Tranh thai va quyen lam me co trach nhiem

Traùnh thai

vaø Quyeàn laøm cha meï coù traùch nhieäm

Traùnh thai vaø Quyeàn laøm cha meï coù traùch nhieäm.

Lm Pheâroâ Traàn Maïnh Huøng, STD.

(WHÑ 15-09-2025)

Giôùi thieäu

Söï hieåu bieát cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo veà muïc ñích cuûa quan heä vôï choàng ñaõ traûi qua moät quaù trình phaùt trieån roõ reät. Töø theá kyû XIII ñeán XV, chuû yeáu döôùi aûnh höôûng laâu daøi cuûa quan ñieåm cuûa Thaùnh Augustinoâ, caùc nhaø thaàn hoïc thöôøng cho raèng caùc caëp vôï choàng khi thi haønh vieäc aùi aân (haønh vi chaên goái giöõa vôï choàng) phaïm toäi nheï neáu quan heä tình duïc maø khoâng coù yù ñònh sinh saûn, maø chæ vì khoaùi caûm hoaëc ñeå traùnh caùm doã ngoaïi tình. Ñoàng thôøi, quan heä tình duïc trong thôøi kyø kinh nguyeät hoaëc khi mang thai cuõng ñöôïc coi laø traùi ñaïo ñöùc, vì luùc ñoù khaû naêng sinh saûn bò loaïi tröø.

Nhöõng giaùo huaán naøy ñaõ bò loaïi boû töø laâu. Ñeán giöõa theá kyû XIX, chuùng ta coù theå nhaän ra ba giai ñoaïn trong vieäc phaùt trieån quan ñieåm chính thöùc cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo veà ñoäng cô thích hôïp cuûa caùc caëp vôï choàng trong quan heä tình duïc. Ban ñaàu, giaùo huaán cho raèng caùc caëp vôï choàng phaûi coù yù ñònh sinh saûn khi quan heä; sau ñoù, ñöôïc ñeà xuaát raèng caùc ñoäng cô khaùc cuõng coù theå chaáp nhaän veà maët ñaïo ñöùc, mieãn laø khoâng loaïi tröø hoaøn toaøn yù ñònh sinh saûn, ñaëc bieät laø baèng caùch coá tình ngaên caûn hoaëc phaù vôõ khaû naêng sinh saûn cuûa haønh vi tình duïc.

Cuoái cuøng, Giaùo Hoäi thöøa nhaän raèng trong moät soá tình huoáng, caùc caëp vôï choàng coù theå quan heä tình duïc vôùi yù ñònh vaø mong muoán traùnh sinh saûn, nhöng khoâng ñöôïc tröïc tieáp hoaëc coá yù ngaên caûn khaû naêng sinh saûn. Noùi caùch khaùc, trong giai ñoaïn thöù ba naøy, tính hôïp vôùi luaân lyù/ñaïo ñöùc cuûa vieäc kieâng cöõ theo chu kyø ñöôïc coâng nhaän roõ raøng, nhöng phaûi ñeán giöõa theá kyû XX giaùo huaán naøy môùi ñöôïc coâng boá chính thöùc. Vieäc chaáp nhaän kieâng cöõ theo chu kyø kinh nguyeät cuûa phuï nöõ, ñoàng nghóa vôùi vieäc caùc caëp vôï choàng coù lyù do chính ñaùng, coù theå chæ quan heä trong nhöõng thôøi kyø maø ngöôøi vôï ñöôïc coi laø voâ sinh. Kieâng quan heä aùi aân trong thôøi kyø khaû naêng sinh saûn cuûa phuï nöõ ñöôïc xem laø moät phöông phaùp traùnh thai töï nhieân, trong khi caùc phöông phaùp khaùc ngoaøi trieät saûn, maëc duø vaãn quan heä, ñöôïc coi laø traùnh thai nhaân taïo.

Trong baøi vieát naøy, chuùng ta taäp trung vaøo giaùo huaán cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo veà traùnh thai vaø quyeàn laøm cha meï coù traùch nhieäm, cuõng nhö caùc vaán ñeà lieân quan ñeán tình duïc trong hoân nhaân. Giaùo Hoäi luoân duy trì quan ñieåm raèng moïi haønh vi tình duïc phaûi môû ra khaû naêng sinh saûn; quan ñieåm naøy ñaõ daãn ñeán vieäc Giaùo Hoäi caám söû duïng caùc bieän phaùp traùnh thai nhaân taïo, nhöng chaáp nhaän coù ñieàu kieän caùc phöông phaùp töï nhieân nhö nhòp sinh hoïc hoaëc caùc phöông phaùp keá hoaïch hoùa gia ñình töï nhieân (Natural Family Planning - NFP). Giaùo huaán Coâng Giaùo khaùc vôùi moät soá Giaùo Hoäi Kitoâ giaùo khaùc, nôi chæ yeâu caàu hai khía caïnh sinh saûn vaø gaén keát trong tình duïc ñöôïc giöõ nguyeân veà nguyeân taéc, nhöng khoâng phaûi trong töøng haønh vi quan heä.

Truyeàn thoáng Giaùo hoäi Coâng giaùo luoân giöõ laäp tröôøng raèng moïi haønh vi giao hôïp giöõa vôï choàng ñeàu phaûi ñeå ngoû khaû naêng sinh saûn; chính laäp tröôøng naøy ñaõ daãn ñeán vieäc Giaùo Hoäi caám söû duïng caùc phöông tieän ngöøa thai goïi laø nhaân taïo, trong khi chaáp nhaän coù ñieàu kieän vieäc thöïc haønh phöông phaùp "tính chu kyø" hay coøn goïi laø nhöõng phöông phaùp töï nhieân trong vieäc hoaïch ñònh gia ñình (Natural Family Planning - NFP).[1] Giaùo huaán cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo vì theá khaùc vôùi caùc Giaùo Hoäi Kitoâ giaùo khaùc (ví duï nhö Anh Giaùo, hay Tin Laønh), voán chæ ñoøi hoûi hai chieàu kích sinh saûn vaø hieäp nhaát cuûa tính duïc phaûi ñöôïc gaén lieàn vôùi nhau treân nguyeân taéc, chöù khoâng nhaát thieát trong töøng haønh vi giao hôïp. Quan ñieåm sau naøy coù nghóa laø vôï choàng chæ sinh saûn trong boái caûnh tình yeâu hoã töông, vaø hoï chæ böôùc vaøo söï hieäp nhaát "moät xöông moät thòt" vôùi nhau, vì moãi ngöôøi öôùc ao ngöôøi kia seõ laø cha hoaëc meï cuûa con mình.

Vì vaäy, trong baøi vieát naøy, tröôùc heát, toâi muoán trình baøy quan ñieåm chính thöùc cuûa Giaùo hoäi Coâng giaùoveà vieäc ngöøa thai, vì caùc quan ñieåm naøy ñaõ ñöôïc xaùc ñònh trong moät soá vaên kieän quan troïng cuûa theá kyû 20; keá ñeán, phaân tích moät soá phaûn öùng thaàn hoïc ñoái vôùi laäp tröôøng cuûa Giaùo Hoäi, ñaëc bieät nhö ñöôïc trình baøy trong Thoâng ñieäp Humanae Vitae; sau ñoù, thöû ñöa ra moät ñaùnh giaù luaân lyù veà vieäc ngöøa thai nhaân taïo döïa treân nhöõng pheâ bình thaàn hoïc ñöôïc khôi daäy töø Humanae Vitae; vaø cuoái cuøng laø ñi ñeán phaàn keát luaän.

I. Vieäc Ngöøa Thai Trong Theá Kyû 20

Ñeå coù theå hieåu roõ laäp tröôøng chính thöùc hieän nay cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Roâma veà vaán ñeà ngöøa thai, tröôùc heát chuùng ta seõ xem xeùt boán vaên kieän cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo trong theá kyû naøy coù lieân quan ñeán chuû ñeà naøy. Tuy nhieân, tröôùc khi laøm ñieàu ñoù, caàn phaûi löu yù raèng "ngöøa thai" laø moät thöïc taïi heïp hôn so vôùi "haïn cheá sinh saûn"; bôûi vì khaùi nieäm sau naøy ñaõ bò hieåu sai, khi ñöôïc duøng ñeå chæ baát cöù phöông tieän naøo nhaèm giôùi haïn soá löôïng sinh ra, thaäm chí phaù thai cuõng thöôøng bò xem nhö moät phöông phaùp ngöøa thai cuoái cuøng, ñieàu maø thöïc ra khoâng phaûi vaäy. Ngöøa thai, ngay caû khi mang hình thöùc thöôøng tröïc hoaëc baùn thöôøng tröïc nhö trieät saûn, vaãn laø baát kyø haønh vi naøo nhaèm ngaên caûn vieäc thuï thai hoaëc thuï tinh (contra-ception = choáng laïi söï thuï thai); trong khi ñoù, phaù thai laø haønh ñoäng dieãn ra sau khi söï thuï thai ñaõ thöïc söï xaûy ra. Laø hai thöïc taïi khaùc bieät, ngöøa thai vaø phaù thai lieân quan ñeán nhöõng vaán ñeà vaø caâu hoûi luaân lyù khaùc nhau. Vôùi söï hieåu bieát naøy veà ngöøa thai, chuùng ta coù theå trình baøy giaùo huaán cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo veà chuû ñeà naøy.

1. Ñöùc Giaùo Hoaøng Pio XI vaø Toâng Huaán Casti Connubii

Ngaøy nay, Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Roâma phaûi ñoái maët vôùi nhieàu chæ trích vì laäp tröôøng phaûn ñoái traùnh thai. Cho ñeán taän theá kyû XX, caùc Giaùo Hoäi Kitoâ haàu nhö ñoàng thuaän raèng traùnh thai laø moái ñe doïa ñoái vôùi hoân nhaân. Tuy nhieân, vaøo naêm 1930, sau nhöõng noã löïc thaát baïi vaøo caùc naêm 1908 vaø 1920, Hoäi nghò Lambeth cuûa caùc Giaùm muïc Anh Giaùo ñaõ chaáp thuaän thaän troïng vieäc traùnh thai trong ñôøi soáng hoân nhaân Kitoâ giaùo, nhöng yeâu caàu kieàm cheá vaø nhaïy caûm veà maët ñaïo ñöùc.

Ñeå phaûn öùng vôùi quan ñieåm söûa ñoåi naøy, vaøo thaùng 12 naêm 1930, Ñöùc Giaùo Hoaøng Pio XI ñaõ ban haønh Toâng Huaán Casti Connubii (Veà Hoân Nhaân Trong Saïch), duy trì maïnh meõ giaùo huaán truyeàn thoáng cuûa Coâng Giaùo veà traùnh thai. Ngaøi nhaán maïnh baûo veä hoân nhaân tröôùc söï laïm duïng hoïc thuyeát "tình yeâu töï do" vaø phaûn ñoái quan nieäm phuï nöõ caàn ñöôïc giaûi phoùng khoûi "noâ leä con caùi," vì ñieàu naøy xem con caùi laø gaùnh naëng thay vì laø phuùc laønh.

Veà tình duïc hoân nhaân, Toâng Huaán neâu hai muïc ñích cuûa quan heä tình duïc: moät laø chính, moät laø phuï. Quan heä tình duïc nhaèm sinh con laø muïc ñích chính, nhöng coøn coù muïc ñích phuï nhö hoã trôï nhau, nuoâi döôõng tình yeâu thöông vaø laøm dòu duïc voïng, mieãn laø caùc muïc ñích phuï khoâng vöôït muïc ñích chính vaø giöõ nguyeân baûn chaát cuûa haønh vi. Neáu moät caëp vôï choàng quan heä theo caùch "coá tình phaù hoaïi khaû naêng sinh saûn töï nhieân" thì hoï phaïm toäi troïng.

Toâng Huaán khoâng lieät keâ cuï theå caùc phöông phaùp traùnh thai bò caám, nhöng thôøi ñoù, caùc thaàn hoïc gia thöôøng duøng töø "onanism" - toäi cuûa Onan, töùc laø coitus interruptus (ruùt ra tröôùc khi xuaát tinh) hoaëc baát cöù haønh vi naøo coá tình ngaên caûn sinh saûn baèng duïng cuï cô hoïc hay hoùa chaát.

2. Ñöùc Giaùo Hoaøng Pio XII vaø Baøi Dieãn Vaên Vôùi Hieäp Hoäi Nöõ Hoä Sinh Italia

Naêm 1951, Ñöùc Giaùo Hoaøng Pio XII coâng khai chaáp nhaän coù ñieàu kieän vieäc kieâng cöõ theo chu kyø, töùc laø caùc caëp vôï choàng chæ quan heä khi ngöôøi vôï khoâng ôû trong voøng thôøi gian khaû naêng sinh saûn (nghóa laø khi tröùng chöa coù ruïng). Ngaøi neâu caùc lyù do y teá, xaõ hoäi, kinh teá vaø di truyeàn coù theå bieän minh cho vieäc naøy. Tuy nhieân, neáu khoâng coù lyù do hôïp lyù, vieäc kieâng quan heä trong giai ñoaïn sinh saûn chæ vì thoûa maõn duïc voïng laø sai ñaïo ñöùc.

