuùa Kitoâ. Noùi caùch khaùc, Meï ñaõ sinh ra Chuùa Kitoâ toaøn theå: Ñaàu vaø caùc chi theå.[69]
36. Söï tham gia cuûa Ñöùc Trinh Nöõ Maria, vôùi tö caùch laø Meï, vaøo cuoäc ñôøi cuûa Con Meï - töø Nhaäp Theå ñeán Thaäp Giaù vaø Phuïc Sinh - mang laïi moät tính chaát ñoäc ñaùo vaø rieâng bieät cho söï coäng taùc cuûa Meï vaøo coâng trình cöùu chuoäc cuûa Ngöôøi, ñaëc bieät ñoái vôùi Giaùo Hoäi, "khi [Giaùo Hoäi] chieâm ngöôõng tình maãu töû thieâng lieâng cuûa Ñöùc Maria ñoái vôùi taát caû caùc thaønh vieân cuûa Nhieäm Theå; trong lôøi caàu khaån tin töôûng cuûa mình [vôùi Meï]; khi Giaùo Hoäi traûi nghieäm söï chuyeån caàu cuûa Ñaáng beânh vöïc vaø trôï giuùp cuûa mình."[70] Khía caïnh maãu thaân naøy ñaëc tröng cho moái töông quan cuûa Ñöùc Trinh Nöõ vôùi Chuùa Kitoâ vaø söï coäng taùc cuûa Meï trong moïi khoaûnh khaéc cuûa coâng trình cöùu ñoä. Trong söù meänh laøm Meï, Ñöùc Maria coù moät moái töông quan ñaëc bieät vôùi Ñaáng Cöùu Chuoäc vaø vôùi nhöõng ngöôøi ñaõ ñöôïc cöùu chuoäc, trong ñoù Meï laø ngöôøi ñaàu tieân: "Ñöùc Maria laø ñieån hình [typos, kieåu maãu] cuûa Giaùo Hoäi vaø cuûa söï taùi sinh dieãn ra trong Giaùo Hoäi"; thöïc vaäy, Meï laø bieåu töôïng vaø "hình aûnh thu nhoû cuûa chính Giaùo Hoäi".[71] Chöùc laøm meï naøy ñöôïc sinh ra töø söï hieán thaân troïn veïn cuûa Meï vaø ôn goïi trôû thaønh ngöôøi phuïc vuï maàu nhieäm.[72] Trong chöùc laøm meï cuûa Ñöùc Maria, taát caû nhöõng gì chuùng ta coù theå noùi veà chöùc laøm meï theo aân suûng vaø veà vò trí hieän taïi cuûa Meï trong toaøn theå Giaùo Hoäi ñeàu ñöôïc toång hôïp.
37. Chöùc laøm meï thieâng lieâng cuûa Ñöùc Maria coù moät soá ñaëc ñieåm coù tính ñònh tín:
(a) Noù ñöôïc ñaët neàn taûng treân söï thaät raèng Meï laø Meï Thieân Chuùa vaø chöùc laøm meï cuûa Meï ñöôïc môû roäng ñeán caùc moân ñeä cuûa Chuùa Kitoâ[73] vaø thaäm chí ñeán toaøn theå nhaân loaïi.[74] Veà phöông dieän naøy, söï hôïp taùc cuûa Ñöùc Maria laø duy nhaát vaø khaùc bieät vôùi söï hôïp taùc cuûa taát caû "caùc thuï taïo khaùc". [75] Söï chuyeån caàu cuûa Meï khoâng mang ñaëc ñieåm cuûa söï trung gian tö teá (nhö cuûa Chuùa Kitoâ), nhöng thay vaøo ñoù ñöôïc ñaët trong traät töï vaø söï töông ñoàng vôùi thieân chöùc laøm meï. [76] Baèng caùch lieân keát söï chuyeån caàu cuûa Ñöùc Maria vôùi coâng trình cuûa Chuùa Kitoâ, nhöõng aân hueä Chuùa ban cho chuùng ta ñöôïc trình baøy vôùi khía caïnh laøm meï, thaám ñaãm söï dòu daøng vaø gaàn guõi cuûa Ngöôøi Meï[77] ñöôïc Chuùa Gieâsu muoán chia seû vôùi chuùng ta (x. Ga 19:27).
b) Söï hôïp taùc laøm meï cuûa Ñöùc Maria ôû trong Chuùa Kitoâ, vaø do ñoù, mang tính tham gia. Noùi caùch khaùc, noù bao goàm "söï chia seû nguoàn maïch duy nhaát, ñoù laø söï trung gian cuûa chính Chuùa Kitoâ". [78] Ñöùc Maria böôùc vaøo söï trung gian duy nhaát cuûa Chuùa Kitoâ moät caùch hoaøn toaøn baûn vò. [79] Vai troø laøm meï cuûa Meï "khoâng heà che khuaát hay laøm giaûm ñi söï trung gian ñoäc nhaát naøy cuûa Chuùa Kitoâ, maø ñuùng hôn, cho thaáy söùc maïnh cuûa söï trung gian ñoù. Moïi aûnh höôûng cöùu roãi cuûa Ñöùc Trinh Nöõ Maria" ñoái vôùi chuùng ta ñeàu xuaát phaùt töø "söï phong phuù doài daøo cuûa coâng ñöùc Chuùa Kitoâ, nöông töïa vaøo söï trung gian cuûa Ngöôøi, hoaøn toaøn tuøy thuoäc vaøo söï trung gian ñoù vaø ruùt ra moïi söùc maïnh töø ñoù."[80] Trong thieân chöùc laøm meï cuûa ngaøi, Ñöùc Maria khoâng phaûi laø moät chöôùng ngaïi vaät ñöôïc ñaët giöõa con ngöôøi vaø Chuùa Kitoâ. Ngöôïc laïi, vai troø laøm meï cuûa Meï ñöôïc keát hôïp baát khaû phaân ly vôùi vai troø cuûa Chuùa Kitoâ vaø höôùng veà Ngöôøi. Hieåu theo caùch naøy, thieân chöùc laøm meï cuûa Ñöùc Maria khoâng tìm caùch laøm suy yeáu loøng toân thôø ñoäc nhaát chæ daønh cho Chuùa Kitoâ maø thoâi, nhöng ñuùng hôn, tìm caùch khôi daäy loøng toân thôø ñoù.[81] Vì vaäy, ngöôøi ta phaûi traùnh nhöõng danh hieäu vaø caùch dieãn ñaït trình baøy Ñöùc Maria nhö moät loaïi "coät thu loâi" tröôùc coâng lyù cuûa Chuùa, nhö theå Meï laø moät söï thay theá caàn thieát tröôùc söï thieáu huït cuûa loøng thöông xoùt cuûa Thieân Chuùa. Coâng ñoàng Vatican II ñaõ taùi khaúng ñònh loøng suøng kính daønh cho Ñöùc Maria phaûi nhö theá naøo, cuï theå laø "moät loøng suøng kính höôùng ñeán trung taâm Kitoâ hoïc cuûa ñöùc tin Kitoâ giaùo, theo caùch maø 'khi Meï ñöôïc toân vinh, thì Chuùa Con... ñöôïc nhaän bieát, yeâu meán vaø toân vinh moät caùch xöùng ñaùng.'"[82] Cuoái cuøng, chöùc laøm meï cuûa Ñöùc Maria phuï thuoäc[83] - vaøo vieäc Chuùa Cha tuyeån choïn, vaøo coâng trình cuûa Chuùa Kitoâ, vaø vaøo hoaït ñoäng cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn.
c) Giaùo Hoäi khoâng chæ laø ñieåm quy chieáu cho chöùc laøm meï thieâng lieâng cuûa Ñöùc Maria, maø chính trong chieàu kích bí tích cuûa Giaùo Hoäi, chöùc laøm meï cuûa Meï luoân ñöôïc trieån khai.[84] Ñöùc Maria haønh ñoäng vôùi Giaùo Hoäi, trong Giaùo Hoäi vaø cho Giaùo Hoäi. Vieäc thöïc thi chöùc laøm meï cuûa Meï ñöôïc tìm thaáy trong söï hieäp thoâng cuûa Giaùo Hoäi chöù khoâng phaûi beân ngoaøi Giaùo Hoäi, daãn daét vaø ñoàng haønh vôùi Giaùo Hoäi. Giaùo Hoäi hoïc bieát chöùc laøm meï cuûa chính mình töø Ñöùc Maria[85] - trong vieäc ñoùn nhaän Lôøi Chuùa, Ñaáng truyeàn giaùo, hoaùn caûi vaø loan baùo Chuùa Kitoâ; trong hoàng aân cuûa ñôøi soáng bí tích Röûa Toäi vaø Thaùnh Theå; vaø trong vieäc giaùo duïc vaø ñaøo taïo cuûa ngöôøi meï giuùp con caùi Thieân Chuùa ñöôïc sinh ra vaø lôùn leân.[86] Vì lyù do naøy, coù theå noùi raèng "tính sinh hoa traùi cuûa Giaùo hoäi cuõng gioáng nhö tính sinh hoa traùi cuûa Ñöùc Maria; noù ñöôïc theå hieän trong cuoäc soáng cuûa caùc thaønh vieân cuûa Giaùo hoäi ñeán möùc hoï soáng laïi, 'thu nhoû', nhöõng gì Meï ñaõ soáng, nghóa laø hoï yeâu thöông theo tình yeâu cuûa Chuùa Gieâsu."[87] Laø Meï, Ñöùc Maria chôø ñôïi Chuùa Kitoâ ñöôïc sinh ra trong chuùng ta[88] vaø khoâng thay theá Ngöôøi; ñieàu töông töï cuõng ñuùng vôùi Giaùo hoäi. Do ñoù, "nhôø nhöõng aân suûng doài daøo tuoân chaûy töø caïnh söôøn môû cuûa Chuùa Kitoâ, theo nhöõng caùch khaùc nhau, Giaùo hoäi, Ñöùc Trinh Nöõ Maria vaø taát caû caùc tín höõu trôû thaønh nhöõng doøng nöôùc haèng soáng. Baèng caùch naøy, Chuùa Kitoâ bieåu loä vinh quang cuûa Ngöôøi trong vaø qua söï nhoû beù cuûa chuùng ta."[89]
Lôøi caàu baàu
38. Ñöùc Maria ñöôïc keát hôïp vôùi Chuùa Kitoâ moät caùch ñoäc ñaùo bôûi thieân chöùc laøm meï vaø bôûi söï ñaày aân suûng cuûa Meï. Ñieàu naøy ñöôïc aùm chæ trong lôøi chaøo cuûa thieân thaàn (x. Lc 1,28), trong ñoù söû duïng moät töø (kecharitomene) chæ ñöôïc tìm thaáy ôû ñaây vaø khoâng nôi naøo khaùc trong Kinh Thaùnh. Meï, Ñaáng ñaõ nhaän ñöôïc trong loøng mình söùc maïnh cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn vaø trôû thaønh Meï Thieân Chuùa, bôûi cuøng moät Thaàn Khí ñoù, trôû thaønh Meï cuûa Giaùo Hoäi.[90] Nhôø söï keát hôïp ñaëc bieät naøy trong thieân chöùc laøm meï vaø trong aân suûng, lôøi caàu nguyeän cuûa Meï cho chuùng ta coù moät giaù trò vaø hieäu quaû khoâng theå so saùnh vôùi baát cöù lôøi chuyeån caàu naøo khaùc. Thaùnh Gioan Phaoloâ II ñaõ keát noái danh hieäu "Ñaáng Trung Gian" vôùi vai troø chuyeån caàu cuûa ngöôøi meï naøy, löu yù raèng Ñöùc Maria "ñaët mình 'ôû giöõa', nghóa laø, Meï haønh ñoäng nhö moät ngöôøi trung gian khoâng phaûi nhö moät ngöôøi ngoaøi cuoäc, maø trong tö caùch laø moät ngöôøi meï. Meï bieát raèng, trong tö caùch nhö theá, Meï coù theå chæ cho Con Meï thaáy nhöõng nhu caàu cuûa nhaân loaïi."[91]
39. Ñöùc tin Coâng Giaùo ñoïc thaáy trong Kinh Thaùnh raèng nhöõng ai ñang ôû vôùi Thieân Chuùa treân thieân ñaøng coù theå tieáp tuïc thöïc hieän caùc haønh ñoäng yeâu thöông baèng caùch caàu baàu cho chuùng ta vaø ñoàng haønh vôùi chuùng ta. Ví duï, chuùng ta thaáy raèng caùc thieân thaàn laø "nhöõng thaàn khí phuïc vuï ñöôïc sai ñi ñeå phuïc vuï, vì lôïi ích cuûa nhöõng ngöôøi seõ ñöôïc cöùu roãi" (Dt 1:14). Kinh Thaùnh noùi veà caùc söù meänh ñöôïc thöïc hieän bôûi caùc thieân thaàn (x. Tb 5:4; 12:12; Cv 12:7-11; Kh 8:3-5). Caùc thieân thaàn ñaõ phuïc vuï Chuùa Gieâsu trong sa maïc trong nhöõng côn caùm doã cuûa Ngöôøi (x. Mt 4:11) vaø trong Cuoäc Khoå Naïn cuûa Ngöôøi (x. Lc 22:43). Caùc Thaùnh Vònh höùa vôùi chuùng ta raèng "Vì ngöôi, Ngöôøi ñaõ truyeàn cho caùc thieân thaàn gìn giöõ ngöôi treân khaép caùc neûo ñöôøng" (Tv 91:11).
40. Nhöõng ñoaïn vaên naøy cho chuùng ta bieát raèng thieân ñaøng khoâng hoaøn toaøn taùch bieät vôùi traùi ñaát, ñieàu naøy môû ra khaû theå nhöõng ngöôøi treân thieân ñaøng coù theå caàu baàu cho chuùng ta. Saùch Da-ca-ri-a trình baøy moät thieân thaàn cuûa Thieân Chuùa phaùn raèng: "Laïy Chuùa caùc ñaïo binh, ñeán bao giôø Ngaøi coøn khoâng thöông xoùt Gieâ-ru-sa-lem vaø caùc thaønh Giu-ña, laø nhöõng nôi Ngaøi ñaõ noåi giaän trong baûy möôi naêm qua?" (Dcr 1:12). Töông töï, saùch Khaûi Huyeàn noùi veà nhöõng "ngöôøi bò gieát", töùc laø caùc vò töû ñaïo treân trôøi, nhöõng ngöôøi can thieäp baèng caùch caàu xin Thieân Chuùa haønh ñoäng treân maët ñaát ñeå giaûi thoaùt chuùng ta khoûi baát coâng: "Toâi thaáy döôùi baøn thôø linh hoàn cuûa nhöõng ngöôøi ñaõ bò gieát vì lôøi Thieân Chuùa vaø vì lôøi chöùng maø hoï ñaõ rao giaûng. Hoï lôùn tieáng keâu leân: "Laïy Chuùa laø Ñaáng chí thaùnh vaø chaân thaät, ñeán bao giôø Chuùa môùi xeùt xöû vaø khoâng ñoøi baùo thuø cho maùu chuùng con treân nhöõng ngöôøi soáng treân maët ñaát?" (Kh 6:9-10). Ngay trong truyeàn thoáng Do Thaùi giaùo Hy Laïp, ñaõ coù nieàm tin cho raèng nhöõng ngöôøi coâng chính ñaõ cheát seõ caàu baàu cho daân (x. 2 Mcb 15:12-14).
41. Ñöùc Maria, treân trôøi, yeâu thöông "nhöõng ngöôøi coøn laïi trong doøng doõi mình" (Kh 12:17), vaø vì theá, nhö xöa Meï ñaõ ñoàng haønh vôùi lôøi caàu nguyeän cuûa caùc Toâng ñoà khi hoï nhaän ñöôïc Chuùa Thaùnh Thaàn (x. Cv 1:14), thì nay, töø trôøi, Meï cuõng ñoàng haønh vôùi lôøi caàu nguyeän cuûa chuùng ta baèng lôøi chuyeån caàu cuûa Meï. Baèng caùch naøy, Meï tieáp tuïc thaùi ñoä phuïc vuï vaø loøng caûm thöông ñöôïc Meï bieåu loä taïi tieäc cöôùi Cana (x. Ga 2:1-11), khi Meï vaãn höôùng veà Chuùa Gieâsu maø thöa: "Hoï heát röôïu roài" (Ga 2:3). Trong baøi ca ngôïi khen cuûa Meï, chuùng ta thaáy Ñöùc Maria laø moät ngöôøi phuï nöõ cuûa daân ngaøi, ngöôøi Meï ngôïi khen Thieân Chuùa vì "Ngöôøi ñaõ naâng cao nhöõng keû khieâm nhöôøng, ban cuûa ñaày dö" (Lc 1,52-53), vaø vì "Ngöôøi ñaõ cöùu giuùp Israel, toâi tôù Ngöôøi, vì Ngöôøi nhôù laïi lôøi höùa thöông xoùt, lôøi Ngöôøi ñaõ höùa vôùi toå tieân chuùng ta" (Lc 1,54-55); vaø chuùng ta nhaän ra söï nhanh choùng cuûa Meï khi Meï leân ñöôøng khoâng chuùt chaäm treã ñeå giuùp ñôõ ngöôøi chò hoï EÂlisabeùt (x. Lc 1,39-40). Vì nhöõng lyù do naøy, Daân Thieân Chuùa tin töôûng vöõng chaéc vaøo lôøi chuyeån caàu cuûa Meï.
