Tuyeân ngoân Thôøi ñaïi chuùng ta (Nostra Aetate)
vaãn tieáp tuïc soi saùng con ñöôøng cuûa Giaùo hoäi
Tieáp kieán chung cuûa Ñöùc Thaùnh cha: Tuyeân ngoân Thôøi ñaïi chuùng ta (Nostra Aetate) vaãn tieáp tuïc soi saùng con ñöôøng cuûa Giaùo hoäi.
G. Traàn Ñöùc Anh, O.P.
Vatican (RVA News 30-10-2025) - Saùng thöù Tö, ngaøy 29 thaùng Möôøi naêm 2025, luùc gaàn 9 giôø 45 phuùt, Ñöùc Thaùnh cha Leâoâ XIV ñaõ tieáp kieán chung hôn naêm möôi ngaøn tín höõu haønh höông, taïi Quaûng tröôøng Thaùnh Pheâroâ.
Hieän dieän trong dòp naøy, coù hôn hai möôi hoàng y vaø giaùm muïc caùc nöôùc, ñaëc bieät coù moät soá vò laõnh ñaïo caùc toân giaùo khoâng Kitoâ ñaõ tham döï cuoäc gaëp gôõ chieàu toái hoâm tröôùc, ngaøy 28 thaùng Möôøi naêm 2025, nhaân kyû nieäm 60 naêm Tuyeân ngoân Nostra Aetate. Caùch rieâng cuõng coù haøng chuïc nhaø sö Phaät giaùo trong aùo caø sa cuøng tham döï.
Nhö thöôøng leä, sau khi tieán qua caùc loái ñi ñeå chaøo thaêm moïi ngöôøi, chuùc laønh cho caùc em beù, Ñöùc Thaùnh cha tieán leân leã ñaøi vaø baét ñaàu buoåi teáp kieán, vôùi phaàn laéng nghe Lôøi Chuùa, qua ñoaïn Tin möøng theo thaùnh Gioan (4, 21-24):
"Khi aáy, Chuùa Gieâsu noùi vôùi ngöôøi phuï nöõ Samari raèng: "Hôõi baø, haõy tin toâi, seõ ñeán giôø - maø giôø aáy ñaõ ñeán - khi ngöôøi ta seõ thôø phöôïng Chuùa Cha, khoâng phaûi treân nuùi naøy, cuõng khoâng phaûi taïi Gieârusalem. Caùc ngöôøi thôø Ñaáng maø caùc ngöôøi khoâng bieát; coøn chuùng toâi thôø Ñaáng maø chuùng toâi bieát, vì ôn cöùu ñoä phaùt xuaát töø daân Do thaùi. Nhöng giôø ñaõ ñeán - vaø chính laø luùc naøy ñaây - khi nhöõng ngöôøi thôø phöôïng ñích thöïc seõ thôø phöôïng Chuùa Cha trong Thaàn Khí vaø söï thaät; vì Chuùa Cha tìm kieám nhöõng ngöôøi thôø phöôïng Ngaøi nhö theá. Thieân Chuùa laø Thaàn Khí, vaø nhöõng ai thôø phöôïng Ngaøi thì phaûi thôø phöôïng trong Thaàn Khí vaø söï thaät."
Baøi huaán giaùo
Trong baøi huaán giaùo tieáp ñoù, Ñöùc Thaùnh cha taïm gaùc laïi loaït baøi giaùo lyù Naêm Thaùnh veà "Chuùa Gieâsu Kitoâ nieàm hy voïng cuûa chuùng ta", ñeå trình baøy veà kyû nieäm 60 naêm coâng boá Tuyeân ngoân Nostra Aetate, Thôøi ñaïi chuùng ta, veà töông quan giöõa Giaùo hoäi Coâng giaùo vôùi caùc toân giaùo khaùc.
Môû ñaàu baøi huaán giaùo, Ñöùc Thaùnh cha noùi: "Anh chò em thaân meán, caùch rieâng caùc tín höõu haønh höông trong ñöùc tin vaø ñaïi dieän cho caùc truyeàn thoáng toân giaùo khaùc nhau!
