Ñöùc Thaùnh cha kyù Toâng thö veà giaùo duïc
Ñöùc Thaùnh cha kyù Toâng thö veà giaùo duïc.
G. Traàn Ñöùc Anh, O.P.
Vatican (RVA News 29-10-2025) - Chieàu ngaøy 27 thaùng Möôøi naêm 2025, Ñöùc Thaùnh cha Leâoâ XIV ñaõ kyù Toâng thö veà giaùo duïc, vôùi töïa ñeà: Disegnare nuove mappe di speranza, Veõ neân nhöõng baûn ñoà hy voïng môùi, nhaân dòp kyû nieäm 60 naêm coâng boá Tuyeân ngoân Gravissimum educationis, Vai troø raát quan troïng cuûa giaùo duïc, do Coâng ñoàng chung Vatican II ban haønh.
Toâng thö ñöôïc Ñöùc Thaùnh cha kyù ngay taïi tröôùc baøn chôø chính cuûa Ñeàn thôø Thaùnh Pheâroâ. Caïnh Ñöùc Thaùnh cha laø Ñöùc Hoàng y Joseù Tolentino de Mendonça, Toång tröôûng Boä Vaên hoùa vaø Giaùo duïc, tröôùc söï hieän dieän cuûa 400 linh muïc ñoàng teá thaùnh leã ngay sau ñoù, vaø ñoâng ñaûo caùc tu só cuøng vôùi giaùo daân, haàu heát laø sinh vieân vaø giaùo sö cuûa 16 Ñaïi hoïc vaø Hoïc vieän Giaùo hoaøng ôû Roma.
Vieäc kyù keát - dieãn ra baát ngôø ngay tröôùc thaùnh leã - ñaõ ñöôïc coäng ñoaøn tham döï chaøo ñoùn baèng traøng phaùo tay, trong buoåi leã khai maïc tuaàn leã Naêm Thaùnh daønh cho giôùi giaùo duïc.
Thaùnh leã
Trong baøi giaûng thaùnh leã, Ñöùc Thaùnh cha Leâoâ XIV so saùnh cuoäc haønh höông cuûa giôùi ñaïi hoïc vaø vieäc hoï böôùc qua Cöûa Thaùnh, vôùi haønh trình theo Ñöùc Kitoâ "maø khoâng do döï, cuõng khoâng tìm caùch vöôït leân tröôùc Ngöôøi".
Ñöùc Thaùnh cha noùi: Naêm Thaùnh naøy coù theå laø cô hoäi cho moät khôûi ñaàu môùi, moät aân suûng, gioáng nhö aân suûng maø ngöôøi phuï nöõ coøng löng trong Tin möøng ñaõ nhaän ñöôïc khi ñöôïc Chuùa Gieâsu chöõa laønh - "baø coù theå ñoùn nhaän aân suûng cuûa moät caùi nhìn môùi, moät caùi nhìn roäng môû hôn".
Theo Ñöùc Thaùnh cha, ngöôøi phuï nöõ aáy, khi ñöôïc döïng thaúng leân, ñaõ thoaùt khoûi "tình traïng voâ minh" cuûa mình: khi con ngöôøi chæ bieát cuùi gaäp vaøo chính mình, hoï khoâng theå nhìn ra xa, vöôït khoûi baûn thaân. "Vaø khi con ngöôøi khoâng coøn khaû naêng nhìn vöôït khoûi chính mình - khoûi kinh nghieäm rieâng, yù töôûng rieâng, sô ñoà rieâng - hoï vaãn laø tuø nhaân, noâ leä, khoâng theå hình thaønh phaùn ñoaùn cuûa rieâng mình."
Ñoùn nhaän ñieàu ñeán töø tha nhaân
Ñöùc Thaùnh cha noùi tieáp: "Tuy nhieân, ñieàu thieän haûo coù theå ñeán töø ngöôøi khaùc, töø nhöõng "thöïc taïi neàn taûng. Chuùng ta ñoùn nhaän chuùng qua caùc baäc thaày, qua caùc cuoäc gaëp gôõ, qua nhöõng kinh nghieäm soáng". Bieát ñoùn nhaän ñieàu ngöôøi khaùc mang laïi laø moät kinh nghieäm aân suûng, chöõa laønh tính kheùp kín nôi ta, giuùp ta ñöôïc "döïng thaúng leân", ñeå coù theå nhìn ñôøi vôùi taàm nhìn roäng hôn. Moãi laàn gaëp gôõ Chuùa Kitoâ, ngöôøi ta coù theå "thaáy ñieàu gì ñoù khaùc ñi, thaáy baèng moät caùch nhìn môùi". Ñoù laø "söï môû ra vôùi moät chaân lyù coù theå bieán ñoåi ñôøi ta."
