Linh muïc Phanxicoâ Xavier
Tröông Böûu Dieäp (1897-1946)
Cuoäc ñôøi, nhaân caùch, söï nghieäp,
caùi cheát vaø yù nghóa cho ngaøy nay
Linh muïc Phanxicoâ Xavier Tröông Böûu Dieäp (1897-1946) - Cuoäc ñôøi, nhaân caùch, söï nghieäp, caùi cheát vaø yù nghóa cho ngaøy nay.
Giaùo phaän Caàn Thô
(WHÑ 12-11-2025) - Ñaây laø taøi lieäu chính thöùc cuûa Giaùo phaän Caàn Thô, ñöôïc Toaø Thaùnh Vatican chuaån thuaän. Taøi lieäu naøy laø keát quaû cuûa cuoäc ñieàu tra sau nhieàu naêm, vôùi nhieàu nhaân chöùng, ñöôïc toùm goïn laïi trôû thaønh Tieåu söû chính thöùc veà Cha Phanxicoâ Xavier Tröông Böûu Dieäp, do Giaùo phaän Caàn Thô coâng boá.
Giaùo phaän Caàn Thô
Linh muïc Phanxicoâ Xavier Tröông Böûu Dieäp (1897-1946)
Cuoäc ñôøi, nhaân caùch, söï nghieäp, caùi cheát vaø yù nghóa cho ngaøy nay
Lôøi giôùi thieäu
Ñaây laø taøi lieäu chính thöùc cuûa Giaùo phaän Caàn Thô, ñöôïc Toaø Thaùnh Vatican chuaån thuaän.
Taøi lieäu naøy laø keát quaû cuûa cuoäc ñieàu tra sau nhieàu naêm, vôùi nhieàu nhaân chöùng, ñöôïc toùm goïn laïi trôû thaønh Tieåu söû chính thöùc veà Cha Phanxicoâ Tröông Böûu Dieäp, do Giaùo phaän Caàn Thô coâng boá.
Theo quy ñònh cuûa Boä Phong Thaùnh cuûa Giaùo hoäi Coâng giaùo, ngaøy 11 thaùng 10 naêm 2021, Ñieàu 52a: "Caùc taøi lieäu cuûa Cuoäc Ñieàu Tra vaø Positio (taäp hoà sô) veà vieäc töû ñaïo, caùc nhaân ñöùc anh huøng, söï hieán daâng maïng soáng vaø vieäc toân kính coå truyeàn seõ ñöôïc giöõ bí maät tuyeät ñoái trong voøng naêm möôi (50) naêm keå töø khi keát thuùc cuoäc ñieàu tra. Moïi söï tham khaûo bôûi beân thöù ba phaûi ñöôïc Thaùnh Boä chaáp thuaän baèng vaên baûn". Theá neân, nhöõng nhaân vaät vaø nhöõng nhaân chöùng veà cuoäc Töû ñaïo cuûa Cha Phanxicoâ Tröông Böûu Dieäp trong taøi lieäu naøy ñöôïc vieát taét (Ví duï nhö: OÂng Q., Linh muïc V., Baø H., OÂng S...).
Öôùc mong moïi thaønh phaàn Daân Chuùa ñoùn nhaän vaø phoå bieán taøi lieäu chính thöùc naøy, ñeå Danh Chuùa ñöôïc vinh quang vaø nhieàu ngöôøi ñöôïc höôûng ôn cöùu ñoä.
Caàn Thô, ngaøy 15 thaùng 8 naêm 2025
Giaùm muïc Giaùo phaän Caàn Thô
Pheâroâ Leâ Taán Lôïi
1. Tieåu söû sô löôïc cuûa Linh muïc Phanxicoâ Xavier Tröông Böûu Dieäp (1897-1946)
Linh muïc Phanxicoâ Xavier Tröông Böûu Dieäp sinh ngaøy 01 thaùng 01 naêm 1897 taïi Taán Ñöùc, nay laø xaõ Long Kieán, tænh An Giang. Cha laø oâng Tröông Vaên Ñaëng (1860-1935) vaø meï laø baø Nguyeãn Thò Thanh (1862-1904). Gia ñình soáng taïi hoï ñaïo Coàn Phöôùc, do linh muïc Nguyeãn Linh Sôùm, sinh naêm 1857, coi soùc. Ñaây laø moät gia ñình Coâng giaùo laøm ngheà noâng, soáng theo nhöõng giaù trò truyeàn thoáng cuûa ngöôøi Vieät.
Sau khi vôï maát vaøo naêm 1904, oâng Tröông Vaên Ñaëng ñöa con trai laø caäu Dieäp qua Battambang, Campuchia kieám soáng. OÂng taùi hoân vôùi baø Nguyeãn Thò Phöôùc, sinh naêm 1890. Sau ñoù, hai vôï choàng cuøng caäu Dieäp trôû veà Coàn Phöôùc, An Giang sinh soáng. Taïi ñaây, hoï sinh theâm ñöôïc moät coâ con gaùi teân laø Tröông Thò Thìn.
Naêm 1909, khi leân 12 tuoåi, caäu Phanxicoâ Xavier Tröông Böûu Dieäp ñöôïc nhaän vaøo hoïc baäc trung hoïc taïi Tieåu chuûng vieän Cuø Lao Gieâng, xaõ Taán Myõ, huyeän Chôï Môùi, tænh An Giang. Vì töø thôøi baáy giôø cho ñeán naêm 1955, taát caû caùc xöù ñaïo Coâng giaùo treân laõnh thoå Vieät Nam beân kia soâng Haäu (Giaùo phaän Long Xuyeân vaø Caàn Thô hieän nay) ñeàu thuoäc veà Giaùo phaän Phnom Penh, do moät giaùm muïc ngöôøi Phaùp, thuoäc Hoäi Thöøa sai Ba Leâ, cai quaûn, cho neân, sau khi toát nghieäp, caäu Dieäp ñöôïc nhaän vaøo Ñaïi chuûng vieän Phnom Penh, Campuchia.
Naêm 1924, Thaày Phanxicoâ Xavier Tröông Böûu Dieäp ñöôïc thuï phong linh muïc. Ngaøi ñöôïc boå nhieäm laøm cha phoù taïi moät laøng ngöôøi Vieät Nam goïi laø Hoá Trö - nay laø Ploutrey, xaõ Thomokoâ, huyeän Lvea Em, tænh Kandal, Campuchia. Cho ñeán ngaøy nay, ngöôøi daân trong laøng vaãn coøn nhaéc nhôù veà cha phoù Phanxicoâ Xavier Dieäp.