Troïng taâm cuûa buoåi suy tö hoâm nay, trong buoåi Tieáp kieán chung ñöôïc daønh cho ñoái thoaïi lieân toân, toâi muoán ñaët lôøi cuûa Chuùa Gieâsu noùi vôùi ngöôøi phuï nöõ Samari:
"Thieân Chuùa laø Thaàn Khí, vaø nhöõng ai thôø phöôïng Ngaøi thì phaûi thôø phöôïng trong Thaàn Khí vaø söï thaät." (Ga 4,24) Trong Tin möøng, cuoäc gaëp gôõ naøy baøy toû baûn chaát cuûa ñoái thoaïi toân giaùo ñích thöïc: ñoù laø söï trao ñoåi ñöôïc hình thaønh khi con ngöôøi môû loøng vôùi nhau baèng söï chaân thaønh, laéng nghe caån troïng vaø cuøng nhau laøm cho ñôøi soáng noäi taâm ñöôïc phong phuù. Ñoù laø moät cuoäc ñoái thoaïi ñöôïc naûy sinh töø côn khaùt - loøng khao khaùt cuûa Thieân Chuùa ñoái vôùi taâm hoàn con ngöôøi, vaø côn khaùt cuûa con ngöôøi ñoái vôùi Thieân Chuùa. Taïi gieáng nöôùc ôû Sicar, Chuùa Gieâsu vöôït qua nhöõng raøo caûn veà vaên hoùa, giôùi tính vaø toân giaùo, vaø môøi ngöôøi phuï nöõ Samari ñi ñeán moät hieåu bieát môùi veà vieäc thôø phöôïng - khoâng coøn giôùi haïn trong moät ñòa ñieåm cuï theå ("khoâng treân nuùi naøy, cuõng khoâng taïi Gieârusalem"), nhöng laø trong Thaàn Khí vaø söï thaät. Khoaûnh khaéc naøy neâu baät coát loõi cuûa ñoái thoaïi lieân toân, ñoù laø khaùm phaù söï hieän dieän cuûa Thieân Chuùa vöôït leân treân moïi ranh giôùi, vaø lôøi môøi goïi cuøng nhau tìm kieám Ngaøi vôùi loøng toân kính vaø khieâm toán.
Tuyeân ngoân Coâng ñoàng
Saùu möôi naêm tröôùc, ngaøy 28 thaùng Möôøi naêm 1965, Coâng ñoàng chung Vatican II, qua vieäc ban haønh Tuyeân ngoân Nostra Aetate, ñaõ môû ra moät chaân trôøi môùi cho söï gaëp gôõ, toân troïng vaø hieáu khaùch thieâng lieâng. Vaên kieän saùng ngôøi naøy daïy chuùng ta ñoùn tieáp nhöõng ngöôøi thuoäc caùc toân giaùo khaùc khoâng nhö nhöõng ngöôøi xa laï, maø nhö nhöõng baïn ñoàng haønh treân con ñöôøng ñi tìm chaân lyù; toân troïng nhöõng khaùc bieät, trong khi vaãn khaúng ñònh nhaân tính chung cuûa chuùng ta; vaø nhaän ra trong moãi cuoäc tìm kieám toân giaùo chaân thaønh, moät phaûn chieáu cuûa Maàu nhieäm Thieân Chuùa duy nhaát ñang bao truøm toaøn theå taïo thaønh.
Vôùi Do thaùi giaùo
Ñaëc bieät, ta khoâng theå queân raèng höôùng ñi ñaàu tieân cuûa Nostra Aetate laø veà phía theá giôùi Do Thaùi giaùo, vôùi mong muoán cuûa thaùnh Gioan XXIII laø phuïc hoài moái töông quan nguyeân thuûy. Laàn ñaàu tieân trong lòch söû, Giaùo hoäi ñaõ soaïn ra moät vaên kieän tín lyù veà nguoàn goác Do thaùi cuûa Kitoâ giaùo, ñaët neàn taûng Kinh thaùnh vaø thaàn hoïc cho moät böôùc ngoaët khoâng theå ñaûo ngöôïc: "Daân cuûa Giao Öôùc Môùi ñöôïc lieân keát thieâng lieâng vôùi doøng doõi Toå phuï Abraham. Quaû thaät, Giaùo hoäi Chuùa Kitoâ nhìn nhaän raèng khôûi ñaàu cuûa ñöùc tin vaø ôn tuyeån choïn cuûa mình ñaõ ñöôïc tìm thaáy, theo maàu nhieäm Thieân Chuùa cöùu ñoä, nôi caùc toå phuï, oâng Moâseâ vaø caùc ngoân söù." (Nostra Aetate, 4) Vì theá, Giaùo hoäi "yù thöùc veà gia saûn chung vôùi daân Do thaùi, vaø khoâng vì lyù do chính trò nhöng do loøng baùc aùi Tin möøng, leân aùn söï thuø gheùt, baùch haïi vaø moïi hình thöùc baøi Do thaùi choáng laïi ngöôøi Do thaùi ôû moïi thôøi vaø bôûi baát kyø ai." (ibid.) Keå töø ñoù, taát caû caùc vò tieàn nhieäm cuûa toâi ñeàu ñaõ leân aùn chuû nghóa baøi Do thaùi vôùi nhöõng lôøi roõ raøng. Vaø hoâm nay, toâi cuõng xaùc nhaän raèng Giaùo hoäi khoâng bao giôø dung thöù cho chuû nghóa baøi Do thaùi, nhöng coøn tích cöïc choáng laïi noù, chính vì Tin möøng.