Ñöôïc naâng cao nhôø hoïc taäp
Moät sinh vieân, nhôø neàn giaùo duïc mình laõnh nhaän, "môû roäng chaân trôøi vaø vieãn töôïng cuûa mình". Nhö ngöôøi phuï nöõ ñöôïc chöõa laønh, sinh vieân cuõng nhaän ñöôïc aân suûng cuûa moät taàm nhìn bao quaùt hôn, giuùp hoï vöôït qua söï löôøi bieáng trí thöùc vaø ñaùnh baïi tình traïng teo lieät thieâng lieâng. "Ñôøi soáng thieâng lieâng caàn ñeán taàm nhìn xa ñoù... "moät caùi nhìn coù theå noái keát moïi ñieàu laïi trong moät yù nghóa lôùn lao vaø saâu saéc hôn", töø choái moïi caùch nhìn phieán dieän.
Vaø Ñöùc Thaùnh cha môøi goïi giôùi ñaïi hoïc - sinh vieân, giaûng vieân vaø caùc nhaø nghieân cöùu - raèng: "Giaùo hoäi hoâm nay vaø mai sau caàn taàm nhìn thoáng nhaát aáy", noi göông caùc vò thaùnh nhö Augustinoâ, Toâma Aquinoâ, Teâreâsa Avila vaø Edith Stein. Nhö caùc ngaøi, "chuùng ta ñöôïc môøi goïi thöïc hieän coâng trình trí thöùc vaø tìm kieám chaân lyù maø khoâng taùch rôøi khoûi ñôøi soáng", ñeå moâi tröôøng giaùo duïc khoâng chæ laø nôi reøn luyeän lyù thuyeát, maø trôû thaønh "thöïc taïi coù söùc bieán ñoåi cuoäc ñôøi, laøm saâu saéc töông quan cuûa ta vôùi Ñöùc Kitoâ, giuùp hieåu roõ hôn maàu nhieäm Giaùo hoäi vaø trôû neân chöùng nhaân can ñaûm cuûa Tin möøng giöõa xaõ hoäi."
Khoâng coù chaân lyù, ngöôøi ta coù theå cheát
Ñöùc Thaùnh cha cuõng khaúng ñònh raèng caùc ñaïi hoïc Giaùo hoaøng phaûi tieáp noái haønh ñoäng cuûa Chuùa Gieâsu, Ñaáng chöõa laønh vaø naâng daäy ngöôøi phuï nöõ coøng löng... "vieäc chaân thaønh tìm kieám ñieàu laø chaân lyù vaø ñieàu ñaùng soáng" laø "moät haønh vi cuûa tình yeâu", nuoâi döôõng côn ñoùi khaùt chaân lyù vaø yù nghóa. Ñöùc Thaùnh cha caûnh baùo: "Khoâng coù chaân lyù vaø nhöõng yù nghóa ñích thöïc, con ngöôøi coù theå rôi vaøo troáng roãng, thaäm chí laø cheát". Ngaøi noùi theâm: "Khoâng ai ñôn ñoäc trong haønh trình tìm kieám chaân lyù."
Vaø Ñöùc Thaùnh cha keát luaän: "Nhöõng gì chuùng ta nhaän ñöôïc khi tìm kieám chaân lyù vaø daán thaân trong hoïc hoûi giuùp ta khaùm phaù raèng mình khoâng phaûi laø nhöõng taïo vaät bò neùm ngaãu nhieân vaøo theá giôùi, nhöng thuoäc veà moät Ñaáng yeâu thöông chuùng ta vaø coù moät döï aùn tình yeâu cho cuoäc ñôøi ta."
Noäi dung Toâng thö
Trong Toâng thö môùi, Ñöùc Thaùnh cha Leâoâ XIV keâu goïi caùc cô sôû giaùo duïc Coâng giaùo ñoái dieän vôùi nhöõng thaùch thöùc kyõ thuaät vaø xaõ hoäi hieän nay, ñoàng thôøi phaùt trieån caùc truyeàn thoáng cuûa mình.
Hieän nay, Giaùo hoäi Coâng giaùo laø toå chöùc ñieàu haønh maïng löôùi cô sôû giaùo duïc ngoaøi coâng laäp lôùn nhaát theá giôùi.