Ñaàu naêm 1928, Cha Phanxicoâ Xavier Tröông Böûu Dieäp ñöôïc ñieàu veà daïy hoïc taïi Tieåu chuûng vieän Cuø Lao Gieâng, An Giang.
Thaùng 3 naêm 1930, Cha Phanxicoâ Xavier Tröông Böûu Dieäp ñöôïc boå nhieäm laøm chaùnh xöù Taéc Saäy. Ñaây laø moät hoï ñaïo nhoû ôû tænh Baïc Lieâu, ngaøi cuõng phaûi coi soùc caû Khuùc Treùo vaø caùc giaùo daân soáng raûi raùc trong vuøng. Döôùi söï höôùng daãn cuûa Cha Dieäp, soá giaùo daân taêng leân ñaùng keå, vaø nhieàu nhaø thôø môùi ñöôïc xaây döïng. Cha Phanxicoâ Xavier Tröông Böûu Dieäp ñaõ raát thaønh coâng trong coâng taùc muïc vuï vaø truyeàn giaùo, cho ñeán khi qua ñôøi vaøo ngaøy 12 thaùng 3 naêm 1946.
2. Cuoäc ñieàu tra
Linh muïc Phanxicoâ Xavier Tröông Böûu Dieäp coù söùc aûnh höôûng raát lôùn, khoâng chæ ôû tænh Baïc Lieâu, taïi Giaùo phaän Caàn Thô, maø coøn ôû nhieàu nôi khaùc treân ñaát nöôùc Vieät Nam vaø caû nöôùc ngoaøi. Moä phaàn cuûa ngaøi ôû Taéc Saäy thu huùt ñoâng ñaûo moïi thaønh phaàn ñeán kính vieáng, vaø hình aûnh cuûa ngaøi hieän dieän ôû khaép nôi.
Loøng suøng kính cuûa raát nhieàu ngöôøi daønh cho Cha Phanxicoâ Xavier Tröông Böûu Dieäp vaø taàm aûnh höôûng vöôn xa cuûa ngaøi, khoâng phaûi do Giaùo phaän Caàn Thô chuû yù taïo ra hay daãn daét, nhöng ñieàu naøy ñaõ ñöôïc phaùt sinh vaø lan toaû moät caùch töï nhieân trong loøng daân chuùng vaø ngaøy caøng phoå bieán vaø phaùt trieån.
Trong nhöõng tröôøng hôïp nhö theá naøy, Giaùo hoäi Coâng Giaùo luoân phaûi tuaân theo nhöõng quy ñònh nghieâm ngaët ñeå xaùc minh tính xaùc thöïc vaø giaù trò cuûa loøng suøng kính ñoù. Cho neân, töø naêm 2011 ñeán naêm 2017, Giaùo phaän Caàn Thô ñaõ tieán haønh moät cuoäc ñieàu tra kyõ löôõng veà cuoäc ñôøi vaø caùi cheát cuûa Cha Phanxicoâ Xavier Tröông Böûu Dieäp. Moät caùch cuï theå, moät UÛy Ban Söû Hoïc cuûa Giaùo Phaän ñaõ ñöôïc thaønh laäp ñeå xem xeùt taát caû caùc taøi lieäu khaû dó coù theå tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp giuùp tìm hieåu veà cuoäc ñôøi vaø nhöõng söï kieän daãn ñeán caùi cheát bi thaûm cuûa ngaøi. Hai möôi ba nhaân chöùng, caû Coâng giaùo laãn khoâng Coâng giaùo, ñaõ ñöôïc thaåm vaán sau khi coâng khai tuyeân theä laøm chöùng caùch trung thöïc. Trong soá ñoù, coù 13 ngöôøi laø nhaân chöùng taän maét chöùng kieán, 10 ngöôøi khaùc laøm chöùng veà nhöõng gì hoï nghe ñöôïc töø nhöõng ngöôøi tröïc tieáp chöùng kieán.
Theå theo yeâu caàu cuûa Giaùo phaän Caàn Thô, Toøa Thaùnh ñaõ xem xeùt kyõ löôõng phöông phaùp tieán haønh vaø keát quaû cuûa cuoäc ñieàu tra naøy, keå caû vieäc tham khaûo yù kieán cuûa moät nhoùm söû gia ñoäc laäp, vaø cuoái cuøng ñaõ tuyeân boá keát quaû cuûa cuoäc ñieàu tra laø ñaùng tin caäy.
Do ñoù, vaøo ngaøy 25/11/2024, Ñöùc Giaùo hoaøng Phanxicoâ cho pheùp Giaùo phaän Caàn Thô tieán haønh caùc böôùc tieáp theo: chính thöùc coâng nhaän linh muïc Phanxicoâ Xavier Tröông Böûu Dieäp laø moät maãu göông soáng Ñaïo cho ngaøy nay; vaø ban cho ngaøi danh hieäu truyeàn thoáng laø "Chaân phöôùc".
3. Nhaân caùch vaø Söï nghieäp cuûa Cha Phanxicoâ Xavier Tröông Böûu Dieäp
Taát caû caùc nhaân chöùng ñeàu moâ taû Cha Phanxicoâ Xavier Dieäp laø moät linh muïc toát, taän taâm trong vieäc thi haønh caùc boån phaän toân giaùo, nghieâm tuùc trong vieäc giöõ gìn caùc neà neáp truyeàn thoáng trong gia ñình (goàm coù em gaùi, em reå vaø hai chaùu cuûa ngaøi), vaø raát quaûng ñaïi ñoái vôùi ngöôøi khaùc. Ngaøi ñaëc bieät quan taâm ñeán ngöôøi ngheøo khoù, treû em, ngöôøi beänh taät, vaø nhöõng ngöôøi ñau khoå vì chieán tranh hay nhöõng tai öông khaùc.
Cha Phanxicoâ Xavier Tröông Böûu Dieäp raát roäng löôïng. Ngaøi khoâng heà phaân bieät ñoái xöû giöõa ngöôøi giaùo daân hay anh chò em löông daân, giöõa Coâng giaùo vôùi caùc Toân giaùo khaùc, vaø ngaøi cuõng khoâng quan taâm ñeán yeáu toá saéc toäc hay chính kieán. Taát caû nhöõng ai ngheøo khoå ñeàu coù theå ñeán gaëp ngaøi tröïc tieáp vaø ñöôïc ngaøi ñoùn tieáp trong tình baèng höõu vaø vôùi nhöõng cöû chæ chia seû gioáng y nhö nhau.