Thaønh quaû duø nhöõng khoù khaên
Hoâm nay, chuùng ta coù theå taï ôn Chuùa vì taát caû nhöõng gì ñaõ ñaït ñöôïc trong ñoái thoaïi Do thaùi - Coâng giaùo suoát saùu thaäp kyû qua. Thaønh quaû naøy khoâng chæ nhôø vaøo noã löïc con ngöôøi, maø coøn nhôø ôn trôï giuùp cuûa Thieân Chuùa, Ñaáng maø theo nieàm tin Kitoâ giaùo, chính Ngaøi laø cuoäc ñoái thoaïi. Chuùng ta khoâng theå phuû nhaän raèng trong thôøi gian aáy cuøng coù nhöõng hieåu laàm, khoù khaên, xung ñoät, nhöng chöa bao giôø ñieàu ñoù khieán cuoäc ñoái thoaïi bò giaùn ñoaïn. Ngay hoâm nay, chuùng ta cuõng khoâng ñöôïc ñeå nhöõng hoaøn caûnh chính trò hay baát coâng cuûa moät soá ngöôøi laøm chuùng ta xa rôøi tình baïn, nhaát laø khi chuùng ta ñaõ ñaït ñöôïc nhieàu ñieàu quyù giaù.
Tieáp tuïc haønh trình
Ñöùc Thaùnh cha noùi theâm: "Tinh thaàn cuûa Tuyeân ngoân Nostra Aetate vaãn tieáp tuïc soi saùng con ñöôøng cuûa Giaùo hoäi. Vaên kieän aáy nhìn nhaän raèng moïi toân giaùo ñeàu coù theå phaûn chieáu "moät tia saùng cuûa chaân lyù soi saùng moïi ngöôøi" (soá 2), vaø cuøng tìm kieám lôøi giaûi cho nhöõng maàu nhieäm lôùn lao cuûa kieáp ngöôøi. Do ñoù, ñoái thoaïi khoâng chæ mang tính trí thöùc, maø coøn phaûi saâu saéc veà maët thieâng lieâng. Tuyeân ngoân môøi goïi taát caû tín höõu Coâng giaùo - giaùm muïc, linh muïc, tu só vaø giaùo daân - chaân thaønh daán thaân trong ñoái thoaïi vaø hôïp taùc vôùi nhöõng ngöôøi thuoäc caùc toân giaùo khaùc, nhaän ra vaø coå voõ taát caû nhöõng gì laø chaân thaät, toát ñeïp vaø thaùnh thieän trong caùc truyeàn thoáng aáy (ibid.). Ñieàu naøy, hoâm nay caøng caàn thieát hôn bao giôø heát, vì ôû haàu heát caùc thaønh phoá treân theá giôùi, do söï di chuyeån cuûa con ngöôøi, chuùng ta ñöôïc môøi goïi soáng chung vaø gaëp gôõ nhau trong tinh thaàn huynh ñeä. Nostra Aetate nhaéc chuùng ta raèng ñoái thoaïi ñích thöïc beùn reã trong tình yeâu, voán laø neàn taûng duy nhaát cuûa hoøa bình, coâng lyù vaø hoøa giaûi, ñoàng thôøi maïnh meõ baùc boû moïi hình thöùc kyø thò hay baùch haïi, khaúng ñònh phaåm giaù bình ñaúng cuûa moïi con ngöôøi (x. NA, 5).
