Chaân phöôùc Eliswa Vakayil,
ngöôøi tieân phong ñôøi soáng nöõ tu taïi AÁn Ñoä
Chaân phöôùc Eliswa Vakayil, ngöôøi tieân phong ñôøi soáng nöõ tu taïi AÁn Ñoä.
Phuùc Nhaïc
Kerala (RVA News 11-11-2025) - Nhö chuùng toâi ñaõ ñöa tin, chieàu ngaøy 08 thaùng Möôøi Moät naêm 2025, Ñöùc Hoàng y Sebastian Francis, Giaùm muïc Giaùo phaän Penang (Malaysia), ñaõ ñaïi dieän Ñöùc Thaùnh cha Leâoâ XIV chuû söï thaùnh leã taïi Kochi, bang Kerala, AÁn Ñoä, ñeå toân phong chaân phöôùc cho nöõ tu Eliswa Vakayil, vò saùng laäp Doøng Ba Caùt Minh nhaët pheùp (TOCD), doøng baûn xöù ñaàu tieân daønh cho nöõ giôùi taïi AÁn Ñoä.
Thaùnh leã ñöôïc cöû haønh taïi quaûng tröôøng tröôùc Ñeàn thaùnh Ñöùc Meï Cöùu Chuoäc ôû Vallarpadam, Kochi. Trong soá caùc vò ñoàng teá, coù Ñöùc Toång giaùm muïc Leopoldo Girelli, Söù thaàn Toøa Thaùnh taïi AÁn Ñoä vaø Nepal, Ñöùc Toång giaùm muïc Joseph Kalathiparambil cuûa Toång giaùo phaän Verapoly sôû taïi, ñoâng ñaûo caùc giaùm muïc, linh muïc, tröôùc söï hieän dieän cuûa caùc tu só vaø giaùo daân, ñaëc bieät laø Meï Antony Shahila, Beà treân Toång quyeàn Doøng Nöõ Caùt Minh Teâreâsa (CTC), cuøng vôùi cha Miguel Maùrquez Calle, Beà treân Toång quyeàn, vaø cha Marco Chiesa, Beà treân phoù cuûa Doøng Caùt Minh nhaët pheùp (OCD).
Thaân theá
Eliswa Vareed Vakayil chaøo ñôøi ngaøy 15 thaùng Möôøi naêm 1831 taïi giaùo xöù Thaùnh Giaù Milagres ôû Ochanthuruth, thuoäc bang Kerala (AÁn Ñoä) vaø thuoäc Ñòa phaän Ñaïi dieän Toâng toøa Verapoly (nay laø Toång giaùo phaän). Chò laø tröôûng nöõ cuûa oâng Thomman vaø baø Thanda (Kathreena), moät gia ñình ñieàn chuû giaøu coù vaø raát ñaïo ñöùc.
Ngay töø thôøi thô aáu, Eliswa ñaõ coù khuynh höôùng maïnh veà ñôøi soáng caàu nguyeän vaø haõm mình, khieán nhieàu ngöôøi thaùn phuïc, ñaëc bieät chò coù loøng suøng kính Chuùa Gieâsu Thaùnh Theå vaø Ñöùc Trinh Nöõ Maria. Chò cuõng raát quan taâm ñeán ngöôøi ngheøo vaø nhöõng ngöôøi baát haïnh. Veà hoïc vaán, chò ñöôïc moät thaày giaùo daïy tö truyeàn ñaït nhöõng kieán thöùc caên baûn.
Keát hoân ôû tuoåi 16, laøm meï ôû tuoåi 20, goùa choàng ôû tuoåi 21, Eliswa mong muoán daâng mình ñeå phuïc vuï ngöôøi ngheøo, nhöng theo phong tuïc AÁn Ñoä thôøi baáy giôø, caùc thieáu nöõ thöôøng ñöôïc cha meï saép ñaët hoân nhaân. Vì theá, naêm 1847, khi 16 tuoåi, chò keát hoân vôùi oâng Vatharu Vakayil, moät thöông gia ôû Koonammavu, nôi caùc nhaø truyeàn giaùo Doøng Caùt Minh nhaët pheùp (Carmelitani Scalzi) ñang hoaït ñoäng maïnh meõ.
