Giaùo hoäi Coâng giaùo Anh quoác vui möøng
vì thaùnh John Henry Newman
ñöôïc toân phong Tieán só Hoäi Thaùnh
Giaùo hoäi Coâng giaùo Anh quoác vui möøng vì thaùnh John Henry Newman ñöôïc toân phong Tieán só Hoäi Thaùnh.
G. Traàn Ñöùc Anh, O.P.
Westminster (RVA News 04-08-2025) - Ñöùc Hoàng y Vincent Nichols, Toång giaùm muïc Westminster, Chuû tòch Hoäi ñoàng Giaùm muïc Anh quoác, baøy toû vui möøng ñaëc bieät vì quyeát ñònh cuûa Ñöùc Thaùnh cha seõ toân phong thaùnh John Henry Newman laøm Tieán só Hoäi Thaùnh hoaøn vuõ.
Phoøng Baùo chí Toøa Thaùnh thoâng baùo quyeát ñònh treân ñaây cuûa Ñöùc Thaùnh cha Leâoâ XIV, trong thoâng caùo ngaøy 31 thaùng Baûy naêm 2025, theo ñoù ngaøi ñaõ pheâ chuaån yù kieán thuaän cuûa caùc hoàng y vaø giaùm muïc thaønh vieân trong phieân hoïp toaøn theå cuûa Boä Phong thaùnh, veà vieäc toân thaùnh John Henry Newman laøm Tieán só cuûa Hoäi Thaùnh Coâng giaùo. Trong tuyeân ngoân ñaëc bieät, ngaøy 01 thaùng Taùm naêm 2025, Ñöùc Hoàng y Nichols noùi raèng: "Quyeát ñònh naøy cuûa Ñöùc Thaùnh cha coù nghóa laø caùc taùc phaåm cuûa thaùnh Newman laø moät söï bieåu loä ñích thöïc ñöùc tin cuûa Giaùo hoäi, moät söï hoã trôï maïnh meõ cho taát caû nhöõng ngöôøi khoâng nhöõng ñeà cao kieán thöùc uyeân thaâm cuûa thaùnh nhaân, nhöng coøn neâu cao ñôøi soáng thaùnh thieän anh huøng cuûa ngöôøi, trong vieäc böôùc theo tieáng goïi cuûa Chuùa Kitoâ trong haønh trình ñöùc tin".
Veà phaàn Ñöùc cha Bernard Longley, Toång giaùm muïc Giaùo phaän Birmingham, Phoù Chuû tòch Hoäi ñoàng Giaùm muïc Anh quoác, ngaøi noùi: thaät laø moät ñieàu ngoaïi thöôøng vì nhöõng taùc phaåm cuûa thaùnh Newman, nhö moät tín höõu Anh giaùo vaø sau ñoù trôû thaønh Coâng giaùo, xeùt moät caùch toång quaùt, ñaõ daãn thaùnh nhaân ñeán choã ñöôïc toân laøm Tieán só Hoäi Thaùnh".
Ñöùc Toång giaùm muïc baøy toû loøng bieát ôn saâu saéc ñoái vôùi Ñöùc Thaùnh cha Leâoâ XIV vì quyeát ñònh naøy, ñoàng thôøi nhaän xeùt raèng thaùnh Newman laø ngöôøi Anh thöù ba ñöôïc nhaän töôùc hieäu naøy, sau thaùnh Beâña ñaùng kính vaø thaùnh Anselmoâ thaønh Canterbury.
Ñöùc Toång giaùm muïc Nichols nhaéc laïi raèng vieäc xin phong Tieán só Hoäi Thaùnh cho thaùnh John Newman ñaõ ñöôïc ñeä trình Toøa Thaùnh töø laâu vaø ñöôïc söï uûng hoä roäng raõi töø nhieàu nôi treân theá giôùi.
Nhöõng neùt noåi baät trong cuoäc ñôøi vaø hoaït ñoäng cuûa thaùnh Newman
Thaùnh Newman sinh naêm 1801 taïi Anh quoác vaø qua ñôøi naêm 1890, thoï 89 tuoåi. Ngaøi töø Anh giaùo trôû laïi Coâng giaùo vaø ñöôïc coi laø moät trong nhöng tö töôûng gia Kitoâ giaùo lôùn nhaát trong caùc theá kyû gaàn ñaây.