Pio XII cuõng khaúng ñònh raèng vieäc quan heä vôùi yù ñònh traùnh sinh con coù theå ñöôïc xem laø ñaïo ñöùc, mieãn laø caùc caëp vôï choàng coù lyù do chính ñaùng. Vaán ñeà lieäu kieâng cöõ theo chu kyø coù phaûi laø phöông phaùp duy nhaát hôïp ñaïo ñöùc vaãn laø ñeà taøi tranh luaän maïnh meõ trong thaäp nieân 1960.

3. Coâng Ñoàng Vatican II Veà Hoân Nhaân Vaø Gia Ñình

Vaøo naêm 1965, taïi phieân hoïp thöù tö vaø cuõng laø phieân hoïp cuoái cuøng, Coâng ñoàng Vatican II ñaõ ban haønh Hieán cheá Muïc vuï veà Giaùo Hoäi trong Theá Giôùi Ngaøy Nay (Gaudium et Spes), trong ñoù neâu ra moät soá ñieåm quan troïng veà hoân nhaân Kitoâ giaùo vaø yù nghóa cuûa ñôøi soáng gia ñình:

1. Hoân nhaân, vöøa laø "coäng ñoàng yeâu thöông" (#47) vöøa laø "moái quan heä gaén boù thaân maät veà ñôøi soáng vaø tình yeâu" (#48), vöøa phaûn chieáu vöøa tham döï vaøo giao öôùc yeâu thöông noái keát Ñöùc Kitoâ vôùi Giaùo Hoäi. Veû ñeïp vaø yù nghóa cuûa gia ñình Kitoâ giaùo naèm ôû choã: "nhôø tình yeâu laãn nhau cuûa vôï choàng, nhôø söï sinh hoa keát traùi roäng raõi, nhôø tình hieäp thoâng vaø söï trung thaønh, vaø nhôø caùch yeâu thöông maø taát caû caùc thaønh vieân trong gia ñình cuøng coäng taùc", söï hieän dieän soáng ñoäng cuûa Chuùa Kitoâ trong theá giôùi seõ ñöôïc toû hieän tröôùc moïi ngöôøi (#48).

2. Nhöõng bieåu hieän theå xaùc cuûa tình yeâu hoân nhaân ñöôïc coi laø coù giaù trò ñaùng keå, ñoäc laäp vôùi vieäc sinh saûn. Caùc haønh vi yeâu thöông trong hoân nhaân ñöôïc goïi laø "cao quyù" vaø "xöùng ñaùng", vaø trong caùch bieåu hieän thöïc söï nhaân baûn cuûa noù, chuùng "bieåu thò vaø thuùc ñaåy söï hieán mình laãn nhau, nhôø ñoù vôï choàng laøm phong phuù cho nhau baèng yù chí vui möøng vaø bieát ôn" (#49).

3. Ñoàng thôøi, tình yeâu vôï choàng khoâng taùch rôøi khoûi vieäc sinh saûn vaø giaùo duïc con caùi. Caû hoân nhaân vaø tình yeâu vôï choàng "ñöôïc ñònh höôùng cho vieäc sinh saûn vaø giaùo duïc con caùi vaø tìm thaáy vinh quang toái haäu trong ñoù" (#48). Hôn nöõa, chính nhö "moùn quaø cao caû nhaát cuûa hoân nhaân", con caùi "ñoùng goùp raát nhieàu vaøo haïnh phuùc cuûa cha meï" (#50).

4.Khi caùc caëp vôï choàng söû duïng quyeàn sinh saûn moät caùch sinh hoa keát traùi, hoï seõ tham döï moät caùch ñaëc bieät vaøo coâng trình saùng taïo cuûa Thieân Chuùa. Khi laøm roõ vò trí cuûa con caùi trong ñôøi soáng hoân nhaân, Gaudium et Spes nhaán maïnh: "duø khoâng laøm giaûm giaù trò caùc muïc ñích khaùc cuûa hoân nhaân,... cha meï neân xem nhieäm vuï thích hôïp cuûa mình laø truyeàn ñaït söï soáng con ngöôøi vaø giaùo duïc nhöõng ngöôøi ñöôïc truyeàn ñaït söï soáng aáy" (#50). ÔÛ ñieåm naøy, caàn löu yù raèng vaên kieän kieân quyeát töø choái söû duïng thuaät ngöõ truyeàn thoáng veà "thöù baäc caùc muïc ñích", theo ñoù vieäc sinh saûn vaø giaùo duïc con caùi ñöôïc xem laø muïc ñích chính cuûa hoân nhaân vaø tình duïc vôï choàng, coøn vieäc bieåu loä vaø nuoâi döôõng tình yeâu giöõa vôï choàng ñöôïc coi laø muïc ñích phuï cuûa tình duïc hoân nhaân.

5.Caùc caëp vôï choàng phaûi thöïc hieän nhieäm vuï sinh saûn vaø giaùo duïc con caùi "vôùi traùch nhieäm nhaân baûn vaø Kitoâ giaùo". Trong vieäc laäp keá hoaïch gia ñình, caùc vôï choàng Kitoâ giaùo neân "caân nhaéc thaän troïng caû haïnh phuùc cuûa baûn thaân laãn cuûa con caùi, caû nhöõng ñöùa ñaõ sinh vaø nhöõng ñöùa coù theå döï kieán". Laøm cha meï coù traùch nhieäm coù nghóa laø caùc caëp vôï choàng "seõ tính ñeán caû ñieàu kieän vaät chaát laãn tinh thaàn cuûa thôøi ñaïi cuõng nhö cuûa hoaøn caûnh soáng cuûa mình"; ñoàng thôøi, hoï "tham khaûo lôïi ích cuûa gia ñình, xaõ hoäi traàn gian vaø cuûa chính Giaùo Hoäi". Cha meï nuoâi daïy gia ñình töông ñoái ñoâng con ñöôïc nhaéc ñeán ñaëc bieät, nhöng hoï ñöôïc nhaéc nhôû boån phaän nuoâi daïy con caùi "cho phuø hôïp", vaø vieäc quyeát ñònh coù moät gia ñình ñoâng con ñoøi hoûi "söï suy xeùt khoân ngoan vaø chung" (#50).

Nhö ñoaïn vaên trích daãn maø toâi ñaõ neâu treân ñaõ laøm roõ, Giaùo Hoäi Coâng giaùo khoâng phaûn ñoái vieäc laøm cha meï coù traùch nhieäm hoaëc keá hoaïch hoùa gia ñình. Gaudium et Spes khoâng taùn döông vieäc sinh saûn khoâng kieåm soaùt, cuõng khoâng ca ngôïi vieäc sinh con maø queân giaùo duïc. Ñoái vôùi caùc vôï choàng Kitoâ giaùo, laøm cha meï coù traùch nhieäm coù veû bao goàm ba ñieàu: hoï phaûi môû loøng ñoùn nhaän söï sinh saûn, hoï phaûi chaêm soùc ñuùng möïc cho nhöõng ñöùa con ñaõ sinh, vaø cuoái cuøng, khi caàn thieát, vôï choàng phaûi ñaët giôùi haïn thích hôïp cho quyeàn sinh saûn cuûa mình. Caùch thöïc hieän, taát nhieân, vaãn laø chuû ñeà cuûa cuoäc tranh luaän ñang dieãn ra.

6. Veà quyeát ñònh truyeàn söï soáng con ngöôøi, "chính cha meï cuoái cuøng phaûi ñöa ra phaùn quyeát naøy tröôùc maët Thieân Chuùa", nhöng hoï phaûi nhaän thöùc "khoâng theå haønh ñoäng tuøy tieän". Thay vaøo ñoù, caùc caëp vôï choàng Kitoâ giaùo phaûi ñöa ra quyeát ñònh moät caùch coù traùch nhieäm hoaëc löông thieän, nghóa laø "luoân phaûi ñöôïc höôùng daãn theo löông taâm, ñuùng vôùi luaät Thieân Chuùa, vaø phaûi vaâng phuïc quyeàn daïy doã cuûa Giaùo Hoäi, voán giaûi thích moät caùch xaùc thöïc luaät naøy döôùi aùnh saùng Phuùc AÂm" (#50).

7. Cuoái cuøng, vaên kieän nhaän ñònh raèng caùc caëp vôï choàng thöôøng "gaëp hoaøn caûnh maø ít nhaát laø taïm thôøi khoâng neân taêng soá löôïng con caùi". Do ñoù, traùch nhieäm laøm cha meï ñeå traùnh sinh saûn coù theå maâu thuaãn vôùi mong muoán theå hieän tình yeâu vôï choàng theo caùch theå xaùc. Trong hoaøn caûnh naøy, vôï choàng caûm thaáy bò keùo theo hai höôùng: traùch nhieäm ñoøi hoûi hoï vöøa traùnh thuï thai vöøa duy trì "söï trung thaønh trong yeâu thöông vaø söï thaân maät troïn veïn cuûa ñôøi soáng". Vieäc khoâng duy trì "söï thaân maät cuûa ñôøi soáng hoân nhaân" roõ raøng ñe doïa ñeán söï trung thaønh laãn nhau, nhöng cuõng coù theå gaây nguy haïi cho haïnh phuùc cuûa nhöõng ñöùa con ñaõ sinh vaø laøm suy giaûm loøng can ñaûm vaø roäng löôïng cuûa cha meï trong vieäc ñoùn nhaän con caùi môùi (#51).

Khi höôùng daãn caùc vôï choàng "haøi hoøa tình yeâu vôï choàng vôùi vieäc truyeàn söï soáng coù traùch nhieäm", Gaudium et Spes caûnh baùo choáng laïi "nhöõng giaûi phaùp ñaùng hoå theïn" vaø khuyeân caùc caëp vôï choàng raèng: tính chính ñaùng veà maët ñaïo ñöùc cuûa caùc bieåu hieän tình yeâu vôï choàng ñöôïc xaùc ñònh theo caùc tieâu chuaån khaùch quan döïa treân baûn chaát con ngöôøi vaø haønh ñoäng cuûa hoï, vaø "baûo toàn ñaày ñuû yù nghóa cuûa vieäc hieán mình laãn nhau vaø sinh saûn nhaân baûn trong boái caûnh tình yeâu thaät söï" (#51). Ñieàu quan troïng nhaát trong tuyeân boá naøy laø caùc haønh vi yeâu thöông trong hoân nhaân khoâng ñöôïc ñaùnh giaù chæ döïa treân khía caïnh sinh hoïc, maø döïa treân moái quan heä vôùi toaøn boä con ngöôøi. Noùi caùch khaùc, vaên kieän choïn caùch ñi xa laäp luaän thöôøng thaáy choáng ñoái bieän phaùp traùnh thai, voán chæ nhìn vaøo caáu truùc sinh hoïc cuûa haønh vi giao hôïp taùch rôøi khoûi con ngöôøi thöïc hieän haønh vi. Chuaån möïc ñaïo ñöùc ñöôïc nhìn nhaän laø caên cöù vaøo baûn chaát con ngöôøi, khoâng phaûi muïc ñích rieâng leû cuûa töøng haønh ñoäng.

Caùc Nghò phuï keát thuùc thaûo luaän veà hoân nhaân vaø ñôøi soáng gia ñình baèng caùch khuyeán khích caùc vôï choàng thöïc haønh trong saïch trong hoân nhaân, coù nghóa laø, moät phaàn, khi coá gaéng ñieàu chænh vieäc sinh con, caùc caëp vôï choàng neân traùnh nhöõng phöông phaùp traùnh thai ñöôïc giaùo huaán cuûa Giaùo Hoäi cho laø ñaùng traùch trong vieäc trieån khai luaät Thieân Chuùa" (#51).

4. Thoâng Ñieäp Humanae Vitae Vaø Boái Caûnh

Vaøo ngaøy 25 thaùng 7 naêm 1968, Ñöùc Giaùo Hoaøng Phaoloâ VI ñaõ ban haønh thoâng ñieäp veà "söï soáng con ngöôøi" (Humanae Vitae).[2] Noäi dung cuûa Thoâng ñieäp neâu roõ raèng caùc keát luaän cuûa uûy ban giaùo hoaøng khoâng mieãn tröø Giaùo Hoaøng khoûi vieäc xem xeùt caù nhaân toaøn boä vaán ñeà. Nhöõng keát luaän ñoù khoâng ñaït söï ñoàng thuaän tuyeät ñoái; ñaëc bieät, moät soá caùch tieáp caän vaø laäp luaän ñaõ xuaát hieän, ñi leäch khoûi giaùo huaán truyeàn thoáng vöõng chaéc cuûa Giaùo Hoäi. Sau khi suy tö caån thaän vaø caàu nguyeän, chính Ñöùc Giaùo Hoaøng Phaoloâ VI ñaõ keát luaän raèng Giaùo Hoäi phaûi duy trì vieäc baùc boû bieän phaùp traùnh thai vaø trieät saûn, vì ñieàu naøy xuaát phaùt töø caùc nguyeân taéc cô baûn cuûa giaùo lyù nhaân baûn vaø Kitoâ giaùo veà hoân nhaân, ñoàng thôøi laø moät phaàn cuûa luaät luaân lyù töø Thieân Chuùa. Ngaøi keát thuùc baèng vieäc nhaéc laïi söï tin caäy vaøo "giaùo lyù vöõng chaéc cuûa Giaùo Hoäi, maø Ngöôøi keá vò Thaùnh Pheâroâ trung thaønh baûo veä vaø giaûi thích cuøng vôùi caùc vò chö huynh (laø caùc anh em) trong haøng giaùm muïc Coâng giaùo", ñoàng thôøi nhaán maïnh raèng con ngöôøi, neáu muoán ñaït ñöôïc haïnh phuùc thaät söï maø mình khao khaùt, phaûi tuaân giöõ caùc luaät maø Thieân Chuùa ñaõ thieát laäp trong baûn tính cuûa con ngöôøi, ñeå ñöôïc toân troïng moät caùch khoân ngoan vaø yeâu thöông.