Ngaøy 21 thaùng Tö naêm 1850, chò sinh ñöôïc moät con gaùi teân laø Anna. Tuy nhieân, chæ hôn moät naêm sau, choàng chò laâm beänh naëng vaø qua ñôøi. Khi aáy, Eliswa môùi 20 tuoåi. Duø nhieàu ngöôøi khuyeân taùi giaù, nhöng chò kieân quyeát töø choái. Cuøng vôùi con gaùi, chò ñeán soáng trong moät tuùp leàu nhoû töøng laø kho luùa, daønh ñôøi mình cho vieäc caàu nguyeän, chieâm nieäm vaø thaêm vieáng, giuùp ñôõ ngöôøi ngheøo vaø beänh nhaân, ñaëc bieät laø taïi giaùo xöù Thaùnh Philomena ôû Koonammavu.
Ôn soi saùng vaø cuoäc gaëp gôõ cha Leopoldo Beccaro
Moät buoåi saùng naêm 1862, khi vaøo nhaø thôø quyø caàu nguyeän, Eliswa daâng leân Chuùa taát caû noãi öu tö cuûa mình. Trong thinh laëng aáy, chò caûm thaáy ôn Chuùa soi saùng thuùc ñaåy taän hieán cho Chuùa theo linh ñaïo Caùt Minh.
Chò chia seû ôn goïi aáy vôùi cha Leopoldo Beccaro, moät linh muïc Doøng Caùt Minh nhaët pheùp ngöôøi YÙ ñang phuïc vuï taïi Koonammavu. Cha Leopoldo khuyeân chò chôø ñôïi vaø caàu nguyeän theâm, trong khi chính cha cuõng caàu xin ñeå phaân ñònh thaùnh yù Chuùa. Trong boán naêm tieáp theo, Eliswa tieáp tuïc soáng ñôøi ñôn sô, cuøng con gaùi Anna vaø em gaùi Thresia, hai ngöôøi cuõng bò thu huùt vì göông caàu nguyeän vaø phuïc vuï cuûa chò.
Söï khai sinh Doøng Ba Caùt Minh nhaët pheùp
Sau thôøi gian phaân ñònh, cha Leopoldo trình baøy tröôøng hôïp cuûa Eliswa leân Ñöùc cha Bernardino Baccinelli, Ñaïi dieän Toâng toøa Verapoly. Ngaøi raát vui möøng, nhaát laø khi bieát cha Thomas Guyommar Panambil, thö kyù cuûa ngaøi, chính laø caäu ruoät cuûa Eliswa.
Ñöùc cha xin cha Leopoldo döïng moät ngoâi nhaø tre nhoû coù ba gian - moät phoøng caàu nguyeän, moät beáp vaø moät phoøng aên - treân phaàn ñaát cuûa Eliswa. Chính ngaøi ñaõ ban cho ba phuï nöõ aáy nhöõng höôùng daãn tu trì, döïa theo Hieán phaùp cuûa caùc nöõ tu Caùt Minh ôû Genova, baéc YÙ.
Ngaøy 12 thaùng Hai naêm 1866, Ñöùc cha Baccinelli chính thöùc chaáp thuaän cho Eliswa, Anna vaø Thresia gia nhaäp Doøng Caùt Minh, qua moät saéc leänh. Ngaøy hoâm sau, cha Leopoldo trao cho caùc chò AÙo Ñöùc Baø Caùt Minh, vaø hoï baét ñaàu soáng trong ngoâi nhaø tre. Ñoù chính laø ngaøy khai sinh cuûa Doøng Ba Nöõ Caùt Minh nhaët pheùp (TODC) - doøng nöõ ñaàu tieân taïi bang Kerala.
Eliswa vaø hai chò khaùc ñeà ra höôùng ñi roõ raøng cho coäng ñoaøn: lieân keát chieâm nieäm vaø hoaït ñoäng, ñaëc bieät trong vieäc giaùo duïc caùc thieáu nöõ vaø giuùp ñôõ ngöôøi ngheøo. Caû ba ñeàu thuoäc nghi leã Latinh, nhöng ngay hoâm sau, hoï ñaõ ñoùn nhaän moät goùa phuï thuoäc nghi leã Syro-Malabar xin nhaäp coäng ñoaøn.
