Ñöùc Thaùnh cha chuû söï
buoåi Töôûng nieäm caùc vò Töû ñaïo môùi
Ñöùc Thaùnh cha chuû söï buoåi Töôûng nieäm caùc vò Töû ñaïo môùi.
G. Traàn Ñöùc Anh, O.P.
Roma (RVA News 15-09-2025) - Luùc 5 giôø chieàu, Chuùa nhaät ngaøy 14 thaùng Chín naêm 2025, cuõng laø leã Suy toân Thaùnh giaù, Ñöùc Thaùnh cha Leâoâ XIV ñaõ ñeán Ñeàn thôø Thaùnh Phaoloâ ngoaïi thaønh ôû Roma ñeå chuû söï buoåi cöû haønh ñaïi keát Töôûng nieäm caùc vò Töû ñaïo vaø caùc chöùng nhaân ñöùc tin trong 25 naêm qua.
Tham döï buoåi töôûng nieäm naøy, coù haøng chuïc vò thuoäc Ngoaïi giao ñoaøn caïnh Toøa Thaùnh, caùc ñaïi dieän cuûa 16 Toøa Thöôïng phuï caùc Giaùo hoäi Chính thoáng Byzantine, trong ñoù coù Ñöùc Toång giaùm muïc Elia ôû Helsinki, Phaàn Lan, ñaïi dieän Ñöùc Thöôïng phuï Chính thoáng Bartolomaios ôû Constantinople, Thoå Nhó Kyø; Ñöùc Toång giaùm muïc Antonij, Ñaïi dieän Ñöùc Thöôïng phuï Chính thoáng Nga, vaø Giaùo hoäi khaùc, nhö Armeùni Toâng truyeàn, Copte Ai Caäp, Assiri Ñoâng phöông, cuøng vôùi ñaïi dieän cuûa taùm Lieân hieäp caùc Giaùo hoäi Tin laønh, nhö Luther, Anh giaùo, Methodist, Tin laønh caûi caùch...
Veà phía Coâng giaùo, coù 20 hoàng y, 15 giaùm muïc, ñaëc bieät laø vaø caùc Hoàng y Kurt Koch, Boä tröôûng Boä Hieäp nhaát caùc tín höõu Kitoâ, Ñöùc Hoàng y Semeraro, Toång tröôûng Boä Phong thaùnh, ñoâng ñaûo caùc linh muïc, tu só nam nöõ vaø giaùo daân ngoài kín thaùnh ñöôøng.
Buoåi cöû haønh phaàn naøo cuõng gioáng nhö buoåi leã Ñöùc Thaùnh cha Gioan Phaoloâ II ñaõ ñeà xöôùng vaø cöû haønh hoài Naêm Thaùnh 2000, ñeå töôûng nieäm caùc vò töû ñaïo vaø chöùng nhaân ñöùc tin trong theá kyû XIX.
Ñöùc Giaùo hoaøng Phanxicoâ ñaõ coù yù aán ñònh vieäc cöû haønh töông töï ñoái vôùi caùc vò töû ñaïo môùi trong 25 naêm gaàn ñaây, trong Naêm Thaùnh 2025 neân hoài naêm 2023, ngaøi ñaõ thaønh laäp moät UÛy ban chuaån bò.
Gaàn 1,650 vò "töû ñaïo môùi"
Theo keát quaû nghieân cöùu cuûa UÛy ban ñaëc bieät naøy, toång soá vò töû ñaïo treân toaøn theá giôùi töø naêm 2000 ñeán 2025 laø 1,624:
- Taïi chaâu Myõ, coù 430 vò töû ñaïo, taïi chaâu AÂu coù 43, nhöng khoâng neân queân raèng coù 110 Kitoâ höõu chaâu AÂu - haàu heát laø nhaø truyeàn giaùo, nhieàu linh muïc vôùi "fidei donum" hoàng aân ñöùc tin, ñaõ bò saùt haïi khi ñi truyeàn giaùo ngoaøi chaâu AÂu.