Saùu ngaøy sau khi Thoâng Ñieäp Humanae Vitae ñöôïc coâng boá, taïi buoåi tieáp kieán haøng tuaàn vaøo muøa heø taïi Castel Gandolfo, Ñöùc Giaùo Hoaøng Phaoloâ VI ñaõ suy ngaãm veà Thoâng Ñieäp cuûa ngaøi vaø ñaõ baøy toû nhöõng caûm xuùc ñaày ñaáu tranh trong quaù trình soaïn thaûo cuõng nhö khi ñöa ra quyeát ñònh cuoái cuøng. Tröôùc heát laø yù thöùc lieân tuïc veà troïng traùch voâ cuøng naëng neà cuûa ngaøi, ñieàu naøy ñaõ gaây ra nhieàu ñau khoå tinh thaàn, khi ngaøi phaûi traû lôøi cho Giaùo Hoäi vaø toaøn nhaân loaïi, döïa treân truyeàn thoáng, giaùo huaán cuûa caùc vò tieàn nhieäm gaàn nhaát, cuõng nhö cuûa Coâng ñoàng. Ngaøi coù khuynh höôùng chaáp nhaän, trong khaû naêng coù theå, caùc keát luaän vaø tính chaát tham khaûo cuûa uûy ban giaùo hoaøng, nhöng ñoàng thôøi phaûi haønh ñoäng khoân ngoan. Ngaøi hoaøn toaøn yù thöùc veà caùc cuoäc tranh luaän soâi noåi, veà truyeàn thoâng vaø dö luaän, vaø veà nhöõng lôøi keâu goïi töø voâ soá caù nhaân ít quyeàn löïc hôn vaø ñang baên khoaên. Ngaøi thöôøng caûm thaáy bò chìm ngaäp trong moät bieån taøi lieäu, vaø veà phöông dieän con ngöôøi, caûm thaáy choaùng ngôïp tröôùc nhieäm vuï toâng ñoà khi phaûi phaùn xeùt taát caû chuùng. Nhieàu laàn ngaøi run sôï tröôùc tình theá phaûi löïa choïn: chæ ñôn giaûn theo dö luaän hieän thôøi hay ban ra moät phaùn quyeát coù theå bò xaõ hoäi ñöông ñaïi phaûn ñoái hoaëc coù theå laø moät aùp ñaët tuøy tieän leân caùc caëp vôï choàng.

Ñöùc Giaùo Hoaøng tieáp tuïc, ngaøi ñaõ tham khaûo yù kieán nhieàu chuyeân gia, caàu nguyeän xin aùnh saùng töø Chuùa Thaùnh Thaàn, vaø ñaët löông taâm mình hoaøn toaøn vaøo söï höôùng daãn cuûa söï thaät, tìm caùch giaûi thích luaät Thieân Chuùa xuaát phaùt töø nhu caàu noäi taâm cuûa tình yeâu nhaân baûn chaân chính, töø caáu truùc caên baûn cuûa hoân nhaân, töø phaåm giaù caù nhaân cuûa ngöôøi vôï choàng, töø söù meänh phuïc vuï söï soáng, vaø töø söï thaùnh thieän cuûa hoân nhaân Kitoâ giaùo. Ngaøi ñaõ suy xeùt caùc yeáu toá ñöôïc thieát laäp bôûi giaùo lyù truyeàn thoáng cuûa Giaùo Hoäi, ñaëc bieät laø giaùo huaán cuûa Coâng ñoàng. Ngaøi ñaõ caân nhaéc haäu quaû cuûa töøng quyeát ñònh. Vaø ngaøi khoâng coøn nghi ngôø gì veà boån phaän phaûi phaùt ngoân nhö ñaõ laøm.

Trong phaàn môû ñaàu thö, Ñöùc Giaùo Hoaøng caûm ôn uûy ban veà coâng vieäc cuûa hoï, nhöng noùi raèng caùc keát luaän cuûa uûy ban khoâng theå coi laø cuoái cuøng, vaø cuõng khoâng mieãn tröø ngaøi khoûi vieäc xem xeùt caù nhaân caùc vaán ñeà lieân quan. Ngaøi cuõng nhaän xeùt raèng uûy ban giaùo hoaøng ñaõ khoâng ñaït ñöôïc "söï ñoàng thuaän hoaøn toaøn veà caùc chuaån möïc ñaïo ñöùc caàn ñeà xuaát"; hôn nöõa, trong baùo caùo cuûa uûy ban, moät soá tieâu chí cho caùc giaûi phaùp veà vaán ñeà traùnh thai ñaõ xuaát hieän "ñi leäch khoûi giaùo huaán ñaïo ñöùc veà hoân nhaân maø caùc uûy ban coù traùch nhieäm lo veà vieäc höôùng daãn vaø baûo veä caùc giaùo huaán cuûa Giaùo Hoäi ñaõ ñeà xuaát moät caùch kieân ñònh".[3] Cuoái cuøng, vôùi söï ñaûm baûo raèng ngaøi "ñaõ nghieân cöùu caån thaän caùc taøi lieäu", Ñöùc Giaùo Hoaøng Phaoloâ VI, "sau khi suy tö chín chaén vaø caàu nguyeän kieân trì", khaúng ñònh raèng khoâng theå thay ñoåi laäp tröôøng cuûa Giaùo Hoäi veà vieäc phaûn ñoái söû duïng caùc bieän phaùp traùnh thai nhaân taïo (HV, #6).

Thoâng ñieäp ñöa ra lyù leõ sau: "Moãi haønh vi hoân nhaân phaûi luoân môû ra cho vieäc truyeàn söï soáng" (HV, #11), vì Thieân Chuùa ñaõ muoán "moái lieân heä khoâng theå taùch rôøi... giöõa hai yù nghóa cuûa haønh vi vôï choàng: yù nghóa hieäp nhaát vaø yù nghóa sinh saûn". Nhôø caáu truùc maät thieát naøy, "haønh vi vôï choàng, trong khi gaén keát chaët cheõ vôï vaø choàng, coøn laøm hoï coù khaû naêng sinh ra nhöõng sinh linh môùi, theo nhöõng luaät ñaõ ñöôïc ghi saün trong baûn theå cuûa nam vaø nöõ" (HV, #12). Do ñoù, vieäc vôï choàng giao hôïp trong khi coá yù vaø chuû ñoäng ngaên caûn khaû naêng sinh saûn cuûa haønh vi ñoù laø "baûn chaát baát löông" (HV, #14) vaø "luoân luoân traùi pheùp" (HV, #16).

Theo caùch suy nghó ñöôïc trình baøy trong Humanae Vitae, yù nghóa hieäp nhaát vaø sinh saûn cuûa giao hôïp gaén boù maät thieát ñeán möùc khoâng theå taùch rôøi. Ñieàu naøy coù nghóa laø baát kyø söï can thieäp vaät lyù coù chuû yù naøo vôùi moät trong hai yù nghóa seõ taát yeáu aûnh höôûng phaù hoaïi ñeán yù nghóa coøn laïi, laøm suy giaûm giaù trò ñaïo ñöùc toaøn boä haønh vi tình duïc. Do ñoù, söï khoâng theå taùch rôøi giöõa hai chieàu kích cuûa tình yeâu vôï choàng laø cô sôû cho vieäc Giaùo Hoäi caám moïi haønh vi tình duïc maø coá yù ngaên caûn vieäc sinh saûn; ñoàng thôøi, caàn löu yù raèng cuøng laäp luaän naøy cuõng laø cô sôû cho vieäc Giaùo Hoäi phaûn ñoái moïi coá gaéng sinh con taùch rôøi bieåu hieän tình yeâu vôï choàng trong giao hôïp. Do ñoù, Giaùo Hoäi duy trì laäp tröôøng chính thöùc choáng laïi AID (thuï tinh nhaân taïo baèng tinh truøng ngöôøi hieán) cuõng nhö AIH (thuï tinh nhaân taïo baèng tinh truøng choàng) vaø thuï tinh trong oáng nghieäm ngay caû khi tröùng vaø tinh truøng ñeàu thuoäc veà vôï choàng.

II. Caùc Phaûn ÖÙng Thaàn Hoïc Veà Humanae Vitae

Nhieàu nhaø thaàn hoïc luaân lyù vaø caùc nhaø nghieân cöùu khaùc cho raèng caàn thieát phaûi pheâ bình phaân tích maø Humanae Vitae "söï soáng con ngöôøi" ñöa ra nhö lôøi giaûi thích veà vieäc caám thöïc haønh giao hôïp traùnh thai trong hoân nhaân. Moät soá pheâ bình taäp trung vaøo vaán ñeà ñöôïc cho laø maâu thuaãn cô baûn trong vaên baûn cuûa Thoâng Ñieäp; nhöõng ngöôøi khaùc thaùch thöùc tính hôïp phaùp vaø yù nghóa ñaïo ñöùc cuûa söï phaân bieät giöõa kieâng cöõ ñònh kyø (hoaëc phöông phaùp nhòp ñieäu), maø Giaùo Hoäi chaáp nhaän nhö moät phöông phaùp traùnh thai "töï nhieân" ñeå haïn cheá hoaëc giaõn caùch sinh con, vaø taát caû caùc phöông phaùp traùnh thai khaùc maø Giaùo Hoäi baùc boû nhö "nhaân taïo". Sau ñaây laø moät soá ví duï veà caû hai loaïi pheâ bình naøy. Chuùng ta baét ñaàu vôùi thaùch thöùc ñoái vôùi moät trong caùc khaúng ñònh cô baûn cuûa Thoâng Ñieäp.

1. YÙ Nghóa Sinh Saûn Vaø Hieäp Nhaát Cuûa Tình Duïc Hoân Nhaân Coù Thöïc Söï Khoâng Theå Taùch Rôøi?

Nhö ñaõ neâu, Thoâng Ñieäp Humanae Vitae khaúng ñònh raèng Thieân Chuùa ñaõ muoán moät moái lieân heä khoâng theå taùch rôøi giöõa hai yù nghóa cuûa haønh vi vôï choàng (#12). Tuy nhieân, ôû ñieåm naøy, nhaø thaàn hoïc gia luaân lyù, linh muïc Doøng Teân, ngöôøi Myõ Richard A. McCormick nhaän thaáy Thoâng Ñieäp döôøng nhö maâu thuaãn vôùi ñieàu maø noù töøng khaúng ñònh tröôùc ñoù: haønh vi yeâu thöông hoân nhaân khoâng ngöøng laø hôïp phaùp neáu, vì lyù do ngoaøi yù muoán cuûa vôï choàng, noù ñöôïc döï ñoaùn laø voâ sinh, vì caùc haønh vi naøy vaãn luoân ñöôïc ñònh höôùng nhaèm theå hieän vaø cuûng coá söï hieäp nhaát cuûa hoï (HV, #11). McCormick chæ ra ñuùng raèng ôû ñaây, Thoâng Ñieäp chaáp nhaän caùc haønh vi giao hôïp ngay caû khi bieát raèng chuùng khoâng theå sinh saûn, vaø lyù do cho caùc haønh vi naøy laø: chuùng vaãn ñöôïc höôùng ñeán vieäc theå hieän vaø thuùc ñaåy tình yeâu vôï choàng.

Nhöng vaên baûn döôøng nhö aùm chæ raèng vieäc ñònh höôùng sinh saûn chaám döùt vaø vaéng maët baát cöù khi naøo vôï choàng giao hôïp trong nhöõng thôøi kyø voâ sinh töï nhieân. Neáu haønh vi giao hôïp maát ñi höôùng hoaëc ñònh höôùng sinh saûn trong thôøi kyø voâ sinh töï nhieân, thì roõ raøng ñònh höôùng naøy coù theå taùch rôøi khoûi bieåu hieän tình yeâu hoân nhaân trong giao hôïp. McCormick keát luaän:

Trong nhöõng haønh vi voâ sinh naøy, caùc khía caïnh hieäp nhaát vaø sinh saûn coù theå taùch rôøi. Ñieàu naøy coù nghóa laø taïi moät ñieåm (#11), Thoâng Ñieäp döôøng nhö voâ tình nguï yù söï taùch rôøi thöïc teá giöõa khía caïnh hieäp nhaát vaø sinh saûn cuûa töøng haønh vi giao hôïp trong thôøi kyø voâ sinh. ÔÛ ñieåm khaùc (#12), giaùo lyù raèng moãi haønh vi phaûi luoân môû ra cho söï soáng môùi ñöôïc cho laø döïa treân moái lieân heä khoâng theå taùch rôøi giöõa yù nghóa sinh saûn vaø hieäp nhaát... [toàn taïi cuøng nhau trong haønh vi vôï choàng].