Tu vieän môùi vaø khaán doøng
Khi soá chò em ngaøy caøng taêng, ngoâi nhaø tre trôû neân chaät choäi. Theo chæ daãn cuûa Ñöùc cha, moät tu vieän hai taàng môùi ñöôïc xaây taïi Thalachuva Parambu, vaø ñöôïc cha Leopoldo laøm pheùp, ngaøy 27 thaùng Ba naêm 1867, daâng kính thaùnh Teâreâsa.
Cuøng ngaøy, Eliswa vaø caùc baïn baét ñaàu vaøo nhaø taäp, maëc tu phuïc Caùt Minh, vaø ngaøy 16 thaùng Baûy naêm 1868, caùc chò tuyeân khaán; töø ñoù, Eliswa trôû thaønh Meï Elisabetta Trinh Nöõ Maria (Eliswa laø phieân aâm AÁn Ñoä cuûa teân Elisabetta), Beà treân tieân khôûi cuûa coäng ñoaøn.
Cuoäc chia taùch giöõa hai nghi leã
Naêm 1887, theo Saéc leänh "Quod iam pridem" cuûa Ñöùc Giaùo hoaøng Leâoâ XIII, Giaùo hoäi Syro-Malabar ñöôïc taùch khoûi Haøng giaùo phaåm Coâng giaùo Latinh. Vì theá, caùc nöõ tu thuoäc nghi leã Syro-Malabar taïi tu vieän Thaùnh Teâreâsa cuõng bò chuyeån sang quyeàn taøi phaùn cuûa Ñöùc giaùm muïc Syro-Malabar ôû Trichur.
Tuy saéc leänh quy ñònh khoâng ñöôïc thay ñoåi ñôøi soáng coäng ñoaøn noäi boä, nhöng toái ngaøy 16 thaùng Chín naêm 1890, Ñöùc cha Adolphin Medillikot baát ngôø ñeán tu vieän vaø buoäc caùc nöõ tu Latinh phaûi di chuyeån sang ñòa phaän khaùc, vaø ngaøi thay theá hoï baèng caùc nöõ tu nghi leã ñoâng phöông Syro-Malabar.
Hai doøng, moät con ñöôøng môùi
Meï Elisabetta im laëng vaâng phuïc, cuøng caùc chò em Latinh rôøi tu vieän vaøo saùng hoâm sau, khoâng moät lôøi oaùn traùch. Ñöùc Toång giaùm muïc Verapoly cho caùc chò taïm truù taïi tu vieän cuûa moät doøng môùi laø Doøng Thaùnh Teâreâsa ôû Ernakulam. Taïi ñaây, Meï Teâreâsa - ngöôøi saùng laäp doøng môùi - ñoùn tieáp caùc chò noàng haäu. Ngaøy 11 thaùng Möôøi Moät naêm 1890, caùc chò chuyeån ñeán tu vieän môùi ôû Varapuzha, ñöôïc daâng kính Thaùnh Giuse.
Töø ñoù coù hai hoäi doøng nöõ ñoäc laäp:
- Doøng Nöõ Caùt Minh Teâreâsa (CTC) theo nghi leã Latinh
- Doøng Nöõ Ñöùc Meï Nuùi Caùt Minh (CMC) theo nghi leã Syro-Malabar
Phöông thöùc giaùo duïc cuûa Meï Elisabetta
Taïi tu vieän Thaùnh Giuse ôû Varapuzha, Meï Elisabetta ñaûm nhieäm vai troø Beà treân, Giaùm taäp vaø giaùo vieân, ñaëc bieät vôùi caùc treû moà coâi. Meï thöôøng daïy caùc chò em raèng: "Ñieàu duy nhaát maø loøng chuùng ta khao khaùt chính laø "THIEÂN CHUÙA". Hai vò ñoàng saùng laäp - con gaùi Meï Anna (qua ñôøi naêm 21 tuoåi) vaø em gaùi Meï Thresia - ñeàu ñaõ ñöôïc Chuùa goïi veà tröôùc Meï.
Thôøi baáy giôø, phuï nöõ taïi Kerala haàu nhö khoâng ñöôïc hoïc haønh, nhöng Meï Elisabetta ñaõ môû tröôøng hoïc vaø kyù tuùc xaù ñaàu tieân daønh cho nöõ sinh, daïy hoï ñoïc, vieát, tính toaùn, laøm vieäc thuû coâng nhö laøm traøng chuoãi Maân coâi, cuøng vôùi hoïc giaùo lyù vaø ñaïo ñöùc Kitoâ. Meï thaêng tieán phaåm giaù con ngöôøi, choáng laïi cheá ñoä giai caáp vaø naïn doát naùt, giuùp phuï nöõ yù thöùc mình laø con caùi Thieân Chuùa.