- Trung Ñoâng, goàm caû mieàn Baéc Phi, coù 277 chöùng nhaân, chaâu AÙ vaø chaâu Ñaïi Döông coù 357 "naïn nhaân". Chaâu Phi laø luïc ñòa coù soá Kitoâ höõu bò gieát nhieàu nhaát: UÛy ban thoáng keâ ñöôïc 643 vò töû ñaïo, phaàn lôùn bò saùt haïi trong "caùc vuï taán coâng thaùnh chieán Hoài giaùo, nhöng cuõng coù caùc vuï xung ñoät chính trò - saéc toäc, trong ñoù caû caùc nhaø truyeàn giaùo cuõng bò nhaém tôùi".
Theo giaùo sö Riccardi, moät söû gia, saùng laäp vieân Coäng ñoàng thaùnh Egidio, vaø laø thaønh vieân UÛy ban nghieân cöùu, nhöõng con soá vöøa noùi chæ laø "phaàn noåi cuûa taûng baêng" trong thöïc teá.
Buoåi phuïng vuï töôûng nieäm
Môû ñaàu laø nghi thöùc röôùc vaø toân vinh thaùnh giaù do Ñöùc Thaùnh cha vaø caùc vò laõnh ñaïo Kitoâ tieán haønh, tieán leân baøn thôø. Vaø trong lôøi daãn nhaäp, sau khi nhaéc ñeán nhöõng ngöôøi, trong 25 naêm qua, ñaõ ñoå maùu ñaøo trong nieàm trung thaønh vôùi Chuùa Kitoâ, Ñöùc Thaùnh cha noùi: "Caû chuùng ta cuõng chöùng minh nieàm hy voïng ñöôïc ñoå vaøo trong taâm hoàn chuùng ta vôùi cuøng moät nieàm tín thaùc cuûa thaùnh Oscar Arnulfo Romero-Toång giaùm muïc, ngöôøi ñaõ giaûng raèng: Thieân Chuùa chuùng ta laø "moät Thieân Chuùa muoán ôû vôùi loaøi ngöôøi, moät Thieân Chuùa caûm thaáy ñau khoå cuûa ngöôøi bò tra taán vaø gieát haïi, moät Thieân Chuùa taùi ban loøng tín thaùc cho Hoäi Thaùnh. Ngöôøi laø moät Thieân Chuùa caûm thaáy, haønh ñoäng, laøm vieäc, höôùng daãn lòch söï vaø nôi Ngöôøi chuùng ta hy voïng, chuùng ta tín thaùc".
Tieáp ñeán, coäng ñoaøn ñaõ nghe ñoïc hai ñoaïn Saùch Thaùnh: Saùch Khoân ngoan (3,1-5.7-8): "linh hoàn nhöõng ngöôøi coâng chính ôû trong tay Thieân Chuùa", roài ñoaïn thöù thöù hai cuûa thaùnh Phaoloâ göûi moân ñeä Timoâtheâ (4,1-8), trong ñoù thaùnh nhaân nhaén nhuû haõy rao giaûng Lôøi Chuùa, duø gaëp thôøi thuaän tieän hay khoâng thuaän tieän; seõ ñeán thôøi ngöôøi ta khoâng chòu ñöôïc ñaïo lyù laønh maïnh nöõa, töø choái nghe chaân lyù. Sau cuøng laø baøi Tin möøng veà caùc moái phuùc thaät, trong ñoù nôi ñoaïn keát, Chuùa Gieâsu noùi: "Phuùc cho caùc con, khi ngöôøi ta laêng maï, baùch haïi caùc con, vaø thi haønh moïi söï aùc choáng laïi caùc con vì Thaày" (Mt 5,1-12).
Baøi giaûng cuûa Ñöùc Thaùnh cha
Trong baøi giaûng keá ñoù, Ñöùc Thaùnh cha noùi: "Anh chò em thaân meán, 'öôùc gì toâi chaúng haõnh dieän veà ñieàu gì ngoaøi thaäp giaù Chuùa Gieâsu Kitoâ, Chuùa chuùng ta' (Gl 6,14). Lôøi cuûa thaùnh toâng ñoà Phaoloâ, beân moä ngaøi nôi chuùng ta ñang quy tuï, daãn daét chuùng ta böôùc vaøo vieäc töôûng nieäm caùc vò töû ñaïo vaø chöùng nhaân ñöùc tin cuûa theá kyû XXI, trong ngaøy leã Suy toân Thaùnh giaù.