Ñöùc Thaùnh cha moâ taû boái caûnh giaùo duïc ñöông ñaïi laø "phöùc taïp, rôøi raïc vaø soá hoùa". Do ñoù, ngaøi cho raèng caàn thieát phaûi trôû veà vôùi truyeàn thoáng phong phuù cuûa giaùo duïc Kitoâ giaùo - voán coù khaû naêng ñoïc ñöôïc "daáu chæ cuûa thôøi ñaïi", ñoàng thôøi duy trì söï thoáng nhaát giöõa lyù trí vaø ñöùc tin, giöõa tö duy vaø ñôøi soáng.
Neàn taûng trong ñöùc tin
Giaùo duïc Kitoâ giaùo, theo Ñöùc Giaùo hoaøng, ñaët neàn taûng treân con ngöôøi - hình aûnh cuûa Thieân Chuùa - vôùi khaû naêng höôùng tôùi chaân lyù vaø töông quan. Vì theá, moái lieân heä giöõa ñöùc tin vaø lyù trí khoâng chæ laø moät löïa choïn tuøy yù, maø laø ñieàu kieän cho moïi nhaän thöùc: tröôøng hoïc Coâng giaùo laø moâi tröôøng nôi ñöùc tin, vaên hoùa vaø ñôøi soáng hoøa quyeän vaøo nhau.
Ñoái vôùi ngöôøi daïy, chöùng taù caù nhaân quan troïng khoâng keùm vieäc giaûng daïy. Do ñoù, vieäc ñaøo taïo veà hoïc thuaät, sö phaïm, vaên hoùa vaø toân giaùo cuûa caùc nhaø giaùo laø yeáu toá quyeát ñònh. Hoï phaûi saün saøng khoâng ngöøng phaùt trieån, khoâng chæ veà chuyeân moân maø coøn caû veà tinh thaàn vaø toân giaùo.
Ñöùc Giaùo hoaøng nhaán maïnh raèng caùc cô sôû giaùo duïc Kitoâ giaùo phaûi ñaøo taïo con ngöôøi höôùng tôùi hoøa bình, voán khoâng chæ laø söï vaéng boùng baïo löïc. Giaùo duïc vì hoøa bình, theo Ñöùc Thaùnh cha, ñoøi hoûi phaûi "töø boû vuõ khí cuûa lôøi noùi gaây haán vaø caùi nhìn phaùn xeùt, hoïc ngoân ngöõ cuûa loøng thöông xoùt vaø coâng lyù hoøa giaûi."
Coâng ngheä môùi phaûi phuïc vuï con ngöôøi
Theo Ñöùc Giaùo hoaøng, caùc cô sôû giaùo duïc Coâng giaùo ngaøy nay phaûi chöùng toû naêng löïc trong boái caûnh coâng ngheä môùi, ñaëc bieät laø trí tueä nhaân taïo (AI). Coâng ngheä naøy phaûi phuïc vuï con ngöôøi, chöù khoâng thay theá con ngöôøi; noù neân laøm phong phuù quaù trình hoïc taäp chöù khoâng ñöôïc laøm ngheøo naøn caùc moái töông quan. Moät tröôøng hoïc hay ñaïi hoïc Coâng giaùo thieáu taàm nhìn coù nguy cô rôi vaøo "hieäu quaû voâ hoàn vaø söï tieâu chuaån hoùa tri thöùc", daãn ñeán söï ngheøo naøn tinh thaàn. Do ñoù, vieäc ñaøo taïo giaùo vieân trong thôøi ñaïi kyõ thuaät soá cuõng caàn ñöôïc ñònh höôùng bôûi "ngheä thuaät phaân ñònh":
Khoâng thuaät toaùn naøo coù theå thay theá ñieàu laøm neân baûn chaát cuûa giaùo duïc con ngöôøi: thi ca, söï chaâm bieám, loøng quan taâm, ngheä thuaät, trí töôûng töôïng, nieàm vui khaùm phaù vaø caû vieäc hoïc töø sai laàm nhö moät cô hoäi ñeå phaùt trieån." Ngoaøi ra, Ñöùc Giaùo hoaøng keâu goïi caùc tröôøng hoïc Coâng giaùo môû roäng cô hoäi giaùo duïc cho nhöõng ngöôøi coù hoaøn caûnh khoù khaên veà vaät chaát, thoâng qua hoïc boång vaø phöông phaùp giaùo duïc bao truøm. Ngaøi caûnh baùo: "Neáu caùc tröôøng Coâng giaùo ñaùnh maát ngöôøi ngheøo, hoï seõ ñaùnh maát chính söù maïng cuûa mình."
(Vatican News Fr. 27-10-2025; KAP 28-10-2025)