Qua ñôøi vaø danh thôm thaùnh thieän
Meï Elisabetta qua ñôøi ngaøy 18 thaùng Baûy naêm 1913, höôûng thoï 82 tuoåi. Thi haøi Meï ñöôïc an taùng tröôùc Vöông cung thaùnh ñöôøng Ñöùc Meï Nuùi Caùt Minh vaø Thaùnh Giuse ôû Varapuzha, sau ñoù ñöôïc di dôøi vaøo moä phaàn trong tu vieän, vaø töø naêm 1997, ñöôïc ñaët trong nguyeän ñöôøng Smruthi Mandhiram, caïnh tu vieän Thaùnh Giuse ôû cuøng thaønh phoá.
Ngay sau khi qua ñôøi, Meï ñöôïc goïi laø "Prapancha Viraktha", nghóa laø ngöôøi hoaøn toaøn taùch bieät khoûi nhöõng söï traàn theá. Nhôø coâng trình giaùo duïc vaø phuïc vuï cuûa Meï cho phuï nöõ AÁn Ñoä, Doøng Meï Nuùi Caùt Minh (CMC) ñaõ khôûi xöôùng aùn phong thaùnh cho Meï.
Tieán trình phong chaân phöôùc
Sau khi ñöôïc Boä Phong thaùnh chaáp thuaän, ngaøy 06 thaùng Ba naêm 2008, aùn phong thaùnh caáp giaùo phaän môû taïi Verapoly, ngaøy 30 thaùng Ba naêm 2008 vaø keát thuùc ngaøy 05 thaùng Möôøi Moät naêm 2017, sau chín naêm ñieàu tra ôû caáp giaùo phaän vaø hoà sô ñöôïc chuyeån veà Boä Phong thaùnh.
Taïi ñaây, hoà sô ñöôïc xaùc nhaän hôïp leä vaø ngaøy 18 thaùng Naêm naêm 2021, caùc chuyeân gia lòch söû cuûa Boä Phong thaùnh chaáp thuaän tính xaùc thöïc; cuøng naêm ñoù, hoà sô ñuùc keát veà caùc nhaân ñöùc (Positio super virtutibus) ñöôïc trình leân.
Ngaøy 20 thaùng Möôøi Hai naêm 2022, caùc thaàn hoïc gia nhaát trí coâng nhaän caùc nhaân ñöùc anh huøng cuûa baø; vaø ngaøy 07 thaùng Möôøi Moät naêm 2023, caùc Hoàng y vaø Giaùm muïc thaønh vieân cuûa Boä Phong thaùnh cuõng boû phieáu thuaän.
Ngaøy 08 thaùng Möôøi Moät naêm 2023, Ñöùc Thaùnh cha Phanxicoâ pheâ chuaån Saéc leänh veà caùc nhaân ñöùc cuûa Meï Elisabetta vaø töø ñoù, Meï ñöôïc goïi laø "Ñaáng ñaùng kính" (Venerabile).
Pheùp laï cho vieäc phong chaân phöôùc
Tröôøng hôïp ñöôïc Boä Phong thaùnh coâng nhaän lieân quan ñeán moät thai nhi bò nghi hôû haøm eách, ñöôïc sieâu aâm ngaøy 24 vaø 25 thaùng Naêm naêm 2005, taïi Beänh vieän Lourdes ôû Ernakulam.
Moät nöõ tu Doøng Caùt Minh Teâreâsa, Giaùm ñoác ñieàu döôõng vaø beà treân nhaø doøng, ñaõ gaëp meï cuûa thai nhi vaø trao cho baø aûnh Meï Elisabetta cuøng lôøi kinh khaån caàu. Caû gia ñình vaø coäng ñoaøn cuøng caàu nguyeän lieân tieáp hai ngaøy, vaø khi em beù ñöôïc sinh baèng phöông phaùp moå, ngaøy 29 thaùng Saùu naêm 2005, beù hoaøn toaøn khoûe maïnh, khoâng coù baát cöù dò taät naøo.