Taùi daán thaân
Vaäy, anh chò em thaân meán, saùu möôi naêm sau Nostra Aetate, chuùng ta coù theå töï hoûi: Chuùng ta coù theå laøm gì cuøng nhau? Caâu traû lôøi thaät ñôn giaûn: Haõy cuøng haønh ñoäng! Hôn bao giôø heát, theá giôùi chuùng ta caàn söï hieäp nhaát, tình baïn vaø söï hôïp taùc. Moãi toân giaùo ñeàu coù theå goùp phaàn xoa dòu ñau khoå cuûa con ngöôøi vaø chaêm soùc ngoâi nhaø chung cuûa chuùng ta, ñoù laø Traùi ñaát. Caùc truyeàn thoáng toân giaùo cuûa chuùng ta daïy veà chaân lyù, loøng caûm thöông, söï hoøa giaûi, coâng lyù vaø hoøa bình. Chuùng ta phaûi taùi khaúng ñònh vieäc phuïc vuï nhaân loaïi, trong moïi thôøi khaéc. Cuøng nhau, chuùng ta phaûi caûnh giaùc tröôùc vieäc laïm duïng danh Thieân Chuùa, toân giaùo hay chính ñoái thoaïi, cuõng nhö tröôùc nhöõng nguy cô do chuû nghóa cöïc ñoan vaø cuoàng tín toân giaùo. Chuùng ta cuõng caàn ñoái dieän vôùi söï phaùt trieån cuûa trí tueä nhaân taïo moät caùch coù traùch nhieäm, vì neáu noù ñöôïc hình thaønh nhö moät thay theá cho con ngöôøi, thì coù theå xaâm phaïm nghieâm troïng ñeán phaåm giaù voâ bieân vaø laøm teâ lieät traùch nhieäm caên baûn cuûa con ngöôøi. Caùc truyeàn thoáng cuûa chuùng ta coù theå ñoùng goùp to lôùn vaøo vieäc nhaân baûn hoùa coâng ngheä, vaø töø ñoù truyeàn caûm höùng cho vieäc ñieàu chænh noù nhaèm baûo veä caùc quyeàn con ngöôøi cô baûn.
Taùi hy voïng hoøa bình
"Nhö chuùng ta ñeàu bieát, hoøa bình baét ñaàu töø trong loøng ngöôøi. Theo nghóa naøy, toân giaùo coù theå ñoùng vai troø neàn taûng. Chuùng ta caàn mang hy voïng trôû laïi trong ñôøi soáng caù nhaân, trong gia ñình, khu xoùm, tröôøng hoïc, laøng maïc, ñaát nöôùc vaø caû theá giôùi. Nieàm hy voïng naøy ñöôïc xaây döïng treân ñöùc tin toân giaùo cuûa chuùng ta, treân nieàm xaùc tín raèng moät theá giôùi môùi laø ñieàu khaû thi.
Saùu möôi naêm tröôùc, Nostra Aetate ñaõ mang laïi hy voïng cho theá giôùi sau chieán tranh. Hoâm nay, chuùng ta ñöôïc keâu goïi taùi xaây döïng nieàm hy voïng aáy trong moät theá giôùi bò taøn phaù bôûi chieán tranh vaø moâi tröôøng töï nhieân ñang bò suy thoaùi. Haõy cuøng coäng taùc, vì neáu chuùng ta hieäp nhaát, moïi ñieàu ñeàu coù theå. Ñöøng ñeå ñieàu gì chia reõ chuùng ta. Trong tinh thaàn ñoù, toâi muoán baøy toû loøng bieát ôn saâu saéc vì söï hieän dieän vaø tình baïn cuûa anh chò em. Haõy truyeàn laïi tinh thaàn höõu nghò vaø hôïp taùc naøy cho caùc theá heä töông lai, vì ñoù laø neàn taûng ñích thöïc cuûa ñoái thoaïi.
Vaø giôø ñaây, chuùng ta cuøng thinh laëng caàu nguyeän moät luùc: Bôûi vì lôøi caàu nguyeän coù söùc bieán ñoåi taâm hoàn, tö töôûng, lôøi noùi vaø haønh ñoäng cuûa chuùng ta.
Chaøo thaêm vaø nhaén nhuû
Sau baøi huaán giaùo baèng tieáng YÙ, chín ñoäc vieân ñaõ toùm taét baøi huaán giaùo cuûa Ñöùc Thaùnh cha vaø nhöõng lôøi chaøo thaêm vaø nhaén nhuû nhoùm haønh höông baèng caùc ngoân ngöõ khaùc nhau.