Döôùi chaân thaäp giaù Chuùa Kitoâ, nguoàn ôn cöùu ñoä cuûa chuùng ta, ñöôïc goïi laø "nieàm hy voïng cuûa Kitoâ höõu" vaø "vinh quang cuûa caùc vò töû ñaïo" (x. Kinh Chieàu Phuïng vuï Byzantine leã Suy Toân Thaùnh Giaù), toâi thaân aùi chaøo caùc Ñaïi dieän cuûa caùc Giaùo hoäi Chính thoáng, caùc Giaùo hoäi Coå Ñoâng phöông, caùc Coäng ñoaøn Kitoâ giaùo vaø caùc Toå chöùc ñaïi keát, vaø caùm ôn vì ñaõ nhaän lôøi môøi ñeán tham döï buoåi cöû haønh naøy. Toâi göûi ñeán taát caû anh chò em ôû ñaây voøng tay oâm chan chöùa hoøa bình!
Chuùng ta xaùc tín raèng chöùng taù ñeán möùc töû ñaïo laø "söï hieäp thoâng saâu xa nhaát vôùi Chuùa Kitoâ, Ñaáng ñaõ ñoå maùu mình, vaø trong hy teá naøy, ñaõ laøm cho nhöõng keû xa laï trôû neân gaàn guõi" (x. Ep 2,13; Tñ. Ut unum sint, 84). Ngaøy nay, chuùng ta coù theå cuøng vôùi thaùnh Gioan Phaoloâ II khaúng ñònh raèng: ôû nôi maø haän thuø töôûng chöøng ngöï trò trong moïi khía caïnh cuûa ñôøi soáng, nhöõng ngöôøi phuïc vuï Tin möøng duõng caûm vaø caùc vò töû ñaïo ñaõ chöùng minh caùch hieån nhieân raèng "tình yeâu maïnh hôn söï cheát" (Töôûng nieäm caùc Chöùng nhaân ñöùc tin theá kyû 20, 7/5/2000).
Chuùng ta töôûng nhôù nhöõng anh chò em naøy, maét höôùng leân Ñaáng chòu ñoùng ñinh. Qua thaäp giaù, Chuùa Gieâsu ñaõ toû cho chuùng ta dung nhan thaät cuûa Thieân Chuùa, loøng thöông xoùt voâ bieân cuûa Ngöôøi ñoái vôùi nhaân loaïi; Ngöôøi gaùnh laáy haän thuø vaø baïo löïc cuûa theá gian, ñeå chia seû soá phaän vôùi nhöõng ai bò haï nhuïc vaø aùp böùc: "Ngöôøi ñaõ mang laáy nhöõng ñau khoå cuûa chuùng ta, ñaõ gaùnh laáy nhöõng noãi ñau cuûa chuùng ta" (Is 53,4).
Ñöùc Thaùnh cha nhaän xeùt raèng: "Bieát bao anh chò em ngaøy nay, vì laøm chöùng cho ñöùc tin trong nhöõng hoaøn caûnh khoù khaên vaø thuø nghòch, ñang vaùc cuøng moät thaäp giaù cuûa Chuùa: nhö Ngöôøi, hoï bò baùch haïi, keát aùn, gieát cheát. Veà hoï, Chuùa Gieâsu ñaõ noùi: "Phuùc cho nhöõng ai bò baùch haïi vì söï coâng chính, vì Nöôùc Trôøi laø cuûa hoï. Phuùc cho anh em khi vì Thaày maø ngöôøi ta laêng maï, baùch haïi, vaø vu khoáng ñuû ñieàu xaáu xa" (Mt 5,10- 11). Hoï laø nhöõng ngöôøi nam nöõ, tu só, giaùo daân vaø linh muïc, ñaõ traû giaù baèng maïng soáng cho loøng trung thaønh vôùi Tin möøng, cho daán thaân vì coâng lyù, cho cuoäc ñaáu tranh cho töï do toân giaùo ôû nôi vaãn coøn bò chaø ñaïp, cho tình lieân ñôùi vôùi ngöôøi ngheøo. Theo tieâu chuaån cuûa theá gian, hoï bò coi laø "thaát baïi". Nhöng thaät ra, nhö Saùch Khoân Ngoan daïy: "Duø theo caùi nhìn cuûa loaøi ngöôøi, hoï chòu hình phaït, nhöng nieàm hy voïng cuûa hoï chan chöùa söï baát töû" (Kn 3,4).