Xeùt duyeät vaø coâng nhaän pheùp laï
Ngaøy 12 thaùng Gieâng naêm 2018, hoà sô ñieàu tra caáp giaùo phaän ñöôïc Toøa Thaùnh xaùc nhaän hôïp leä. Ngaøy 11 thaùng Gieâng naêm 2024, Hoäi ñoàng Y khoa cuûa Boä Phong thaùnh boû phieáu ñoàng thuaän hoaøn toaøn, coâng nhaän söï chöõa laønh khoâng theå giaûi thích baèng y hoïc.
Ngaøy 26 thaùng Möôøi Moät naêm 2024, Hoäi ñoàng Thaàn hoïc cuõng khaúng ñònh moái lieân heä roõ raøng giöõa lôøi caàu nguyeän vaø söï can thieäp cuûa Meï Elisabetta. Sau cuøng, caùc Hoàng y vaø Giaùm muïc cuûa Boä Phong thaùnh bieåu quyeát thuaän, vaø ngaøy 14 thaùng Tö naêm 2025, Ñöùc Thaùnh cha Phanxicoâ pheâ chuaån saéc leänh coâng nhaän pheùp laï, môû ñöôøng cho vieäc phong chaân phöôùc.
Leã phong chaân phöôùc
Thaùnh leã phong chaân phöôùc ñöôïc cöû haønh vaøo ngaøy 08 thaùng Möôøi Moät naêm 2025 taïi Vöông cung thaùnh ñöôøng Ñöùc Meï Cöùu Chuoäc ôû Vallarpadam, do Ñöùc Hoàng y Sebastian Francis, Toång giaùm muïc Penang (Malaysia, goác bang Kerala), ñaïi dieän Ñöùc Giaùo hoaøng Leâoâ XIV, cöû haønh.
Trong baøi giaûng thaùnh leã toân phong, Ñöùc Hoàng y Francis noùi: "Caâu chuyeän ñôøi cuûa Meï Eliswa phaûn aùnh haønh trình cuûa moïi vò thaùnh - moät lôøi "xin vaâng" cuï theå, beàn bæ vaø trung thaønh trong moïi hoaøn caûnh maø Thieân Chuùa ñaët ñeå."
Ñöùc Hoàng y cuõng nhaán maïnh ñeán loøng yeâu meán Thaùnh Theå, loøng suøng kính Ñöùc Trinh Nöõ Maria, vaø ñaëc bieät laø söï caûm thoâng vaø loøng thöông xoùt maø Meï daønh cho ngöôøi ngheøo vaø nhöõng ngöôøi keùm may maén.
Tröôùc khi daán thaân vaøo ñôøi soáng thaùnh hieán, meï Eliswa ñaõ töøng laø vôï, laø meï vaø roài laø goùa phuï. Chính "qua nhöõng kinh nghieäm baûn thaân aáy," vò chaân phöôùc "ñaõ hieåu saâu saéc nhu caàu cuûa moïi ngöôøi phuï nöõ."
Vôùi ñôøi soáng chieâm nieäm tröôùc Thaùnh Theå vaø nhöõng haønh ñoäng baùc aùi khoâng ngöøng, meï ñeå Chuùa Thaùnh Thaàn bieán ñoåi chính mình - töø ngöôøi vôï vaø ngöôøi meï trôû thaønh hieàn theâ cuûa Ñöùc Kitoâ vaø meï thieâng lieâng cuûa nhieàu ngöôøi.
Ngöôøi tieân phong treân haønh trình cuûa Giaùo hoäi
Soáng trong giai ñoaïn 1831-1913, Meï Vakayil laø ngöôøi tieân phong trong ñôøi soáng tu trì taïi Kerala, môû ra con ñöôøng cho phuï nöõ Coâng giaùo thuoäc caû hai nghi leã La-tinh vaø Syro-Malabar. Cuoäc soáng ñöùc tin göông maãu cuûa Meï cuõng laø nguoàn caûm höùng cho em ruoät Thresia vaø con gaùi Anna, nhöõng ngöôøi cuøng böôùc theo meï trong ôn goïi thaùnh hieán.