42. Trong soá nhöõng ngöôøi ñöôïc choïn vaø ñöôïc vinh quang vôùi Chuùa Kitoâ, ngöôøi tröôùc heát vaø treân heát laø Meï cuûa Ngöôøi. Vì vaäy, chuùng ta coù theå khaúng ñònh raèng Ñöùc Maria coù moät söï coäng taùc ñoäc ñaùo vaøo coâng trình cöùu ñoä maø Chuùa Kitoâ thöïc hieän trong Hoäi Thaùnh cuûa Ngöôøi. Nhôø lôøi chuyeån caàu naøy, Ñöùc Maria coù theå trôû thaønh daáu chæ töø maãu cuûa loøng thöông xoùt Chuùa cho chuùng ta. Baèng caùch naøy, vì Ngöôøi ñaõ töï yù muoán ñieàu ñoù, Chuùa ban cho haønh ñoäng cuûa Ngöôøi nôi chuùng ta moät khuoân maët töø maãu.[92]
Söï gaàn guõi töø maãu
43. Nhieàu lôøi caàu khaån, hình aûnh vaø ñeàn thaùnh daâng kính Ñöùc Meï cho thaáy tình maãu töû ñích thöïc cuûa Ñöùc Maria, voán xích laïi gaàn cuoäc soáng cuûa con caùi ngaøi. Moät ví duï ñieån hình laø vieäc Meï hieän ra vôùi Thaùnh Juan Diego treân ñoài Tepeyac vaø noùi vôùi ngaøi baèng nhöõng lôøi dòu daøng cuûa moät ngöôøi meï: "Juan, con trai uùt vaø yeâu daáu cuûa meï." Khi Thaùnh Juan Diego baøy toû nhöõng khoù khaên trong vieäc thöïc hieän söù meänh ñöôïc giao phoù, Ñöùc Maria ñaõ cho ngaøi thaáy söùc maïnh cuûa tình maãu töû: "Meï chaúng ôû ñaây sao, Meï laø meï cuûa con?... Con chaúng ôû trong loøng aùo choaøng cuûa Meï, trong voøng tay Meï sao?"[93]
44. Kinh nghieäm veà tình maãu töû cuûa Ñöùc Maria, maø Thaùnh Juan Diego ñaõ traûi qua, laø kinh nghieäm baûn thaân cuûa taát caû caùc Kitoâ höõu ñoùn nhaän tình maãu töû cuûa Ñöùc Maria vaø ñaët "nhöõng nhu caàu haèng ngaøy" cuûa mình vaøo tay Meï, tin töôûng môû loøng hoï ra "ñeå caàu xin söï chuyeån caàu cuûa Meï vaø nhaän ñöôïc söï che chôû an uûi cuûa Meï."[94] Beân caïnh nhöõng bieåu hieän phi thöôøng veà söï gaàn guõi cuûa Meï, coøn coù nhöõng bieåu hieän thöôøng xuyeân vaø haèng ngaøy veà tình maãu töû cuûa Meï trong cuoäc soáng cuûa taát caû con caùi Meï. Ngay caû khi chuùng ta khoâng caàu xin söï chuyeån caàu cuûa Meï, Meï vaãn toû mình gaàn guõi vôùi chuùng ta nhö moät ngöôøi Meï ñeå giuùp chuùng ta nhaän ra tình yeâu cuûa Chuùa Cha, chieâm ngaém hoàng aân cöùu ñoä cuûa Chuùa Kitoâ, vaø ñoùn nhaän haønh ñoäng thaùnh hoùa cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn. Giaù trò cuûa söï gaàn guõi cuûa tình maãu töû naøy vôùi Giaùo hoäi lôùn lao ñeán noãi caùc muïc töû khoâng ñöôïc ñeå noù bò laïm duïng cho caùc muïc ñích chính trò. Trong nhieàu dòp khaùc nhau, Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñaõ caûnh baùo veà ñieàu naøy vaø baøy toû söï quan ngaïi veà "nhieàu ñeà xuaát mang tính yù thöùc heä vaø vaên hoùa khaùc nhau tìm caùch chieám ñoaït cho rieâng mình cuoäc gaëp gôõ cuûa moät daân toäc vôùi Meï cuûa hoï."[95]
Meï AÂn Suûng
45. Caùch hieåu veà töôùc hieäu "Meï cuûa caùc tín höõu" naøy cho pheùp chuùng ta noùi veà vai troø cuûa Ñöùc Maria trong moái lieân heä vôùi ñôøi soáng aân suûng cuûa chuùng ta. Tuy nhieân, caàn löu yù raèng moät soá caùch dieãn ñaït coù theå ñöôïc chaáp nhaän veà maët thaàn hoïc coù theå deã daøng trôû neân naëng neà vôùi nhöõng khaùi nieäm vaø bieåu töôïng truyeàn taûi nhöõng quan nieäm khoù chaáp nhaän hôn. Ví duï, Ñöùc Maria ñoâi khi ñöôïc mieâu taû nhö theå ngaøi sôû höõu moät kho taøng aân suûng taùch bieät vôùi Thieân Chuùa. Trong nhöõng tröôøng hôïp nhö vaäy moät quan nieäm, khoâng roõ raøng laém raèng chính Chuùa - vôùi söï toaøn naêng quaûng ñaïi vaø töï do cuûa Ngöôøi - ñaõ muoán lieân keát Meï vôùi vieäc chia seû söï soáng thaàn linh phaùt xuaát töø trung taâm duy nhaát laø Traùi Tim Chuùa Kitoâ, chöù khoâng phaûi töø Traùi Tim Ñöùc Maria.[96] Meï cuõng thöôøng ñöôïc mieâu taû hoaëc töôûng töôïng nhö moät nguoàn maïch tuoân chaûy moïi aân suûng. Neáu xeùt ñeán söï kieän söï ngöï trò noäi taïi cuûa Ba Ngoâi (aân suûng baát taïo) vaø söï tham döï cuûa chuùng ta vaøo söï soáng thaàn linh (aân suûng taïo döïng) laø khoâng theå taùch rôøi, chuùng ta khoâng theå nghó raèng maàu nhieäm naøy phuï thuoäc vaøo moät cuoäc "quaù giang [passage]" qua baøn tay cuûa Ñöùc Maria. Nhöõng quan nieäm nhö vaäy naâng Ñöùc Maria leân cao ñeán möùc vò trí trung taâm cuûa chính Chuùa Kitoâ coù theå bieán maát, hoaëc ít nhaát, trôû neân coù ñieàu kieän. Ñöùc Hoàng Y Ratzinger ñaõ khaúng ñònh raèng töôùc hieäu "Ñöùc Maria, Ñaáng Trung Gian cuûa Moïi AÂn Suûng" khoâng ñöôïc ñaët neàn taûng roõ raøng trong Maëc Khaûi.[97] Phuø hôïp vôùi nieàm tin naøy, chuùng ta coù theå nhaän ra nhöõng khoù khaên maø töôùc hieäu naøy ñaët ra, caû veà maët suy tö thaàn hoïc laãn linh ñaïo.
46. Ñeå traùnh nhöõng khoù khaên naøy, chöùc laøm meï cuûa Ñöùc Maria trong traät töï aân suûng phaûi ñöôïc hieåu nhö moät söï trôï giuùp chuaån bò cho chuùng ta ñoùn nhaän ôn thaùnh hoùa cuûa Thieân Chuùa. Ñieàu naøy coù theå thaáy qua vieäc, moät maët, lôøi chuyeån caàu töø maãu cuûa Meï[98] laø bieåu hieän cuûa "söï trôï giuùp töø maãu"[99] cho pheùp chuùng ta nhaän ra Chuùa Kitoâ laø Ñaáng Trung Gian duy nhaát giöõa Thieân Chuùa vaø nhaân loaïi. Maët khaùc, söï hieän dieän töø maãu cuûa Meï trong cuoäc ñôøi chuùng ta khoâng ngaên caûn nhöõng haønh ñoäng khaùc nhau cuûa Ñöùc Maria nhaèm khuyeán khích chuùng ta môû loøng ñoùn nhaän hoaït ñoäng cuûa Chuùa Kitoâ trong Chuùa Thaùnh Thaàn. Baèng caùch naøy, Meï giuùp chuùng ta - baèng nhieàu caùch khaùc nhau - chuaån bò baûn thaân ñeå ñoùn nhaän söï soáng aân suûng maø chæ coù Chuùa môùi coù theå tuoân ñoå vaøo trong chuùng ta.
47. Söï cöùu roãi cuûa chuùng ta chæ laø coâng trình cuûa aân suûng cöùu ñoä cuûa Chuùa Kitoâ chöù khoâng phaûi cuûa baát cöù ai khaùc. Thaùnh Augustinoâ khaúng ñònh raèng "vöông quoác söï cheát naøy chæ bò tieâu dieät nôi baát cöù con ngöôøi naøo nhôø aân suûng cuûa Ñaáng Cöùu Theá,"[100] vaø ngaøi ñaõ giaûi thích roõ raøng ñieåm naøy döôùi aùnh saùng cuûa söï cöùu chuoäc ngöôøi baát chính: "Ai laïi muoán cheát cho moät ngöôøi baát chính, cho moät ngöôøi voâ ñaïo, ngoaøi Chuùa Kitoâ, Ñaáng coâng chính ñeán möùc coù theå bieän minh cho caû nhöõng ngöôøi baát chính? Vì vaäy, thöa anh em, chuùng ta khoâng coù coâng traïng naøo, maø chæ coù toäi. Maëc duø coâng traïng cuûa con ngöôøi thuoäc loaïi nhö vaäy, nhöng loøng thöông xoùt cuûa Ngöôøi khoâng boû rôi hoï vaø... thay vì hình phaït phaûi chòu, Ngöôøi ñaõ ban cho hoï aân suûng maø hoï khoâng ñaùng ñöôïc höôûng... [Ngöôøi ñaõ laøm ñieàu naøy] ñeå cöùu chuoäc chuùng ta, khoâng phaûi baèng vaøng hay baïc, maø baèng giaù maùu cuûa Ngöôøi ñoå ra."[101] Vì vaäy, khi Thaùnh Toâma Aquinoâ hoûi lieäu coù ai coù theå taïo coâng ñöùc cho ngöôøi khaùc khoâng, ngaøi traû lôøi raèng "khoâng ai coù theå taïo coâng ñöùc cho ngöôøi khaùc aân suûng ñaàu tieân cuûa hoï, ngoaøi Chuùa Kitoâ."[102] Khoâng moät con ngöôøi naøo khaùc coù theå taïo coâng ñöùc theo nghóa chaët cheõ (de condigno), vaø veà ñieåm naøy, khoâng coøn nghi ngôø gì nöõa: "khoâng ai coù theå coâng chính neáu khoâng ñöôïc ban cho coâng nghieäp cuûa Cuoäc Khoå Naïn cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ, Chuùa chuùng ta."[103] Töông töï nhö vaäy, söï vieân maõn aân suûng cuûa Ñöùc Maria hieän höõu bôûi vì Meï ñaõ laõnh nhaän aân suûng caùch nhöng khoâng, tröôùc baát cöù haønh ñoäng naøo cuûa rieâng Meï, "nhôø coâng nghieäp cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ, Ñaáng Cöùu Ñoä nhaân loaïi."[104] Chæ coù coâng nghieäp cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ, Ñaáng ñaõ hieán mình cho ñeán cuøng, môùi ñöôïc aùp duïng cho chuùng ta ñeå chuùng ta ñöôïc neân coâng chính - vì coâng chính naøy "keát thuùc trong söï thieän haûo vónh cöûu cuûa söï tham gia cuûa Thieân Chuùa, neân laø moät coâng trình vó ñaïi hôn caû vieäc taïo döïng trôøi ñaát."[105]
48. Tuy nhieân, chuùng ta coù theå tham gia baèng caùch mong muoán ñieàu toát laønh cho ngöôøi khaùc, vaø thaät phuø hôïp (congruo) khi Thieân Chuùa laøm neân troïn öôùc muoán baùc aùi naøy, moät öôùc muoán coù theå ñöôïc dieãn taû "trong lôøi caàu nguyeän" hoaëc "baèng caùc coâng vieäc thöông xoùt."[106] Ñuùng laø chæ coù Thieân Chuùa môùi coù theå tuoân ñoå aân suûng, vì khaû naêng naøy "vöôït taàm côõ baûn chaát cuûa chuùng ta"[107] vaø coù moät khoaûng caùch voâ haïn[108] giöõa baûn chaát cuûa chuùng ta vaø söï soáng thaàn linh cuûa Ngöôøi. Tuy nhieân, Thieân Chuùa coù theå ban taëng aân suûng naøy, ñaùp öùng öôùc muoán cuûa Meï, ngöôøi nhôø ñoù haân hoan keát hôïp vôùi coâng trình cuûa Thieân Chuùa nhö moät ngöôøi toâi tôù khieâm nhöôøng.
49. Cuõng nhö ôû Cana, Ñöùc Maria khoâng noùi vôùi Chuùa Kitoâ nhöõng gì Ngöôøi neân laøm. Thay vaøo ñoù, Meï caàu baàu baèng caùch trình baøy vôùi Ngöôøi nhöõng thieáu soùt, nhu caàu vaø ñau khoå cuûa chuùng ta ñeå Ngöôøi coù theå haønh ñoäng vôùi quyeàn naêng thaàn linh cuûa Ngöôøi:[109] "Hoï heát röôïu roài" (Ga 2:3). Ngay caû ngaøy nay, Meï vaãn giuùp chuùng ta chuaån bò cho haønh ñoäng cuûa Thieân Chuùa:[110] "Ngöôøi baûo gì, caùc anh cöù laøm theo" (Ga 2:5). Lôøi Meï khoâng chæ laø moät gôïi yù ñôn thuaàn maø trôû thaønh moät phöông phaùp sö phaïm maãu töû ñích thöïc, döôùi taùc ñoäng cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn, daãn chuùng ta vaøo yù nghóa saâu xa cuûa maàu nhieäm Chuùa Kitoâ.[111] Ñöùc Maria laéng nghe, quyeát ñònh vaø haønh ñoäng[112] ñeå giuùp chuùng ta môû loøng mình ra vôùi Chuùa Kitoâ vaø vôùi aân suûng cuûa Ngöôøi,[113] bôûi vì chæ coù Thieân Chuùa môùi hoaït ñoäng trong taän cuøng con ngöôøi chuùng ta.
Nôi Chæ Thieân Chuùa Môùi Coù Theå Vôùi tôùi
50. Nhö Saùch Giaùo Lyù nhaéc nhôû chuùng ta, ôn thaùnh hoùa "tröôùc heát vaø treân heát laø aân hueä cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn, Ñaáng coâng chính hoùa vaø thaùnh hoùa chuùng ta."[114] Noù khoâng chæ ñôn thuaàn laø moät söï trôï giuùp hay moät naêng löïc maø chuùng ta sôû höõu, nhöng laø "aân hueä nhöng khoâng ñöôïc Thieân Chuùa ban cho chuùng ta baèng chính söï soáng cuûa Ngöôøi, ñöôïc Chuùa Thaùnh Thaàn ñoå traøn vaøo linh hoàn chuùng ta,"[115] moät ñieàu coù theå ñöôïc moâ taû nhö söï ngöï trò cuûa Ba Ngoâi trong baûn theå saâu thaúm nhaát cuûa chuùng ta, nhö tình baïn vôùi Thieân Chuùa, vaø nhö giao öôùc vôùi Chuùa. Chæ Thieân Chuùa môùi coù theå thöïc hieän ñieàu naøy bôûi vì noù bao goàm vieäc vöôït qua moät söï maát caân xöùng "voâ haïn".[116] Söï töï hieán cuûa Ba Ngoâi - qua ñoù chính Thieân Chuùa ñaõ "ñi vaøo"[117] (illabitur) linh hoàn - haøm yù moät söï bieán ñoåi coá höõu trong phaàn saâu thaúm nhaát cuûa ngöôøi tín höõu.[118] Ñeå moâ taû haønh ñoäng "ñi vaøo" phaàn saâu thaúm nhaát cuûa chuùng ta, Thaùnh Toâma Aquinoâ söû duïng ñoäng töø illabi, chæ coù theå aùp duïng cho Thieân Chuùa, bôûi vì chæ coù Ngöôøi, khoâng phaûi laø moät thuï taïo, môùi coù theå chaïm ñeán phaàn saâu thaúm nhaát cuûa chuùng ta maø khoâng xaâm phaïm ñeán töï do vaø baûn saéc cuûa chuùng ta.[119] Thaät vaäy, chæ coù Thieân Chuùa môùi vöôn tôùi trung taâm saâu thaúm nhaát cuûa chuùng ta ñeå mang laïi söï naâng cao vaø bieán ñoåi khi Ngöôøi hieán mình laøm Baïn, vaø do ñoù, "khoâng thuï taïo naøo coù theå ban aân suûng."[120] Thaùnh Toâma nhaéc laïi ñieåm naøy khi noùi veà aân suûng bí tích: laø nguyeân nhaân chính, "chæ coù Thieân Chuùa taïo ra hieäu quaû beân trong cuûa bí tích: thöù nhaát, bôûi vì chæ coù Thieân Chuùa môùi coù theå ñi vaøo linh hoàn nôi hieäu quaû bí tích dieãn ra (vaø khoâng coù taùc nhaân naøo coù theå hoaït ñoäng ngay laäp töùc ôû nôi hoï khoâng hieän dieän): thöù hai, bôûi vì aân suûng, laø hieäu quaû beân trong cuûa bí tích, phaùt xuaát töø moät mình Thieân Chuùa."[121]
51. Caùc taùc giaû khaùc cuõng ñaõ dieãn ñaït theo caùch töông töï.[122] Trong boái caûnh naøy, caàn phaûi nhaán maïnh ñeán Thaùnh Bonaventura, ngöôøi ñaõ daïy raèng khi Thieân Chuùa hoaït ñoäng vôùi aân suûng thaùnh hoùa nôi moät con ngöôøi, Ngöôøi laøm cho ngöôøi ñoù hoaøn toaøn gaàn guõi vôùi Ngöôøi.[123] Nhôø aân suûng, Thieân Chuùa trôû neân hoaøn toaøn gaàn guõi vôùi con ngöôøi, vôùi moät söï gaàn guõi tuyeät ñoái, moät söï "ñi vaøo" taän saâu thaúm nhaát cuûa con ngöôøi maø chæ coù Thieân Chuùa môùi coù theå vöôn tôùi ñöôïc.[124] Vaäy, aân suûng taïo döïng khoâng hoaït ñoäng nhö moät "trung gian" maø laø hieäu quaû tröïc tieáp cuûa tình baïn ñöôïc Thieân Chuùa ban taëng, tröïc tieáp chaïm ñeán traùi tim con ngöôøi. Vaø vì vaäy, vì chính Thieân Chuùa laø Ñaáng mang laïi söï bieán ñoåi cho con ngöôøi khi Ngöôøi hieán mình laøm Baïn, neân khoâng coù trung gian naøo giöõa Thieân Chuùa vaø con ngöôøi ñöôïc bieán ñoåi.[125] Chæ coù Thieân Chuùa môùi coù khaû naêng ñi vaøo saâu thaúm nhö vaäy, ñeå thaùnh hoùa chuùng ta ñeán möùc trôû neân tuyeät ñoái tröïc tieáp vôùi chuùng ta, vaø chæ coù Thieân Chuùa môùi coù theå laøm nhö vaäy maø khoâng laøm con ngöôøi ra hö voâ.[126]
52. Trong maàu nhieäm Nhaäp Theå, Con Thieân Chuùa vónh cöûu vaø töï nhieân[127] ñaõ maëc laáy baûn tính con ngöôøi, chieám moät vò trí ñoäc nhaát trong coâng trình cöùu ñoä. Ñöôïc keát hôïp ngoâi vò vôùi Chuùa Con nhôø aân suûng "chaéc chaén voâ haïn,"[128] nhaân tính naøy ñaõ nhaän ñöôïc aân suûng "theo caùch cao caû nhaát; vaø do ñoù, töø söï troåi vöôït cuûa aân suûng maø Ngöôøi ñaõ nhaän ñöôïc, chính töø Ngöôøi maø aân suûng naøy ñöôïc ban cho nhöõng ngöôøi khaùc, vaø ñieàu naøy thuoäc veà baûn tính cuûa Ñaàu."[129] Nhaân tính cuûa Ngöôøi tham gia vaøo vieäc tuoân ñoå aân suûng thaùnh hoùa, aân suûng naøy chaåy traøn hoaëc "traøn ñaày"[130] töø ñoù. Do ñoù, "theo moät nghóa naøo ñoù, Ngöôøi laø nguoàn maïch cuûa moïi aân suûng theo nhaân tính cuûa Ngöôøi" vôùi tö caùch laø Ñaàu maø töø ñoù aân suûng tuoân chaûy ñeán nhöõng ngöôøi khaùc ("in alios transfunderetur"). [131] Baûn tính con ngöôøi naøy khoâng theå taùch rôøi khoûi ôn cöùu ñoä cuûa chuùng ta, vì "vôùi vieäc nhaäp theå, moïi haønh ñoäng cöùu ñoä cuûa Ngoâi Lôøi Thieân Chuùa luoân ñöôïc thöïc hieän trong söï hieäp nhaát vôùi baûn tính nhaân loaïi ñöôïc Ngöôøi ñaõ ñaûm nhaän ñeå cöùu ñoä moïi ngöôøi."[132] Qua baûn tính nhaân loaïi ñaõ ñaûm nhaän naøy, Con Thieân Chuùa "ñaõ keát hôïp moät caùch naøo ñoù vôùi moãi ngöôøi" vaø trong baûn tính ñoù, Ngöôøi "ñaõ ban söï soáng cho chuùng ta nhôø maùu Ngöôøi ñaõ ñoå ra moät caùch töï do."[133] Nhôø aân suûng, caùc tín höõu ñöôïc keát hôïp vôùi Chuùa Kitoâ vaø tham döï vaøo Maàu nhieäm Vöôït qua cuûa Ngöôøi, ñeå hoï coù theå soáng moät söï keát hôïp maät thieát vaø duy nhaát vôùi Ngöôøi, ñieàu maø Thaùnh Phaoloâ ñaõ dieãn taû baèng nhöõng lôøi naøy: "Khoâng coøn phaûi laø toâi soáng, maø laø Chuùa Kitoâ soáng trong toâi" (Gl 2,20).