Tieán trình töø Anh giaùo ñeán Coâng giaùo
Tieán trình trôû laïi Coâng giaùo cuûa muïc sö Newman baét ñaàu töø muøa heø naêm 1839: muïc sö Newman lôïi duïng thôøi giôø raûnh roãi ñeå nghieân cöùu lòch söû Giaùo hoäi hoài theá kyû thöù V vaø cuoäc khuûng hoaûng ñöa tôùi Coâng ñoàng chung Calcedonia, hoài naêm 451. Muïc sö khaùm phaù thaáy raèng Euthycheø laïc giaùo vaø nhöõng ngöôøi theo thuyeát nhaát theå (monophysites), Chuùa Kitoâ chæ coù moät baûn tính, laäp luaän tröôùc giaùo huaán cuûa thaùnh Giaùo hoaøng Leâoâ Caû vaø cuûa Coâng ñoàng theo cuøng moät theå thöùc nhö laäp luaän veà sau naøy ñöôïc phía Tin laønh vaø Anh giaùo söû duïng, ñöùng tröôùc Coâng ñoàng chung Trentoâ. Thöïc vaäy, nhoùm nhaát theå vaø nhöõng ngöôøi Tin laønh cuõng nhö Anh giaùo phuû nhaän giaùo huaán cuûa Coâng ñoàng, vieän côù raèng giaùo huaán naøy traùi ngöôïc vôùi giaùo huaán chöùa ñöïng trong Kinh Thaùnh vaø trong Truyeàn thoáng, hoaëc ít laø, hoï vieän côù giaùo huaán aáy vöôït quaù giôùi haïn cuûa caùc giaùo huaán xöa kia.
Moät khaùm phaù thöù hai trong tieán trình trôû laïi Coâng giaùo cuûa muïc sö Newman dieãn ra ít laâu sau naêm 1839: ñoù laø nguyeân taéc ñaõ ñöôïc thaùnh Augustinoâ ñeà ra hoài theá kyû thöù IV, trong cuoäc tranh luaän vôùi caùc tín höõu Kitoâ ly khai. Nguyeân taéc ñoù theá naøy: "Moïi ngöôøi coù lyù maø khaúng ñònh raèng nhöõng ngöôøi xa lìa theá giôùi Kitoâ thì sai laàm hoaøn toaøn". Trong theá kyû thöù IV roài theá kyû thöù V, raát nhieàu tín höõu Kitoâ taùch rôøi khoûi trung taâm Kitoâ giaùo, nghóa laø Toøa Thaùnh. Ñoù laø nhöõng ngöôøi theo laïc giaùo Nestoârioâ, nhöõng ngöôøi theo thuyeát nhaát theå. Nguyeân taéc do thaùnh Augustinoâ ñeà ra giuùp keát luaän tieân thieân raèng ñaùm ngöôøi aáy laø sai laàm. Veà phaàn Toøa Thaùnh Roma, Newman nhaän thaáy raèng Toøa Thaùnh vaãn laø trung taâm cuûa theá giôùi Kitoâ giaùo, hoài theá kyû thöù XIX cuõng nhö hoài theá kyû thöù XVI vaø theá kyû thöù V.
Trôû laïi
Muïc sö Newman khaùm phaù caùc chaân lyù treân ñaây hoài naêm 1839, nhöng maõi saùu naêm sau, nghóa laø ñeán naêm 1845, Newman môùi trôû laïi Coâng giaùo, vì coù moät chöôùng ngaïi cuõ vaãn coøn, theo ñoù muïc sö cho raèng Roma daïy nhöõng ñieàu khoâng ñuùng vaø laøm cho ngöôøi ta haønh ñoäng khoâng ñuùng. Vì theá, gia nhaäp Coâng giaùo coù nghóa laø thoûa hieäp vôùi ñieàu xaáu aáy. Muïc sö Newman ñöùng tröôùc moät tröôøng hôïp khoù khaên. Nhöng roài ñaõ ra khoûi ñöôïc tình traïng ñoù nhôø ñoïc caùc saùch do cha Russell, Giaùo sö taïi Ñaïi chuûng vieän Maynooth ôû Ailen cung caáp. Cha Russell cho Newman ñoïc nhöõng saùch ñaïo ñöùc daønh cho daân thöôøng. Nhôø ñoù, Newman thaáy raèng giaùo huaán Coâng giaùo daønh cho daân Coâng giaùo khoâng phaûi laø vieäc toân thôø ngaãu töôïng hoaëc meâ tín nhö tröôùc ñoù oâng vaãn töôûng.