Ñöùc Hoàng y Francis khaúng ñònh raèng taàm nhìn bao dung cuûa Meï Eliswa "ñi tröôùc thôøi ñaïi" vaø laø moät bieåu hieän soáng ñoäng cuûa tính hieäp haønh trong Giaùo hoäi - cuøng nhau böôùc ñi trong hieäp thoâng, laéng nghe vaø phaân ñònh. Nieàm tin vöõng vaøng cuûa Meï baét nguoàn saâu xa trong linh ñaïo, taàm nhìn vaø söù vuï cuûa moät ngöôøi moân ñeä trung tín cuûa Ñöùc Kitoâ - ñoù cuõng laø traùi tim cuûa tinh thaàn hieäp haønh.
Daán thaân cho giaùo duïc phuï nöõ
Meï Eliswa coøn noåi baät vôùi tinh thaàn taän tuïy trong vieäc giaùo duïc, theå hieän qua vieäc thaønh laäp tröôøng hoïc, coâ nhi vieän vaø tröôøng noäi truù daønh cho nöõ sinh, cuøng vôùi söù vuï chaêm soùc muïc vuï cho nhöõng phuï nöõ ngheøo vaø bò gaït ra beân leà.
Theo Ñöùc Hoàng y Francis, "nhôø vöôït qua moïi ranh giôùi, Meï Eliswa ñaõ trôû neân ngöôøi coù theå ñaùnh ñoäng con tim cuûa moïi tín höõu Coâng giaùo, moïi coâng daân AÁn Ñoä vaø toaøn theå nhaân loaïi."
Moät ñôøi soáng can ñaûm vaø traøn ñaày ñöùc tin
Ñöùc Hoàng y ñaïi dieän Ñöùc Thaùnh cha chuû söï thaùnh leã phong chaân phöôùc, cuõng nhaéc ñeán pheùp laï daãn ñeán vieäc phong chaân phöôùc - ñoù laø söï chöõa laønh kyø dieäu cho moät thai nhi trong loøng meï. Giôø ñaây, khi Meï Eliswa ñöôïc toân phong chaân phöôùc, "voâ soá taâm hoàn seõ tieáp tuïc ñöôïc naâng ñôõ vaø ñöôïc truyeàn caûm höùng bôûi ñôøi soáng thaùnh thieän, can ñaûm vaø kieân ñònh trong ñöùc tin cuøng tình yeâu cuûa meï."
Ngoïn haûi ñaêng hy voïng cho thôøi ñaïi hoâm nay
Sau cuøng, trong "giaây phuùt lòch söû ñoái vôùi gia ñình Caùt Minh toaøn caàu, Giaùo hoäi taïi AÁn Ñoä vaø toaøn theå Giaùo hoäi hoaøn vuõ," Ñöùc Hoàng y Francis göûi lôøi khích leä ñeán taát caû nöõ tu, caùc baø meï vaø nhöõng ai ñang aâm thaàm chòu ñau khoå nhöng vaãn choïn yeâu thöông - noi göông vò chaân phöôùc môùi, ngöôøi ñöôïc goïi laø "ngoïn haûi ñaêng hy voïng vaø laø meï thieâng lieâng cuûa thôøi ñaïi chuùng ta."
Di saûn vaø ñoaøn suûng
Ñoaøn suûng cuûa Doøng Nöõ Caùt Minh Teâreâsa (CTC) laø tìm kieám söï keát hôïp chieâm nieäm vôùi Thieân Chuùa, qua ñôøi soáng hieäp thoâng, baùc aùi vaø phuïc vuï Giaùo hoäi, ñöôïc toùm goïn trong khaåu hieäu: "Say meâ Ñöùc Kitoâ, caûm thoâng vôùi nhaân loaïi."
Caùc nöõ tu CTC duy trì moái töông quan huynh ñeä toát ñeïp vôùi Doøng Meï Nuùi Caùt Minh (CMC) vaø thöôøng xuyeân thaêm vieáng laãn nhau.
Ngaøy nay, Doøng Nöõ Caùt Minh Teâreâsa (CTC) do Meï Eliswa Vakayil saùng laäp ñaõ lan roäng ra nhieàu quoác gia, nhö YÙ, Ñöùc, Hoa Kyø, Rwanda, vôùi 213 tu vieän, 1,400 nöõ tu khaán troïn, thuoäc 9 tænh doøng vaø 2 giaùo ñieåm truyeàn giaùo.