53. Khoâng moät con ngöôøi naøo - ngay caû caùc Toâng ñoà hay Ñöùc Trinh Nöõ - coù theå haønh ñoäng nhö moät ngöôøi phaân phaùt aân suûng phoå quaùt. Chæ coù Thieân Chuùa môùi coù theå ban aân suûng,[134] vaø Ngöôøi laøm nhö vaäy thoâng qua nhaân tính cuûa Chuùa Kitoâ[135] vì "con ngöôøi Chuùa Kitoâ sôû höõu söï vieân maõn toái cao cuûa aân suûng, vì laø Con Moät cuûa Chuùa Cha."[136] Maëc duø Ñöùc Trinh Nöõ Maria laø "ñaày aân suûng" vaø "Meï Thieân Chuùa" moät caùch tuyeät vôøi, nhöng gioáng nhö chuùng ta, Meï laø con gaùi nuoâi cuûa Chuùa Cha vaø, nhö Dante Alighieri ñaõ vieát, "con gaùi cuûa Con ngaøi."[137] Meï coäng taùc vaøo coâng trình cöùu ñoä baèng moät söï tham gia phaùt sinh vaø phuï thuoäc. Do ñoù, baát cöù dieãn ñaït naøo veà "söï trung gian" cuûa Meï trong aân suûng phaûi ñöôïc hieåu laø moät söï töông töï xa vôøi vôùi Chuùa Kitoâ vaø söï trung gian ñoäc nhaát cuûa Ngöôøi.[138]
54. Trong söï gaàn guõi [immediacy] hoaøn haûo giöõa con ngöôøi vaø Thieân Chuùa trong vieäc thoâng truyeàn aân suûng, ngay caû Meï Maria cuõng khoâng theå can thieäp. Caû tình baïn vôùi Chuùa Gieâsu Kitoâ laãn söï ngöï trò cuûa Ba Ngoâi ñeàu khoâng theå ñöôïc quan nieäm nhö moät ñieàu gì ñoù ñeán vôùi chuùng ta thoâng qua Meï Maria hay caùc thaùnh. Trong moïi tröôøng hôïp, ñieàu chuùng ta coù theå noùi laø Meï Maria mong muoán ñieàu toát laønh naøy cho chuùng ta vaø Meï caàu xin ñieàu ñoù, cuøng vôùi chuùng ta. Phuïng vuï, cuõng laø lex credendi (luaät ñöùc tin), cho pheùp chuùng ta taùi khaúng ñònh söï hôïp taùc naøy cuûa Ñöùc Maria, khoâng phaûi trong vieäc thoâng truyeàn aân suûng maø trong söï chuyeån caàu töø maãu cuûa Meï. Thöïc vaäy, khi giaûi thích yù nghóa cuûa ñaëc aân ñöôïc ban cho Ñöùc Maria ñöôïc höôùng ñeán lôïi ích cuûa daân Chuùa, phuïng vuï troïng theå leã Ñöùc Meï Voâ Nhieãm Nguyeân Toäi khaúng ñònh raèng Meï ñaõ trôû thaønh "Ñaáng baàu cöû aân suûng"[139] - nghóa laø Meï chuyeån caàu baèng caùch caàu xin Thieân Chuùa cho chuùng ta ñöôïc laõnh nhaän aân suûng.
55. Nhö Coâng ñoàng Vatican II daïy, "aûnh höôûng cöùu ñoä cuûa Ñöùc Trinh Nöõ Maria... khoâng heà caûn trôû söï keát hôïp tröïc tieáp cuûa caùc tín höõu vôùi Chuùa Kitoâ, nhöng, ñuùng hôn, nuoâi döôõng noù."[140] Vì lyù do naøy, chuùng ta neân traùnh baát cöù moâ taû naøo gôïi yù veà söï tuoân ñoå aân suûng theo töøng giai ñoaïn gioáng nhö tröôøng phaùi Taân Platoâng, nhö theå aân suûng cuûa Thieân Chuùa ñang tuoân ñoå qua nhieàu trung gian khaùc nhau (nhö Ñöùc Maria) trong khi nguoàn goác toái haäu cuûa noù (Thieân Chuùa) vaãn taùch bieät khoûi traùi tim chuùng ta. Nhöõng caùch giaûi thích nhö vaäy gaây aûnh höôûng tieâu cöïc ñeán söï hieåu bieát ñuùng ñaén veà cuoäc gaëp gôõ maät thieát, tröïc tieáp vaø töùc thôøi maø aân suûng taïo ra giöõa Chuùa vaø traùi tim ngöôøi tín höõu.[141] Thöïc teá laø chæ coù Thieân Chuùa, Thieân Chuùa Ba Ngoâi, môùi coâng chính hoùa.[142] Chæ coù Thieân Chuùa môùi naâng chuùng ta leân ñeå vöôït qua söï maát caân xöùng voâ haïn ngaên caùch chuùng ta vôùi söï soáng thaàn linh; chæ coù Ngöôøi haønh ñoäng trong chuùng ta vôùi söï ngöï trò Ba Ngoâi cuûa Ngöôøi; chæ coù Ngöôøi môùi böôùc vaøo trong chuùng ta vaø bieán ñoåi chuùng ta, khieán chuùng ta trôû thaønh nhöõng ngöôøi thoâng phaàn vaøo söï soáng thaàn linh cuûa Ngöôøi. Seõ khoâng toân troïng Ñöùc Maria kh Vieäc gaùn cho ngaøi baát cöù söï trung gian naøo trong vieäc hoaøn thaønh coâng trình naøy, voán chæ thuoäc veà Thieân Chuùa.
Nöôùc Haèng Soáng Chaûy traøn
61. Ñoàng thôøi, vì Ñöùc Maria ñaày aân suûng vaø vì ñieàu thieän luoân tìm caùch truyeàn ñaït chính noù cho ngöôøi khaùc, neân yù nieäm veà moät loaïi "doøng chaûy" aân suûng töø Ñöùc Maria deã daøng xuaát hieän - moät yù nieäm chæ coù theå mang yù nghóa phuø hôïp neáu noù khoâng maâu thuaãn vôùi nhöõng gì ñaõ ñöôïc noùi ñeán ôû treân. Caùch dieãn giaûi nhö vaäy khoâng gaây khoù khaên gì neáu chuùng ta ñaëc bieät ñeà caäp ñeán caùc hình thöùc hôïp taùc ñaõ ñöôïc thaûo luaän (söï chuyeån caàu cuûa Ñöùc Maria vaø söï gaàn guõi maãu töû cuûa Meï môøi goïi chuùng ta môû loøng ñoùn nhaän aân suûng thaùnh hoùa cuûa Thieân Chuùa), vaø ñöôïc Coâng ñoàng Vatican II trình baøy nhö moät söï hôïp taùc ña daïng cuûa taïo vaät "cuøng chia seû moät nguoàn maïch duy nhaát naøy". [143]
61. Vai troø chuaån bò cô baûn maø caùc tín höõu, ñaëc bieät laø Ñöùc Maria, ñaûm nhaän khi hoï hôïp taùc vôùi Thieân Chuùa trong vieäc Ngöôøi thoâng ban aân suûng, ñöôïc dieãn taû trong caùch dieãn giaûi truyeàn thoáng veà "nhöõng doøng nöôùc haèng soáng" tuoân chaûy töø traùi tim caùc tín höõu (x. Ga 7:37-39). Maëc duø hình aûnh maïnh meõ naøy coù theå ñöôïc hieåu nhö theå caùc tín höõu laø nhöõng keânh daãn truyeàn aân suûng thaùnh hoùa moät caùch hoaøn haûo, nhöng caùc Giaùo phuï ñaõ noùi veà söï tuoân ñoå naøy cuûa nhöõng doøng soâng Thaàn Khí trong boái caûnh caùc haønh ñoäng chuaån bò cho chuùng ta ñoùn nhaän aân suûng thaùnh hoùa cuûa Thieân Chuùa, chaúng haïn nhö rao giaûng, vieäc giaûng daïy vaø nhöõng caùch thöùc khaùc ñeå truyeàn ñaït aân hueä cuûa Lôøi ñöôïc maëc khaûi.
58. Origen aùp duïng hình aûnh "nhöõng doøng nöôùc haèng soáng" vaøo vieäc nghieân cöùu Kinh Thaùnh hoaëc tri nhaän caùc yù nghóa thieâng lieâng cuûa noù.[144] Ñoái vôùi Thaùnh Cyril thaønh Alexandria, doøng nöôùc traøn ngaäp naøy bieåu thò vieäc giaûng daïy caùc maàu nhieäm ñöùc tin[145] - "khai taâm maàu nhieäm tinh roøng" theo nghóa saâu xa nhaát cuûa noù, khoâng chæ ñôn thuaàn laø trí thöùc maø coøn lieân quan ñeán toaøn boä thieân höôùng hoaëc söï chuaån bò cuûa con ngöôøi ñoùn nhaän aân suûng cuûa Thieân Chuùa.[146] Thaùnh Cyril thaønh Gieârusalem cho raèng hình aûnh naøy bieåu thò vieäc giaûng daïy Kinh Thaùnh khi söï vieäc ñöôïc ñöa ra aùnh saùng.[147] Thaùnh Gioan Kim Khaåu lieân keát noù vôùi söï khoân ngoan cuûa Steâphanoâ hoaëc thaåm quyeàn cuûa lôøi Thaùnh Pheâroâ.[148] Thaùnh Ambroâsioâ khaúng ñònh: "Ñaây laø nhöõng doøng soâng laéng nghe lôøi Thieân Chuùa baèng tai cuûa chuùng, vaø chuùng noùi, ñeå chuùng coù theå ñoå lôøi vaøo loøng moãi ngöôøi;"[149] vaø ngaøi aùp duïng ñieàu ñoù nhö sau: "xin cho nöôùc cuûa giaùo lyù thieân thöôïng tuoân traøo... xin cho nhöõng gioït söông cuûa "Lôøi Chuùa ñöôïc raûy"[150] vaøo loøng moãi ngöôøi.[151] Ñoái vôùi Thaùnh Gieâroânimoâ cuõng vaäy, nöôùc laø lôøi daïy cuûa Ñaáng Cöùu Theá,[152] cuõng nhö ñoái vôùi Thaùnh Greâgoârioâ Caû, ngöôøi coøn daïy raèng nöôùc bieåu thò "yù chí ñaïo ñöùc höôùng ñeán ngöôøi laân caän".[153] Nhöõng giaûi thích naøy veà "nhöõng doøng nöôùc haèng soáng", maø caùc tín höõu tuoân ñoå, taäp trung vaøo kieán thöùc Kinh Thaùnh vaø caùc maàu nhieäm cuûa noù. Chuùng thöôøng khoâng chæ ñeà caäp ñeán kieán thöùc trí thöùc maø coøn ñeán kieán thöùc "khoân ngoan" vaø söï soi saùng cuûa taâm hoàn, ñeå taâm hoàn coù theå môû ra vôùi chính thöïc taïi cuûa caùc Maàu nhieäm.
59. Trong soá caùc Giaùo phuï vaø Tieán só Hoäi thaùnh, chuùng ta cuõng tìm thaáy moät giaûi thích roäng hôn, bao goàm - ngoaøi vieäc giaûng thuyeát vaø daïy giaùo lyù - caùc coâng vieäc giuùp ñôõ ngöôøi khaùc trong nhöõng nhu caàu cuûa hoï hoaëc ñoùng vai troø nhö moät chöùng taù cuûa tình yeâu. Theo caùch naøy, Thaùnh Hilarioâ thaønh Poitiers hieåu nhöõng doøng nöôùc haèng soáng bieåu thò caùc coâng vieäc cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn thoâng qua caùc nhaân ñöùc hoaït ñoäng vì lôïi ích cuûa ngöôøi laân caän.[154] Thaùnh Augustinoâ aùp duïng hình aûnh naøy cho "thieän chí maø [moät ngöôøi] muoán chaêm soùc lôïi ích cuûa ngöôøi laân caän". [155] Vaøo thôøi Trung Coå, quan ñieåm naøy tieáp tuïc cho ñeán Thaùnh Toâma Aquinoâ, ngöôøi maø "nhöõng doøng nöôùc haèng soáng" ñöôïc bieåu loä khi moät ngöôøi "nhanh choùng haønh ñoäng ñeå giuùp ñôõ ngöôøi khaùc vaø chia seû vôùi hoï nhöõng aân hueä khaùc nhau maø hoï ñaõ nhaän ñöôïc töø Thieân Chuùa", vì moät ngöôøi nhö vaäy "seõ coù doøng nöôùc haèng soáng chaûy töø traùi tim mình". [156]
60. Khi Thaùnh Toâma noùi veà "nhöõng aân hueä khaùc nhau" ñeå phuïc vuï ngöôøi laân caän, ngaøi ñang aùm chæ ñeán caùc aân hueä ñaëc suûng khaùc nhau bôûi vì, ngaøi löu yù, "nhö ñaõ noùi (1 Cr 12:10), 'ngöôøi naøy ñöôïc ban ôn noùi tieáng laï, ngöôøi kia ñöôïc ban ôn chöõa laønh, v.v.'" [157] Khía caïnh naøy cuõng hieän dieän trong tö töôûng cuûa Thaùnh Cyril thaønh Gieârusalem, ngöôøi chæ ra raèng nhöõng doøng nöôùc cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn - ñöôïc truyeàn qua caùc tín höõu - ñöôïc theå hieän khi "Thaùnh Linh khieán moät ngöôøi trôû thaønh thaày daïy chaân lyù thaàn linh, soi daãn ngöôøi khaùc noùi tieân tri, ban cho ngöôøi khaùc quyeàn löïc tröø quyû... chæ cho ngöôøi khaùc caùch giuùp ñôõ ngöôøi ngheøo, daïy ngöôøi khaùc aên chay vaø soáng ñôøi khoå haïnh."[158]
61. Cuõng coù theå noùi töông töï veà caùch giaûi thích caâu Ga 14:12, khi noùi ñeán vieäc caùc tín höõu thöïc hieän "nhöõng vieäc lôùn hôn" (meizona) so vôùi nhöõng vieäc Chuùa Kitoâ ñaõ laøm trong cuoäc ñôøi traàn theá cuûa Ngöôøi. Caùc tín höõu tham gia vaøo coâng vieäc cuûa Chuùa Kitoâ bao laâu, hoï coøn khôi daäy ñöùc tin cuûa ngöôøi khaùc thoâng qua vieäc rao giaûng Lôøi Chuùa, nhö Ga 17:20 ñaõ noùi roõ: "nhöõng ai seõ tin vaøo Ta qua lôøi cuûa hoï." YÙ töôûng töông töï cuõng ñöôïc nguï yù trong Ga 14:6-11, nôi caùc vieäc laøm cuûa Chuùa Kitoâ baøy toû Chuùa Cha (caâu 8) vaø caùc vieäc laøm cuûa caùc tín höõu - taäp trung vaøo vieäc rao giaûng Tin möøng baèng lôøi noùi cuûa hoï - ñöôïc ñaët beân caïnh caùc vieäc laøm cuûa Ngöôøi. Thaät vaäy, Chuùa Gieâsu tuyeân boá: "Neáu hoï giöõ lôøi Thaày, thì hoï cuõng seõ giöõ lôøi anh em" (Ga 15:20c), vaø cuõng nhö baát cöù ai nghe Lôøi Chuùa Kitoâ thì ñöôïc söï soáng ñôøi ñôøi (x. Ga 5:24), Chuùa Gieâsu cuõng tuyeân boá raèng nhöõng ngöôøi khaùc seõ tin qua lôøi cuûa caùc tín höõu (x. Ga 17:20). Tuy nhieân, ñieàu naøy khoâng chæ lieân quan ñeán lôøi noùi cuûa hoï maø coøn caû chöùng taù huøng hoàn cuûa hoï. Chính vì vaäy, Chuùa Gieâsu caàu xin Chuùa Cha cho caùc tín höõu cuûa Ngöôøi ñöôïc hieäp nhaát: ñeå "theá gian tin" (Ga 17:21).
Tình Yeâu Töï Hieán trong Theá Gian
62. Tin möøng Gioan lieân keát chaët cheõ tình baùc aùi huynh ñeä vôùi vieäc chia seû ñieàu toát ñeïp naøy. Thaät vaäy, lôøi khaúng ñònh: "Neáu anh em yeâu meán Thaày, anh em seõ giöõ caùc ñieàu raên cuûa Thaày" (Ga 14:15) song haønh vôùi lôøi tuyeân boá: "Ai tin vaøo Thaày, thì ngöôøi aáy cuõng seõ laøm nhöõng vieäc Thaày laøm" (Ga 14:12). Khi Chuùa Kitoâ noùi veà hoa traùi maø Ngöôøi mong ñôïi nôi caùc moân ñeä, cuoái cuøng Ngöôøi ñoàng nhaát hoùa hoa traùi aáy vôùi tình yeâu thöông huynh ñeä (x. Ga 15:16-17). Töông töï nhö vaäy, sau khi thaûo luaän veà nhöõng vieäc phi thöôøng khaùc nhau maø caùc tín höõu coù theå thöïc hieän (x. 1 Cr 12), Thaùnh Phaoloâ ñeà xuaát moät con ñöôøng tuyeät vôøi hôn khi ngaøi noùi: "Anh em haõy khao khaùt nhöõng aân hueä lôùn lao hôn [ta meizona], vaø toâi seõ chæ cho anh em moät con ñöôøng tuyeät vôøi hôn [kath'hyperbolen]": ñoù laø tình yeâu thöông (1 Cr 12:31, x. 13:1). Nhöõng vieäc baùc aùi ñoái vôùi tha nhaân - ngay caû nhöõng coâng vieäc haèng ngaøy hay nhöõng noã löïc thay ñoåi theá giôùi naøy - khi ñoù coù theå trôû thaønh moät keânh daãn ñeå coäng taùc vôùi coâng trình cöùu ñoä cuûa Chuùa Kitoâ.