Tröôùc khi gia nhaäp Coâng giaùo, muïc sö Newman ñaõ vieát cuoán saùch thôøi danh "Khaûo luaän veà söï phaùt trieån tín lyù". Sôû dó Newman vieát cuoán naøy laø vì trong tö caùch laø nhaø thaàn hoïc, oâng thieát nghó coù moät boån phaän löông taâm phaûi kieåm chöùng. Tuy nhieân, sau khi muïc sö thaáy roõ ñaày ñuû thì lieàn xin gia nhaäp Coâng giaùo ngay maø khoâng ñôïi cho ñeán khi hoaøn thaønh cuoán saùch.
Trong saùch naøy, nhaø thaàn hoïc Newman cuõng traû lôøi moät vaán naïn tröôùc kia ñaõ ñöa ra ñeå traùch cöù Roma ñaõ thay ñoåi tín lyù. Caâu traû lôøi cuûa Newman ôû ñaây thaät laø saùng suûa vaø ñôn sô: ñeå trung thaønh troïn veïn vôùi moät döõ kieän maïc khaûi, caàn phaûi ñeà ra nhöõng söï xaùc ñònh, laøm saùng toû khi naûy sinh nhöõng vaán ñeà môùi. Vì theá, hoài theá kyû thöù V, ñöùng tröôùc laïc giaùo baáy giôø, Coâng ñoàng chung Calcedonia thaáy caàn phaûi ñònh tín vaø xaùc ñònh ñoù laø "söï dieãn taû ñích thöïc duy nhaát cuûa ñaïo lyù chính toâng". Lòch söû sau ñoù ñaõ xaùc nhaän ñieàu aáy. Thuyeát nhaát theå phaùt sinh töø loøng nhieät thaønh thaàn bí, töø moät yù chí quyeát lieät trung thaønh vôùi giaùo huaán cuûa thaùnh Cirilo thaønh Alessandria. Nôi ngaøi, ngöôøi ta gaëp thaønh ngöõ "monophysis" coù nghóa laø moät baûn tính. Nhöng theo thaùnh nhaân, töø physis = baûn tính chöa coù nghóa chính xaùc nhö veà sau naøy. Khi daïy raèng, trong Chuùa Kitoâ, coù hai baûn tính, trong thöïc teá chính Coâng ñoàng chung Calcedonia ñaõ trung thaønh vôùi thaùnh Cirilo. Ñaùng tieác laø nhöõng ngöôøi phuû nhaän giaùo huaán ñoù, quaù nhieàu khi toû ra moät söï yeáu ñuoái, coù theå noùi laø veà cô cheá, thuùc ñaåy hoï ñi theo laïc giaùo.
Voán bieát roõ lòch söû Giaùo hoäi, muïc sö Newman bieát tröôùc coù nhöõng khoù khaên chôø ñoùn mình sau khi gia nhaäp Coâng giaùo. Vaø thöïc söï ñaõ xaûy ra nhö vaäy. Thaäm chí, ngöôøi ta coøn nghi ngôø Newman laïc giaùo. Tuy Ñöùc Leâoâ XIII boå nhieäm ngaøi laøm Hoàng y, nhöng ñieàu naøy chæ dieãn ra vaøo naêm 1879, töùc laø 34 naêm sau khi Newman trôû laïi Coâng giaùo.
Trong moät thö hoài naêm 1868, töùc laø hôn 20 naêm sau khi trôû laïi, cha Newman vieát: "Trong Coâng giaùo coù moät chieàu saâu vaø moät söùc maïnh, trong tín lyù cuûa ñaïo coù thaàn hoïc, caùc nghi thöùc, caùc bí tích, vaø trong kyû luaät cuûa ñaïo coù moät söï sung maõn laøm cho chuùng ta ñöôïc traøn ñaày; trong ñaïo coù moät töï do, nhöng cuõng coù moät naâng ñôõ, so vôùi nhöõng ñieàu ñoù, söï lô laø cuûa con ngöôøi ñoái vôùi chuùng ta, duø laø nhöõng ngöôøi ôû ñòa vò cao nhaát, maø chuùng ta coù theå laø naïn nhaân nhöõng hieåu laàm cuûa hoï, khoâng ñaùng keå laø gì. Ñoù thöïc laø bí quyeát söùc maïnh cuûa Giaùo hoäi, nguyeân taéc veà söï khoâng thieáu soùt cuûa Giaùo hoäi, vaø moái daây ñaûm baûo söï hieäp nhaát khoâng theå phaù vôõ cuûa Giaùo hoäi. Ñoù thöïc laø khôûi ñaàu cuûa an bình thieân quoác".