Ñeå minh hoïa theâm, xin trích daãn moät vaøi lôøi khai thöïc teá cuûa caùc nhaân chöùng sau khi hoï tuyeân theä noùi söï thaät.
3.1. Veà tình yeâu cuûa Cha Phanxicoâ Xavier Tröông Böûu Dieäp ñoái vôùi moïi ngöôøi
OÂng Q., moät giaùo daân, cho bieát: "Cha soáng giaûn dò, gaàn guõi, yeâu thöông vaø phuïc vuï giaùo daân, neân baø con yeâu meán cha... Cha yeâu thöông moïi ngöôøi. Cha giuùp ñôõ moïi ngöôøi löông giaùo. Ai caàn gì thì xin cha, cha cho".
Linh muïc V., luùc ñoù laø moät linh muïc treû, keå laïi: "Cha raát gaàn guõi, hieåu bieát, phuïc vuï vaø yeâu thöông giaùo daân. Duø trong hoaøn caûnh xaõ hoäi loaïn laïc, nguy hieåm, Cha Dieäp vaãn ôû laïi vôùi giaùo daân chöù khoâng chòu taûn cö ñi laùnh naïn... Cha Dieäp sieâng naêng laøm leã, giaûi toäi vaø ñi ñeán caùc hoï leû vaø giaùo ñieåm; vaø cha thöôøng xuyeân ñi thaêm nhöõng ngöôøi giaø caû, oám yeáu, vaø giuùp ñôõ nhöõng ngöôøi ngheøo löông giaùo".
Baø L., luùc ñoù coøn laø moät thieáu nöõ, khi Cha Dieäp qua ñôøi, vaãn nhôù raát roõ: "Con thaáy Cha Dieäp khieâm nhöôøng, hieàn laønh, ñôn sô, gaàn guõi giaùo daân. Con nhôù cha hay ñi thaêm baø con, vaøo nhaø ñeå xem hoï sinh soáng laøm sao... Cha Dieäp cuõng nhaân töø vaø bieát caùch hoaùn caûi ngöôøi toäi loãi. Thôøi ñoù, ba con laø con nhaø khaù giaû, ham meâ aên chôi, khoâng lo laøm vieäc. Cha Dieäp gaëp ba con khuyeân giaûi, höôùng daãn. Nhôø ñoù ba con hoái caûi, söûa ñoåi, vaø sieâng naêng laøm vieäc".
Lôøi toùm taét xaùc ñaùng nhaát veà ñieåm naøy laø cuûa Ñöùc Hoàng y GB. Phaïm Minh Maãn, ngöôøi quen bieát vôùi Cha Phanxicoâ Xavier Dieäp: "Ngaøi laø moät muïc töû toát laønh, yeâu thöông, phuïc vuï, vaø soáng cheát vôùi ñoaøn chieân# Ngaøi khoâng chæ taän tình chaêm soùc nhöõng giaùo daân trong hoï ñaïo maø caû nhöõng löông daân; khoâng chæ trong hoï ñaïo ñöôïc trao phoù maø caû nhöõng giaùo ñieåm xa xoâi# Cha thöôøng xuyeân ñeán nhöõng giaùo ñieåm vaø hoï ñaïo naøy cöû haønh Thaùnh leã vaø caùc Bí tích cho giaùo daân, vaø coøn thaêm vieáng löông daân. Ñeå ñeán ñöôïc nhöõng nôi ñoù, cha thöôøng ñi baèng ghe xuoàng hoaëc ñaïp xe ñaïp# Cha Dieäp toán nhieàu thôøi gian vaø hao toån nhieàu söùc löïc, taâm trí trong vieäc linh muïc cuûa mình. Cha yeâu thöông vaø bieát daân raát roõ. Cha raát gaàn guõi vôùi cuoäc soáng haèng ngaøy vaø thieâng lieâng cuûa hoï. Cha phuïc vuï hoï vaø hy sinh cuoäc ñôøi cho hoï".
3.2. Thaùi ñoä cuûa Cha Phanxicoâ Xavier Tröông Böûu Dieäp ñoái vôùi ngöôøi ngheøo, ñaëc bieät giöõa naïn ñoùi naêm 1944-1945
OÂng G., moät giaùo daân, khaúng ñònh maïnh meõ: "Cha Dieäp thöông meán caû ngöôøi giaùo cuõng nhö ngöôøi löông. Nhöõng ngöôøi ngheøo khoå ñöôïc cha yeâu thöông, giuùp ñôõ nhieàu laém. Ba con laø Bieän Vieäc cuûa giaùo hoï ñöôïc cha baûo phaûi giuùp ñôõ ngöôøi ngheøo tuøy hoaøn caûnh cuûa ngöôøi ta. Luùc ñoù ngoaøi Baéc ñang ñoùi keùm: coù moät soá ngöôøi Baéc taûn cö vaøo Taéc Saäy, cha cuõng giuùp ñôõ hoï nhieàu. Nhieàu ngöôøi xin hoïc ñaïo. Cha coøn lo laéng cho nhöõng ngöôøi löông nhieàu hôn nöõa".
Baø Nh., xuaát thaân töø moät gia ñình ngheøo khoù, ñaõ ñöôïc höôûng loøng quaûng ñaïi cuûa Cha Dieäp. Baø nhôù laïi moät caùch saâu saéc: "OÂng Coá Dieäp luùc naøo cuõng thöông baø con giaùo daân. OÂng Coá xin ñaát cho baø con giaùo daân laøm ruoäng ñeå soáng. Hoï ñaïo Taéc Saäy coù luùa ruoäng, oâng Coá nuoâi nhöõng ngöôøi ngheøo, vaø cho nhöõng ngöôøi thaát nghieäp luùa ñem veà chaø gaïo aên. Con moà coâi meï, ba thì ñi laáy vôï khaùc, vì vaäy con thaáy Cha Dieäp thöông con coøn nhieàu hôn".