63. Caùc vò giaùo hoaøng gaàn ñaây cuõng ñaõ baøy toû nhöõng yù töôûng töông töï. Thaùnh Gioan XXIII ñaõ daïy raèng "vì hoï hieäp nhaát trong taâm trí vaø tinh thaàn vôùi Ñaáng Cöùu Chuoäc thaàn linh ngay caû khi hoï tham gia vaøo caùc coâng vieäc cuûa theá giôùi, neân coâng vieäc cuûa hoï trôû thaønh söï tieáp noái coâng vieäc cuûa Ngöôøi, thaám nhuaàn quyeàn naêng cöùu chuoäc... ñeå môû roäng cho ngöôøi khaùc nhöõng hoa traùi cuûa ôn cöùu chuoäc."[159] Thaùnh Gioan Phaoloâ II hieåu söï hôïp taùc naøy nhö moät söï taùi thieát, cuøng vôùi Chuùa Kitoâ, nhöõng ñieàu toát ñeïp ñaõ bò toån haïi treân theá giôùi vì toäi loãi, vì "Traùi Tim Chuùa Kitoâ muoán caàn ñeán söï hôïp taùc cuûa chuùng ta ñeå taùi thieát loøng toát vaø veû ñeïp"; thöïc vaäy, ngaøi noùi tieáp, "ñaây chính laø söï ñeàn buø ñích thöïc maø Traùi Tim Ñaáng Cöùu Theá ñaõ yeâu caàu."[160] Ñöùc Giaùo Hoaøng Beâneâñictoâ XVI khaúng ñònh raèng "vôùi tö caùch laø ñoái töôïng cuûa tình yeâu Thieân Chuùa, con ngöôøi trôû thaønh chuû theå cuûa ñöùc aùi; hoï ñöôïc môøi goïi bieán mình thaønh khí cuï aân suûng ñeå tuoân ñoå ñöùc aùi cuûa Thieân Chuùa vaø deät neân nhöõng maïng löôùi ñöùc aùi. Ñoäng löïc cuûa ñöùc aùi ñöôïc ñoùn nhaän vaø trao ban naøy chính laø ñieàu laøm naûy sinh giaùo huaán xaõ hoäi cuûa Giaùo Hoäi."[161] Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ ñaõ daïy raèng, ñoái vôùi Thaùnh Teâreâsa thaønh Lisieux, ñieàu quan troïng khoâng chæ laø ñeå cho Traùi Tim Chuùa Kitoâ laáp ñaày traùi tim nngaøi, qua nieàm tín thaùc troïn veïn cuûa ngaøi, baèng veû ñeïp cuûa tình yeâu Ngöôøi, maø coøn laø ñeå cho tình yeâu aáy, qua cuoäc ñôøi ngaøi, lan toûa ñeán nhöõng ngöôøi khaùc vaø do ñoù bieán ñoåi theá giôùi" theo caùch "ñöôïc theå hieän trong nhöõng haønh ñoäng yeâu thöông huynh ñeä, qua ñoù chuùng ta chöõa laønh nhöõng veát thöông cuûa Giaùo Hoäi vaø cuûa theá giôùi. Baèng caùch naøy, chuùng ta trao ban söùc maïnh chöõa laønh cuûa Traùi Tim Chuùa Kitoâ."[162]
64. Söï hôïp taùc naøy, ñöôïc thöïc hieän nhôø Chuùa Kitoâ vaø ñöôïc khôi daäy bôûi hoaït ñoäng cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn, trong tröôøng hôïp cuûa Ñöùc Maria, ñöôïc phaân bieät vôùi söï hôïp taùc cuûa baát cöù con ngöôøi naøo khaùc do ñaëc tính maãu töû maø chính Chuùa Kitoâ ôû treân thaäp giaù ñaõ ban cho Meï.
Caùc Tieâu chuaån
65. Baát cöù caùch hieåu naøo khaùc veà söï hôïp taùc cuûa Ñöùc Maria trong traät töï aân suûng -ñaëc bieät neáu ngöôøi ta coù yù ñònh gaùn cho Meï moät hình thöùc can thieäp hoaøn haûo, coâng cuï hoaøn haûo, hoaëc nguyeân nhaân thöù caáp naøo ñoù trong vieäc thoâng truyeàn ôn thaùnh hoùa[163] - phaûi ñaëc bieät chuù yù ñeán moät soá tieâu chuaån ñaõ ñöôïc nguï yù trong Hieán cheá Tín lyù Lumen Gentium:
a) Chuùng ta phaûi suy gaãm caùch Ñöùc Maria nuoâi döôõng "söï keát hôïp tröïc tieáp"[164] cuûa chuùng ta vôùi Chuùa - maø chính Chuùa taïo ra baèng caùch ban aân suûng vaø chuùng ta chæ coù theå nhaän ñöôïc töø Thieân Chuùa[165]-vaø khoâng neân nghó raèng söï keát hôïp cuûa chuùng ta vôùi Ñöùc Maria tröïc tieáp hôn söï keát hôïp cuûa chuùng ta vôùi Chuùa Kitoâ. Nguy cô naøy hieän dieän, treân heát, trong yù nieäm cho raèng Chuùa Kitoâ ban cho chuùng ta Ñöùc Maria nhö moät coâng cuï hoaëc nhö moät nguyeân nhaân thöù caáp vaø hoaøn thieän hoùa trong vieäc thoâng truyeàn aân suûng cuûa Ngöôøi.
b) Coâng ñoàng Vatican II nhaán maïnh raèng "aûnh höôûng cöùu roãi cuûa Ñöùc Trinh Nöõ Maria ñoái vôùi con ngöôøi khoâng baét nguoàn töø baát cöù söï nhaát thieát noäi taïi naøo maø töø söï saép ñaët cuûa Thieân Chuùa."[166] AÛnh höôûng naøy chæ coù theå ñöôïc suy nghó döôùi aùnh saùng cuûa quyeát ñònh töï do cuûa Thieân Chuùa, Ñaáng - maëc duø haønh ñoäng cuûa chính Ngöôøi traøn ñaày vaø dö daät - nhöng laïi töï do vaø khoâng ñoøi hoûi vieäc keát hôïp Ñöùc Maria vôùi coâng trình cuûa Ngöôøi. Do ñoù, khoâng theå chaáp nhaän vieäc trình baøy haønh ñoäng cuûa Ñöùc Maria nhö theå Thieân Chuùa caàn ñeán ngaøi ñeå hoaøn thaønh ôn cöùu ñoä.
c) Chuùng ta phaûi hieåu söï trung gian cuûa Ñöùc Maria khoâng phaûi laø moät söï hoã trôï boå sung giuùp Thieân Chuùa hoaït ñoäng troïn veïn, phong phuù hôn vaø ñeïp ñeõ hôn; thay vaøo ñoù, söï trung gian cuûa Meï phaûi ñöôïc hieåu theo caùch "noù khoâng laáy ñi baát cöù ñieàu gì cuõng khoâng theâm baát cöù ñieàu gì vaøo phaåm giaù vaø hieäu naêng cuûa Chuùa Kitoâ, Ñaáng Trung Gian duy nhaát."[167] Khi giaûi thích söï trung gian cuûa Ñöùc Maria, caàn nhaán maïnh raèng chæ coù Thieân Chuùa môùi laø Ñaáng Cöùu Ñoä chuùng ta vaø chæ coù Thieân Chuùa môùi aùp duïng coâng nghieäp cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ, coâng nghieäp duy nhaát caàn thieát vaø hoaøn toaøn ñuû cho vieäc coâng chính hoùa chuùng ta. Ñöùc Maria khoâng thay theá Chuùa trong baát cöù haønh ñoäng naøo maø Ngöôøi chöa laøm (töùc laø, Meï khoâng laáy ñi baát cöù ñieàu gì cuûa Ngöôøi) cuõng khoâng boå sung cho Ngöôøi (töùc laø, Meï khoâng theâm gì cho Ngöôøi). Vì Meï khoâng theâm baát cöù ñieàu gì vaøo söï trung gian cöùu ñoä cuûa Chuùa Kitoâ trong vieäc thoâng truyeàn aân suûng, neân Meï khoâng neân ñöôïc coi laø taùc nhaân coâng cuï cuûa söï ban taëng töï do ñoù.[168] Neáu Meï ñoàng haønh vôùi moät haønh ñoäng cuûa Chuùa Kitoâ - nhôø coâng trình cuûa chính Ngöôøi - thì Meï khoâng bao giôø ñöôïc coi laø song haønh vôùi Ngöôøi. Ñuùng hôn, ñöôïc lieân keát vôùi Chuùa Kitoâ, Ñöùc Maria laø ngöôøi nhaän ñöôïc moät hoàng aân töø Con cuûa Meï, hoàng aân ñaët Meï vöôït leân treân chính mình, moät hoàng aân cho pheùp Meï ñoàng haønh vôùi coâng trình cuûa Chuùa vôùi baûn tính laøm meï cuûa mình. Vaäy, chuùng ta trôû laïi ñieåm an toaøn nhaát, ñoù laø söï ñoùng goùp cuûa Ñöùc Maria trong vieäc chuaån bò cho chuùng ta ñoùn nhaän aân suûng thaùnh hoùa cuûa Thieân Chuùa; trong boái caûnh ñoù, ngöôøi ta thöïc söï coù theå nghó veà Meï nhö ñang haønh ñoäng ñeå ñoùng goùp moät ñieàu gì ñoù cuûa rieâng mình trong chöøng möïc Meï "coù theå gaây ra moät soá saép xeáp naøo ñoù"[169] cho nhöõng ngöôøi khaùc. Bôûi vì "Vieäc ñaït ñeán ñích cuoái cuøng thuoäc quyeàn naêng toái cao, coøn caùc quyeàn naêng thaáp hôn ñoùng goùp vaøo vieäc ñaït ñöôïc ñích ñoù, baèng caùch chuaån bò cho ngöôøi ta nhaän ñöôc noù." [170]
66. Taát caû nhöõng ñieàu ñaõ noùi ôû treân khoâng heà xuùc phaïm hay haï nhuïc Ñöùc Maria, bôûi vì toaøn theå con ngöôøi cuûa Meï höôùng veà Chuùa: "Linh hoàn toâi ngôïi khen Ñöùc Chuùa" (Lc 1:46). Ñoái vôùi Ñöùc Maria, khoâng coù vinh quang naøo khaùc ngoaøi vinh quang cuûa Thieân Chuùa. Laø Meï, Meï caøng vui möøng hôn khi thaáy Chuùa Kitoâ bieåu loä veû ñeïp voâ taän, voâ bieân cuûa vinh quang thaàn linh cuûa Ngöôøi baèng caùch chöõa laønh, bieán ñoåi vaø laáp ñaày taâm hoàn nhöõng ngöôøi con maø Meï ñaõ ñoàng haønh treân con ñöôøng ñeán vôùi Chuùa. Vì vaäy, baát cöù aùnh maét naøo höôùng veà Meï maø laøm chuùng ta xao laõng Chuùa Kitoâ hoaëc ñaët Meï ngang haøng vôùi Con Thieân Chuùa ñeàu naèm ngoaøi ñoäng löïc ñaëc tröng cuûa moät ñöùc tin ñích thöïc Thaùnh Maãu.
Caùc AÂn suûng
67. Moät soá töôùc hieäu, chaúng haïn nhö "Ñaáng Trung Gian cuûa Moïi AÂn suûng", coù nhöõng giôùi haïn khoâng uûng hoä vieäc hieåu ñuùng ñaén veà vò trí ñoäc nhaát cuûa Ñöùc Maria. Thaät vaäy, Ñöùc Maria, ngöôøi ñaàu tieân ñöôïc cöùu chuoäc, khoâng theå laø Ñaáng Trung Gian cuûa aân suûng maø chính Ngöôøi ñaõ laõnh nhaän. Ñaây khoâng phaûi laø moät ñieåm nhoû nhaët, bôûi vì noù cho thaáy moät ñieàu coát loõi: ngay caû trong tröôøng hôïp cuûa Ñöùc Maria, aân suûng ñaõ ñeán tröôùc ngaøi vaø ñeán töø saùng kieán hoaøn toaøn töï do cuûa Ba Ngoâi Thieân Chuùa, xeùt theo coâng nghieäp cuûa Chuùa Kitoâ. Gioáng nhö taát caû chuùng ta, Ñöùc Maria khoâng xöùng ñaùng ñöôïc coâng chính hoùa bôûi moät haønh ñoäng tröôùc ñoù cuûa chính ngaøi,[171] vaø cuõng khoâng xöùng ñaùng ñöôïc coâng chính hoùa bôûi baát cöù haønh ñoäng naøo sau ñoù.[172] Ngay caû trong tröôøng hôïp cuûa Ñöùc Maria, tình baïn cuûa Ngöôøi vôùi Thieân Chuùa nhôø aân suûng luoân ñöôïc ban taëng moät caùch nhöng khoâng. Hình aûnh ñaùng traân troïng cuûa ngaøi laø baèng chöùng toái cao cho söï tieáp nhaän ñaày tin töôûng cuûa moät ngöôøi, hôn baát cöù ai khaùc, ñaõ môû loøng mình ra vôùi söï ngoan ngoaõn vaø hoaøn toaøn tin töôûng vaøo coâng trình cuûa Chuùa Kitoâ, vaø ñoàng thôøi, laø daáu chæ vó ñaïi nhaát cuûa söùc maïnh bieán ñoåi cuûa aân suûng ñoù.
68. Maët khaùc, danh hieäu "Ñaáng Trung Gian cuûa Moïi AÂn Suûng" coù nguy cô moâ taû Ñöùc Maria nhö ngöôøi phaân phaùt nhöõng ñieàu toát laønh hoaëc naêng löôïng thieâng lieâng ngoaøi moái töông quan baûn thaân cuûa chuùng ta vôùi Chuùa Gieâsu Kitoâ. Tuy nhieân, thuaät ngöõ "aân suûng", khi ñöôïc duøng ñeå chæ söï trôï giuùp töø maãu cuûa Ñöùc Maria vaøo nhöõng thôøi ñieåm khaùc nhau trong cuoäc ñôøi chuùng ta, coù theå mang moät yù nghóa chaáp nhaän ñöôïc. Daïng soá nhieàu dieãn taû taát caû nhöõng söï trôï giuùp - keå caû vaät chaát - maø Chuùa coù theå ban cho chuùng ta khi Ngöôøi laéng nghe lôøi chuyeån caàu cuûa Meï Ngöôøi. Nhöõng söï trôï giuùp naøy, ñeán löôït noù, chuaån bò taâm hoàn chuùng ta môû loøng ñoùn nhaän tình yeâu cuûa Thieân Chuùa. Baèng caùch naøy, Ñöùc Maria, vôùi tö caùch laø Meï, coù söï hieän dieän trong ñôøi soáng thöôøng nhaät cuûa caùc tín höõu lôùn lao hôn nhieàu so vôùi söï gaàn guõi maø baát cöù vò thaùnh naøo khaùc coù theå coù.
69. Qua lôøi chuyeån caàu cuûa ngaøi, Ñöùc Maria coù theå caàu xin Thieân Chuùa ban cho chuùng ta nhöõng thuùc ñaåy noäi taâm cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn, ñöôïc goïi laø "hieän suûng". Ñaây laø nhöõng söï trôï giuùp do Chuùa Thaùnh Thaàn ban, hoaït ñoäng ngay caû trong caùc toäi nhaân ñeå chuaån bò cho hoï ñöôïc neân coâng chính,[173] vaø khuyeán khích nhöõng ngöôøi ñaõ ñöôïc neân coâng chính nhôø ôn thaùnh hoùa tieáp tuïc taêng tröôûng. Chính theo nghóa chuyeân bieät naøy maø töôùc hieäu "Meï AÂn Suûng" phaûi ñöôïc hieåu. Meï khieâm nhöôøng coäng taùc ñeå chuùng ta môû loøng ñoùn nhaän Chuùa, Ñaáng duy nhaát coù theå coâng chính hoùa chuùng ta qua taùc ñoäng cuûa ôn thaùnh hoùa: nghóa laø khi Thieân Chuùa ñoå traøn söï soáng Ba Ngoâi cuûa Ngöôøi vaøo chuùng ta, ngöï trong chuùng ta nhö moät Ngöôøi Baïn, vaø cho chuùng ta ñöôïc thoâng phaàn vaøo söï soáng thaàn linh cuûa Ngöôøi. Ñaây laø coâng trình ñoäc quyeàn cuûa Chuùa. Ñoàng thôøi, ñieàu naøy khoâng loaïi tröø khaû theå caùc lôøi noùi, hình aûnh hay nhöõng lôøi nhaéc nhôû khaùc nhau maø chuùng ta nhaän ñöôïc qua lôøi chuyeån caàu cuûa Meï Maria coù theå giuùp chuùng ta kieân trì trong cuoäc soáng, chuaån bò taâm hoàn ñoùn nhaän aân suûng ñöôïc Chuùa khaáng ban, hoaëc tröôûng thaønh trong ñôøi soáng aân suûng maø chuùng ta ñaõ laõnh nhaän caùch nhöng khoâng.
70. Nhöõng trôï giuùp naøy ñeán töø Chuùa ñöôïc trao ban cho chuùng ta vôùi moät khía caïnh töø maãu, traøn ñaày söï dòu daøng vaø gaàn guõi cuûa Ngöôøi Meï maø Chuùa Gieâsu muoán chia seû vôùi chuùng ta (x. Ga 19:25-28). Baèng caùch naøy, Meï Maria thöïc hieän moät hoaït ñoäng ñoäc ñaùo ñeå giuùp chuùng ta môû loøng mình ra vôùi Chuùa Kitoâ vaø vôùi aân suûng thaùnh hoùa cuûa Ngöôøi, laø ôn naâng ñôõ vaø chöõa laønh chuùng ta. Baát cöù khi naøo Meï mang ñeán cho chuùng ta nhöõng "ñoäng löïc" khaùc nhau, thì nhöõng ñieàu naøy luoân phaûi ñöôïc hieåu laø nhöõng lôøi nhaéc nhôû ñeå môû loøng mình ra vôùi Ñaáng duy nhaát ñang hoaït ñoäng trong taän cuøng con ngöôøi chuùng ta.
Söï keát hôïp cuûa chuùng ta vôùi Meï Maria
71. Coâng ñoàng Vatican II thích goïi Meï Maria laø "Meï trong traät töï aân suûng"[174], ñieàu naøy dieãn taû roõ neùt tính phoå quaùt cuûa söï hôïp taùc töø maãu cuûa Meï Maria. Danh xöng naøy khoâng theå phuû nhaän theo nghóa chính xaùc, vì Meï laø Meï Chuùa Kitoâ: Ñaáng laø AÂn Suûng tuyeät haûo vaø laø Taùc Giaû cuûa moïi aân suûng.