Khoù khaên vaø choáng ñoái
Sau khi trôû laïi Coâng giaùo, cha Newman cuõng gaëp nhieàu khoù khaên vaø choáng ñoái, neáu khoâng muoán noùi laø ñoá kî. Thieân taøi thaàn hoïc cuûa ngaøi, chuû tröông ñeà cao quyeàn toái thöôïng cuûa löông taâm treân moïi chuû tröông duy tín ñieàu, ñaõ khôi leân nhöõng ghen tuoâng vaø ngôø vöïc. Caû trong haøng giaùo phaåm Coâng giaùo baáy giôø khoâng thieáu nhöõng ngöôøi cho raèng cha Newman khoâng coù ñuû ñaëc tính "Roma" vaø khoâng cöùng raén ñuû ñoái vôùi Anh giaùo maø cha ñaõ töø boû. Cha Newman ñaõ vöôït qua ñöôïc nhöõng thöû thaùch ñoù, vaø luoân chuû tröông raèng "10,000 khoù khaên cuõng khoâng taïo neân moät nghi ngôø, neáu toâi hieåu roõ vaán ñeà".
Cha John Henry Newman, ngöôøi ñaõ giöõ vai chính trong ñôøi soáng vaên hoùa ôû Oxford, nay bò gaït ra ngoaøi leà trong Coâng giaùo, vì ngöôøi ta traùch cöù cha khoâng thöïc hieän ñuû cuoäc trôû laïi. Ngaøi vieát: "Ñoái vôùi toâi, caùc cuoäc trôû laïi khoâng phaûi laø coâng vieäc thieát yeáu, nhöng ñuùng hôn laø vieäc "xaây döïng cho caùc tín höõu Coâng giaùo".
Cha Newman gia nhaäp Doøng thaùnh Philippheâ Neri vaø ñònh cö taïi thaønh phoá Birmingham. Taïi ñaây, ngaøi cuõng thaønh laäp moät nhaø cuûa doøng. Cha Newman, nhaø ñaïi tö töôûng, nhaø trí thöùc xuaát saéc, soáng caïnh nhöõng laàm than cuûa caùc khu xoùm luïp xuïp, trong moät moâi tröôøng Giaùo hoäi, trong ñoù coù ít ngöôøi ñöôïc hoïc haønh, vaø chính töø ñoù, ôn thaùnh Chuùa nôi ngaøi baét ñaàu gieo vaõi ñaày tay. Cha Newman vieát: "Chieán thaéng ñích thöïc cuûa Tin möøng heä taïi ñieàu naøy laø: khi naâng cao con ngöôøi thuoäc moïi taàng lôùp leân treân baûn thaân hoï vaø leân treân baûn tính con ngöôøi, khi kieán taïo söï coäng taùc kyø dieäu cuûa yù chí vôùi ôn thaùnh, ñoù laø neân thaùnh: ñoù chính laø söï saùng taïo ñích thöïc cuûa Tin möøng vaø cuûa Giaùo hoäi".
Nhöõng vaán naïn trong Coâng giaùo choáng cha Newman chæ chaám döùt sau khi Ñöùc Giaùo hoaøng Leâoâ XIII phong cha laøm Hoàng y vaøo naêm 1879, khi cha saép troøn 80 tuoåi. Vieäc boå nhieäm naøy ñöôïc coi nhö moät söï nhìn nhaän coâng trình, caùc taùc phaåm vaø vai troø cao quyù cuûa cha.
Khi Ñöùc Hoàng y Newman qua ñôøi naêm 1890, Giaùo hoäi Coâng giaùo taïi Anh quoác ôû trong giai ñoaïn taùi trieån nôû, sau ba theá kyû bò baùch haïi vaø bò gaït ra ngoaøi leà xaõ hoäi.
Ñöùc Hoàng y Newman ñaõ aûnh höôûng lôùn treân nhieàu theá heä caùc tín höõu Coâng giaùo Anh quoác, trong ñoù coù raát nhieàu ngöôøi trôû laïi. Ngaøi cuõng aûnh höôûng treân ñaïi truyeàn thoáng vaên hoùa Coâng giaùo taïi caùc nöôùc Anglo Saxon, vôùi nhöõng taùc giaû teân tuoåi, nhö Chesterton, Belloc, Tolkien, Bruce Marshall vaø bao nhieâu ngöôøi khaùc nöõa.
(Toång hôïp 4-8-2025)