Caàn löu yù raèng trong chính phaàn ñang thaûo luaän cuûa Thoâng Ñieäp (#11), vaên baûn tieáp tuïc noùi raèng: "Thieân Chuùa ñaõ khoân ngoan saép ñaët caùc ñònh luaät töï nhieân vaø nhòp sinh saûn, voán töï thaân gaây ra söï phaân taùch trong chuoãi sinh con." Coù theå laäp luaän hôïp lyù raèng, theo logic ñaõ ñöôïc thieát laäp tröôùc ñoù trong ñoaïn naøy, caâu trích daãn coù theå ñoïc nhö sau: "Thieân Chuùa ñaõ khoân ngoan saép ñaët caùc ñònh luaät töï nhieân vaø nhòp sinh saûn, voán töï thaân gaây ra söï phaân taùch giöõa hai yù nghóa cuûa haønh vi vôï choàng laø sinh saûn vaø hieäp nhaát." Thieân Chuùa, döôøng nhö, qua caùc ñònh luaät töï nhieân ñöôïc boäc loä trong nhòp ñieäu bình thöôøng cuûa cô theå phuï nöõ, ñaõ khieán hai yù nghóa cuûa tình duïc hoân nhaân khoâng chæ coù theå taùch rôøi, maø thöïc söï bò taùch rôøi trong caùc chu kyø voâ sinh ñònh kyø cuûa ngöôøi phuï nöõ.

Roõ raøng, khoâng phaûi moïi haønh vi giao hôïp ñeàu môû ra cho söï soáng. Trong tröôøng hôïp naøy, laäp luaän cuûa Giaùo Hoäi choáng laïi traùnh thai nhaân taïo, döïa treân giaû ñònh raèng "Thieân Chuùa ñaõ muoán moái lieân heä khoâng theå taùch rôøi giöõa hai yù nghóa cuûa haønh vi vôï choàng" (#12), döôøng nhö coù theå bò ñaët caâu hoûi.

Cô sôû choáng laïi traùnh thai nhaân taïo phaûi ñöôïc tìm ôû nôi khaùc. Traùnh thai nhaân taïo khoâng theå bò baùc boû ñôn giaûn döïa treân giaû ñònh "khoâng theå taùch rôøi" giöõa caùc chieàu kích sinh saûn vaø hieäp nhaát, khi thöïc teá Thieân Chuùa ñoâi khi cho pheùp söï taùch rôøi naøy xaûy ra. Caâu hoûi môùi ñaët ra laø: Khi Thieân Chuùa, qua caùc ñònh luaät töï nhieân, taïo ñieàu kieän cho söï taùch rôøi giöõa yù nghóa sinh saûn vaø hieäp nhaát cuûa tình duïc hoân nhaân, lieäu con ngöôøi coù ñöôïc pheùp coá tình thöïc hieän söï taùch rôøi naøy khoâng? Giaùo Hoäi coù theå khaúng ñònh caâu traû lôøi laø khoâng, nhöng khoâng theå hôïp phaùp laøm vaäy chæ baèng caùch noùi raèng Thieân Chuùa ñaõ muoán söï khoâng theå taùch rôøi giöõa hai chieàu kích tình yeâu trong moïi haønh vi giao hôïp.

Phaûn öùng tröôùc caû yù töôûng veà söï khoâng theå taùch rôøi giöõa hai yù nghóa sinh saûn vaø hieäp nhaát vaø lôøi nhaéc nhôû cuûa Giaùo Hoäi raèng "moïi haønh vi hoân nhaân phaûi luoân môû ra cho söï soáng" (HV, #11), moät laäp luaän thuù vò gaàn ñaây xuaát hieän treân The Tablet. Giaùo sö Adrian Hastings chæ ra raèng giao hôïp veà baûn chaát khoâng phaûi luùc naøo cuõng "môû ra cho söï soáng"; khoâng phaûi ngaãu nhieân maø thuï thai khoâng luoân xaûy ra sau giao hôïp; maø töï nhieân ñaõ ñöôïc Thieân Chuùa saép ñaët ñeå thuï thai khoâng phaûi luùc naøo cuõng xaûy ra.

Do ñoù, töï nhieân ñaõ taïo ra hai loaïi giao hôïp: moät loaïi sinh saûn vaø töông ñoái hieám, ñem laïi söï ra ñôøi cuûa moät ñöùa treû; loaïi coøn laïi khoâng sinh saûn vaø thöôøng xuyeân, cung caáp moâi tröôøng oån ñònh vaø chaêm soùc cho ñöùa treû. Hastings nhaän xeùt raèng caû hai loaïi giao hôïp ñeàu coù chöùc naêng tích cöïc trong muïc ñích cuûa töï nhieân; loaïi sinh saûn mang vai troø sinh hoïc cô baûn laø taïo ra söï soáng, loaïi khoâng sinh saûn mang vai troø nuoâi döôõng vaø giaùo duïc treû em.

Roõ raøng, caû hai loaïi giao hôïp ñeàu coù vai troø caàn thieát vaø toaøn veïn trong ñôøi soáng hoân nhaân, vì nhö ñaõ thaûo luaän trong Gaudium et Spes, lôøi keâu goïi laøm cha meï coù traùch nhieäm vang leân hai chieàu: khoâng taùn döông vieäc sinh saûn khoâng giôùi haïn, cuõng khoâng taùn döông vieäc sinh saûn maø khoâng ñaûm baûo chaêm soùc con caùi sau ñoù.

Vôùi thöïc teá raèng caû hai loaïi giao hôïp ñeàu coù moái quan heä tích cöïc vôùi treû em - moät loaïi cho vieäc sinh saûn, loaïi coøn laïi cho vieäc giaùo duïc vaø haïnh phuùc - Hastings ñeà xuaát raèng vieäc ñaûm baûo, duy trì vaø thaäm chí taêng cöôøng söï phaân bieät giöõa hai loaïi giao hôïp laø coù theå, ñeå chaéc chaén raèng loaïi giao hôïp caàn thieát ñöôïc thöïc hieän ñuùng luùc. Vì vaäy, cuõng nhö vôï choàng ñöôïc pheùp söû duïng thuoác noäi tieát ñeå taêng khaû naêng thuï thai vaø bieán haønh vi voán khoâng sinh saûn thaønh coù khaû naêng sinh saûn, hoï cuõng ñöôïc pheùp söû duïng bieän phaùp traùnh thai ñeå ñaûm baûo moät haønh vi giao hôïp nhaát ñònh thuoäc loaïi khoâng sinh saûn khi caàn thieát.

Nhaän xeùt cuûa Hastings gôïi yù kòch baûn sau: khi vôï choàng veà maët ñaïo ñöùc ñöôïc pheùp giôùi haïn giao hôïp vaøo caùc thôøi kyø "an toaøn" hoaëc voâ sinh cuûa ngöôøi vôï, hoï coù theå hôïp phaùp söû duïng caùc thieát bò traùnh thai ñeå ñaûm baûo raèng caùc haønh vi giao hôïp khoâng sinh saûn thöïc söï vaãn giöõ nguyeân baûn chaát khoâng sinh saûn. Vieäc naøy coù theå ñem laïi caûm giaùc an taâm, nhöng khoâng loaïi boû yeâu caàu raèng hoï vaãn phaûi kieâng khem/kieâng cöõ ñònh kyø, khi ngöôøi vôï ñang coù khaû naêng thuï thai. Vì vaäy, caâu hoûi vaãn coøn: lieäu caùc caëp vôï choàng coù ñöôïc söû duïng bieän phaùp traùnh thai trong thôøi kyø ngöôøi vôï coù khaû naêng thuï thai khoâng?[4]

2. Kieâng Cöõ Ñònh Kyø Coù Phaûi Laø Töï Nhieân?

Beân caïnh nhöõng laäp luaän choáng laïi tính logic noäi taïi, thoâng ñieäp Humanae Vitae coøn gaây ra moät luoàng pheâ bình khaùc, ñaët caâu hoûi veà tính hôïp phaùp vaø yù nghóa ñaïo ñöùc cuûa söï phaân bieät giöõa traùnh thai töï nhieân vaø nhaân taïo. Thoâng ñieäp laëp laïi giaùo huaán cuûa Ñöùc Pioâ XII raèng khi coù lyù do nghieâm troïng xuaát phaùt töø ñieàu kieän theå lyù hoaëc taâm lyù cuûa vôï choàng, hoaëc töø hoaøn caûnh beân ngoaøi, thì vieäc vôï choàng "tính ñeán nhòp ñieäu töï nhieân voán coù trong chöùc naêng sinh saûn" vaø haïn cheá giao hôïp vaøo caùc thôøi kyø voâ sinh laø hôïp phaùp. Thöïc haønh naøy khaùc vôùi vieäc giao hôïp trong thôøi kyø khaû naêng thuï thai keøm theo caùc thieát bò ngaên thuï thai. Thöïc teá, thoâng ñieäp noùi: "coù söï khaùc bieät caên baûn giöõa hai tröôøng hôïp: trong tröôøng hôïp thöù nhaát, vôï choàng söû duïng moät caùch hôïp phaùp söï saün saøng töï nhieân; trong tröôøng hôïp thöù hai, hoï caûn trôû söï phaùt trieån cuûa quaù trình töï nhieân" (HV, #16).

Noùi caùch khaùc, söï khaùc bieät giöõa phöông phaùp nhòp sinh hoïc (hay coøn goïi laø phöông phaùp tính chu kyø hoaëc phöông phaùp lòch) ñeå traùnh thai,[5] hay kieâng cöõ ñònh kyø vaø taát caû caùc hình thöùc traùnh thai khaùc laø: nhòp ñieäu taän duïng thôøi kyø voâ sinh töï nhieân trong chu kyø cuûa ngöôøi phuï nöõ vaø haïn cheá giao hôïp vaøo caùc thôøi ñieåm ñoù; caùc phöông phaùp khaùc cho pheùp giao hôïp baát cöù luùc naøo nhöng coá tình ngaên caûn khaû naêng thuï thai. Hôn nöõa, vôï choàng thöïc hieän kieâng cöõ ñònh kyø vôùi lyù do hôïp phaùp vaø traùnh giao hôïp trong thôøi kyø khaû naêng thuï thai ñöôïc xem nhö baèng chöùng veà moät tình yeâu thöïc söï trung thöïc vaø toaøn veïn (#16).

Vì vaäy, ít nhaát moät phaàn lyù do Giaùo Hoäi chaáp nhaän kieâng cöõ ñònh kyø laø thöïc haønh naøy ñaûm baûo vaø yeâu caàu vôï choàng duy trì kyû luaät vaø khoå haïnh trong moái quan heä vôï choàng. Veà ñieåm sau cuøng naøy, chaéc chaén seõ laø thieáu khoân ngoan neáu xem nheï vai troø cuûa söï töï reøn luyeän trong vieäc tröôûng thaønh caù nhaân cuûa vôï choàng cuõng nhö trong ñôøi soáng hoân nhaân cuûa hoï. Tuy nhieân, coù theå nghi ngôø raèng ngöôøi ta neân ñoøi hoûi nôi hoï ñieàu gì nhieàu hôn ngoaøi söï "cheát ñi cho chính mình" haèng ngaøy, ñieàu voán giuùp hoï chu toaøn caùch quaûng ñaïi vaø aân caàn nhöõng traùch nhieäm cuûa moät ngöôøi choàng hay vôï, ngöôøi cha hay meï.

Tuy nhieân, neáu kieâng cöõ ñònh kyø taïo ra aùp löïc caûm xuùc hoaëc taâm lyù theâm cho vôï choàng, ñaëc bieät laø ngöôøi vôï, vaø ñe doïa ñeán söï trung thaønh hoân nhaân, töø ñoù aûnh höôûng ñeán haïnh phuùc cuûa con caùi, moät soá ngöôøi ñeà xuaát Giaùo Hoäi xem xeùt laïi laäp tröôøng raèng phöông phaùp nhòp sinh hoïc (hay coøn goïi laø phöông phaùp tính chu kyø) laø phöông phaùp duy nhaát hôïp phaùp maø caùc caëp vôï choàng Kitoâ giaùo coù theå aùp duïng trong keá hoaïch hoùa gia ñình.

III. Höôùng Ñeán Ñaùnh Giaù Ñaïo Ñöùc Veà Traùnh Thai Nhaân Taïo

Moïi noã löïc phaùt trieån moät quan ñieåm nhaát quaùn vaø toaøn dieän veà tình duïc hoân nhaân tröôùc heát phaûi nhaän ra raèng caùc caëp vôï choàng Coâng giaùo ñöôïc keâu goïi soáng ñôøi soáng thaân maät theå xaùc nhö moät bieåu hieän cuûa tình yeâu roäng löôïng vaø hieán daâng cuûa hoï, tình yeâu naøy ñöôïc ban phöôùc doài daøo nhaát, khi noù khoâng chæ cuûng coá moái daây gaén keát caù nhaân trong hoân nhaân maø coøn sinh ra söï soáng môùi trong vieäc taïo neân con caùi.