72. Chöùc laøm meï cuûa Ñöùc Maria trong traät töï aân suûng naøy - baét nguoàn töø Maàu Nhieäm Vöôït Qua cuûa Chuùa Kitoâ - cuõng haøm yù raèng moãi moân ñeä thieát laäp vôùi Ñöùc Maria "moät moái töông quan ñoäc nhaát vaø khoâng theå laëp laïi". Thaùnh Gioan Phaoloâ II ñaõ ñeà caäp ñeán "chieàu kích Ñöùc Maria trong ñôøi soáng cuûa moät moân ñeä Chuùa Kitoâ", ñöôïc dieãn taû nhö "moät lôøi ñaùp traû tình yeâu cuûa moät ngöôøi, vaø ñaëc bieät, tình yeâu cuûa moät ngöôøi meï".[175] Thaät vaäy, ñôøi soáng aân suûng bao goàm moái töông quan cuûa chuùng ta vôùi Meï Chuùa Kitoâ, vì söï keát hôïp cuûa chuùng ta vôùi Chuùa Kitoâ nhôø aân suûng cuõng bao haøm söï keát hôïp vôùi Ñöùc Maria trong moät moái töông quan tin töôûng, dòu daøng vaø heát loøng yeâu thöông.
Ngöôøi Moân Ñeä Ñaàu Tieân
73. Meï laø "ngöôøi moân ñeä ñaàu tieân, ngöôøi hoïc hoûi toát nhaát ñöôøng loái cuûa Chuùa Gieâsu".[176] Ñöùc Maria laø ngöôøi ñaàu tieân trong soá nhöõng ngöôøi "nghe lôøi Thieân Chuùa vaø giöõ laáy" (Lc 11:28). Meï laø ngöôøi ñaàu tieân ñaët mình giöõa nhöõng ngöôøi heøn moïn vaø ngheøo khoù cuûa Chuùa, ñeå daïy chuùng ta tin töôûng chôø ñôïi vaø ñoùn nhaän ôn cöùu ñoä chæ ñeán töø Thieân Chuùa. Nhö theá, Ñöùc Maria "laø Meï ñaõ trôû thaønh 'moân ñeä' ñaàu tieân cuûa Con mình; laø ngöôøi ñaàu tieân maø Ngöôøi döôøng nhö ñaõ noùi: 'Haõy theo Ta', ngay caû tröôùc khi Ngöôøi ngoû lôøi keâu goïi naøy vôùi caùc Toâng ñoà hay baát cöù ai khaùc (x. Ga 1,43)."[177] Meï laø maãu göông veà ñöùc tin vaø ñöùc aùi cho Giaùo Hoäi qua vieäc vaâng phuïc thaùnh yù Chuùa Cha, coäng taùc vaøo coâng trình cöùu chuoäc cuûa Con mình vaø môû loøng ñoùn nhaän hoaït ñoäng cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn.[178] Vì lyù do naøy, Thaùnh Augustinoâ ñaõ noùi raèng "ñoái vôùi Ñöùc Maria, vieäc trôû thaønh moân ñeä cuûa Chuùa Kitoâ coù yù nghóa hôn laø vieäc trôû thaønh Meï cuûa Chuùa Kitoâ."[179] Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ nhaán maïnh raèng "Meï laø moân ñeä hôn laø Meï."[180] Cuoái cuøng, Ñöùc Maria laø "ngöôøi ñaàu tieân vaø hoaøn haûo nhaát trong caùc moân ñeä cuûa Chuùa Kitoâ."[181]
74. Ñoái vôùi moãi Kitoâ höõu, Ñöùc Maria laø "ngöôøi ñaàu tieân 'tin', vaø chính vôùi ñöùc tin cuûa ngaøi trong tö caùch Hieàn Theâ vaø Maãu thaân, Meï muoán haønh ñoäng treân taát caû nhöõng ai phoù thaùc cho Meï nhö con caùi cuûa Meï."[182] Meï laøm ñieàu ñoù vôùi moät tình yeâu thöông traøn ñaày nhöõng daáu chæ gaàn guõi, giuùp hoï tröôûng thaønh trong ñôøi soáng thieâng lieâng, daïy hoï bieát caùch ñeå aân suûng cuûa Chuùa Kitoâ hoaït ñoäng ngaøy caøng nhieàu hôn. Trong moái töông quan yeâu thöông vaø tin töôûng naøy, Meï, Ñaáng "ñaày aân suûng", daïy moãi Kitoâ höõu ñoùn nhaän aân suûng, gìn giöõ aân suûng ñaõ nhaän ñöôïc vaø suy nieäm veà coâng trình Thieân Chuùa ñang thöïc hieän trong cuoäc soáng cuûa hoï (x. Lc 2:19).
75. Neáu nhöõng caùch dieãn ñaït hoaëc danh xöng nhö ñaõ ñeà caäp ôû treân xuaát hieän trong caùc tröôøng hôïp ñöôïc cho laø hieän töôïng sieâu nhieân ñaõ nhaän ñöôïc phaùn quyeát tích cöïc töø Giaùo hoäi, thì caàn löu yù raèng "baát cöù khi naøo Boä ban haønh Nihil obstat# nhöõng hieän töôïng nhö vaäy khoâng trôû thaønh ñoái töôïng cuûa ñöùc tin, nghóa laø caùc tín höõu khoâng baét buoäc phaûi chaáp nhaän ñöùc tin ñoái vôùi chuùng."[183]
Meï cuûa Daân Trung Thaønh cuûa Thieân Chuùa
76. "Ñöùc Maria, ngöôøi moân ñeä ñaàu tieân, laø Meï."[184] Treân Thaäp Giaù, Chuùa Kitoâ ñaõ trao phoù chuùng ta cho Ñöùc Maria, vaø vì vaäy "Ngöôøi ñaõ ñöa chuùng ta ñeán vôùi Meï vì Ngöôøi khoâng muoán chuùng ta haønh trình maø khoâng coù meï."[185] Meï laø Ngöôøi Meï tin töôûng ñaõ trôû thaønh "Meï cuûa taát caû caùc tín höõu";[186] ñoàng thôøi, Meï laø "Meï cuûa Giaùo hoäi loan baùo Tin Möøng,"[187] Ñaáng ñoùn nhaän chuùng ta nhö Thieân Chuùa ñaõ muoán keâu goïi chuùng ta-nghóa laø, khoâng chæ laø nhöõng caù nhaân bieät laäp maø laø moät daân toäc ñang treân haønh trình[188]: "Meï Maria cuûa chuùng ta luoân muoán böôùc ñi ôû beân caïnh chuùng ta, luoân gaàn guõi chuùng ta, giuùp ñôõ chuùng ta baèng lôøi chuyeån caàu vaø tình yeâu cuûa Meï."[189] Meï laø Meï cuûa Daân Trung thaønh cuûa Thieân Chuùa, "di chuyeån giöõa daân mình baèng söï chaêm soùc dòu daøng vaø yeâu thöông; Meï ñoùn nhaän nhöõng lo laéng vaø phieàn muoän cuûa hoï nhö cuûa chính mình."[190]
Tình Yeâu Döøng Laïi, Chieâm Ngöôõng Maàu Nhieäm, vaø Taän Höôûng Maàu Nhieäm trong Thinh Laëng
77. Daân Trung thaønh cuûa Thieân Chuùa khoâng xa rôøi Chuùa Kitoâ hay Tin Möøng khi hoï ñeán gaàn Ñöùc Maria; ñuùng hôn, hoï coù theå nhìn thaáy "trong hình aûnh ngöôøi meï naøy taát caû caùc maàu nhieäm cuûa Tin Möøng."[191] Trong khuoân maët ngöôøi meï, hoï nhìn thaáy söï phaûn chieáu Chuùa, Ñaáng tìm kieám chuùng ta (x. Lc 15:4-8), Ñaáng ñeán gaëp chuùng ta vôùi voøng tay roäng môû (x. Lc 15:20), Ñaáng döøng laïi tröôùc maët chuùng ta (x. Lc 18:40), Ñaáng cuùi xuoáng vaø naâng chuùng ta leân saùt maù Ngöôøi (x. Hs 11:4), Ñaáng nhìn chuùng ta vôùi tình yeâu (x. Mc 10:21), moät ngöôøi khoâng leân aùn chuùng ta (x. Ga 8:11; Hs 11:9). Nôi khuoân maët hieàn maãu cuûa Meï, nhieàu ngöôøi ngheøo nhaän ra Chuùa, Ñaáng "ñaõ haï beä nhöõng keû quyeàn theá khoûi ngai vaøng vaø naâng cao moïi keû khieâm nhöôøng" (Lc 1:52). Khuoân maët cuûa Meï ca ngôïi maàu nhieäm Nhaäp Theå. Nôi khuoân maët cuûa Ngöôøi Meï bò löôõi göôm ñaâm thaâu (x. Lc 2:35), Daân Thieân Chuùa nhaän ra maàu nhieäm Thaäp Giaù, vaø cuõng nôi khuoân maët aáy - ñöôïc taém trong aùnh saùng phuïc sinh - hoï nhaän ra raèng Chuùa Kitoâ ñang soáng. Vaø chính Meï, ngöôøi ñaõ laõnh nhaän Chuùa Thaùnh Thaàn caùch sung maõn, ñaõ naâng ñôõ caùc Toâng ñoà caàu nguyeän trong Phoøng Tieäc Ly (x. Cv 1:14). Do ñoù, chuùng ta coù theå noùi raèng "ñöùc tin cuûa Ñöùc Maria, theo chöùng taù toâng ñoà cuûa Giaùo hoäi, baèng caùch naøo ñoù vaãn tieáp tuïc trôû thaønh ñöùc tin cuûa Daân Thieân Chuùa ñang löõ haønh."[192]
78. Nhö caùc giaùm muïc Myõ Latinh ñaõ khaúng ñònh, ngöôøi ngheøo "tìm thaáy tình thöông vaø loøng nhaân haäu cuûa Thieân Chuùa nôi khuoân maët cuûa Ñöùc Maria. Trong ñoù, hoï thaáy phaûn aûnh söù ñieäp Tin Möøng coát yeáu."[193] Daân chuùng, trong söï giaûn dò vaø ngheøo khoù, khoâng taùch bieät Ñöùc Meï vinh quang khoûi Ñöùc Maria thaønh Na-da-reùt maø chuùng ta tìm thaáy trong caùc saùch Tin möøng. Traùi laïi, hoï nhaän ra söï giaûn dò ñaèng sau vinh quang vaø bieát raèng Ñöùc Maria vaãn luoân laø moät trong soá hoï. Meï laø ngöôøi, gioáng nhö baát cöù ngöôøi meï naøo, ñaõ cöu mang con mình trong loøng, cho con buù vaø yeâu thöông nuoâi daïy con vôùi söï giuùp ñôõ cuûa Thaùnh Giuse - nhöng Meï cuõng ñaõ traûi qua nhöõng bieán ñoäng vaø baáp beânh cuûa thieân chöùc laøm meï (x. Lc 2,48-50). Meï laø ngöôøi ca ngôïi Thieân Chuùa, Ñaáng "ñaõ ban cuûa ñaày dö cho keû ñoùi, vaø ñuoåi ngöôøi giaøu veà tay traéng" (Lc 1,53); Meï ñau khoå cuøng ñoâi taân hoân heát röôïu cho tieäc cöôùi (x. Ga 2,3); Meï bieát voäi vaõ ra ñi giuùp ñôõ ngöôøi chò hoï ñang caàn ñöôïc giuùp ñôõ (x. Lc 1,39-40); Meï ñeå mình bò thöông nhö bò löôõi göôm ñaâm thaâu, vì lòch söû daân toäc mình, nôi Con Meï laø "daáu chæ cuûa söï maâu thuaãn" (Lc 2,34); Meï hieåu theá naøo laø di daân hay löu ñaøy (x. Mt 2,13-15); Meï, trong caûnh ngheøo khoù, chæ coù theå daâng hai chuù chim boà caâu non (x. Lc 2,24); vaø Meï hieåu theá naøo laø bò khinh mieät vì xuaát thaân töø moät gia ñình thôï moäc ngheøo (x. Mc 6,3-4). Daân chuùng ñau khoå nhaän ra Ñöùc Maria ñang ñoàng haønh vôùi hoï, neân hoï tìm ñeán Meï ñeå caàu xin Meï giuùp ñôõ.[194]
79. Söï gaàn guõi cuûa Meï khôi daäy loøng suøng kính Ñöùc Meï "bình daân" mang nhieàu hình thöùc khaùc nhau nôi caùc daân toäc. Nhöõng khuoân maët khaùc nhau cuûa Ñöùc Maria - Haøn Quoác, Mexico, Congo, YÙ, vaø raát nhieàu daân toäc khaùc - laø nhöõng caùch thöùc Tin Möøng ñöôïc hoäi nhaäp vaên hoùa, phaûn aûnh "loøng nhaân töø cuûa Thieân Chuùa"[195] ôû khaép moïi nôi treân traùi ñaát, chaïm ñeán taän coát loõi cuûa caùc daân toäc chuùng ta.
80. Chuùng ta haõy chieâm ngöôõng ñöùc tin cuûa daân Chuùa, nôi voâ soá anh chò em ñoàng ñaïo töï phaùt nhaän ra Ñöùc Maria laø Meï, gioáng nhö chính Chuùa Kitoâ ñaõ khuyeán khích chuùng ta laøm nhö vaäy treân thaäp giaù. daân Chuùa thích haønh höông ñeán caùc ñeàn thaùnh Ñöùc Meï khaùc nhau, tìm thaáy ôû ñoù nieàm an uûi vaø söùc maïnh ñeå kieân trì - gioáng nhö nhöõng ngöôøi, giöõa nhöõng meät moûi vaø ñau ñôùn, nhaän ñöôïc söï aâu yeám cuûa Meï. Hoäi nghò Aparecida ñaõ coù theå dieãn taû moät caùch roõ raøng vaø ñeïp ñeõ giaù trò thaàn hoïc saâu saéc cuûa traûi nghieäm naøy. Khoâng gì keát thuùc Baûn Ghi chuù naøy toát hôn nhöõng lôøi naøy:
"Chuùng toâi nhaán maïnh ñeán nhöõng cuoäc haønh höông, nôi daân Chuùa coù theå ñöôïc nhaän ra trong haønh trình cuûa hoï. ÔÛ ñoù, ngöôøi tín höõu haân hoan vôùi nieàm vui caûm thaáy ñöôïc bao quanh bôûi bieát bao anh chò em, cuøng nhau tieán veà Thieân Chuùa, Ñaáng ñang chôø ñôïi hoï. Chính Chuùa Kitoâ ñaõ trôû thaønh moät ngöôøi haønh höông, vaø böôùc ñi giöõa nhöõng ngöôøi ngheøo. Quyeát ñònh leân ñöôøng ñeán ñeàn thaùnh ñaõ laø moät lôøi tuyeân xöng ñöùc tin; böôùc ñi laø moät baøi ca hy voïng ñích thöïc; vaø vieäc ñeán nôi laø cuoäc gaëp gôõ cuûa tình yeâu. AÙnh maét cuûa ngöôøi haønh höông höôùng veà moät hình aûnh töôïng tröng cho tình yeâu thöông vaø söï gaàn guõi cuûa Thieân Chuùa. Tình yeâu döøng laïi, chieâm ngaém maàu nhieäm vaø taän höôûng trong thinh laëng. Tình yeâu cuõng rung ñoäng, truùt boû heát gaùnh naëng ñau thöông vaø öôùc mô cuûa mình. Lôøi caàu nguyeän tin töôûng, tuoân traøo chaân thaønh, laø bieåu hieän toát nhaát cuûa moät traùi tim ñaõ töø boû söï töï maõn, nhaän ra raèng moät mình mình khoâng theå laøm gì. Moät traûi nghieäm taâm linh soáng ñoäng ñöôïc goùi goïn trong moät khoaûnh khaéc ngaén nguûi."[196]
Laïy Meï cuûa Daân Trung Thaønh cuûa Thieân Chuùa, xin caàu cho chuùng con.
Ñöùc Giaùo Hoaøng Leâoâ XIV, trong buoåi tieáp kieán daønh cho vò Toång Tröôûng kyù teân döôùi ñaây cuøng vôùi Thö kyù Phaân Boä Giaùo Lyù cuûa Boä Giaùo Lyù Ñöùc Tin, ngaøy 7 thaùng 10, Leã Ñöùc Meï Maân Coâi, ñaõ pheâ chuaån Ghi chuù naøy, ñöôïc quyeát ñònh trong Phieân hoïp Thöôøng kyø cuûa Boä naøy ngaøy 26 thaùng 3 naêm 2025, vaø ngaøi ñaõ ra leänh coâng boá.
Ban haønh taïi Roâma, taïi truï sôû Boä Giaùo Lyù Ñöùc Tin, ngaøy 4 thaùng 11 naêm 2025, Leã Thaùnh Charles Borromeo.
Hoàng Y Victor Manuel Fernaùndez
Toång Tröôûng
Ñöùc OÂng Armando Matteo
Thö kyù, Phaân Boä Giaùo Lyù
Giaùo hoaøng Leâoâ XIV
07.10.2025
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
[1] X. Au-gus-ti-noâ, De sancta virginitate, 6: PL 40, 399.
[2] Boä Giaùo lyù Ñöùc tin, Caùc Quy taéc Tieán haønh Phaân ñònh caùc Hieän töôïng Ñöôïc cho laø Sieâu nhieân (17 thaùng 5 naêm 2024).
[3] Trong moät soá hieän töôïng, hay nhöõng laàn hieän ra naøy, Ñöùc Trinh Nöõ Ñöùc Maria ñöôïc goïi baèng caùc töôùc hieäu nhö "Ñoàng Coâng Cöùu Chuoäc", "Ñaáng Cöùu Chuoäc", "Linh Muïc", "Ñaáng Trung Gian", "Ñaáng Trung Gian cuûa Moïi AÂn Suûng", "Meï AÂn Suûng", "Meï Thieâng Lieâng", v.v.
[4] Xem Ñöùc Phaoloâ VI, Toâng huaán Marialis Cultus (2 thaùng 2 naêm 1974), 26: AAS 66 (1974), 136-139.
[5] Xem ibid., 28: AAS 66 (1974), 139-141.
[6] Xem ibid., 37: AAS 66 (1974), 148-149.
[7] Ñöùc Gioan Phaoloâ II, Buoåi Trieàu Yeát Chung (9 thaùng 4 naêm 1997), ñoaïn 1. 3: L'Osservatore Romano, 10 thaùng 4 naêm 1997, 4.
[8] Ñöùc Phanxicoâ, Baøi giaûng cho Naêm Thaùnh Ngoaïi thöôøng veà Loøng Thöông Xoùt: Thaùnh Leã vaø Môû Cöûa Thaùnh (8 thaùng 12 naêm 2015): AAS 108 (2016), 8.
[9] Xem Ñöùc Gioan Phaoloâ II, Thoâng ñieäp Redemptoris Mater (25 thaùng 3 naêm 1987), 26: AAS 79 (1987), 396.