Anh chò em thaân meán, trong Naêm Thaùnh naøy, chuùng ta cöû haønh nieàm hy voïng cuûa nhöõng chöùng nhaân ñöùc tin can ñaûm aáy. Moät nieàm hy voïng chan chöùa baát töû, bôûi vì cuoäc töû ñaïo cuûa hoï vaãn tieáp tuïc gieo Tin möøng trong moät theá giôùi bò haän thuø, baïo löïc vaø chieán tranh bao phuû; moät nieàm hy voïng chan chöùa baát töû, bôûi vì duø bò gieát trong thaân xaùc, nhöng khoâng ai coù theå daäp taét tieáng noùi hay xoùa ñi tình yeâu maø hoï ñaõ hieán daâng; moät nieàm hy voïng chan chöùa baát töû, vì chöùng taù cuûa hoï toàn taïi nhö lôøi tieân baùo chieán thaéng cuûa ñieàu thieän treân söï döõ. Ñuùng vaäy, nieàm hy voïng cuûa hoï laø moät nieàm hy voïng "khoâng vuõ khí". Hoï laøm chöùng cho ñöùc tin maø khoâng bao giôø duøng ñeán baïo löïc, nhöng oâm laáy söùc maïnh yeáu ñuoái vaø hieàn laønh cuûa Tin möøng, theo lôøi thaùnh Phaoloâ: "Vaäy toâi raát vui loøng töï haøo vì nhöõng yeáu ñuoái cuûa toâi, ñeå söùc maïnh cuûa Ñöùc Kitoâ ôû laïi trong toâi... Vì khi toâi yeáu, chính laø luùc toâi maïnh" (2Cr 12,9-10).
Toâi nghó ñeán söùc maïnh Tin möøng nôi nöõ tu Dorothy Stang, ngöôøi daán thaân cho nhöõng ngöôøi khoâng coù ñaát ôû Amazon: khi keû ñònh gieát chò ñoøi thaáy vuõ khí, chò giô cao cuoán Kinh Thaùnh vaø noùi: "Ñaây laø vuõ khí duy nhaát cuûa toâi". Toâi nghó ñeán cha Ragheed Ganni, linh muïc Canñeâ ôû Mosul (Iraq), ñaõ töø choái caàm vuõ khí ñeå laøm chöùng cho caùch soáng cuûa moät Kitoâ höõu ñích thöïc. Toâi nghó ñeán thaày Francis Tofi, moät tín höõu Anh giaùo thuoäc Huynh ñoaøn Melanesian, ñaõ hieán maïng vì hoøa bình taïi Quaàn ñaûo Solomon. Coøn bieát bao göông khaùc nöõa, vì thaät ñaùng buoàn, duø caùc cheá ñoä ñoäc taøi lôùn cuûa theá kyû XX ñaõ suïp ñoå, söï baùch haïi Kitoâ höõu ngaøy nay vaãn chöa chaám döùt, thaäm chí ôû moät soá nôi coøn gia taêng.
Nhöõng ngöôøi phuïc vuï Tin möøng duõng caûm vaø töû ñaïo vì ñöùc tin aáy "laøm thaønh moät böùc bích hoïa vó ñaïi cuûa nhaân loaïi Kitoâ giaùo [...]. Moät böùc bích hoïa cuûa Tin möøng caùc Moái Phuùc, ñöôïc soáng ñeán möùc ñoå maùu" (Thaùnh Gioan Phaoloâ II, Töôûng nieäm caùc Chöùng nhaân ñöùc tin theá kyû 20, 7/5/2000).