Coâ M., khi coøn nhoû, laø haøng xoùm thaân caän cuûa Cha Dieäp. Lôøi khai cuûa coâ chính xaùc vaø quyù giaù: "Khi baùc laøm Cha Sôû ôû Taéc saäy thì con bieát. Baùc Dieäp thöông ngöôøi laém. Coù laàn, moät ngöôøi gaùnh hai thuùng, moãi thuùng coù moät em beù. Ngöôøi naøy xin ñaát caùt laøm ruoäng. Baùc Dieäp baûo raèng: 'Anh coù theå khai thaùc ñöôïc bao nhieâu thì anh laáy baáy nhieâu. Coøn trong luùc khai thaùc thì toâi cho gaïo aên. Anh che caùi choøi ôû ñôõ ñi. Khi anh ñaõ laøm thaønh khoaûnh thì anh töï soáng'. Coù ngaøy coù caû chuïc ngöôøi. Con bieát, vì hoài ñoù, meï con giao cho con nhieäm vuï phaùt theû duø con coøn nhoû tuoåi.
4. Caùi cheát cuûa Cha Phanxicoâ Xavier Tröông Böûu Dieäp vaø nguyeân nhaân
Cuoäc ñieàu tra kyõ löôõng cuûa Giaùo phaän Caàn Thô, döïa treân söï kieän vaø lôøi khai, ñaõ baùc boû hoaøn toaøn nhöõng giaû ñònh voâ caên cöù xung quanh caùi cheát cuûa Cha Dieäp, vaø laøm saùng toû ñoäng cô vuï saùt haïi ngaøi.
4.1. Söï thaät
Hoaøn caûnh caùi cheát cuûa Cha Dieäp ñaõ ñöôïc laøm saùng toû ngoaøi söï nghi ngôø: ngaøi bò saùt haïi bôûi hai lính ñaøo nguõ Nhaät Baûn.
Cuï theå, thi theå cuûa Cha Phanxicoâ Xavier Tröông Böûu Dieäp ñöôïc tìm thaáy trong moät ao caù; ñaàu bò cheùm cheû laøm ñoâi töø ñænh ñaàu xuoáng coå bôûi moät nhaùt kieám. Khoâng gioáng vôùi baát kyø binh lính naøo khaùc trong khu vöïc, chæ coù lính Nhaät Baûn môùi ñöôïc trang bò vaø söû duïng thaønh thaïo loaïi vuõ khí naøy. Treân thöïc teá, nhieàu ngöôøi ñaõ thaáy nhöõng ngöôøi lính Nhaät ñaøo nguõ mang kieám Nhaät beân mình trong ñòa baøn giam giöõ Cha Dieäp.
Baø H. keå laïi: "Trong ñaùm ñoù thì coù maáy thaèng Nhaät... Moãi thaèng Nhaät coù mang kieám daøi, saùng giôùi. Luùc con ñi töø laãm beân kia sang laãm ba maù con, thaèng Nhaät töôûng con troán neân ruùt kieám daøi saùng giôùi keâ vaøo coå con".
Chính maét moät thaønh vieân trong nhoùm quaân hoãn taïp ñaõ ñöa Cha Phanxicoâ Xavier Tröông Böûu Dieäp cuøng vôùi ngöôøi daân Taéc Saäy, caû Coâng giaùo laãn ngöôøi löông, ñeán kho thoùc Caây Göøa, vaø ñaõ chöùng kieán vuï haønh quyeát. Anh ta khoâng töôûng töôïng ñöôïc raèng ngaøy hoâm ñoù seõ keát thuùc baèng vuï saùt haïi moät con ngöôøi voâ toäi maø moïi ngöôøi daân trong vuøng ñeàu kính troïng vaø yeâu meán. Sau ñoù, anh ta vaãn laø moät ngöôøi baïn cuûa nhöõng ngöôøi Coâng giaùo töøng laø giaùo daân cuûa Cha Dieäp. OÂng D., moät giaùo daân, laøm chöùng: "Con khoâng maét thaáy tai nghe söï kieän Cha Dieäp bò baét nhoát, vì con soáng ôû trong Chuû Chí... Nhöng con coù ngöôøi baïn laø oâng B. # Sau naøy, toái ngaøy oâng aáy laïi nhaø con chôi vaø oâng aáy keå chuyeän naøy chuyeän kia cho con nghe... OÅng keå raèng: 'Boïn lính baét Cha Dieäp ñeán moät caùi ao caïn cuûa nhaø beân caïnh. Hoï keâu cha quyø xuoáng, roài ruùt göôm ra cheùm cha töø sau veà phía tröôùc. Hai thaèng lính ngöôøi Nhaät laø ngöôøi cheùm Cha Dieäp. Thaèng teân laø N., thaèng kia teân laø Th.. Coù ba thaèng Nhaät, Thaèng Nhaät T. thì ôû nhaø'. Sau khi Cha Dieäp bò gieát, khoaûng maáy böõa thì con bieát tin lieàn, vì nhöõng ngöôøi ôû Taéc Saäy ra vaøo ñaây noùi cho bieát".
Lôøi khai giaùn tieáp naøy ñöôïc ñaùnh giaù laø ñaùng tin caäy, vì ngöôøi keå chuyeän khoâng ñaët mình vaøo vò trí thuaän lôïi; ngöôïc laïi, suoát quaõng ñôøi, anh ta vaãn xaáu hoå vì ñaõ laø moät keû coäng taùc veà maët chaát theå trong vuï haønh quyeát moät con ngöôøi voâ toäi. Lôøi khai cuûa oâng G., ngöôøi ñaõ ñi tìm vaø kieåm tra thi theå cuûa Cha Dieäp, ñaõ chöùng thöïc söï vieäc: "Hoï cheùm Cha Dieäp hai nhaùt: nhaùt ñaàu, nhöng bò run tay hay sao ñoù, maø nhaùt cheùm bò laïng sôùt sau oùt. Roài hoï cheùm nhaùt thöù hai môùi ñöùt caùi ñaàu. Sau ñoù hoï ñaïp xaùc Cha Dieäp xuoáng caùi gieáng laïng".
OÂng S., moät thaønh vieân cuûa gia ñình Phaät töû, laø chuû ñaát nôi vuï haønh quyeát ñöôïc thöïc hieän, laøm chöùng roäng hôn, vaø ñeà caäp ñeán moät soá ñoäng cô cuûa nhöõng keû haønh quyeát: "Trong nhoùm naøy coù hai thaèng Nhaät taøn quaân bò Taây ñuoåi# Hoï laáy nhöõng caùi teân Vieät Nam# Hai thaèng Nhaät naøy laø ngöôøi gieát Cha Dieäp. Vì caùi caùch cheát cuûa Cha Dieäp cho thaáy ñieàu ñoù. Cha bò cheùm cheát töø phía oùt sau ra phía tröôùc coøn dính da ôû traùn laø caùch cheùm cuûa Nhaät. Anh toâi veà thaêm nhaø thaáy nhöõng caây cau trong vöôøn bò chaët ngang ngoït sôùt bôûi kieám cuûa Nhaät. Dao kieám bình thöôøng khoâng chaët ngoït sôùt ñöôïc nhö vaäy... Taïi sao hai thaèng Nhaät naøy gieát Cha Dieäp? Hai thaèng naøy thuø Taây, vì Nhaät bò thua Taây. Tuïi noù coi Cha Dieäp theo Ñaïo cuûa Taây, theo Taây. Tuïi noù gheùt Taây neân noù gieát Cha ñeå traû thuø Taây".