[10] Moái töông quan giöõa Añam vaø Chuùa Kitoâ ñöôïc tìm thaáy trong caùc baûn vaên cuûa Thaùnh Phaoloâ (xem Rm 5:18-19 vaø 1 Cr 15:22) cho pheùp caùc Giaùo phuï thieát laäp moái töông quan song song giöõa Evaø vaø Ñöùc Maria. Ví duï, Thaùnh Justin Töû ñaïo, Dialogus cum Tryphone, 100, 5-6: PG 6, 710CD-711A; Irenaeus thaønh Lyons, Adversus haereses, III, 22, 4: PG 7/1, 959C-960A; Tertullian, De carne Christi, 17, 5: PL 1, 782B. Söï töông ñoàng ñoái laäp naøy giöõa Evaø vaø Ñöùc Maria laø caùch tieáp caän ñaàu tieân maø caùc Giaùo phuï ñaõ thöïc hieän ñoái vôùi chuû ñeà veà söï hôïp taùc cuûa Trinh nöõ trong coâng trình cöùu chuoäc cuûa Chuùa Kitoâ: neáu Evaø mang ñeán söï dieät vong, thì ñöùc tin cuûa Ñöùc Maria mang ñeán cho chuùng ta söï cöùu roãi. Söï phong phuù cuûa chöùng töø giaùo phuï moâ taû Trinh nöõ laø Evaø môùi cung caáp moät soá yeáu toá thaàn hoïc ñaùng löu yù: (a) Ñöùc Maria vaø "ngöôøi phuï nöõ", bôûi vì trong Ñöùc Maria, ngöôøi phuï nöõ laáy laïi ñöôïc veû huy hoaøng ban ñaàu cuûa mình vaø tìm thaáy söï hoaøn thaønh cuoái cuøng cuûa mình; (b) Ñöùc Maria vaø Chuùa Kitoâ laø ngöôøi phoái ngaãu-baïn ñôøi, ngöôøi taïo thaønh vôùi Con cuûa mình caëp ñoâi maãu möïc vaø cöùu roãi cuûa söï quy tuï hoaëc phuïc hoài Ñaáng Meâ-xi-a; (c) Ñöùc Maria vaø Giaùo Hoäi, qua ñoù moät moái töông quan keùp ñöôïc thieát laäp giöõa Ñöùc Maria vaø Giaùo Hoäi: moái töông quan vöøa laø maãu göông (nhö nguyeân maãu) vöøa laø Meï cuûa Giaùo Hoäi.
[11] Au-gus-ti-noâ, De sancta virginitate, 6: PL 40, 399.
[12] Xem Gioan Phaoloâ II, Thoâng ñieäp Redemptoris Mater (25 thaùng 3 naêm 1987), 31: AAS 79 (1987), 402-403.
[13] Ví duï, xem Ephrem, Hymni de Nativitate: SC 459; Gioan Ñamascenoâ, In dormitione Deiparae I, 8: SC 80, 100-104.
[14] Ví duï, xem Octoechus magnus, Rome 1885, 152: "Chuùng con ñaõ ñöôïc thoâng phaàn baûn tính Thieân Chuùa nhôø Meï, oâi Theotokos, Ñaáng troïn ñôøi ñoàng trinh; vì Meï ñaõ sinh ra Thieân Chuùa laøm ngöôøi vì chuùng con. Vì vaäy, nhö ñieàu phaûi laøm, taát caû chuùng con thaønh taâm toân vinh Meï" (dòch töø nguyeân baûn Hy Laïp cuûa Theotokion trong baøi thô Kathisma sau khoå ñaàu tieân). Moät ví duï quan troïng hôn veà caùch dieãn ñaït loøng suøng kính Ñöùc Meï laø baøi Hymnus Akathistos noåi tieáng goàm hai möôi boán khoå (theá kyû thöù naêm); töïa ñeà chæ ñôn giaûn coù nghóa laø baøi thaùnh ca naøy phaûi ñöôïc nghe khi ñöùng, chöù khoâng phaûi khi ngoài (nhö Tin möøng ñöôïc nghe khi ñöùng) nhö moät daáu hieäu cuûa loøng toân kính ñaëc bieät ñoái vôùi Ñöùc Trinh Nöõ Maria. Trong baøi thaùnh ca ñoù, nhaø thô ñaõ toâ ñieåm cho Ñöùc Maria baèng nhöõng tính töø vaø aån duï töôïng tröng tuyeät ñeïp, caàu xin Meï chaáp nhaän lôøi daâng hieán ñaày thi vò cuûa oâng vaø caàu baàu cho söï cöùu roãi nhaân loaïi khoûi toäi loãi traàn gian (xem E.M. Toniolo, OSM, Akathistos Inno alla Madre di Dio, Rome 2017).
[15] Baèng chöùng laâu ñôøi nhaát veà danh hieäu naøy coù töø theá kyû thöù ba ôû Ai Caäp. Xem Papyrus 470 cuûa Thö vieän John Rylands (Manchester, Vöông quoác Anh), trong ñoù coù phaàn lôùn lôøi caàu khaån Ñöùc Meï baèng tieáng Hy Laïp. Phieân baûn tieáng Latinh cuûa lôøi caàu nguyeän naøy nhö sau: "Sub tuum praesidium confugimus, Sancta Dei Genetrix. Nostras deprecationes ne despicias in necessitatibus, sed a periculis cunctis libera nos semper, Virgo gloriosa et benedicta" (baûn tieáng Vieät: "Chuùng con troâng caäy raát thaùnh Ñöùc Meï Chuùa Trôøi, xin chôù cheâ chôù boû lôøi chuùng con nguyeän, trong côn gian nan thieáu thoán, Ñöùc Nöõ Ñoàng Trinh hieån vinh saùng laùng haèng chöõa chuùng con cho khoûi moïi söï döõ. Amen."; baûn dòch tieáng Anh, Little Office of the Blessed Virgin Mary , Catholic Book Publishing, New Jersey 1988, 186).
[16] Caùc aûnh töôïng bieåu töôïng truyeàn thoáng veà Ñöùc Trinh Nöõ tuaân theo moät loaït caùc moâ hình ñaõ ñöôïc thieát laäp roõ raøng, ñaëc bieät: Odeghetria ("Ngöôøi chæ ñöôøng"), trong ñoù Meï chæ tay chæ ñöôøng ñeán vôùi Chuùa Gieâsu, con Meï, ñang ngoài trong loøng Meï; Eleousa ("Söï dòu daøng"), theå hieän moái lieân heä maät thieát giöõa Meï vaø Con, vôùi Chuùa Con aùp maù vaøo maù Meï; Platytera ("Roäng raõi hôn caû baàu trôøi"), bôûi vì ngaøi mang Chuùa Kitoâ trong mình, ñöôïc moâ taû laø Haøi Nhi treân ngöïc. Töø ba moâ hình naøy, haàu heát caùc moâ hình khaùc baét nguoàn töø ñoù, chaúng haïn nhö Galaktotrophousa, ngöôøi nuoâi döôõng Haøi Nhi baèng söõa cuûa mình; Kyriotissa hay "Leänh Baø", ngöôøi beá Haøi Nhi treân ñaàu goái nhö treân ngai vaøng; Panagia ("Toaøn Thaùnh"), khoaùc aùo choaøng ñoû theå hieän söï troïn veïn cuûa söï thaùnh thieän; vaø De#sis, nôi Ñöùc Maria xuaát hieän beân phaûi Chuùa Con cuûa ngaøi, ngöï treân ngai vaøng uy nghi (Pantokrator) ñang caàu baàu cho chuùng ta, thöôøng beân caïnh Thaùnh Gioan Taåy Giaû ôû beân traùi. Trong caùc aûnh töôïng khaùc, Ñöùc Maria xuaát hieän caàu baàu cuøng caùc vò thaùnh khaùc - thöôøng bao goàm caû Thaùnh Gioan Taåy Giaû, vôùi tö caùch laø nhöõng ñaïi dieän cuoái cuøng cuûa Giao Öôùc Cuõ vaø ñoàng thôøi laø nhöõng thaønh vieân ñaàu tieân cuûa daân môùi.
[17] X. Ñöùc Beâneâñictoâ XVI, Buoåi tieáp kieán chung (27 thaùng 5 naêm 2009): L'Osservatore Romano, 28 thaùng 5 naêm 2009, 1; Gregory thaønh Narek, Prex 26 vaø 80: Ad Deiparam; SC 78, 160-164, 428-432.
[18] Caùc taùc giaû Ñoâng phöông nhö Thaùnh Jacob thaønh Serugh (X 521), Thaùnh Romanos Melodist (X555-562), Thaùnh Gioan Ñamascenoâ (X749) vaø Gioan Geometres (X1000) ñaõ ñeà caäp ñeán chuû ñeà veà söï coäng taùc cuûa Ñöùc Maria vôùi hy leã cöùu chuoäc cuûa Chuùa Kitoâ treân thaäp giaù.
[19] X. Ber-na-ñoâ thaønh Clairvaux, In Purificationem Deiparae, III, 2: PL 183, 370C.
[20] X. Arnold thaønh Bonneval, De laudibus B. M. Virginis, I, 3c. 12,4: PL 189, 1727A.
[21] Trong Huaán quyeàn tröôùc Coâng ñoàng Vatican II, nhöõng ñieàu sau ñaây noåi baät: Ñöùc Pioâ IX, Toâng hieán Ineffabilis Deus (8 thaùng 12 naêm 1854): Pontificis Maximi Acta. Pars prima, Rome 1854, 597-619; Leo XIII, Thoâng ñieäp Iucunda Semper Expectatione (8 thaùng 9 naêm 1894): ASS 27 (1894-1851), 177-184; Thoâng ñieäp Adiutricem Populi (5 thaùng 9 naêm 1895): ASS 28 (1895-1896), 129-136; Ñöùc Pioâ X, Thoâng ñieäp Ad Diem Illum Laetissimum (2 thaùng 2 naêm 1904): ASS 36 (1903-1904), 453; Beâneâñictoâ XV, Toâng thö Inter Sodalicia a la Cofradía de Ntra. Sra de la Buena Muerte (22 thaùng 3 naêm 1918): AAS 10 (1918), 182; Ñöùc Pioâ XI, Thoâng ñieäp Miserentissimus Redemptor (8 thaùng 5 naêm 1928): AAS 20 (1928), 165-178; Ñöùc Pioâ XII, Thoâng ñieäp Mystici Corporis Christi (29/6/1943): AAS 35 (1943), 193-248; Thoâng ñieäp Ad Caeli Reginam (11/10/1954): AAS 46 (1954), 634-635.
[22] Coâng ñoàng Vatican II, Hieán cheá tín lyù Lumen Gentium (21/11/1964), 56: AAS 57 (1965), 60.
[23] X. Pioâ IX, Toâng hieán Ineffabilis Deus (8 thaùng 12 naêm 1854): Pontificis Maximi Acta. Pars prima, Rome 1854, 616 (DH 2803): "Nöõ trinh Dieãm phuùc Maria, ngay töø giaây phuùt ñaàu tieân thuï thai, nhôø aân suûng vaø ñaëc aân ñaëc bieät cuûa Thieân Chuùa Toaøn Naêng vaø nhôø coâng nghieäp cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ, Ñaáng Cöùu Ñoä nhaân loaïi, ñaõ ñöôïc gìn giöõ khoûi moïi veát nhô cuûa Toäi Nguyeân Toå"; Coâng ñoàng Vatican II, Hieán cheá Tín lyù Lumen Gentium, 53: AAS 57 (1965), 58: "Ñöôïc cöùu chuoäc moät caùch cao caû hôn nhôø coâng nghieäp cuûa Con mình."
[24] X. Ambrose, Exp. Evaøngelii secundum Lucam, II, 7: PL 15, 1555.
[25] X. Ñöùc Phanxicoâ, Kinh Truyeàn Tin (15 thaùng 8 naêm 2013): L'Osservatore Romano, 17-18 thaùng 8 naêm 2013, 8.
[26] Ñöùc Phaoloâ VI, Toâng huaán Marialis Cultus (2 thaùng 2 naêm 1974), 25: AAS 66 (1974), 135.
[27] Meï khoâng chæ ñôn thuaàn laø moät "ngöôøi meï-ngöôøi vuù nuoâi". Xem Ñöùc Gioan Phaoloâ II, Thoâng ñieäp Redemptoris Mater (25 thaùng 3 naêm 1987), 20: AAS 79 (1987), 361-433, 384-387.
[28] Ñöùc Beâneâñictoâ XVI, Baøi giaûng leã troïng Truyeàn tin (25 thaùng 3 naêm 2006): AAS 98 (2006), 330; xem Ñöùc Phaoloâ VI, Toâng huaán Signum Magnum (13 thaùng 5 naêm 1967), 5: AAS 59 (1967), 469: "Ngay khi ñöôïc söù thaàn Gabriel traán an raèng Thieân Chuùa ñaõ choïn ngaøi laøm ngöôøi meï tinh tuyeàn cuûa Con Moät Ngöôøi, Ñöùc Maria ñaõ khoâng ngaàn ngaïi chaáp nhaän moät coâng vieäc ñoøi hoûi taát caû söùc löïc cuûa baûn chaát moûng manh cuûa mình vaø tuyeân boá: 'Naøy toâi laø nöõ tyø cuûa Chuùa; xin haõy laøm cho toâi nhö lôøi söù thaàn noùi' (Lc 1:38)."
[29] H.U. von Balthasar, Theo-Drama: Lyù thuyeát kòch thaàn hoïc: Dramatis Personae: Nhöõng con ngöôøi trong Chuùa Kitoâ, taäp 3, dòch bôûi G. Harrison, San Francisco 1992, 295. X. Cyril thaønh Alexandria, Thö thöù hai göûi Nestorius: "Vì lyù do naøy [caùc Giaùo phuï] ñaõ khoâng ngaàn ngaïi noùi veà Ñöùc Trinh Nöõ thaùnh thieän laø Meï Thieân Chuùa": DH 251; vaø Coâng ñoàng EÂpheâsoâ, can. 1: DH 252.
[30] Theo nhö chuùng ta bieát cho ñeán ngaøy nay, söï kieän naøy xaûy ra vaøo theá kyû XV khi moät nhaø soaïn thaùnh ca doøng Bieån Ñöùc ñeå laïi cho haäu theá lôøi caàu nguyeän vieát tay sau ñaây, ñöôïc löu giöõ taïi Tu vieän Thaùnh Pheâroâ ôû Salzburg: "Pia, dulcis et goodness / nullo prorsus luctu digna / si fletum hinc eligeres / ut compassa Redemptori / captivato transgressori / tu corredemptrix fieres" ("Yeâu thöông, ngoït ngaøo vaø nhaân haäu / hoaøn toaøn khoâng ñaùng phaûi chòu baát cöù noãi ñau buoàn naøo / neáu töø nay ngaøi choïn khoùc loùc / nhö moät ngöôøi cuøng chòu ñau khoå vôùi Ñaáng Cöùu Chuoäc / cho toäi nhaân bò giam caàm / ngaøi seõ laø ñoàng coâng cöùu chuoäc"): De compassione BMV, 20: G.M. Dreves (bieân taäp), Analecta Hymnica Medii Aevi, XLVI, Leipzig 1905, n. 79, 127.
[31] Caùc nhaø thaàn hoïc hieåu danh xöng "Ñoàng Coâng Cöùu Chuoäc" theo nhieàu caùch khaùc nhau: (a) Söï hôïp taùc tröïc tieáp, mang tính Kitoâ giaùo, hay toái ña, ñaët söï hôïp taùc cuûa Ñöùc Maria gaàn guõi, tröïc tieáp vaø ngay tröôùc Coâng trình Cöùu Chuoäc cuûa Chuùa Kitoâ (söï cöùu chuoäc khaùch quan). Theo caùch hieåu naøy, coâng traïng cuûa Ñöùc Maria, maëc duø phuï thuoäc vaøo Chuùa Kitoâ, nhöng seõ coù giaù trò cöùu chuoäc cho söï cöùu roãi; (b) söï hôïp taùc trung gian hay toái thieåu, seõ giôùi haïn trong lôøi "Xin Vaâng" cuûa Meï trong bieán coá Truyeàn Tin. Ñaây seõ laø söï hôïp taùc trung gian, laøm cho söï Nhaäp Theå trôû thaønh khaû thi nhö moät böôùc môû ñaàu cho Coâng trình Cöùu Chuoäc cuûa Chuùa Kitoâ; (c) Söï hôïp taùc tröïc tieáp nhöng mang tính tieáp nhaän hay mang tính Giaùo Hoäi, hôïp taùc trong coâng trình cöùu chuoäc khaùch quan trong chöøng möïc Meï chaáp nhaän hoa traùi cuûa hy leã cöùu chuoäc cuûa Ñaáng Cöùu Theá, ñaïi dieän cho Giaùo Hoäi. Ñaây seõ laø moät söï hôïp taùc tröïc tieáp nhöng cuõng mang tính tieáp nhaän, vì Ñöùc Maria ñôn giaûn ñaõ chaáp nhaän Coâng trình Cöùu Chuoäc cuûa Chuùa Kitoâ, qua ñoù trôû thaønh "Giaùo Hoäi ñaàu tieân".
[32] Döôùi trieàu ñaïi giaùo hoaøng cuûa Thaùnh Pioâ X, danh hieäu "Ñoàng coâng cöùu chuoäc" xuaát hieän trong moät vaên kieän cuûa Thaùnh boä Nghi leã vaø hai vaên kieän cuûa Boä Vaên phoøng Thaùnh. X. Thaùnh boä Nghi leã, Dolores Virginis Deiparae (13 thaùng 5 naêm 1908): ASS 41 (1908), 409; Thaùnh boä Vaên phoøng Thaùnh, Saéc leänh Sunt quos amor (26 thaùng 6 naêm 1913): AAS 5 (1913), 364, ca ngôïi taäp tuïc theâm vaøo teân Chuùa Gieâsu teân "cuûa meï Ngöôøi, Ñaáng Ñoàng coâng cöùu chuoäc cuûa chuùng ta, Ñöùc Maria Raát Thaùnh"; Oracioùn indulgenciada (22 thaùng 1 naêm 1914): AAS 6 (1914), 108, trong ñoù Ñöùc Maria ñöôïc goïi laø "Ñaáng Ñoàng coâng cöùu chuoäc nhaân loaïi". Ñöùc Giaùo Hoaøng ñaàu tieân söû duïng thuaät ngöõ "Ñoàng Coâng Cöùu Chuoäc" laø Ñöùc Pioâ XI trong moät Saéc leänh ngaøy 20 thaùng 7 naêm 1925 veà Nöõ Vöông Maân Coâi Pompeii: Ñöùc Pioâ XI, Ad B.V.M. a Sacratissimo Rosario in Valle Pompeiana, in Sacra Paenitentiaria Apostolica, Enchiridion indulgentiarum, Rome 1952, soá 628: "Xin Meï cuõng haõy nhôù raèng treân ñoài Canveâ, Meï ñaõ trôû thaønh Ñaáng Ñoàng Coâng Cöùu Chuoäc, hôïp taùc vôùi söï ñoùng ñinh cuûa traùi tim Meï ñeå cöùu roãi theá giôùi, cuøng vôùi Ngöôøi Con chòu ñoùng ñinh cuûa Meï;" Xem Dieãn vaên "Ecco di Nuovo" göûi caùc tín höõu haønh höông töø Giaùo phaän Vicenza (ngaøy 30 thaùng 11 naêm 1933): L'Osservatore Romano, ngaøy 1 thaùng 12 naêm 1933, 1.
[33] Xem Ñöùc Pioâ XI, Thoâng ñieäp phaùt thanh nhaân dòp beá maïc Naêm Thaùnh Cöùu Chuoäc taïi Loä Ñöùc (28/04/1935): L'Osservatore Romano 28/29/04/1935, 1.
[34] X. Ñöùc Pioâ XI, Ad B.V.M. a Sacratissimo Rosario in Valle Pompeiana, in Sacra Paenitentiaria Apostolica, Enchiridion indulgentiarum, Rome 1952, n. 628.