Vì lyù do naøy, Thoâng ñieäp Humanae Vitae ñöôïc xem laø moät thaùch thöùc ñuùng ñaén ñoái vôùi caùc caëp vôï choàng, keâu goïi hoï baûo toàn nhöõng khaû naêng toát nhaát cuûa con ngöôøi trong vieäc giao hôïp, khi noù yeâu caàu hoï giöõ tình yeâu môû ra trong yù ñònh, mong muoán vaø haønh ñoäng ñeå sinh con.[6] Tuy nhieân, hoaøn caûnh maø caùc caëp vôï choàng gaëp phaûi hieám khi lyù töôûng; hoï phaûi ñaùnh giaù thöïc teá nguoàn löïc caù nhaân, theå chaát vaø caûm xuùc cuûa mình, ñoàng thôøi ñoái phoù vôùi ñieàu kieän xaõ hoäi vaø kinh teá xung quanh.

Do ñoù, thoâng ñieäp ñaûm baûo raèng caùc caëp vôï choàng coù theå ñöôïc coi laø hôïp lyù veà maët ñaïo ñöùc khi quyeát ñònh haïn cheá giao hôïp vaøo nhöõng thôøi ñieåm trong thaùng maø vieäc sinh saûn gaàn nhö chaéc chaén khoâng theå xaûy ra; baèng caùch naøy, hoï theå hieän ñuùng mong muoán chính ñaùng vaø yù ñònh ñaïo ñöùc ñeå traùnh thuï thai. Sau khi nhaän ra raèng vieäc giao hôïp trong khi duy trì yù ñònh traùnh thai laø ñöôïc pheùp veà maët ñaïo ñöùc, caâu hoûi naûy sinh laø lieäu coù theå söû duïng phöông tieän traùnh thai khaùc ngoaøi phöông phaùp kieâng cöõ ñònh kyø ñeå ñaït muïc ñích khoâng sinh con hay khoâng?

Caâu traû lôøi do Humanae Vitae vaø truyeàn thoáng Coâng giaùo laâu ñôøi ñöa ra laø: khoâng. Laäp luaän ñöôïc neâu ra laø giao hôïp coá yù traùnh thai ñi ngöôïc laïi traät töï töï nhieân do Thieân Chuùa ñònh ra, Ngöôøi muoán raèng chieàu kích keát hôïp vaø sinh saûn cuûa haønh vi vôï choàng ñöôïc giöõ khoâng theå taùch rôøi. Trong giaùo huaán Coâng giaùo, moãi haønh vi giao hôïp trong hoân nhaân phaûi theå hieän söï keá hôïp giöõa vôï vaø choàng, nghóa laø hai ngöôøi trôû thaønh "moät thaân xaùc" caû veà theå chaát laãn tinh thaàn. Ñaây laø yù nghóa tình yeâu gaén keát vaø hieäp nhaát, nhaán maïnh moái quan heä gaén boù saâu saéc, trung thaønh vaø troïn veïn giöõa hai vôï choàng.

Tuy nhieân, nhö ñaõ thaáy tröôùc ñoù, laäp luaän naøy coù theå bò coi laø thieáu soùt, vì Thieân Chuùa qua töï nhieân thöïc teá ñaõ khieán chieàu kích hôïp nhaát vaø sinh saûn cuûa tình duïc coù theå taùch rôøi vaø taùch rôøi trong caùc tröôøng hôïp voâ sinh hoaëc trong thôøi kyø maø ngöôøi vôï (hay phuï nöõ) khoâng coù khaû naêng thuï thai, vì tröùng cuûa hoï chöa coù ruïng.[7] Chaéc chaén, trong nhöõng tröôøng hôïp naøy, khi haønh vi giao hôïp giöõa vôï choàng coù theå noùi laø ñaõ maát ñònh höôùng töï nhieân veà sinh saûn, tuy nhieân khoâng neân phaûn ñoái neáu vôï choàng söû duïng moät thieát bò hoaëc kyõ thuaät traùnh thai naøo ñoù ñeå ñaûm baûo raèng: caùc thôøi kyø giao hôïp khoâng sinh saûn theo döï ñònh cuûa töï nhieân thöïc söï giöõ nguyeân baûn chaát. Caâu hoûi thöïc söï laø: lieäu vôï choàng coù bao giôø ñöôïc pheùp veà maët ñaïo ñöùc taùch vaø loaïi boû yù nghóa sinh saûn cuûa tình duïc khoûi yù nghóa keát hieäp[8] ngoaøi caùc thôøi ñieåm ñaõ ñöôïc Thieân Chuùa thieát laäp trong traät töï töï nhieân khoâng?

Nhö chuùng ta seõ thaáy, moät soá nhaø thaàn hoïc Coâng giaùo hieän nay cho raèng, giaû söû caùc caëp vôï choàng coù ñoäng cô traùch nhieäm vaø khoâng haønh ñoäng theo tö töôûng traùnh thai ích kyû hay chæ muoán thoûa maõn veà maët xaùc thòt, vieäc söû duïng caùc phöông phaùp traùnh thai nhaân taïo khoâng caáu thaønh toäi loãi hay xaáu ñaïo ñöùc vaø khoâng phaûi laø sai traùi khaùch quan.[9]

Tuy nhieân, caàn löu yù ngay raèng khi noùi traùnh thai nhaân taïo khoâng nhaát thieát laø voâ ñaïo ñöùc hay phi luaân, khoâng coù nghóa laø haønh vi giao hôïp traùnh thai laø hoaøn toaøn trung laäp. Ngöôïc laïi, nhieàu nhaø thaàn hoïc chaáp nhaän raèng vôï choàng coù theå söû duïng thieát bò traùnh thai moät caùch coù traùch nhieäm nhaán maïnh nhöõng baát lôïi maø vieäc söû duïng caùc thieát bò naøy mang laïi. Nhöõng baát lôïi naøy khoâng thuoäc phaïm truø xaáu luaân lyù, maø thuoäc phaïm truø xaáu tieàn luaân lyù hoaëc xaáu thöïc theå (premoral evil/ non-moral evil/ physical evil or ontic evil).[10]

Giaûi thích veà söï döõ phi luaân (nonmoral), baûn theå (ontic) hay tieàn luaân (premoral) maø haønh vi giao hôïp coù ngöøa thai bao haøm

Theo caùch hieåu thaàn hoïc luaân lyù, moïi haønh vi giao hôïp vôï choàng voán mang hai chieàu kích caên baûn: hieäp nhaát (unitive) vaø sinh saûn (procreative). Khi vôï choàng söû duïng phöông tieän ngöøa thai nhaân taïo, haønh vi giao hôïp bò coá yù taùch rôøi khoûi chieàu kích sinh saûn.

Ñieàu naøy khoâng phaûi ngay laäp töùc laø moät söï döõ luaân lyù (moral evil) theo nghóa cuûa toäi loãi caù nhaân, nhöng noù ñöôïc xeáp vaøo loaïi söï döõ tieàn luaân / söï döõ baûn theå / phi luaân:

- Noù laøm toån haïi tính toaøn veïn töï nhieân cuûa haønh vi vôï choàng (haønh vi ñaùng leõ phaûi vöøa hieäp nhaát vöøa môû ra cho söï soáng).

- Noù ñöôïc xem nhö moät "thieáu soùt" hay "giaûm bôùt" giaù trò nhaân baûn, vì ñoùng laïi moät chieàu kích voán laø thieát yeáu cho söï trieån nôû troïn veïn cuûa tình yeâu vôï choàng.

- Noù mang tính "döõ" vì ñi ngöôïc laïi traät töï töï nhieân maø Thieân Chuùa ñaõ khaéc ghi nôi tính duïc con ngöôøi, nhöng chöa trôû thaønh toäi neáu chöa hoäi ñuû ñieàu kieän yù thöùc, töï do, vaø nhaát laø khi chöa coù söï caân nhaéc veà lyù do töông xöùng.

Chæ khi söï döõ tieàn luaân naøy bò löïa choïn moät caùch coù yù thöùc, töï nguyeän, vaø khoâng coù lyù do chính ñaùng, thì noù môùi trôû thaønh söï döõ luaân lyù (moral evil), töùc laø toäi loãi.

Toùm laïi:

Ngöøa thai trong giao hôïp bao haøm moät söï döõ tieàn luaân (ontic/nonmoral evil) vì noù laøm toån haïi yù nghóa töï nhieân vaø troïn veïn cuûa tính duïc hoân nhaân.

Khi khoâng coù lyù do töông xöùng, vaø ñöôïc thöïc hieän vôùi yù thöùc vaø öng thuaän, thì söï döõ naøy trôû thaønh söï döõ luaân lyù, töùc laø haønh ñoäng sai traùi veà maët ñaïo ñöùc.

Ñeå giaûi thích veà baát lôïi khoâng mang tính ñaïo ñöùc maø giao hôïp traùnh thai mang laïi, Philip Keane chæ ra raèng haønh vi naøy chuû ñoäng ñoùng cöûa khaû naêng sinh saûn, ñoàng thôøi löu yù caùc vaán ñeà theå chaát, caûm xuùc vaø taùc duïng phuï lieân quan ñeán caùc thieát bò vaø kyõ thuaät traùnh thai khaùc nhau. Tuy nhieân, Keane keát luaän:

Neáu moät caëp vôï choàng gaëp vaán ñeà nghieâm troïng veà y teá, taâm lyù hoaëc kinh teá (ñoøi hoûi traùnh sinh con), nhu caàu veà caùc giaù trò nhaân vaên trong giao hôïp döôøng nhö cung caáp cô sôû ñaïo ñöùc ñeå söû duïng caùc thieát bò traùnh thai.[11]

Vieäc ñöa ra baát lôïi naøy vaøo ñôøi soáng khoâng phaûi laø ñieàu hoï neân laøm moät caùch hôøi hôït; tuy nhieân, duø tieác nuoái vì phaûi laøm nhö vaäy, hoï vaãn coù theå tieán haønh vôùi löông taâm trong saùng vaø tin raèng haønh ñoäng cuûa hoï, xeùt treân toång theå, laø hôïp ñaïo ñöùc.

McCormick chæ ra raèng söï phaân bieät giöõa söï xaáu luaân lyù (moral evil) vaø söï döõ phi luaân (non-moral evil), baûn theå (ontic evil) hay tieàn luaân (premoral evil) [12] ñaõ ñöôïc truyeàn thoáng Coâng giaùo thöøa nhaän töø laâu vaø neân ñöôïc caân nhaéc trong caùc quyeát ñònh veà vieäc söû duïng caùc phöông phaùp traùnh thai nhaân taïo:

Truyeàn thoáng Coâng giaùo luoân khaúng ñònh raèng: khoâng phaûi moïi haønh vi gieát ngöôøi ñeàu laø toäi aùc, khoâng phaûi moïi lôøi noùi doái ñeàu laø noùi doái vaø coù toäi, khoâng phaûi moïi haønh vi chieám ñoaït taøi saûn cuûa ngöôøi khaùc ñeàu laø troäm caép... Truyeàn thoáng nhaán maïnh raèng tröôùc khi moät haønh vi bò coi laø söï xaáu luaân lyù (sai traùi khaùch quan), caàn ñaùnh giaù vaø nhaän xeùt kyõ löôõng. Söï nhaän xeùt thaän troïng naøy tieát loä raèng veà coát loõi, truyeàn thoáng noùi raèng, söï döõ (hay söï xaáu) lieân quan ñeán haønh vi con ngöôøi laø söï xaáu luaân lyù, khi noù thieáu lyù do hôïp lyù (hay lyù do töông xöùng). Taïi sao ñieàu naøy laïi khoâng ñuùng vôùi khaû naêng sinh saûn trong haønh vi giao hôïp? Neáu ñoâi khi coù lyù do chính ñaùng vaø hôïp lyù ñeå "töôùc ñoaït" söï soáng cuûa moät con ngöôøi, thì taïi sao khoâng theå coù lyù do chính ñaùng vaø hôïp lyù ñeå "töôùc ñoaït" khaû naêng sinh saûn cuûa haønh vi giao hôïp, hoaëc thaäm chí naêng löïc ñoù, trong moät soá tröôøng hôïp?

Ñeán ñaây, toâi xin pheùp ñöôïc ñöa ra moät vaøi keát luaän lieân quan ñeán caùc thaûo luaän veà tình traïng luaân lyù hay maët ñaïo ñöùc cuûa haønh vi giao hôïp coù yù traùnh thai vôùi caùc nhaän xeùt sau:

Truyeàn thoáng Kitoâ giaùo roõ raøng duy trì raèng: bieåu hieän phong phuù nhaát vaø toaøn veïn nhaát cuûa tình duïc con ngöôøi laø nhöõng haønh vi luoân môû ra cho caû hai chieàu kích: keát hôïp vaø sinh saûn. Khoâng nghi ngôø gì raèng giao hôïp traùnh thai thöôøng laøm thaát baïi muïc ñích sinh hoïc ngay laäp töùc cuûa haønh vi hoân nhaân. Nhöng caàn nhôù raèng chieàu kích sinh saûn cuûa tình duïc con ngöôøi höôùng tôùi lôïi ích vaø haïnh phuùc toång theå cuûa con caùi, vì vaäy noù lieân quan ñeán nhieàu hôn chæ vieäc thuï thai. Vôï choàng coù traùch nhieäm vôùi söï soáng con ngöôøi môùi vöôït ra ngoaøi vieäc thuï thai vaø sinh nôû, hoï caàn phaûi yeâu thöông, giaùo duïc vaø nuoâi döôõng nhöõng ñöùa con maø hoï ñaõ sinh ra cho thaät ñaày ñuû veà caû tinh thaàn laãn vaät chaát.