4.2. Ñoäng cô
(a) Sau khi söï thaät ñöôïc xaùc nhaän, nhöõng caùo buoäc ñaèng sau caùi cheát cuûa Cha Dieäp ñaõ ñöôïc roõ raøng:
Cuoäc ñieàu tra cuûa Giaùo phaän ñi ñeán keát luaän chaéc chaén raèng caùi cheát cuûa Cha Phanxicoâ Xavier Tröông Böûu Dieäp khoâng lieân quan ñeán "Vieät Minh" hay "Ñaûng Coäng saûn Ñoâng döông" vaø Chuû tòch Hoà Chí Minh.
Treân thöïc teá, "Ñaûng Coäng saûn Ñoâng döông" ñaõ ra "Thoâng caùo töï yù giaûi taùn" vaøo ngaøy 11 thaùng 11 naêm 1945 (Xem: Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam, Vaên kieän Ñaûng toaøn taäp, taäp 8 (1945-1947), NXB Chính trò quoác gia, haø Noäi 2000, trang 19-20).
Coøn Maët traän Vieät Minh luùc baáy giôø ñaët nhieäm vuï troïng taâm laø tìm ñöôïc söï uûng hoä töø taát caû ngöôøi Vieät Nam, baát keå tín ngöôõng toân giaùo (Xem: Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam, Vaên kieän Ñaûng toaøn taäp, taäp 8 (1945-1047), NXB Chính trò quoác gia, Haø Noäi 2000, soá 9, trang 29).
Cuoäc ñieàu tra cuõng chæ ra raèng: caùc chæ thò cuûa Chuû tòch Hoà Chí Minh trong giai ñoaïn ñaàu cuûa neàn ñoäc laäp nöôùc nhaø luoân nhaèm muïc tieâu thuùc ñaåy hoøa bình vaø baûo veä maïng soáng. Döôùi ñaây laø ñoaïn trích trong "Thö göûi Ñoàng Baøo Nam Boä, chieán só ôû tieàn tuyeán, vaø uyû ban haønh chính Nam Boä", ñaêng trong Baùo Cöùu quoác, soá 182, ngaøy 10 thaùng 3 naêm 1946, tröôùc ngaøy Cha Phanxicoâ Xavier Dieäp bò saùt haïi: "#Trong thôøi kyø ñình chieán naøy, söï chuaån bò, söï cuûng coá löïc löôïng, söï toân troïng kyû luaät laø caàn thieát hôn luùc naøo heát. Vaø roài ñaây, sau khi hoøa bình ñaõ thoaû hieäp ñöôïc, thì tinh thaàn phaán ñaáu cuûa anh em vaãn laø nhöõng löïc löôïng quyù baùu ñeå ñaûm baûo cho neàn ñoäc laäp hoaøn toaøn cuûa nöôùc nhaø sau naøy. Chuùng ta caàn phaûi giöõ gìn töøng gioït maùu cuûa ñoàng baøo ñeå xaây ñaép töông lai cuûa Toå quoác. Söï kieán thieát, söï tranh ñaáu chöa keát thuùc, tinh thaàn haêng haùi cuûa ñoàng baøo seõ khoâng bao giôø phaûi e laø khoâng coù cô hoäi haønh ñoäng nöõa. Trong giai ñoaïn môùi cuûa lòch söû nöôùc nhaø hieän nay, tinh thaàn ñoaøn keát cuûa anh em seõ ñöa laïi nhöõng keát quaû toát ñeïp hôn nöõa". (xem: Hoà Chí Minh toaøn taäp, Quyeån 4 (1945-1946), NXB Chính trò Quoác gia - Söï thaät, Haø Noäi 2011, trang 228-229).
(b) Thaùi ñoä cuûa Cha Dieäp ñoái vôùi Vieät Minh nhö theá naøo?
Tình hình xaõ hoäi thôøi baáy giôø khaù phöùc taïp nhö lôøi ngöôøi con trong gia ñình Phaät töû ôû vuøng laân caän Taéc Saäy, laø chuû maûnh ñaát maø Cha Dieäp bò giam giöõ vaø bò gieát vaøo ngaøy 12 thaùng 3 naêm 1946, ñaõ keå laïi nhö sau: "Tình hình chính trò vaø xaõ hoäi ôû vuøng Taéc Saäy vaø Caây Göøa naøy vaøo nhöõng naêm 1945-1946 raát loaïn laïc, giaëc giaõ# Gia ñình toâi phaûi taûn cö ñi choã khaùc ñeå nhaø troáng vaø hai laãm luùa troáng khoâng ngöôøi coi soùc. Thænh thoaûng veà thaêm coi chuùt xíu. Vì theá, nhöõng ngöôøi ta baét vaø nhoát Cha Dieäp vaø baø con ôû Taéc Saäy trong hai laãm luùa cuûa ba toâi".
Cuõng nhö caùc giaùm muïc vaø linh muïc Coâng giaùo Vieät Nam thôøi baáy giôø, Cha Phanxicoâ Xavier Tröông Böûu Dieäp uûng hoä moät quoác gia Vieät Nam ñoäc laäp khoûi moïi cöôøng quoác nöôùc ngoaøi. Tuy nhieân, laäp tröôøng cuûa ngaøi laø uûng hoä moät cuoäc caùch maïng hoøa bình, khoâng phaûi chieán tranh hay baïo löïc. Ñieàu naøy theå hieän raát roõ neùt qua thaùi ñoä cuûa Cha Dieäp ñoái vôùi Vieät Minh. Ngaøi khoâng heà coù aùc caûm vôùi hoï, nhöng khoâng muoán tham gia vaøo caùc hoaït ñoäng quaân söï. Vaø ngaøi ñoái xöû vôùi nhöõng ngöôøi lính bình thöôøng cuûa hoï raát thaân thieän vaø aám aùp nhö vôùi taát caû nhöõng ngöôøi treû tuoåi khaùc.