[35] X. Ñöùc Gioan Phaoloâ II, Tieáp kieán chung (10/12/1980): Insegnamenti III/2 (1980), 1646; Tieáp kieán chung (8 thaùng 9 naêm 1982): Insegnamenti V/3 (1982), 404; Kinh Truyeàn Tin (4/11/1984): Insegnamenti VII/2 (1984), 1151; Baøi giaûng taïi Ñeàn Ñöùc Meï Bình Minh ôû Guayaquil (Ecuador) (31 thaùng 1 naêm 1985): Insegnamenti VIII/1 (1985), 319; Kinh Truyeàn Tin (31 thaùng 3 naêm 1985): Insegnamenti VIII/1 (1985), 890; Dieãn vaên göûi caùc tín höõu haønh höông cuûa "Opera Federativa Trasporto Ammalati a Lourdes" (24 thaùng 3 naêm 1990): Insegnamenti XIII/1 (1990), 743; Kinh Truyeàn Tin (6 thaùng 10 naêm 1991): Insegnamenti XIV/2 (1991), 756. Tuy nhieân, sau Feria IV cuûa Boä Giaùo lyù Ñöùc tin vaøo ngaøy 21 thaùng 2 naêm 1996, Thaùnh Gioan Phaoloâ II ñaõ ngöøng söû duïng töôùc hieäu "Ñoàng coâng cöùu chuoäc". Ñieàu quan troïng caàn löu yù laø danh hieäu naøy khoâng xuaát hieän trong Thoâng ñieäp Redemptoris Mater ngaøy 25 thaùng 3 naêm 1987 cuûa ngaøi - vaên kieän tuyeät vôøi trong ñoù Thaùnh Gioan Phaoloâ II giaûi thích vai troø cuûa Ñöùc Maria trong coâng trình Cöùu chuoäc.
[36] J. Ratzinger, Bieân baûn Hoäi nghò Feria IV ngaøy 21 thaùng 2 naêm 1996, trong Vaên khoá cuûa Boä Giaùo lyù Ñöùc tin.
[37] J. Ratzinger - P. Seewald, Thieân Chuùa vaø Theá giôùi: Tin vaø Soáng trong Thôøi ñaïi Chuùng ta: Ñoái thoaïi vôùi Peter Seewald, dòch. H. Taylor, San Francisco 2002, 306.
[38] Ñöùc Phanxicoâ, Baøi giaûng leã Ñöùc Meï Guadalupe (12 thaùng 12 naêm 2019): AAS 112 (2020), 9.
[39] Ñöùc Phanxicoâ, Suy nieäm haøng ngaøy veà "Ñöùc Meï Saàu Bi: Ngöôøi Moân Ñeä vaø Meï" (3 thaùng 4 naêm 2020): L'Osservatore Romano, 4 thaùng 4 naêm 2020, 8.
[40] Ñöùc Phanxicoâ, Tieáp kieán chung (24 thaùng 3 naêm 2021): L'Osservatore Romano, 24 thaùng 3 naêm 2021, 8.
[41] Ñöùc Pioâ XII, Thoâng ñieäp Haurietis Aquas (15/5/1956), 10: AAS 48 (1956), 321.
[42] X. Thaùnh Anreâ thaønh Crete, In Nativitatem Mariae, IV: PG 97, 865A.
[43] So saùnh vôùi Ñöùc Giaùo Hoaøng Constantinople, In Annuntiationem s. Deiparae: PG 98, 322BC.
[44] So saùnh vôùi Gioan Damascene, In dormitionem Deiparae, I: PG 96, 712B-713A.
[45] Ngaøy 12 thaùng 1 naêm 1921, Ñöùc Giaùo Hoaøng Beâneâñictoâ XV - theo lôøi thænh caàu cuûa Ñöùc Hoàng Y Deùsireù-Joseph Mercier - ñaõ ban cho toaøn theå nöôùc Bæ Leã Ñöùc Trinh Nöõ Maria "Ñaáng Trung Gian cuûa Moïi AÂn Suûng", ñöôïc cöû haønh haøng naêm vaøo ngaøy 31 thaùng 5. Sau ñoù, theo lôøi thænh caàu, Toøa Thaùnh ñaõ ban cuøng Leã Ñöùc Meï vaø Thaùnh Leã naøy cho nhieàu giaùo phaän vaø doøng tu khaùc: so saùnh vôùi AAS 13 (1921), 345.
[46] So saùnh vôùi Coâng ñoàng Chung Vatican II, Hieán cheá Tín lyù Lumen Gentium, 62: AAS 57 (1965), 63; Hoïc vieän Giaùo hoaøng Quoác teá veà Ñöùc Meï, "Moät Tín ñieàu Ñöùc Meï Môùi? Bình luaän veà Tuyeân boá cuûa Hoïc vieän Ñöùc Meï", L'Osservatore Romano (Baûn tieáng Anh haøng tuaàn), ngaøy 25 thaùng 6 naêm 1997, 10: "Hieán cheá Lumen gentium, do söï löïa choïn thaän troïng khoâng chöùa ñöïng moät ñònh nghóa tín lyù veà söï trung gian, ñaõ ñöôïc chaáp thuaän vôùi 2,151 phieáu baàu trong soá 2,156 phieáu... Chæ môùi 33 naêm sau khi ban haønh Lumen gentium... boái caûnh giaùo hoäi, thaàn hoïc vaø chuù giaûi... veà cô baûn khoâng thay ñoåi." Lôøi khaúng ñònh naøy cuûa Hoïc vieän Giaùo hoaøng Quoác teá veà Ñöùc Meï ñaõ ñöôïc boå sung vaøo Tuyeân boá cuûa UÛy ban Thaàn hoïc ñöôïc thaønh laäp trong khuoân khoå Ñaïi hoäi Ñöùc Meï hoïc Quoác teá laàn thöù 12 (Czestochowa, 12-24 thaùng 8 naêm 1996), trong ñoù UÛy ban naøy cho raèng vieäc ñònh nghóa tín ñieàu veà Ñöùc Maria laø "Ñaáng Trung gian", "Ñaáng Ñoàng coâng cöùu chuoäc" vaø "Ñaáng Baøo chöõa" laø khoâng phuø hôïp. Xem UÛy ban Thaàn hoïc cuûa Ñaïi hoäi Czestochowa, "Yeâu caàu ñònh nghóa tín ñieàu veà Ñöùc Maria laø Ñaáng Trung gian, Ñaáng Ñoàng coâng cöùu chuoäc vaø Ñaáng Baøo chöõa": L'Osservatore Romano (Baûn tieáng Anh haøng tuaàn), 25 thaùng 6 naêm 1997, 10.
[47] Ñöùc Phaoloâ VI, Dieãn vaên beá maïc Khoùa hoïp thöù ba cuûa Khoùa hoïp thöù hai Coâng Ñoàng Vatican (21/11/1964): AAS 56 (1964), 1014.
[48] X. Bernard ôû Clairvaux, Hom. in laudibus Virginis Matris, IV, 8: PL 183, 83CD-84AB.
[49] X. Coâng ñoàng Vatican II, Hieán cheá tín lyù Lumen Gentium, 55-62: AAS 57 (1965), 59-63.
[50] Xem ibid., 53, 56, 61, 63: AAS 57 (1965), 59; 60; 63; 64.
[51] X. ibid., 60, 62, 63, 65: AAS 57 (1965), 62; 63; 64; 65.
[52] Ibid., 62: AAS 57 (1965), 63.
[53] X. Ñöùc Phanxicoâ, Buoåi Tieáp kieán Chung (24 thaùng 3 naêm 2021): L'Osservatore Romano, 24 thaùng 3 naêm 2021, 8.
[54] Boä Giaùo lyù Ñöùc tin, Tuyeân boá Dominus Iesus (6 thaùng 8 naêm 2000), ñoaïn 13: AAS 92 (2000), 754-755.
[55] Coâng ñoàng Chung Vatican II, Hieán cheá Tín lyù Lumen Gentium, 62: AAS 57 (1965), 63.
[56] Boä Giaùo lyù Ñöùc tin, Tuyeân boá Dominus Iesus (6 thaùng 8 naêm 2000), ñoaïn 14.
[57] X. Coâng ñoàng Vatican II, Hieán cheá tín lyù Lumen Gentium, 1: AAS 57 (1965), 5; Phanxicoâ, Toâng huaán Nieàm Vui Tin Möøng (24/11/2013), 112: AAS 105 (2013), 1066.
[58] X. Coâng ñoàng Vatican II, Hieán cheá tín lyù Lumen Gentium, 65: AAS 57 (1965), 64-65; Phanxicoâ, Toâng huaán Nieàm Vui Tin Möøng (24/11/2013), 288: AAS 105 (2013), 1136.
[59] Origen, In Numeros homilae, XII, 1: PG 12, 657.
[60] Ambrose, Thö tín. 29, 24: PL 16, 1106D.
[61] Thomas Aquinas, Commentaria super Ioannem, ch. 7, baøi giaûng. 5.
[62] X. Pioâ IX, Toâng hieán Ineffabilis Deus (8 thaùng 12 naêm 1854): Pontificis Maximi Acta. Pars prima, Rome 1854, 616 (DH 2803): "nhôø aân suûng vaø ñaëc aân ñaëc bieät cuûa Thieân Chuùa toaøn naêng vaø xeùt veà coâng nghieäp cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ, Ñaáng Cöùu Ñoä nhaân loaïi".
[63] X. Gioan Phaoloâ II, Thoâng ñieäp Redemptoris Mater (25/03/1987), 38: AAS 79 (1987), 411.
[64] X. ibid., 21: AAS 79 (1987), 387-389.
[65] X. ibid., 23: AAS 79 (1987), 390-391.
[66] Ñöùc Phanxicoâ, Suy nieäm haèng ngaøy "Ñöùc Meï Saàu Bi: Moân ñeä vaø Meï" (3 thaùng 4 naêm 2020).
[67] X. Coâng ñoàng Vatican II, Hieán cheá Tín lyù Lumen Gentium, 55-62: AAS 57 (1965), 59-63.
[68] X. Ñöùc Gioan Phaoloâ II, Thoâng ñieäp Redemptoris Mater (25 thaùng 3 naêm 1987), 4: AAS 79 (1987), 421.
[69] X. Ñöùc Phaoloâ VI, Dieãn vaên beá maïc Khoùa hoïp thöù ba cuûa Coâng ñoàng Vatican II (21 thaùng 11 naêm 1964): AAS 56 (1964), 1015: "Vaäy, Ñöùc Maria, vôùi tö caùch laø Meï Chuùa Kitoâ, cuõng phaûi ñöôïc xem laø Meï cuûa caùc tín höõu vaø cuûa taát caû caùc muïc töû; nghóa laø cuûa Hoäi Thaùnh"; Saùch Giaùo lyù cuûa Hoäi Thaùnh Coâng Giaùo, ñoaïn 963.
[70] Ñöùc Phaoloâ VI, Toâng huaán Marialis Cultus (2 thaùng 2 naêm 1974), 22: AAS 66 (1974), 133.
[71] H.U. von Balthasar, Theo-Drama: Lyù thuyeát Kòch ngheä Thaàn hoïc: Dramatis Personae: Nhöõng Ngoâi Vò trong Chuùa Kitoâ, taäp 3, dòch bôûi G. Harrison, San Francisco 1992, 333.
[72] X. Coâng ñoàng Chung Vatican II, Hieán cheá Tín lyù Lumen Gentium, 56: AAS 57 (1965), 60: "[Baø] ñaõ hoaøn toaøn hieán thaân, nhö moät nöõ tyø cuûa Chuùa, cho con ngöôøi vaø coâng trình cuûa Con mình, döôùi quyeàn vaø vôùi Ngöôøi, phuïc vuï maàu nhieäm cöùu chuoäc, nhôø aân suûng cuûa Thieân Chuùa Toaøn naêng."
[73] Xem Ñöùc Gioan Phaoloâ II, Thoâng ñieäp Redemptoris Mater (25 thaùng 3 naêm 1987), 23: AAS 79 (1987), 391.
[74] Xem Ñöùc Gioan Phaoloâ II, Hieán cheá Tín lyù Lumen Gentium, 69: AAS 57 (1965), 66: "Meï Thieân Chuùa vaø Meï nhaân loaïi."
[75] Ñöùc Gioan Phaoloâ II, Thoâng ñieäp Redemptoris Mater (25 thaùng 3 naêm 1987), 38: AAS 79 (1987), 411; xem Coâng ñoàng Chung Vatican II, Hieán cheá Tín lyù, Lumen Gentium, 61: AAS 57 (1965), 63. Noäi dung veà chöùc laøm meï thieâng lieâng cuûa Ñöùc Maria hieän dieän trong caùc baûn vaên giaùo phuï ñaàu tieân vaø coù neàn taûng Kinh Thaùnh chuû yeáu trong Tin möøng Thaùnh Gioan - cuï theå laø trong trình thuaät veà Thaäp Giaù.
[76] Xem Ñöùc Gioan Phaoloâ II, Thoâng ñieäp Redemptoris Mater (25 thaùng 3 naêm 1987), 21: AAS 79 (1987), 388: "[Thoâng tin] veà bieán coá Cana phaùc hoïa nhöõng gì thöïc söï ñöôïc theå hieän nhö moät kieåu laøm meï môùi theo tinh thaàn chöù khoâng chæ theo xaùc thòt, nghóa laø söï quan taâm cuûa Ñöùc Maria ñoái vôùi con ngöôøi, vieäc Meï ñeán vôùi hoï trong muoân vaøn nhu caàu vaø mong muoán cuûa hoï."
[77] Xem Ñöùc Phanxicoâ, Baøi giaûng leã troïng kính Ñöùc Maria, Meï Thieân Chuùa (1 thaùng 1 naêm 2020): AAS 112 (2020), 19.
[78] Ñöùc Gioan Phaoloâ II, Thoâng ñieäp Redemptoris Mater (25 thaùng 3 naêm 1987), 38: AAS 79 (1987), 411-412; xem Coâng ñoàng Vatican II, Hieán cheá Tín lyù Lumen Gentium, 62: AAS 57 (1965), 63.
[79] Xem Ñöùc Gioan Phaoloâ II, Buoåi Tieáp kieán Chung (9 thaùng 4 naêm 1997), 2: L'Osservatore Romano, 10 thaùng 4 naêm 1997, 4: "Ñöùc Maria# ñaõ coäng taùc trong suoát bieán coá naøy vaø trong vai troø laøm meï; do ñoù, söï coäng taùc cuûa Meï bao truøm toaøn boä coâng trình cöùu ñoä cuûa Chuùa Kitoâ."
[80] Coâng ñoàng Chung Vatican II, Hieán cheá Tín lyù Lumen Gentium, 60: AAS 57 (1965), 62; Saùch Giaùo lyù Hoäi Thaùnh Coâng Giaùo, ñoaïn 970.
[81] Xem Ñöùc Phanxicoâ, Buoåi Tieáp kieán Chung (24 thaùng 3 naêm 2021): L'Osservatore Romano, 24 thaùng 3 naêm 2021, 8: "[Ñöùc Maria] chæ Ñaáng Trung gian: Meï laø Ñaáng Trung gian. Söï hieän dieän cuûa Meï ôû khaép moïi nôi trong ngheä thuaät aûnh töôïng Kitoâ giaùo, ñoâi khi raát noåi baät, nhöng luoân luoân lieân quan ñeán Con cuûa Meï vaø trong söï keát noái vôùi Ngöôøi. Ñoâi tay, aùnh maét, cöû chæ cuûa Meï laø moät 'baøi giaùo lyù' soáng ñoäng, luoân chæ ra vieân ñaù goùc töôøng, trung taâm: Chuùa Gieâsu. Ñöùc Maria hoaøn toaøn höôùng veà Ngöôøi (x. GLHTCG, 2674)."
[82] Ñöùc Gioan Phaoloâ II, Toâng thö Rosarium Virginis Mariae (16 thaùng 10 naêm 2002), 4, trích daãn Coâng ñoàng Chung Vatican II, Hieán cheá Tín lyù Lumen Gentium, 66: AAS 57 (1965), 65.
[83] Xem Coâng ñoàng Chung Vatican II, Hieán cheá Tín lyù Lumen Gentium, 62: AAS 57 (1965), 63: "[Vai troø phuï thuoäc naøy cuûa Ñöùc Maria."
[84] X. Gioan Phaoloâ II, Thoâng ñieäp Redemptoris Mater (25/03/1987), 40: AAS 79 (1987), 414-415.
[85] Cuøng nguoàn, 43: AAS 79 (1987), 420.
[86] X. Ñöùc Phanxicoâ, Dieãn vaên nhaân dòp ñoïc kinh Maân Coâi taïi Vöông cung thaùnh ñöôøng Thaùnh Ñöùc Maria Caû, (4 thaùng 5 naêm 2013): L'Osservatore Romano, 6-7 thaùng 5 naêm 2013, 7.
[87] Ñöùc Leo XIV, Baøi giaûng trong Thaùnh leã Naêm Thaùnh cuûa Toøa thaùnh (9 thaùng 6 naêm 2025): L'Osservatore Romano, 10 thaùng 6 naêm 2025, 2.
[88] X. Ñöùc Phanxicoâ, Toâng huaán Nieàm vui Tin Möøng (24 thaùng 11 naêm 2013), 285: AAS 105 (2013), 1135.
[89] Ñöùc Phanxicoâ, Thoâng ñieäp Dilexit Nos (24 thaùng 10 naêm 2024), 176: L'Osservatore Romano, 24 thaùng 10 naêm 2024, 10.
[90] X. Ñöùc Phanxicoâ, Tieáp kieán chung (18 thaùng 11 naêm 2020): L'Osservatore Romano, 18 thaùng 11 naêm 2020, 11.
[91] Ñöùc Gioan Phaoloâ II, Thoâng ñieäp Redemptoris Mater (25/03/1987), 21: AAS 79 (1987), 388-389.
[92] X. Phanxicoâ, Baøi giaûng Leã Ñöùc Maria, Meï Thieân Chuùa (01/01/2024): L'Osservatore Romano, 02/01/2024, 2.
[93] J.L. Guerrero Rosado, Nican mopohua: Aquí se cuenta# el gran acontecimento, Cuautitlaùn 2003, nn. 23, 119.
[94] Ñöùc Gioan Phaoloâ II, Tieáp kieán chung (13 thaùng 8 naêm 1997), 4: L'Osservatore Romano, 14 thaùng 8 naêm 1997, 4.
[95] Ñöùc Phanxicoâ, Baøi giaûng leã Ñöùc Meï Guadalupe (12 thaùng 12 naêm 2022): L'Osservatore Romano, 13 thaùng 12 naêm 2022, 8; xem. Baøi giaûng Leã Ñöùc Meï Guadalupe (12 thaùng 12 naêm 2023): L'Osservatore Romano, 13 thaùng 12 naêm 2023, 11.
[96] X. Coâng ñoàng Vatican II, Hieán cheá tín lyù Lumen Gentium, 8: AAS 57 (1965), 11; Phanxicoâ, Thoâng ñieäp Dilexit Nos (24 thaùng 10 naêm 2024), 96: AAS 116 (2024), 1398.