Neáu vôï choàng khoâng theå baûo veä ñaày ñuû yù nghóa vaø muïc ñích sinh saûn cuûa haønh vi giao hôïp khoûi toån haïi nghieâm troïng, maø ñoâi khi phaûi haïn cheá hoaëc laøm thaát baïi muïc tieâu sinh hoïc tröïc tieáp laø thuï thai, quyeát ñònh ñoù vaãn coù theå ñöôïc ñaùnh giaù laø hôïp ñaïo ñöùc, vì vôï choàng khoân ngoan khi ñaùnh giaù caùc haønh vi giao hôïp caù nhaân döïa treân caùch chuùng ñoùng goùp cho söï oån ñònh toång theå cuûa ñôøi soáng hoân nhaân vaø gia ñình cuûa hoï. Tuy nhieân, laäp luaän naøy khoâng ñöôïc Humanae Vitae uûng hoä: "...Ngoaøi ra, cuõng phaûi loaïi tröø moïi haønh ñoäng, duø tröôùc, trong, hay sau khi giao hôïp, maø ñöôïc chuû yù nhaèm ngaên caûn vieäc thuï thai - duø coi ñoù laø muïc ñích cuoái cuøng hay chæ laø phöông tieän." (Humanae Vitae #14).

Theo moät soá nhaø thaàn hoïc Coâng giaùo, moät caëp vôï choàng coù theå quyeát ñònh veà maët ñaïo ñöùc thöïc hieän moät soá hình thöùc giao hôïp traùnh thai, nhöng caàn hai ñieàu kieän chính:

1) Vôï choàng phaûi ñoàng yù raèng traùnh thai laø moät löïa choïn ñaïo ñöùc trong hoaøn caûnh cuûa hoï, vaø phöông phaùp quyeát ñònh phaûi ñöôïc caû hai chaáp nhaän.

2) Vôï choàng phaûi lieân tuïc vaø trung thöïc ñaùnh giaù laïi tình huoáng cuûa mình ñeå traùnh rôi vaøo tö töôûng traùnh thai, voán laø moái ñe doïa thöôøng xuyeân vaø cô baûn ñoái vôùi ñôøi soáng hoân nhaân vaø gia ñình.

Taát nhieân, traùnh thai nhaân taïo trong nhöõng thaäp nieân gaàn ñaây ñaõ trôû neân ñöôïc chaáp nhaän bôûi nhieàu caëp vôï choàng Coâng giaùo. Naêm 1980, Toång Giaùm muïc John Quinn ôû thaønh phoá San Francisco, nöôùc Myõ trích daãn moät nghieân cöùu cho thaáy 76.5% phuï nöõ Coâng giaùo Myõ trong ñoä tuoåi sinh con ñaõ keát hoân söû duïng moät trong nhöõng hình thöùc traùnh thai, trong ñoù 94% duøng caùc phöông phaùp traùnh thai bò Giaùo Hoäi caám. Tuy nhieân, thoáng keâ naøy khoâng quyeát ñònh ñöôïc lieäu taát caû hay moät soá thieát bò traùnh thai söû duïng coù hôïp ñaïo ñöùc hay khoâng.[13]

Keát Luaän

Baøi vieát naøy taäp trung vaøo moät soá vaán ñeà ñaïo ñöùc cuï theå lieân quan ñeán tình duïc hoân nhaân. Trong boái caûnh thaûo luaän kyõ thuaät, seõ laø baát lôïi vaø thieáu khoân ngoan neáu queân raèng chính tình yeâu hoân nhaân ñöa vôï choàng ñeán söï thaân maät theå xaùc vaø môû hoï ra vôùi con caùi.

Nhö moïi tình yeâu ñích thöïc, tình yeâu hoân nhaân nhaïy caûm vôùi traùch nhieäm cuûa noù, vaø ñoâi khi ñöôïc thuùc ñaåy theå hieän caûm xuùc caù nhaân vaø rieâng tö nhaát, trong khi quyeàn löïc quyù giaù cuûa noù ñeå taïo ra söï soáng môùi taïm thôøi bò ngöng laïi.

Coù nhöõng luùc, söï thaân maät trong tình yeâu vôï choàng vaãn laø bieåu hieän cuûa mong muoán lieân tuïc gaén boù vaø cam keát trung thaønh vónh vieãn giöõa vôï vaø choàng. Vaø cuõng coù nhöõng luùc, yù thöùc traùch nhieäm cuûa tình yeâu hoân nhaân thuùc ñaåy vôï choàng kieàm cheá vieäc giao hôïp baèng theå xaùc.

Duø vôï choàng taïm thôøi traùnh sinh con hay taùch rôøi yù nghóa sinh saûn khoûi haønh vi giao hôïp, ñieàu gaén keát hoï vaãn laø cam keát tình yeâu laãn nhau, vaø chæ nhôø cam keát naøy, moät ngöôøi ñaøn oâng vaø phuï nöõ môùi coù theå thöïc hieän taát caû nghóa vuï cuûa hoân nhaân.

Lm. Pheâroâ Traàn Maïnh Huøng, STD.

Giaùo sö thaàn hoïc luaân lyù taïi Ñaïi hoïc Coâng giaùo - The University of Notre Dame Australia.

- - - - - - - - - - - - -

Phaàn Phuï Chuù:

1. YÙ nghóa "unitive" (Sö hôïp nhaát veà thaân xaùc, söï keát hôïp maät thieát giöõa vôï choàng ngang qua haønh vi aùi aân)

- Trong giaùo huaán Coâng giaùo, moãi haønh vi giao hôïp trong hoân nhaân phaûi theå hieän söï keát hôïp giöõa vôï vaø choàng, nghóa laø hai ngöôøi trôû thaønh "moät thaân xaùc" caû veà theå chaát laãn tinh thaàn.

- Ñaây laø yù nghóa tình yeâu gaén keát vaø hieäp nhaát, nhaán maïnh moái quan heä gaén boù saâu saéc, trung thaønh vaø troïn veïn giöõa hai vôï choàng.

- Toùm laïi, unitive meaning laø giaù trò tình caûm, gaén keát vaø hieäp nhaát maø vieäc giao hôïp trong ñôøi soáng hoân nhaân mang laïi.

2. YÙ nghóa "procreative" (söï sinh saûn hay vieäc truyeàn sinh)

- Moãi haønh vi giao hôïp cuõng phaûi môû ra khaû naêng sinh saûn, nghóa laø saün saøng ñoùn nhaän söï soáng môùi töø Thieân Chuùa.

- Ñaây laø yù nghóa taïo döïng söï soáng, nhaán maïnh raèng tình duïc hoân nhaân khoâng chæ ñeå thoûa maõn tình caûm hay ham muoán, maø coøn ñeå hôïp taùc vôùi Thieân Chuùa trong vieäc sinh ra con caùi.

- Toùm laïi, procreative laø giaù trò sinh saûn vaø ñoùn nhaän söï soáng maø giao hôïp hoân nhaân mang laïi.

3. Keát hôïp hai yù nghóa

- Giaùo huaán Coâng giaùo daïy raèng moãi haønh vi tình duïc trong hoân nhaân phaûi vöøa laø söï keát hôïp veà thaân xaùc (unitive) vöøa laø sinh saûn (procreative).

- Neáu moät phöông phaùp hay thuû thuaät naøo ñoù laøm giaùn ñoaïn hoaëc thay theá hai yù nghóa naøy, Giaùo hoäi coi ñoù laø khoâng phuø hôïp vôùi ñaïo ñöùc hoân nhaân vaø phaåm giaù con ngöôøi.

Döôùi ñaây laø minh hoïa veà hai yù nghóa "keát hôïp veà thaân xaùc - unitive" vaø "sinh saûn - procreative" trong boái caûnh caùc phöông phaùp sinh saûn hieän ñaïi, theo giaùo huaán Coâng giaùo:

1. Artificial Insemination (Thuï tinh nhaân taïo)

- Unitive (Hôïp nhaát/Keát hôïp): Baèng caùch laáy tinh truøng cuûa choàng ra ngoaøi cô theå ngöôøi vôï vaø tieâm vaøo töû cung, haønh vi giao hôïp giöõa vôï choàng bò giaùn ñoaïn, nghóa laø vôï choàng khoâng thöïc hieän giao hôïp tröïc tieáp, laøm giaûm giaù trò hieäp nhaát.

- Procreative (Sinh saûn): Maëc duø vaãn coù khaû naêng thuï thai, vieäc naøy khoâng ñoàng thôøi keát hôïp vôùi haønh vi yeâu thöông troïn veïn giöõa hai vôï choàng, neân giaùo hoäi cho laø khoâng hoaøn toaøn phuø hôïp vôùi yù nghóa hoân nhaân.

2. In Vitro Fertilization - IVF (Thuï tinh trong oáng nghieäm)

- Unitive (Keát hôïp): Tröùng vaø tinh truøng ñöôïc thuï tinh ngoaøi cô theå vôï, khoâng thoâng qua giao hôïp, neân giaù trò thoáng nhaát bò giaùn ñoaïn.

- Procreative (Sinh saûn): Quaù trình naøy vaãn taïo ra söï soáng, nhöng vì nhieàu phoâi ñöôïc taïo ra vaø khoâng taát caû ñöôïc caáy vaøo töû cung, moät soá phoâi coù theå bò huûy hoaëc ñoâng laïnh laâu daøi. Giaùo hoäi coi ñaây laø moái lo veà phaåm giaù söï soáng vaø quyeàn lôïi cuûa con.

3. GIFT (Gamete Intra-Fallopian Transfer - Chuyeån giao giao töû vaøo oáng daãn tröùng)

- Unitive: Tröùng vaø tinh truøng ñöôïc ñöa vaøo oáng daãn tröùng, nhöng vaãn döïa treân giao hôïp hoaëc laáy tröïc tieáp töø choàng vaø vôï, neân giöõ phaàn naøo giaù trò hieäp nhaát.

- Procreative: Phöông phaùp naøy vaãn môû ra khaû naêng thuï thai töï nhieân, ñöôïc Giaùo hoäi xem laø coù theå chaáp nhaän veà maët ñaïo ñöùc neáu khoâng phaù huûy phoâi.

- Giaùo hoäi luoân nhaán maïnh raèng tình duïc hoân nhaân (vieäc giao phoái giöõa vôï choàng) phaûi vöøa laø keát hôïp vaø vöøa laø sinh saûn (xem Humanae Vitae, #12)

Nhöõng phöông phaùp sinh saûn can thieäp ngoaøi haønh vi keát hôïp töï nhieân thöôøng bò coi laø khoâng phuø hôïp vôùi ñaïo ñöùc Coâng giaùo, tröø nhöõng phöông phaùp hoã trôï maø vaãn toân troïng caû hai yù nghóa unitive vaø procreative nhö GIFT hay TOT.

Phöông phaùp GIFT vaø TOT

- GIFT (Gamete Intra-Fallopian Transfer): ñöa tröùng vaø tinh truøng vaøo oáng daãn tröùng ñeå thuï tinh töï nhieân.

- TOT (Tubal Ovum Transfer): chuyeån tröùng töø oáng daãn tröùng vaøo töû cung, roài giao hôïp töï nhieân giuùp thuï thai.

Moät soá hoïc giaû Coâng giaùo nghi ngôø tính töï nhieân cuûa TOT vaø GIFT, nhöng giaùo hoäi chöa coù tuyeân boá chính thöùc caám. Caùc caëp vôï choàng ñöôïc pheùp töï quyeát ñònh theo löông taâm khi khoâng coù höôùng daãn roõ raøng.

- - - - - - - - - - - - - -

Phaàn Phuï Luïc Cho Baøi Vieát

Söï döõ tieàn luaân lyù (premoral evil), söï döõ theå lyù (physical evil), söï döõ baûn theå (ontic evil) hay söï döõ phi luaân lyù (non-moral evil).

Thuaät ngöõ "premoral evil - Söï döõ tieàn luaân lyù" ñoâi khi ñöôïc caùc taùc giaû khaùc dieãn taû baèng nhöõng caùch khaùc nhau. Chaúng haïn, Knauer goïi laø "söï döõ theå lyù" (physical evil), Fuchs goïi laø "söï döõ tieàn luaân lyù" (premoral evil), Janssens goïi laø "söï döõ baûn theå" (ontic evil) hay "giaù trò tieâu cöïc tieàn luaân" (premoral disvalue), coøn McCormick thì goïi laø "söï döõ phi luaân lyù" (non-moral evil).