Nhöõng ngöôøi lính Vieät Minh ôû gaàn Taéc Saäy khoâng ngaàn ngaïi ñeán thaêm Cha Dieäp moät caùch thoaûi maùi, thaäm chí khaù laø thaân thieän, nhö lôøi Baø L., moät giaùo daân, laøm chöùng: "Con khoâng thaáy Cha Dieäp laøm chính trò hay quaân söï. Nhöng con bieát Cha Dieäp coù quan heä giao tieáp toát vôùi heát moïi ngöôøi: ngöôøi Phaùp, ngöôøi Nhaät, ngöôøi Cao Ñaøi; ngöôøi Vieät Minh# ñeán thaêm cha cuõng tieáp chuyeän bình thöôøng".
Coâ M., con gaùi cuûa moät giaùo daân soáng gaàn Cha Dieäp keå veà thaùi ñoä nhö moät ngöôøi cha cuûa Cha Dieäp ñoái vôùi nhöõng ngöôøi lính treû Vieät Minh: "Con khoâng thaáy coù ñoàn boùt, lính boä ñoäi Vieät minh hay lính Phaùp ôû nhaø thôø Taéc Saäy. Sau naøy con nghe ba con noùi laïi laø vaøi boä ñoäi Vieät Minh ñeán gaëp Baùc Dieäp ñeå xin baùnh teùt. Baùc nhôø giaùo daân goùi baùnh teùt ñem cho hoï".
(c) Cha Dieäp coù thoâng ñoàng vôùi quaân ñoäi Phaùp khoâng?
Caâu traû lôøi cho caâu hoûi naøy moät laàn nöõa laø: "Khoâng!". Moät soá lôøi khai coù tuyeân theä cho pheùp cuoäc ñieàu tra keát luaän raèng Cha Dieäp khoâng heà thoâng ñoàng vôùi quaân ñoäi Phaùp.
Baø A., sau khi tuyeân theä ñaõ laøm chöùng: "Con khoâng thaáy Cha Dieäp coù lính ôû nhaø thôø vaø cuõng khoâng coù lieân heä nhieàu vôùi ngöôøi Taây".
OÂng G., moät giaùo daân khaùc, coù caâu traû lôøi chi tieát hôn veà moái quan heä cuûa Cha Dieäp vôùi caùc nhoùm vuõ trang ôû vuøng ñaát beân kia soâng Haäu: "Sau khi Nhaät Boån thaát traän roài, noù môùi trao quyeàn laïi cho ngöôøi Phaùp. Luùc ñoù lính Phaùp ñaõ trôû laïi ñoùng ñoàn ôû Hoä Phoøng, caùch Taéc Saäy khoaûng 2km. Theo con hieåu, ngöôøi Phaùp toân troïng ñaïo Thieân Chuùa. Khi Taây ñi ruoàng, ngöôøi löông giaùo ñeàu tuï veà nhaø thôø. Luùc ñoù Cha Dieäp ra ñöùng tröôùc nhaø thôø. Taây vaø 'Thoå' [Khmer] thaáy cha thì boû ñi luoân# Cha chæ chaêm soùc con chieân maø thoâi. Cha khoâng coù lính traùng ñeå giöõ nhaø thôø. Vôùi quaân ñoäi Phaùp vaø lính ñaùnh thueâ cuûa hoï, moái quan heä raát caêng thaúng, nhöng baèng nhaân caùch cuûa mình, Cha Dieäp ñaõ buoäc hoï phaûi toân troïng thöôøng daân".
Baø H. giaûi thích theâm: "Vaøo thôøi ñoù, ôû Taéc Saäy loaïn laïc, baát an. Lính Taây vaø lính Thoå ôû Hoä Phoøng thænh thoaûng ñi ruoàng ôû Taéc Saäy. Hoï ñeán baét ñaøn baø con nít, neân Cha thöôøng keâu moïi ngöôøi ñeán nhaø thôø taäp trung ñeå cha maëc aùo doøng ñöùng baûo veä. Nhieàu ngöôøi phaûi boû xöù Taéc Saäy taûn cö ñi caùc nôi khaùc".
Baø Nh., moät giaùo daân khaùc, giaûi thích caùch Cha Dieäp kieân quyeát töø choái baát kyø söï baûo veä naøo cuûa Phaùp: "OÂng Coá Dieäp khoâng laøm chính trò, quaân söï gì heát. OÂng coá chæ lo laøm vieäc cuûa Linh muïc. Thænh thoaûng coù oâng Taây baø Ñaàm ñeán nhaø thôø Taéc Saäy ñi leã Giaùng Sinh, chöù khoâng ñeán thaêm cha# Vì caùc 'oâng bieän Hoï' bieát vuï vieäc tranh chaáp ñaát ñai vôùi nhaø thôø khieán ngöôøi ta thuø gheùt, neân môùi khuyeân ngaøi ñi laùnh naïn moät thôøi gian. Nhöng OÂng Coá khoâng chòu. OÂng Coá noùi: 'Cheát soáng ôû giöõa hoï ñaïo. Ai muoán gieát oâng Coá thì gieát!'. Nhöng con bieát caùc oâng bieän coù ñem cha ñi laùnh naïn ban ñeâm ôû beân kia soâng. Nhieàu laàn hoï muoán baét Cha Dieäp ban ñeâm nhöng khoâng gaëp cha. Vì theá, hoï tính chuyeän baét Cha Dieäp ban ngaøy".
Cuoái cuøng, moät nhaân chöùng laøm chöùng raèng Cha Dieäp ñaõ baùc boû nhöõng ñeà nghò thöïc teá maø ngöôøi Phaùp ñöa ra: "Con hoài ñoù con coøn nhoû. Nhöng con nghe ngöôøi lôùn ôû Taéc Saäy keå laïi raèng thaèng Phaùp laïi noùi vôùi cha raèng cho giaùo daân ñi lính cho noù, thì noù cho suùng giöõ nhaø thôø. Nhöng cha khoâng chòu. Cha noùi: 'Khoâng. Linh muïc thì caàn gì suùng oáng. Linh muïc chaêm soùc baày chieân vaø soáng vôùi baày chieân theo chaân Chuùa, chöù khoâng theo phe phaùi chính trò naøo'".