Khi chaøo caùc nhoùm noùi tieáng Phaùp, Ñöùc Thaùnh cha noùi: "Chuùng ta haõy caàu xin Chuùa Thaùnh Thaàn soi saùng cho cuoäc ñoái thoaïi lieân toân cuûa chuùng ta baèng söï thaät vaø tình yeâu, ñeå chuùng ta coù theå yeâu thöông taát caû anh chò em mình theo göông Chuùa Gieâsu."
Vôùi caùc tín höõu noùi tieáng Anh, Ñöùc Thaùnh cha ñaëc bieät nhaéc ñeán nhöõng ngöôøi ñeán töø Anh, Ireland, Na Uy, Thuïy Ñieån, Ghana, Kenya, Nigeria, Uganda, Zimbabwe, UÙc, Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore, Haøn Quoác, Canada vaø Hoa Kyø.
Ñöùc Thaùnh cha noùi theâm raèng: "Toâi ñaëc bieät baøy toû loøng bieát ôn ñoái vôùi söï hieän dieän cuûa caùc nhaø laõnh ñaïo vaø ñaïi dieän cuûa caùc toân giaùo ngoaøi Kitoâ giaùo. Nguyeän xin Thieân Chuùa, Ñaáng ñaõ taïo döïng neân taát caû moïi ngöôøi nam nöõ, ñoå traøn vaøo loøng chuùng ta tinh thaàn huynh ñeä, ñeå chuùng ta coù theå nhaän ra daáu aán cuûa loøng nhaân haäu vaø veû ñeïp cuûa Thieân Chuùa nôi moãi con ngöôøi."
Vôùi caùc tín höõu Ba Lan, Ñöùc Thaùnh cha nhaéc nhôû: "Trong nhöõng ngaøy saép tôùi, phuïng vuï seõ töôûng nieäm caùc tín höõu ñaõ qua ñôøi. Lôøi caàu nguyeän cho nhöõng ngöôøi thaân yeâu ñaõ khuaát nhaéc chuùng ta raèng queâ höông ñích thöïc cuûa chuùng ta laø ôû treân trôøi. Nhöõng noã löïc nhaèm ñaït ñöôïc caùc cuûa caûi taïm thôøi caàn thieát cho ñôøi soáng traàn gian, phaûi luoân phaùt xuaát töø tình yeâu vaø loøng trung thaønh vôùi chaân lyù Tin möøng, voán khoâng bao giôø qua ñi, vì chuùng baét nguoàn töø chính Thieân Chuùa."
Sau cuøng, baèng tieáng YÙ, Ñöùc Thaùnh cha noùi: "Toâi noàng nhieät chaøo thaêm caùc tín höõu noùi tieáng YÙ, ñaëc bieät laø caùc nöõ tu Doøng Phanxicoâ Alcantarine, ñang cöû haønh Toång hoäi cuûa doøng, vaø coäng ñoaøn Ñan tu Monte Oliveto Maggiore.
Toâi cuõng thaân aùi chaøo ñoùn ñoaøn haønh höông cuûa caùc giaùo phaän, vaø caàu xin Ñöùc Trinh Nöõ Maria ban cho anh chò em moïi ôn laønh mong öôùc, vaø tha thieát nguyeän chuùc moãi ngöôøi coù theå nôi ñaâu cuõng trôû neân chöùng nhaân quaûng ñaïi cho Tin möøng.
Toâi cuõng chaøo hieäp hoäi quoác gia caùc nhaø quaûn lyù vaø chuyeân vieân cao caáp cuûa ngaønh giaùo duïc, vaø caùc nhoùm khaùc.
Sau cuøng, anh chò em beänh nhaân thaân meán, xin Ñöùc Meï haõy luoân giuùp anh chò em böôùc theo Chuùa Gieâsu, treân con ñöôøng thöû thaùch.
Ñöùc Thaùnh cha khoâng queân chaøo thaêm khoaûng naêm möôi ñoâi taân hoân vaø nhieàu baïn treû hieän dieän ñoâng ñaûo taïi Quaûng tröôøng.
Buoåi Tieáp kieán chung cuûa Ñöùc Thaùnh cha ñöôïc keát thuùc vôùi kinh Laïy Cha vaø pheùp laønh cuûa Ñöùc Thaùnh cha.