Söï döõ tieàn luaân lyù hay söï döõ theå lyù laø nhöõng ñieàu chuùng ta kinh nghieäm nhö ñaùng tieác, gaây haïi, caûn trôû söï tröôûng thaønh troïn veïn cuûa con ngöôøi. Ñoù coù theå laø ñau khoå, thöông tích, beänh taät, doát naùt, baïo löïc, caùi cheát, v.v. Tuy nhieân, ñaây khoâng phaûi laø nhöõng söï döõ mang tính luaân lyù. Söï döõ luaân lyù laø khi ta gaây ra hoaëc cho pheùp söï döõ söï döõ phi luaân hay söï döõ tieàn luaân xaûy ra maø khoâng coù moät lyù do töông xöùng. Nhö Knauer, Schuller, Fuchs vaø Janssens, McCormick cho raèng "lyù do töông xöùng" mang tính quyeát ñònh trong vieäc phaân ñònh haønh ñoäng luaân lyù ñuùng hay sai. OÂng chuû tröông raèng moät haønh ñoäng gaây ra söï döõ phi luaân chæ coù theå chaáp nhaän veà maët luaân lyù neáu coù moät lyù do thöïc söï töông xöùng bieän minh cho haønh ñoäng ñoù. Thí duï, vieäc töôùc ñoaït maïng soáng laø sai, tröø khi coù moät lyù do töông xöùng ñeå thöïc hieän, ví duï trong tröôøng hôïp töï baûo veä tính maïng khi bò keû khaùc taán coâng muoán töôùc ñoaït maïng soáng cuûa chính mình.[14]

Ñeå hieåu ñuùng khaùi nieäm "söï döõ tieàn luaân", caàn löu yù hai ñieåm:

Thöù nhaát, söï döõ tieàn luaân laø ñieàu noùi chung caàn traùnh; noù khoâng ñöôïc xem nhö laø "trung tính" veà maët luaân lyù. Thaät vaäy, tính "khoâng trung tính" luaân lyù cuûa söï döõ tieàn luaân cho thaáy taïi sao vieäc choïn löïa moät söï döõ tieàn luaân maø khoâng coù ñuû lyù do laïi caáu thaønh söï döõ luaân lyù hay toäi loãi. Vì theá, chaúng haïn, chuùng ta coù theå noùi raèng gieát moät con ngöôøi khoâng bao giôø laø moät haønh vi trung tính; ngay caû khi vieäc gieát ñoù coù theå bieän minh ñöôïc, nhö truyeàn thoáng Kitoâ giaùo thöøa nhaän ñoâi khi coù theå, thì noù vaãn laø moät söï döõ tieàn luaân; tuy nhieân, khi vieäc gieát ngöôøi ñoù lieàu lónh, khoâng coù ñuû nguyeân nhaân vaø do ñoù khoâng chính ñaùng, thì noù trôû thaønh moät sai laàm luaân lyù khaùch quan, vaø seõ laø toäi loãi neáu ñöôïc thöïc hieän vôùi yù thöùc vaø öng thuaän.

Thöù hai, khi baøn veà söï döõ tieàn luaân, khoâng bao giôø coù nghóa laø haäu quaû toát hay moät lyù do ñuû coù theå bieän minh cho moät haønh vi voán ñaõ laø söï döõ luaân lyù. Ñuùng hôn, yù töôûng ñöôïc ñeà nghò ôû ñaây laø: moät haønh ñoäng khoâng theå ñöôïc ñaùnh giaù luaân lyù chæ baèng caùch xem xeùt caáu truùc hay ñoái töôïng cuûa noù theo nghóa heïp; traùi laïi, chuùng ta phaûi xem haønh ñoäng ñoù trong toaøn boä boái caûnh caùc hoaøn caûnh lieân heä veà maët luaân lyù, bôûi vì nhöõng hoaøn caûnh aáy thöïc söï coù theå bieán ñoåi moät haønh ñoäng thöôøng bò xem laø sai luaân lyù khaùch quan thaønh moät söï döõ tieàn luaân, vaø do ñoù coù theå bieän minh.

Thí duï, coù moät söï khaùc bieät raát lôùn veà maët luaân lyù, ñieàu hieån nhieân, giöõa vieäc caét xeûo cô theå con ngöôøi caùch ñoäc ñoaùn qua nhöõng cuoäc phaãu thuaät khoâng caàn thieát, vaø vieäc caét boû moät chi hoaëc moät phaàn cô theå bò ung thö ñeå cöùu soáng beänh nhaân, hoaëc caét boû moät quaû thaän cuûa moät ngöôøi ñeå hieán taëng cho ngöôøi khaùc ñang caàn. Söï khaùc bieät luaân lyù naèm ôû nhöõng hoaøn caûnh, yù höôùng, ñoäng cô vaø haäu quaû, nhöõng ñieàu bieán ñoåi moät haønh vi voán bò xem laø sai luaân lyù (caét xeûo cô theå) thaønh söï döõ tieàn luaân (maát söï toaøn veïn thaân theå, kinh nghieäm lo aâu hay baát tieän). Traùi ngöôïc vôùi söï döõ tieàn luaân, söï sai traùi luaân lyù naèm ôû choã gaây ra nhöõng toån haïi caùch voâ lyù; nhöng khi coù moät lyù do töông xöùng, thì ñieàu ñoù loaïi boû söï hieän dieän cuûa moät sai traùi luaân lyù vaø thay vaøo ñoù chæ coøn laø söï döõ tieàn luaân.[15]

1. Söï döõ tieàn luaân lyù (premoral / ontic / non-moral evil)

- Laø nhöõng söï döõ töï nhieân, theå lyù, khaùch quan trong ñôøi soáng con ngöôøi.

- Ví duï: ñau khoå, beänh taät, thöông tích, lo aâu, maát maùt, caùi cheát.

- Ñaây laø nhöõng ñieàu gaây haïi, caûn trôû söï phaùt trieån troïn veïn cuûa con ngöôøi, nhöng khoâng phaûi laø toäi loãi.

- Tuy nhieân, chuùng khoâng trung tính, nghóa laø vaãn laø ñieàu xaáu, chæ laø chöa mang tính luaân lyù.

2. Söï döõ luaân lyù (moral evil)

- Xaûy ra khi moät ngöôøi coá yù gaây ra hay cho pheùp söï döõ tieàn luaân maø khoâng coù lyù do töông xöùng.

- Ví duï: gieát ngöôøi voâ côù = sai luaân lyù; nhöng caét boû khoái u ung thö (duø gaây ñau ñôùn vaø maát maùt thaân theå) coù lyù do chính ñaùng neân khoâng phaûi laø toäi loãi.

- Toäi loãi xuaát hieän khi coù yù thöùc vaø öng thuaän trong vieäc choïn moät ñieàu xaáu maø khoâng coù ñuû lyù do bieän minh.

3. Nguyeân taéc quyeát ñònh

- "Lyù do töông xöùng" (proportionate reason) laø yeáu toá then choát.

- Neáu coù lyù do töông xöùng... haønh ñoäng chæ gaây söï döõ tieàn luaân (coù theå chaáp nhaän).

- Neáu khoâng coù lyù do töông xöùng... haønh ñoäng trôû thaønh söï döõ luaân lyù (toäi loãi).

Ví duï minh hoïa:

- Phaãu thuaät caét boû thaän khoûe ñeå baùn laáy tieàn # sai luaân lyù (khoâng coù lyù do chính ñaùng).

- Caét boû thaän ñeå cöùu soáng ngöôøi khaùc # söï döõ tieàn luaân lyù (maát moät phaàn thaân theå), nhöng coù lyù do töông xöùng # haønh ñoäng coù theå chaáp nhaän veà maët luaân lyù.

Giaûi thích veà söï döõ phi luaân (nonmoral), baûn theå (ontic) hay tieàn luaân (premoral) maø haønh vi giao hôïp coù ngöøa thai bao haøm

Theo caùch hieåu thaàn hoïc luaân lyù, moïi haønh vi giao hôïp giöõa vôï choàng voán mang hai chieàu kích caên baûn: keát hôïp (unitive) vaø sinh saûn (procreative). Khi vôï choàng söû duïng phöông tieän ngöøa thai/traùnh thai nhaân taïo, haønh vi giao hôïp bò coá yù taùch rôøi khoûi chieàu kích sinh saûn.

Ñieàu naøy khoâng phaûi ngay laäp töùc laø moät söï döõ luaân lyù (moral evil) theo nghóa cuûa toäi loãi caù nhaân, nhöng noù ñöôïc xeáp vaøo loaïi söï döõ tieàn luaân hoaëc phi luaân:

- Noù laøm toån haïi tính toaøn veïn töï nhieân cuûa haønh vi vôï choàng (haønh vi ñaùng leõ phaûi vöøa hôïp nhaát giöõa thaân xaùc vöøa môû ra cho söï soáng).

Toùm laïi:

- Ngöøa thai trong khi vôï choàng giao hôïp bao haøm moät söï döõ tieàn luaân (premoral/ontic evil and nonmoral evil) vì noù laøm toån haïi yù nghóa töï nhieân vaø troïn veïn cuûa tính duïc hoân nhaân.

- Khi khoâng coù lyù do töông xöùng, vaø ñöôïc thöïc hieän vôùi yù thöùc vaø öng thuaän, thì söï döõ naøy trôû thaønh söï döõ luaân lyù, töùc laø haønh ñoäng sai traùi veà maët ñaïo ñöùc.

- - - - - - - - - - - - - - -

Lyù Thuyeát Töông Xöùng theo tö töôûng cuûa Richard A. McCormick (1922-2000),[16] linh muïc Doøng Teân, moät thaàn hoïc gia luaân lyù noåi tieáng trong truyeàn thoáng Coâng giaùo vaøo theá kyû thöù 20:

1. Khaùi Nieäm "Lyù Do Töông Xöùng" (PROPORTIONATE REASON)

- Theo McCormick, moät haønh ñoäng coù theå gaây ra söï döõ tieàn luaân / baûn theå (premoral or ontic evil), nhöng ñieàu ñoù chöa ñuû ñeå coi haønh ñoäng aáy laø sai luaân lyù.

- Ñeå xaùc ñònh ñuùng-sai, caàn xem xeùt coù hay khoâng moät lyù do töông xöùng (proportionate reason).

- Noùi caùch khaùc: haønh ñoäng chæ trôû thaønh sai luaân lyù (moral evil) khi ta gaây ra hoaëc cho pheùp söï döõ tieàn luaân maø khoâng coù lyù do au maïnh ñeå bieän minh.

2. Noäi Dung Cuûa "Lyù Do Töông Xöùng" theo McCORMICK

- Laø moät lyù do ñuû quan troïng, ñuû nghieâm troïng, caân xöùng vôùi möùc ñoä söï döõ maø haønh ñoäng seõ gaây ra.

- Vieäc löôïng ñònh lyù do töông xöùng ñoøi hoûi phaûi caân nhaéc:

1) Haäu quaû tích cöïc cuûa haønh ñoäng (ñieàu toát ñaït ñöôïc).

2) Haäu quaû tieâu cöïc hay söï döõ tieàn luaân gaây ra.

3) YÙ höôùng vaø hoaøn caûnh: ñoäng cô coù vì tình yeâu, söï coâng baèng, hay ích chung khoâng?

3. Ví Duï Minh Hoïa

- Laáy ñi maïng soáng con ngöôøi: thoâng thöôøng laø sai. Nhöng neáu trong tình huoáng töï veä chính ñaùng, hoaëc ñeå baûo veä ngöôøi voâ toäi khoûi söï xaâm haïi, thì coù lyù do töông xöùng # haønh ñoäng khoâng coøn laø toäi aùc luaân lyù, duø vaãn laø moät söï döõ (maát maïng soáng).

- Phaãu thuaät caét boû moät cô quan: töï baûn chaát laø laøm maát söï toaøn veïn thaân theå (söï döõ tieàn luaân). Nhöng neáu caét boû ñeå ngaên ngöøa caùi cheát hoaëc cöùu soáng ngöôøi khaùc (hieán taïng), thì coù lyù do töông xöùng.

4. Toùm Keát Theo McCORMICK

- Nguyeân taéc: Moät haønh ñoäng gaây ra söï döõ tieàn luaân chæ coù theå ñöôïc coi laø hôïp luaân lyù khi vaø chæ khi coù lyù do töông xöùng.

- Ñieåm quyeát ñònh: khoâng phaûi baûn thaân haønh ñoäng xeùt theo caáu truùc heïp, maø laø toaøn boä boái caûnh luaân lyù: yù höôùng, hoaøn caûnh, haäu quaû, vaø lôïi ích so vôùi söï döõ gaây ra.

Noùi ngaén goïn: "Lyù do töông xöùng" theo Richard McCormick laø moät lyù do nghieâm troïng vaø caân ñoái, ñuû ñeå bieän minh cho vieäc chaáp nhaän moät söï döõ tieàn luaân, nhôø ñoù haønh ñoäng khoâng trôû thaønh toäi loãi luaân lyù.[17]

Toång keát laïi caùch McCormick hieåu "lyù do töông xöùng" nhö sau:

- Lyù do töông xöùng laø moät tieâu chuaån ñaïo ñöùc: noù ñöôïc söû duïng ñeå xaùc ñònh xem moät haønh ñoäng gaây ra söï döõ tieàn luaân (ontic/premoral evil) coù theå ñöôïc xem laø chaáp nhaän ñöôïc (luaân lyù) hay laø sai traùi (moral evil).