Anh chò em thaân meán, chuùng ta khoâng theå, vaø cuõng khoâng muoán queân. Chuùng ta muoán ghi nhôù. Chuùng ta laøm ñieàu ñoù vôùi xaùc tín raèng, cuõng nhö trong nhöõng theá kyû ñaàu, thì trong thieân nieân kyû thöù ba naøy, "maùu caùc vò töû ñaïo laø haït gioáng naûy sinh caùc Kitoâ höõu môùi" (Tertullianoâ). Chuùng ta muoán gìn giöõ kyù öùc aáy cuøng vôùi anh chò em thuoäc caùc Giaùo hoäi vaø Coäng ñoaøn Kitoâ höõu khaùc. Vì theá, toâi muoán nhaéc laïi cam keát cuûa Giaùo hoäi Coâng giaùo trong vieäc löu giöõ kyù öùc veà caùc chöùng nhaân ñöùc tin thuoäc moïi truyeàn thoáng Kitoâ giaùo. UÛy ban Caùc vò Töû ñaïo môùi, tröïc thuoäc Boä Phong thaùnh, ñaûm nhaän nhieäm vuï naøy, phoái hôïp vôùi Boä Coå voõ Hieäp nhaát Kitoâ höõu.
Nhö chuùng ta ñaõ nhaän ñònh trong Thöôïng Hoäi ñoàng gaàn ñaây, "ñaïi keát cuûa maùu" hieäp nhaát "caùc Kitoâ höõu thuoäc nhieàu truyeàn thoáng khaùc nhau, cuøng nhau hieán maïng vì ñöùc tin vaøo Chuùa Gieâsu Kitoâ. Chöùng taù töû ñaïo cuûa hoï huøng hoàn hôn moïi lôøi noùi: söï hieäp nhaát baét nguoàn töø thaäp giaù Chuùa" (Thöôïng Hoäi ñoàng Giaùm muïc kyø 16, Taøi lieäu chung keát, soá 23). Xin cho maùu cuûa bieát bao chöùng nhaân ruùt ngaén ngaøy hoàng phuùc, khi chuùng ta cuøng uoáng chung cheùn cöùu ñoä!
Anh chò em raát thaân meán, moät em beù Pakistan, Abish Masih, bò gieát trong moät vuï taán coâng vaøo nhaø thôø Coâng giaùo, ñaõ vieát trong vôû cuûa mình: "Making the world a better place - Laøm cho theá giôùi trôû thaønh nôi toát ñeïp hôn". Öôùc mô cuûa em khích leä chuùng ta can ñaûm laøm chöùng cho ñöùc tin, ñeå cuøng nhau trôû neân men cuûa moät nhaân loaïi hoøa bình vaø huynh ñeä."
Töôûng nieäm caùc vò töû ñaïo vaø chöùng nhaân ñöùc tin
Trong phaàn töôûng nieäm, caùc yù nguyeän laàn löôït ñöôïc xöôùng leân baèng caùc thöù tieáng Bangalais, YÙ, Ñöùc, Armeùni, Phaùp, Boà Ñaøo Nha, Taây Ban Nha, Anh quoác, Araäp, Swahili, tieáng Hoa, Singalais, Hy Laïp, Aramaico, nhöõng ngoân ngöõ cuûa caùc chöùng nhaân vaø caùc vò töû ñaïo môùi, ñeå caàu cho hoï, vaø sau moãi yù nguyeän, moät ngoïn neán saùng ñöôïc ñaët döôùi chaân thaäp giaù.
Tieáp ñeán, theo lôøi môøi goïi cuûa Ñöùc Thaùnh cha, moïi ngöôøi ñaõ tuyeân xöng ñöùc tin, tröôùc khi ñoïc kinh Laïy Cha vaø ngaøi cuøng moät soá vò ñaïi dieän caùc Giaùo hoäi Kitoâ chuùc laønh keát thuùc.