[97] X. J. Ratzinger, Bieân baûn Feria IV ngaøy 21 thaùng 2 naêm 1996, trong Vaên khoá cuûa Boä Giaùo lyù Ñöùc tin.
[98] Xem. Gioan Phaoloâ II, Thoâng ñieäp Redemptoris Mater (25/03/1987), 21: AAS 79 (1987), 389. Ñaëc tính chuyeån caàu cuûa söï trung gian maãu töû cuûa Ñöùc Maria laø giaùo huaán thöôøng xuyeân cuûa caùc Giaùo hoaøng gaàn ñaây. Cf. Pioâ IX, Toâng hieán Ineffabilis Deus (8 thaùng 12 naêm 1854): Pontificis Maximi Acta. Pars prima, Rome 1854, 597-619; Leo XIII, Thoâng ñieäp Adiutricem Populi (5 thaùng 9 naêm 1895): ASS 28 (1895-1896), 129-136; Ñöùc Pioâ X, Thoâng ñieäp Ad Diem Illum (02/02/1904): AAS 36 (1903-1904), 455; Ñöùc Pioâ XII, Thoâng ñieäp Ad Caeli Reginam (11/10/1954), 17: AAS 46 (1954), 636.
[99] Coâng ñoàng Vatican II, Hieán cheá tín lyù Lumen Gentium, 62: AAS 57 (1965), 63.
[100] Thaùnh Augustinoâ, De peccatorum Meriis et remissione et de Baptisto parvulorum, I, 11, 13: CSEL 60, 14.
[101] Thaùnh Augustinoâ, Baøi giaûng 23/A: CCSL 41, 322.
[102] Thaùnh Thomas Aquinas, Thaàn hoïc toång hôïp, I-II, q. 114, A. 6, ñoàng.
[103] Coâng ñoàng Trent, Khoùa VI. Saéc leänh veà Söï Coâng chính hoùa, ch. 7: ÑH 1530.
[104] Ñöùc Pioâ IX, Toâng Hieán Ineffabilis Deus (8 thaùng 12 naêm 1854): Pontificis Maximi Acta. Pars prima, Rome 1854, 616.
[105] Thaùnh Thomas Aquinas, Thaàn hoïc toång hôïp, I-II, q. 113, A. 9, ñoàng.
[106] Nhö treân, q. 114, A. 6, quaûng caùo 3.
[107] Nhö treân, q. 114, A. 5, ñoàng.
[108] X. nhö ñaõ daãn, q. 114, A. 1, ñoàng.
[109] Xem Ñöùc Gioan Phaoloâ II, Thoâng ñieäp Redemptoris Mater (25 thaùng 3 naêm 1987), 21: AAS 79 (1987), 389.
[110] Xem Ñöùc Phanxicoâ, Buoåi Trieàu Yeát Chung (8 thaùng 6 naêm 2016): L'Osservatore Romano, 9 thaùng 6 naêm 2016, 8.
[111] Xem Ñöùc Phanxicoâ, Buoåi Trieàu Yeát Chung (24 thaùng 3 naêm 2021): L'Osservatore Romano, 24 thaùng 3 naêm 2021, 8; Saùch Giaùo Lyù Hoäi Thaùnh Coâng Giaùo, ñoaïn 2764.
[112] Xem Ñöùc Phanxicoâ, Dieãn vaên cuûa Ñöùc Thaùnh Cha trong Giôø Kinh Maân Coâi (31 thaùng 5 naêm 2013): L'Osservatore Romano, 2 thaùng 6 naêm 2013, 8.
[113] Xem Coâng ñoàng Vatican II, Hieán cheá Tín lyù Lumen Gentium, 61: AAS 57 (1965), 63.
[114] Saùch Giaùo lyù Giaùo Hoäi Coâng Giaùo, par. 2003.
[115] Nhö treân, soá 1999.
[116] X. Thaùnh Thomas Aquinas, Toång luaän Thaàn hoïc, I-II, q. 114, a.1, co.; Quaestiones disputatae de Veritate, 27, a. 3, ad.10.
[117] Thaùnh Thomas Aquinas, Toång luaän Thaàn hoïc, III, q. 64, A. 1, co.: "solus Deus illabitur animae."
[118] X. Coâng ñoàng Trent, Khoùa VI. Saéc leänh veà Söï Coâng chính hoùa, ch. 7 (DH 1528-1531), vaø Ñieàu 11 cuûa Boä Luaät Coâng Chính Hoùa (DH 1561).
[119] X. Thaùnh Thomas Aquinas, Quaestiones disputatae de Veritate, q. 28, A. 2, ad.8; Summa contra gentiles, II, cap. 98, n. 18; ibid., III, cap. 88, n. 6.
[120] X. Thaùnh Thomas Aquinas, Quaestiones disputatae de Veritate, q. 27, A. 3, s.c. 5.
[121] Thaùnh Thomas Aquinas, Summa Theologiae, III, q. 64, A. 1, co.
[122] Chaúng haïn, xem Gennadius xöù Massilia, De ecclesiasticis dogmatibus, 83: PL 58, 999B; John Cassian, Collationes, VII, 13: PL 49, 683A; Jerome, Interpretatio libri Didymium de Spiritu Sancto, 60: PL 23, 158C..
[123] X. Thaùnh Bonaventure, Collationes in Hexaemeron, XXI, 18: Opera Omnia, V, Quaracchi 1891, 434.
[124] X. Thaùnh Bonaventure, Sententiarum Lib. I, d.14, a. 2, q. 2, ad 2: Opera Omnia, I, Quaracchi 1891, 250.
[125] X. nhö ñaõ daãn, q. 2, quyõ. 3, 251.
[126] X. nhö ñaõ daãn, q. 2, quyõ. 4 vaø 8, 251-252.
[127] X. Thaùnh Thomas Aquinas, Summa Theologiae, I, q. 33, A. 3; nhö ñaõ daãn., III, q. 23, A. 4.
[128] Thaùnh Thomas Aquinas, Compendium theologiae, I, no. 215; xem. Toång luaän Thaàn hoïc, III, q. 2, A. 10.
[129] Thaùnh Thomas Aquinas, Toång luaän Thaàn hoïc, III, q. 8, A. 5, ñoàng.; xem. nhö ñaõ daãn, q. 2, A. 12; Moät. 9; q. 48, A. 1.
[130] Thaùnh Thomas Aquinas, Compendium theologiae, I, no. 214.
[131] Thaùnh Thomas Aquinas, Quaestiones disputatae de Veritate, q. 29, A. 5, co.
[132] Boä Giaùo lyù Ñöùc tin, Tuyeân boá Dominus Iesus (6 thaùng 8 naêm 2000), 10; xem. Phanxicoâ, Thoâng ñieäp Dilexit Nos (24 thaùng 10 naêm 2024), 59-63: AAS 116 (2024), 1386-1387.
[133] Coâng ñoàng Vatican II, Hieán cheá muïc vuï Gaudium et Spes (7/12/1965), 22: AAS 58 (1966), 1042-1043.
[134] X. Thomas Aquinas, Toång luaän Thaàn hoïc, I-II, q. 112, A. 1, co.
[135] X. Thomas Aquinas, In Ioannes Evaøngelium, cap. 1, caâu 16, baøi 10; Toång luaän Thaàn hoïc, I-II, q. 112, A. 1, ad.1.
[136] Thomas Aquinas, Compendium theologiae, I, no. 214.
[137] Dante Alighieri, Thaàn khuùc, Paradiso, XXXIII, 1.
[138] X. Coâng ñoàng Vatican II, Hieán cheá tín lyù Lumen Gentium, 60, 62: AAS 57 (1965), 62-63; Thomas Aquinas, Toång luaän Thaàn hoïc, III, q. 26.
[139] Hoäi ñoàng Giaùm muïc Coâng Giaùo Hoa Kyø, Kinh Tieàn tuïng cho Leã troïng Ñöùc Trinh Nöõ Maria Voâ Nhieãm Nguyeân Toäi, Saùch Leã Roâma, Nhaø xuaát baûn Saùch Coâng Giaùo, New Jersey 2011, 873.
[140] Coâng ñoàng Chung Vatican II, Hieán cheá Tín lyù Lumen Gentium, 60: AAS 57 (1965), 62.
[141] Xem Saùch Giaùo lyù Hoäi Thaùnh Coâng Giaùo, ñoaïn 2002.
[142] Xem Thaùnh Toâma Aquinoâ, Toång luaän Thaàn hoïc I, caâu 25, caâu 3, muïc 4. Cuõng nhö coâng trình saùng taïo, söï coâng chính hoùa "thuoäc veà moät mình Thieân Chuùa ñeå thöïc hieän ngay laäp töùc."
[143] Coâng ñoàng Chung Vatican II, Hieán cheá Tín lyù Lumen Gentium, 62: AAS 57 (1965), 63.
[144] Xem Origen, In Genesim homiliae XIII, 3-4: PG 12, 232B-234CD.
[145] X. Thaùnh Cyril thaønh Alexandria, In Ioannis Evaøngelium, II, 4, 13-14: PG 73, 300C.
[146] X. Thaùnh Cyril thaønh Alexandria, Commentarius in Isaiam Prophetam, V, II, 55, 1-2: PG 70, 1220A.
[147] X. Thaùnh Cyril thaønh Jerusalem, Catechesis mystagogica, XVI, 11: PG 33, 932C.
[148] X. John Chrysostom, Hom. In Ioannem, 51, 1: PG 59, 283.
[149] Ambrose, Explanatio Psalmorum XII, Ps. 48, 4, 2: PL 14, 1157A.
[150] Ambrose., De Noe, 19, 70: PL 14, 395A.
[151] X. Ambrose, Explanatio Psalmorum XII, Ps. 48, 4, 2: PL 14, 1157A.
[152] X. Jerome, Comm. in Zachariam, III, 14, 8.9: PL 25, 1528 C.
[153] Thaùnh Gregory Caû, Hom. in Ezechielem, I, 10, 6: PL 76, 888B.
[154] X. Thaùnh Hilary, Tractatus in Psalmos, 64, 14: PL 9, 421B.
[155] Thaùnh Augustinoâ, In Ioannis Evaøngelium, 32, 4: PL 35, 1643D.
[156] Thaùnh Thomas Aquinas, Super Ioannem, chap. 7, baøi giaûng. 5.
[157] Ñaõ daãn.; xem. Toång luaän Thaàn hoïc, II-II, q. 178, A. 1, s.c.
[158] Thaùnh Cyril thaønh Jerusalem, Catechesis mystagogica XVI, 12: PG 33, 933B.
[159] Thaùnh Gioan XXIII, Thoâng ñieäp Mater et Magistra (15/5/1961): AAS 53 (1961), 462.
[160] Ñöùc Gioan Phaoloâ II, Thö göûi Beà treân Toång quyeàn cuûa Doøng Chuùa Gieâsu, Paray-le-Monial (5 thaùng 10 naêm 1986): L'Osservatore Romano, 6 thaùng 10 naêm 1986, 7, ñöôïc Ñöùc Phanxicoâ trích daãn, Thoâng ñieäp Dilexit Nos (24 thaùng 10 naêm 2024), 182: AAS 116 (2024), 1427.
[161] Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI, Thoâng ñieäp Caritas in Veritate (29/6/2009), 5: AAS 101 (2009), 643.
[162] Ñöùc Phanxicoâ, Thoâng ñieäp Dilexit Nos (24 thaùng 10 naêm 2024), 198, 200: AAS 116 (2024), 1432.
[163] X. Thaùnh Thomas Aquinas, Toång luaän Thaàn hoïc, I-II, q. 5, A. 6, co. vaø nhö treân, ad.1; Nhöõng caâu hoûi tranh luaän veà Chaân lyù, q. 27, A. 3, s.c. 5. Nhöõng laäp luaän maø Thaùnh Thomas Aquinas söû duïng ñeå giaûi thích taïi sao chæ coù Thieân Chuùa chöù khoâng phaûi thuï taïo naøo môùi coù theå ban aân suûng thì khoâng theå bò coi laø bò thay theá, keå caû trong coâng trình cuûa ngaøi hay sau ñoù.
[164] Coâng ñoàng Vatican II, Hieán cheá tín lyù Lumen Gentium, 60: AAS 57 (1965), 62; xem. Thomas Aquinas, Summa Theologiae, I, q. 25, A. 3, ad.4; Scriptum super Sententiis., II, d. 26, q. 1, A. 2, co.; nhö ñaõ daãn., IV, d. 5, q. 1, A. 3, qc. 1, ad.1.
[165] X. Thaùnh Thomas Aquinas, Quaestiones disputatae de Veritate, q. 27, A. 3, s.c.5. Moät laàn nöõa, ngöôøi ta coù theå nhaéc laïi raèng: "Sed mentem, in qua est gratia, nulla creatura illabitur".
[166] Coâng ñoàng Vatican II, Hieán cheá tín lyù Lumen Gentium, 60: AAS 57 (1965), 62.
[167] Cuøng nguoàn, 62: AAS 57 (1965), 63.
[168] X. Thaùnh Thomas Aquinas, Summa contra Gentiles, II, ch. 21, no. 7. Moät taùc nhaân coâng cuï ñoùng goùp moät ñieàu gì ñoù cuûa rieâng noù: "Omne agens instrumentale exequitur actionem principalis agentis per aliquam actionem propriam et connaturalem sibi."
[169] Nhö treân, III, ch. 147, meänh giaù. 6; xem, Summa Theologiae, I, q. 45, A. 5, co.
[170] Thaùnh Thomas Aquinas, Summa Theologiae, I-II, q. 5, A. 6, ad 1.
[171] Xem Coâng ñoàng Trentoâ, Phieân hoïp VI. Decretum de iustificatione, 8: DH 1532.
[172] Xem Thaùnh Toâma Aquinoâ, Summa Theologiae, I-II, q. 114, a. 5, co.: "Khi ai coù aân suûng, thì aân suûng ñaõ coù khoâng phaûi laø coâng traïng." Maëc duø ngöôøi ñöôïc coâng chính hoùa coù theå xöùng ñaùng ñöôïc taêng tröôûng trong ñôøi soáng aân suûng, nhöng vieäc ñöôïc coâng chính hoùa, trôû thaønh baïn cuûa Thieân Chuùa nhôø aân suûng, seõ luoân luoân laø hoaøn toaøn nhöng khoâng.
[173] Ñieàu maø Thaùnh Toâma Aquinoâ goïi laø "söï saép ñaët cuoái cuøng", xaûy ra ñoàng thôøi vôùi vieäc tuoân ñoå ôn thaùnh hoùa, chính laø coâng trình tröïc tieáp cuûa aân suûng. Ñoù laø "söï saép ñaët cuoái cuøng maø hình thöùc taát yeáu phaûi tuaân theo": Thaùnh Toâma Aquinoâ, Sententia Metaphysicae, lib. 5, lect. 2, n. 5; so saùnh Scriptum super Sententiis, I, d. 17, q. 2, A. 3, co.; Summa contra gentiles, lib. 2, muõ löôõi trai. 19, n. 6; Compendium theologiae, I, n. 105.
[174] Coâng ñoàng Vatican II, Hieán cheá tín lyù Lumen Gentium, 61: AAS 57 (1965), 63.
[175] Thaùnh Gioan Phaoloâ II, Thoâng ñieäp Redemptoris Mater (25/03/1987), 45: AAS 79 (1987), 422-423.
[176] Ñöùc Phanxicoâ, Tieáp kieán chung (18 thaùng 11 naêm 2020): L'Osservatore Romano, 18 thaùng 11 naêm 2020, 11.
[177] Ñöùc Gioan Phaoloâ II, Thoâng ñieäp Redemptoris Mater (25 thaùng 3 naêm 1987), 20: AAS 79 (1987), 387.
[178] X. Coâng ñoàng Vatican II, Hieán cheá Tín lyù Lumen Gentium, 53: AAS 57 (1965), 58-59.
[179] Thaùnh Au-gus-ti-noâ, Baøi giaûng 72/A, 7: CCSL 41Ab, 117.
[180] Ñöùc Phanxicoâ, Buoåi tieáp kieán chung (24 thaùng 3 naêm 2021): L'Osservatore Romano, 24 thaùng 3 naêm 2021, 8.
[181] Phaoloâ VI, Toâng huaán Marialis Cultus (2 thaùng 2 naêm 1974), 35: AAS 66 (1974), 147.
[182] Thaùnh Gioan Phaoloâ II, Thoâng ñieäp Redemptoris Mater (25 thaùng 3 naêm 1987), 46: AAS 79 (1987), 424.
[183] Boä Giaùo lyù Ñöùc tin, Caùc quy taéc tieán haønh trong vieäc phaân ñònh caùc hieän töôïng ñöôïc cho laø sieâu nhieân (17 thaùng 5 naêm 2024), ñoaïn 1. 12: AAS 116 (2024), 782.
[184] Ñöùc Phanxicoâ, Tieáp kieán chung (16 thaùng 2 naêm 2022): L'Osservatore Romano, 16 thaùng 2 naêm 2022, 2.
[185] Ñöùc Phanxicoâ, Toâng huaán Nieàm Vui Tin Möøng (24/11/2013), 285: AAS 105 (2013), 1134-1135.
[186] Beâneâñíctoâ XVI, Thoâng ñieäp Deus Caritas Est (25/12/2005), 42: AAS 98 (2006), 252.
[187] Ñöùc Phanxicoâ, Toâng huaán Nieàm Vui Tin Möøng (24/11/2013), 284: AAS 105 (2013), 1134.
[188] X. nhö treân, 113: AAS 105 (2013), 1067.
[189] Ñöùc Leo XIV, Pheùp laønh Toøa thaùnh ñaàu tieân "Urbi et Orbi" (8 thaùng 5 naêm 2025): L'Osservatore Romano, 9 thaùng 5 naêm 2025, 3.
[190] Ñöùc Phanxicoâ, Söù ñieäp Ngaøy Giôùi treû Theá giôùi laàn thöù 37 (15 thaùng 8 naêm 2022): AAS 114 (2022), 1255.
[191] Ñöùc Phanxicoâ, Toâng huaán Nieàm Vui Tin Möøng (24/11/2013), 285: AAS 105 (2013), 1135.
[192] Gioan Phaoloâ II, Thoâng ñieäp Redemptoris Mater (25/03/1987), 28: AAS 79 (1987), 398.
[193] Myõ Latinh vaø Hoäi ñoàng Giaùm muïc Caribe, Ñaïi hoäi ñoàng laàn thöù V cuûa caùc Giaùm muïc Myõ Latinh vaø Caribe (Aparecida, 13-31 thaùng 5 naêm 2007), ñoaïn 265.
[194] Xem Ñöùc Gioan Phaoloâ II, Thoâng ñieäp Redemptoris Mater (25 thaùng 3 naêm 1987), 35: AAS 79 (1987), 407.
[195] Ñöùc Phanxicoâ, Baøi giaûng leã troïng kính Ñöùc Maria, Meï Thieân Chuùa (1 thaùng 1 naêm 2024): AAS 116 (2024), 20.
[196] Hoäi ñoàng Giaùm muïc Myõ Latinh vaø Caribe, Ñaïi hoäi ñoàng laàn thöù V cuûa caùc Giaùm muïc Myõ Latinh vaø Caribe (Aparecida, 13-31 thaùng 5 naêm 2007), ñoaïn 259.