- Thaønh phaàn:

1) YÙ ñònh / muïc ñích (intention, motive, end)

2) Hoaøn caûnh cuûa haønh ñoäng

3) Caùc haäu quaû khaû dó - lôïi ích ("goods") maø haønh ñoäng mang laïi so vôùi söï döõ ("evils") maø noù gaây ra.

- Tieâu chuaån "caân nhaéc, so saùnh": ta phaûi so saùnh giöõa caùc khaû naêng löïa choïn khaùc nhau, xem caùi naøo höùa heïn lôïi ích nhieàu hôn hay laøm giaûm bôùt söï döõ nhaát.

- Khoâng phaûi moïi haäu quaû toát ñeàu bieän minh, phaûi laø nhöõng haäu quaû thöïc söï khaû thi, nghieâm troïng, lieân quan maät thieát, vaø phuø hôïp vôùi toång theå giaù trò luaân lyù

Taùc giaû: Lm Pheâroâ Traàn Maïnh Huøng, STD.

Giaùo sö thaàn hoïc luaân lyù taïi The University of Notre Dame Australia.

- - - - - - - - - - - - - - - - -

[1]. "Natural Family Planning" ñöôïc dòch sang tieáng Vieät laø: "Phöông phaùp Hoaïch ñònh Gia ñình Töï nhieân" (thöôøng vieát taét: NFP). Trong ngoân ngöõ Coâng giaùo Vieät Nam, ngöôøi ta cuõng hay duøng cuïm töø "ngöøa thai theo phöông phaùp töï nhieân".

[2]. "Humanae Vitae," nghóa laø "Söï Soáng Con Ngöôøi" vaø coù phuï ñeà "Veà Vieäc Ñieàu Hoøa Sinh Saûn," laø moät thoâng ñieäp (thoâng ñieäp Toøa Thaùnh) ñöôïc Ñöùc Giaùo Hoaøng Phaoloâ VI ban haønh taïi Roâma, YÙ, vaøo ngaøy 25 thaùng 7 naêm 1968. Thoâng ñieäp naøy baûo veä vaø taùi khaúng ñònh laäp tröôøng cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Roâma veà keá hoaïch hoùa gia ñình vaø caùc vaán ñeà lieân quan ñeán sinh saûn nhö phaù thai, trieät saûn vaø ngöøa thai. Vaên kieän naøy cho ñeán nay vaãn mang tieáng laø gaây tranh caõi, bôûi vì nhöõng khaúng ñònh cuûa noù veà vieäc kieåm soaùt sinh saûn bò nhieàu ngöôøi Coâng Giaùo coi laø thieáu hôïp lyù.

[3]. UÛy ban ñaëc bieät cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng (the special Papal commission) ñöôïc thaønh laäp ñeå nghieân cöùu vaán ñeà ngöøa thai ñaõ ñöôïc khôûi xöôùng vaøo naêm 1963 bôûi Ñöùc Thaùnh Cha Gioan XXIII; ñeán naêm 1964, Ñöùc Thaùnh Cha Phaoloâ VI ñaõ boå nhieäm theâm moät soá löôïng lôùn thaønh vieân khaùc vaøo uûy ban naøy. Nhoùm goàm töø 60 ñeán 70 thaønh vieân, bao goàm caû giaùo daân laãn giaùo só, trong ñoù coù caùc baùc só, caùc nhaø khoa hoïc xaõ hoäi, caùc caëp vôï choàng, linh muïc, giaùm muïc vaø hoàng y.

Khi keát thuùc caùc cuoäc thaûo luaän cuûa uûy ban vaøo thaùng 6 naêm 1966, hai baûn phuùc trình rieâng bieät ñaõ ñöôïc ñeä trình leân Ñöùc Thaùnh Cha Phaoloâ VI. Trong yù kieán thieåu soá, do boán nhaø thaàn hoïc kyù teân, leänh caám truyeàn thoáng ñoái vôùi moïi hình thöùc ngöøa thai nhaân taïo ñöôïc duy trì; trong khi ñoù, yù kieán ña soá, ñöôïc toaøn theå caùc thaønh vieân coøn laïi cuûa uûy ban ñoàng thuaän, laïi khuyeán nghò neân thay ñoåi giaùo huaán chính thöùc cuûa Giaùo Hoäi veà caùc phöông phaùp ngöøa thai.

[4]. Adrian Hastings in a letter to The Tablet (2 March 1985), 238-239.

[5]. Ñaây laø moät phöông phaùp töï nhieân, trong ñoù vôï choàng theo doõi chu kyø kinh nguyeät cuûa ngöôøi vôï ñeå xaùc ñònh nhöõng ngaøy deã thuï thai, töø ñoù kieâng quan heä trong thôøi gian ñoù neáu muoán traùnh thai.

[6] . Humanae Vitae laø töïa ñeà cuûa moät thoâng ñieäp do Ñöùc Giaùo Hoaøng Phaoloâ VI ban haønh naêm 1968, coù nghóa laø "Söï soáng con ngöôøi" trong tieáng Latinh. Vaên kieän naøy taùi khaúng ñònh giaùo huaán cuûa Giaùo hoäi Coâng giaùo raèng caùc ñoâi vôï choàng phaûi luoân roäng môû vôùi vieäc sinh saûn vaø baùc boû vieäc söû duïng caùc phöông tieän traùnh thai nhaân taïo, nhaán maïnh raèng moãi haønh vi tình duïc trong hoân nhaân ñeàu phaûi duy trì moái lieân heä vôùi khaû naêng ñoùn nhaän söï soáng môùi.

Thoâng ñieäp cuõng ñeà caäp ñeán traùch nhieäm laøm cha meï, khuyeán khích töï chuû baûn thaân vaø moät caùi nhìn quaân bình veà tình yeâu, giôùi tính vaø vieäc truyeàn sinh.

[7] . Xem baøi vieát cuûa linh muïc Traàn Maïnh Huøng, Traùnh thai vaø quyeàn laøm cha meï coù traùch nhieäm - phaàn 1. Ñaêng treân trang web cuûa HÑGMVN, ngaøy 15 thaùng 9 naêm 2025. https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/tranh-thai-va-quyen-lam-cha-me-co-trach-nhiem---phan-1 (Truy caäp ngaøy 17 thaùng 9 naêm 2025).

[8] . YÙ nghóa keát hieäp hay keát hôïp trong tieáng Anh goïi laø "unitive meaning" , ñoù laø sö hôïp nhaát veà thaân xaùc, söï keát hôïp maät thieát giöõa vôï choàng ngang qua haønh vi aùi aân hay coøn hieåu laø vieäc giao hôïp.

[9] . See Statement by the Catholic Theologians on the Encyclical Humanae Vitae. Washington, D.C., 30 July 1968, in Charles E. Curran and Robert E. Hunt, eds. Dissent In and For the Church: Theologians and Humanae Vitae. New York: Sheed & Ward, 1969. - The full text of the July 30, 1968 Statement is included (pp. 24-26).

[10] . Thuaät ngöõ "premoral evil" ñoâi khi ñöôïc caùc taùc giaû khaùc dieãn taû baèng nhöõng caùch khaùc nhau. Chaúng haïn, Knauer goïi laø "söï döõ theå lyù" (physical evil), Fuchs goïi laø "söï döõ tieàn luaân lyù" (premoral evil), Janssens goïi laø "söï döõ baûn theå" (ontic evil) hay "giaù trò tieâu cöïc tieàn luaân" (premoral disvalue), coøn McCormick thì goïi laø "söï döõ phi luaân lyù" (non-moral evil).

Söï döõ tieàn luaân hay söï döõ baûn theå laø nhöõng ñieàu chuùng ta kinh nghieäm nhö ñaùng tieác, gaây haïi, caûn trôû söï tröôûng thaønh troïn veïn cuûa con ngöôøi. Ñoù coù theå laø ñau khoå, thöông tích, beänh taät, doát naùt, baïo löïc, caùi cheát, v.v. Tuy nhieân, ñaây khoâng phaûi laø nhöõng söï döõ mang tính luaân lyù. Söï döõ luaân lyù laø khi ta gaây ra hoaëc cho pheùp söï döõ baûn theå/tieàn luaân xaûy ra maø khoâng coù moät lyù do töông xöùng. Nhö Knauer, Schuller, Fuchs vaø Janssens, McCormick cho raèng "lyù do töông xöùng" mang tính quyeát ñònh trong vieäc phaân ñònh haønh ñoäng luaân lyù ñuùng hay sai. OÂng chuû tröông raèng moät haønh ñoäng gaây ra söï döõ phi luaân chæ coù theå chaáp nhaän veà maët luaân lyù neáu coù moät lyù do thöïc söï töông xöùng bieän minh cho haønh ñoäng ñoù. Thí duï, vieäc töôùc ñoaït maïng soáng laø sai, tröø khi coù moät lyù do töông xöùng ñeå thöïc hieän, ví duï trong tröôøng hôïp töï baûo veä tính maïng khi bò keû khaùc taán coâng muoán töôùc ñoaït maïng soáng cuûa chính mình. Xem Richard M. Gula, What are They Saying About Moral Norms? (Ramsey: Paulist Press, 1982), tr. 72-74.

1. Söï döõ tieàn luaân lyù (premoral / ontic / non-moral evil)

Laø nhöõng söï döõ töï nhieân, theå lyù, khaùch quan trong ñôøi soáng con ngöôøi.

Ví duï: ñau khoå, beänh taät, thöông tích, lo aâu, maát maùt, caùi cheát.

Ñaây laø nhöõng ñieàu gaây haïi, caûn trôû söï phaùt trieån troïn veïn cuûa con ngöôøi, nhöng khoâng phaûi laø toäi loãi.

Tuy nhieân, chuùng khoâng trung tính, nghóa laø vaãn laø ñieàu xaáu, chæ laø chöa mang tính luaân lyù.

2. Söï döõ luaân lyù (moral evil)

Xaûy ra khi moät ngöôøi coá yù gaây ra hay cho pheùp söï döõ tieàn luaân maø khoâng coù lyù do töông xöùng.

Ví duï: gieát ngöôøi voâ côù = sai luaân lyù; nhöng caét boû khoái u ung thö (duø gaây ñau ñôùn vaø maát maùt thaân theå) coù lyù do chính ñaùng neân khoâng phaûi laø toäi loãi.

Toäi loãi xuaát hieän khi coù yù thöùc vaø öng thuaän trong vieäc choïn moät ñieàu xaáu maø khoâng coù ñuû lyù do bieän minh.

3. Nguyeân taéc quyeát ñònh

"Lyù do töông xöùng" (proportionate reason) laø yeáu toá then choát.

Neáu coù lyù do töông xöùng... haønh ñoäng chæ gaây söï döõ tieàn luaân (coù theå chaáp nhaän).

Neáu khoâng coù lyù do töông xöùng... haønh ñoäng trôû thaønh söï döõ luaân lyù (toäi loãi).

Ví duï minh hoïa:

Phaãu thuaät caét boû thaän khoûe ñeå baùn laáy tieàn # sai luaân lyù (khoâng lyù do chính ñaùng).

Caét boû thaän ñeå cöùu soáng ngöôøi khaùc # söï döõ tieàn luaân lyù (maát moät phaàn thaân theå), nhöng coù lyù do töông xöùng # haønh ñoäng coù theå chaáp nhaän veà maët luaân lyù.

[11] . Philip S. Keane, Sexual Morality: A Catholic Perspective (New York, Paulist Press, 1977), pp. 124-125.

[12] . Richard A. McCormick, in a response to critics America, 129, 12 (October 1973), 290.

[13] . See Archbishop John R. Quinn, "New Context for Contraception Teaching," Origins: N.C. Documentary Service, 10 (October 9, 1980), 263-67.

[14] . Xem Richard M. Gula, What Are They Saying About Moral Norms? (Ramsey: Paulist Press, 1982), tr. 72-74.

[15] . Xem Vincent J. Genovesi, In Pursuit of Love (Wilmington, Delaware: Michael Glazier, 1990), tr. 179-180.

[16] . Lyù thuyeát töông xöùng" trong tieáng Anh thöôøng ñöôïc dòch laø: "Theory of Proportionate Reason" hoaëc "Proportionality Theory".

Trong thaàn hoïc luaân lyù Coâng giaùo, ñaây laø hoïc thuyeát do Richard McCormick phaùt trieån, duøng ñeå ñaùnh giaù haønh ñoäng coù gaây ra söï döõ tieàn luaân (premoral/ontic evil) coù hôïp luaân lyù hay khoâng.

Coát loõi: moät haønh ñoäng chæ trôû thaønh sai luaân lyù neáu khoâng coù moät lyù do ñuû nghieâm troïng vaø caân xöùng ñeå bieän minh cho noù.

Tieáng Anh chuyeân moân thöôøng duøng:

proportionate reason... "lyù do töông xöùng"

theory of proportionate reason # "lyù thuyeát töông xöùng"

[17] . Xem Richard A. McCormick, SJ. "The Teleology of Proportionate Reason" in Notes on Moral Theology, 1982. Please click on this link to read his article: chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://theologicalstudies.net/wp-content/uploads/2022/08/44.3.6.pdf (Accessed on Monday, 22 September 2025).

(Nguoàn: Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Vieät Nam)

Back to Vietnamese Missionaries in Asia Home Page