(d) AÂm möu gieát ngöôøi
Caâu hoûi sau ñaây neân ñaët ra: Taïi sao Cha Phanxicoâ Xavier Tröông Böûu Dieäp laø moät linh muïc ngheøo, khieâm toán, trong moät hoï ñaïo taàm thöôøng maø laïi bò saùt haïi? Ai seõ ñöôïc lôïi khi gieát Cha Dieäp?
Tranh chaáp thöïc söï maø Cha Dieäp coù lieân quan laø vôùi moät soá ít ñòa chuû. Trong cuoäc tranh chaáp naøy, Cha Dieäp ñaõ kieân quyeát baûo veä quyeàn lôïi cuûa nhöõng ngöôøi ngheøo, nhöõng ngöôøi thaáp keùm trong xaõ hoäi caàn coù ñaát ñai ñeå sinh soáng. Cuõng vaäy, Cha baûo veä quyeàn lôïi cuûa Giaùo hoäi, maø cuï theå laø giaùo xöù, trong vieäc quaûn lyù ñaát ñai maø giaùo xöù sôû höõu ñeå giuùp ñôõ nhöõng gia ñình khoù khaên, phaàn ñoâng laø nhöõng ngöôøi chaïy naïn ñoùi. Moät soá ñòa chuû khoâng chaáp nhaän ñieàu ñoù, vaø tuyeân boá taát caû ñaát khai hoang trong khu vöïc laø lôïi ích rieâng cuûa hoï. Nhieàu nhaân chöùng, chuû yeáu laø giaùo daân, cho bieát roõ danh tính vaø caùch thöùc thaâu toùm ñaát ñai cuûa nhöõng keû tham voïng ñoù. Ví duï:
Baø L. cho bieát: "Con bieát moät oâng ñieàn chuû teân goïi laø OÂng chuû Z. coù tranh chaáp ñaát ñai vôùi Cha Dieäp. OÂng Chuû Z. laán ranh ñaát Nhaø Chung. Cha Dieäp phaûi ñöa ra toøa vaø cha thaéng kieän".
OÂng Q. keå raèng: "Con nghe noùi vì lyù do tranh chaáp ñaát ñai ôû Ñoàng Goø. OÂng Chuû Z. tranh chaáp ñaát vôùi Cha Dieäp, nhöng oâng aáy thua kieän. OÂng phe phaùi vôùi caùc chuû ñaát khaùc, tìm caùch baét Cha Dieäp. OÂng chuû Z. laø ngöôøi chuû möu".
Baø A. coù nhaéc ñeán teân moät ñòa chuû khaùc ñöôïc ñaøo taïo ôû Phaùp. Ngöôøi naøy coù theå ñaõ trôû thaønh moät trong nhöõng ñoàng phaïm cuûa oâng Z.: "Moïi ngöôøi yeâu meán Cha, ngoaïi tröø oâng Ba Y. Moät laàn con ñaõ nghe oâng ta tranh luaän vôùi Cha Dieäp vaø goïi 'maøy' vaø 'tao' vôùi Cha".
Baø Nh. laøm chöùng raèng: "Coøn theâm moät caùi nhaø thôø ôû vuøng bieån nöõa goïi laø nhaø thôø An Haûi. OÂng chuû Z. ñöôïc chính quyeàn ngöôøi Phaùp cho oâng ta khai khaån ñaát ñai vaø hoùa ñaát maáy ngaøn coâng ôû vuøng bieån. Cha Dieäp xin chính quyeàn Phaùp ñaát ñeå xaây nhaø thôø. Chính quyeàn Phaùp ñoàng yù. Hoï laáy laïi moät soá ñaát cuûa oâng Chuû Z. vaø cho Cha Dieäp ñeå xaây nhaø thôø vaø cho giaùo daân ngheøo laøm ruoäng sinh soáng. Cha Dieäp ñaõ xaây nhaø thôø An Haûi vaø ñem daân xuoáng döôùi ñoù sinh soáng. Hoài ñoù, con coù xuoáng nhaø thôø An Haûi haùt leã. Töø ñoù, oâng chuû Z. sinh ra thuø gheùt Cha Dieäp vì oâng bò maát quyeàn lôïi. Con nghe maáy oâng Bieän noùi chuyeän vôùi nhau veà oâng chuû Z. nhö vaäy".
Nhaân chöùng cuoái cuøng khaúng ñònh chaéc chaén söï toàn taïi cuûa moät aâm möu gieát Cha Phanxicoâ Xavier Tröông Böûu Dieäp. Coâ N. khai: "Con nghe dö luaän cho raèng, hoài ñoù coù oâng chuû Z. tranh chaáp ñaát ñai ôû bieån Gaønh Haøo vôùi Cha Dieäp. OÂng chuû Z. laø ngöôøi giaàu coù. Cha con noùi laïi raèng Cha Dieäp coù giaáy tôø ñaát ñai, coøn oâng chuû Z. khoâng coù giaáy neân oâng ta thua kieän. Do ñoù, maáy naêm sau, khi Cha Dieäp môøi oâng Chuû Z. ñi döï leã Noel, oâng khoâng coøn ñi leã nöõa. Sau naøy, oâng möôùn ngöôøi ta gieát Cha Dieäp".
5. YÙ nghóa cuûa cuoäc ñôøi vaø caùi cheát cuûa Cha Phanxicoâ Xavier Tröông Böûu Dieäp
Töø nhieàu naêm nay, raát nhieàu ngöôøi, thuoäc moïi taàng lôùp xaõ hoäi vaø hoaøn caûnh khaùc nhau, töø khaép nôi treân ñaát nöôùc vaø caû töø nöôùc ngoaøi, thuoäc nhieàu toân giaùo - tín ngöôõng - nieàm tin khaùc nhau... ñoå veà moä phaàn cuûa Cha Phanxicoâ Xavier Tröông Böûu Dieäp taïi Taéc Saäy, thuoäc Giaùo phaän Caàn Thô. Vaø raát nhieàu ngöôøi, löông cuõng nhö giaùo, khi ñeán vôùi Cha Dieäp ñaõ nhaän ñöôïc nhieàu ôn laønh qua söï caàu baàu cuûa ngaøi. Baèng chöùng huøng hoàn nhaát veà lôøi caàu baàu cuûa ngaøi laø raát nhieàu lôøi taï ôn ñöôïc daâng leân cho ngaøi qua nhöõng baûng taï ôn nôi trung taâm haønh höông Taéc Saäy. Nhieàu ngöôøi ñeán vôùi ngaøi vaø qua lôøi baàu cöû cuûa ngaøi, hoï ñaõ ñeán gaàn vôùi Thieân Chuùa, Ñaáng maø ngaøi ñaõ suoát ñôøi toân thôø vaø taän taâm phuïc vuï.
Giaùo phaän Caàn Thô ñaõ noã löïc chaøo ñoùn moïi ngöôøi nhö caùch thöùc maø Cha Dieäp ñaõ chaøo ñoùn nhöõng ngöôøi gaëp khoù khaên. Caùc linh muïc ñöôïc Giaùm muïc yeâu caàu höôùng daãn vaø hoã trôï tinh thaàn vaø vaät chaát cho khaùch haønh höông. Vaø sau khi ñaõ ghi nhaän, tìm hieåu vaø chöùng thöïc veà yù nghóa cuûa loøng moä meán Cha Phanxicoâ Xavier Tröông Böûu Dieäp cuûa ñoâng ñaûo daân chuùng, vaø cöùu xeùt caùch thaän troïng vaø khoân ngoan döôùi söï soi saùng cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn, sao cho phuø hôïp vôùi ñöùc tin Coâng Giaùo vaø quy taéc soáng Ñaïo, Giaùo phaän Caàn Thô ñaõ thænh caàu Ñöùc Giaùo Hoaøng xem xeùt vaø pheâ chuaån veà cuoäc ñieàu tra maø Giaùo phaän ñaõ tieán haønh töø naêm 2011 ñeán nay.
Ñöùc Giaùo hoaøng Phanxicoâ ñaõ traû lôøi cho thænh caàu cuûa Giaùo phaän Caàn Thô vaøo ngaøy 25 thaùng 11 naêm 2024, khi ngaøi tuyeân boá raèng: "Cha Tröông Böûu Dieäp ñaõ bò gieát vì loøng thuø gheùt ñöùc tin vaøo ngaøy 12 thaùng 3 naêm 1946" vaø truyeàn coâng boá söï thaät aáy cho taát caû moïi thaønh phaàn trong Giaùo hoäi Coâng Giaùo vaø cho taát caû nhöõng ngöôøi thaønh taâm thieän chí.
5.1. Lôøi tuyeân boá ñoù coù yù nghóa gì?
Trong suoát cuoäc ñôøi mình, Cha Phanxicoâ Xavier Tröông Böûu Dieäp ñaõ trôû neân taát caû cho moïi ngöôøi ñeå phuïc vuï moïi ngöôøi, vaø daønh tình caûm ñaëc bieät cho nhöõng ngöôøi deã bò toån thöông nhaát: treû em, ngöôøi giaø, ngöôøi beänh vaø ngöôøi ngheøo.
- Ñoái maët vôùi söï laïm duïng cuûa caùc baêng nhoùm vuõ trang, Cha ñaõ baûo veä nhöõng ngöôøi yeáu theá nhaát: phuï nöõ, thieáu nöõ, vaø treû em.
- Ñoái vôùi nhöõng anh chò em baát haïnh, ñaëc bieät nhöõng naïn nhaân cuûa naïn ñoùi naêm 1945, Cha ñaõ khoân ngoan toå chöùc caùc hoaït ñoäng cöùu trôï hieäu quaû.
- Ñoái vôùi vieäc quaûn lyù ñaát ñai taäp theå, Cha ñaõ ra söùc baûo veä khoâng vì lôïi ích caù nhaân, maø laø ñeå baûo veä quyeàn lôïi cuûa ngöôøi ngheøo.
- Ñoái vôùi vieäc muïc vuï cuûa moät muïc töû giöõa ñoaøn chieân, Cha ñaõ soáng vaø cheát vì nieàm tin, Cha khoâng phaân bieät ñoái xöû, traùi laïi, luoân chaïnh loøng thöông xoùt moïi ngöôøi, cho duø hoï thuoäc taàng lôùp xaõ hoäi naøo, coù quan ñieåm chính trò ra sao, hoaëc thuoäc veà tín ngöôõng naøo...
- Laø moät ngöôøi yeâu chuoäng hoøa bình vaø laø baïn cuûa moïi ngöôøi, Cha khoâng khinh mieät hay thuø gheùt ai, vaø luoân töø choái tham gia vaøo caùc haønh ñoäng vuõ trang choáng laïi ñoàng baøo cuûa mình, duø thuoäc phe phaùi naøo, thaäm chí coøn töø choái vuõ khí ñeå töï veä.
- Cha ñaõ cheát vì nhöõng lyù töôûng treân ñaây, vaø moïi ngöôøi bieát ñeán Cha ñeàu yeâu meán, cho duø hoï thuoäc toân giaùo hay chính kieán khaùc nhau.
- Tuy nhieân, Cha ñaõ trôû thaønh naïn nhaân cuûa moät soá ít keû muoán chieám ñoaït taøi saûn cuûa ngöôøi ngheøo.
5.2. Thaät söï, Cha Phanxicoâ Xavier Tröông Böûu Dieäp ñaõ cheát vì ñöùc tin vaø ñeå baûo veä quyeàn lôïi cuûa ngöôøi ngheøo
Ngöôøi Coâng giaùo giôø ñaây goïi Cha Phanxicoâ Xavier Tröông Böûu Dieäp laø "Vò Töû ñaïo" vì Cha ñaõ hy sinh maïng soáng cuûa mình cho nhöõng ngöôøi ñöôïc giao phoù cho Cha, ñeå baûo veä ñöùc tin Kitoâ giaùo, vaø caùc ñöùc tính yeâu thöông, coâng baèng vaø hoøa bình - laø nhöõng ñieàu khoâng theå taùch rôøi khoûi ñöùc tin Kitoâ giaùo.
Ngöôøi Coâng giaùo muoán toân phong Cha Phanxicoâ Xavier Tröông Böûu Dieäp laø "Chaân phöôùc Töû ñaïo" vì Cha ñaõ theå hieän thaät roõ neùt qua cuoäc soáng vaø caùi cheát cuûa mình caùc Moái Phuùc thaät trong Phuùc AÂm: "Phuùc cho anh em laø nhöõng keû ngheøo khoù... Phuùc cho anh em laø nhöõng keû baây giôø ñang phaûi ñoùi# Phuùc cho anh em laø nhöõng keû baây giôø ñang phaûi khoùc... Phuùc cho anh em khi vì Con Ngöôøi maø bò ngöôøi ta oaùn gheùt, khai tröø, sæ vaû vaø bò xoùa teân nhö ñoà xaáu xa..." (Lc 6, 20-22)