Trí tueä nhaân taïo trong aùnh saùng
cuûa linh ñaïo Thaùnh I-nhaõ
Trí tueä nhaân taïo trong aùnh saùng cuûa linh ñaïo Thaùnh I-nhaõ.
Lm. Giuse Phaïm Ñình Ngoïc, SJ
(WHÑ 07-07-2025) - Boán thuaät ngöõ coù theå giuùp söû duïng AI moät caùch khoân ngoan hôn: phaân ñònh (discernment), hôn nöõa (magis), hoài taâm (examen), chieâm nieäm trong hoaït ñoäng (contemplation in action). Boán thuaät ngöõ naøy töông ñoái phoå bieán khi dieãn giaûi veà linh ñaïo I-nhaõ.
Daãn nhaäp
Toâi trích lôøi nhaän xeùt cuûa Linh muïc Robert Ballecer SJ, chuyeân gia coâng ngheä taïi Vatican: "Baûn chaát cuûa AI hieän ñaïi laø söû duïng moät löôïng döõ lieäu khoång loà töø nhieàu ngaønh khoa hoïc, caùc neàn vaên hoùa vaø nhieàu taàng lôùp daân chuùng, ñieàu naøy thöïc ra raát phuø hôïp vôùi thoâng ñieäp neàn taûng cuûa Doøng Teân: Tìm kieám Thieân Chuùa trong moïi söï. Tuy nhieân, vieäc khoâng coù söï phaân bieät trong döõ lieäu duøng ñeå huaán luyeän moâ hình AI, laïi ñi ngöôïc vôùi nguyeân lyù cô baûn cuûa Doøng Teân."[1]
AI ñang ñem laïi nhöõng bieán chuyeån saâu roäng trong giaùo duïc vaø xaõ hoäi[2]. Chaúng haïn toâi ñoàng yù vôùi nhaän ñònh cuûa giaùo sö coâng ngheä Paul Tallon: "Trong töông lai, chuùng ta seõ phuï thuoäc vaøo trí tueä nhaân taïo, vaø seõ khoâng theå laøm caùc coâng vieäc haèng ngaøy neáu thieáu AI."[3] Trong giaùo duïc cuõng theá. Coù leõ vì ñieàu naøy maø nhieàu ñaïi hoïc ñaõ vaø ñang laäp hoäi ñoàng chuyeân traùch veà AI, chænh söûa chính saùch vaø giaùo trình nhaèm giuùp sinh vieân thaêng tieán, hoaëc ít laø ngaên hoï khoâng laïm duïng AI ñeå gian laän. Ñieàu chôù treâu laø chính caùc tröôøng hoïc cuõng caàn ñeán AI ñeå phaùt hieän xem sinh vieân duøng bao nhieâu phaàn traêm AI trong baøi vieát! Caû hai ñeàu phuï thuoäc vaøo maùy moùc! Toâi nghó caùch tieáp caän naøy thöôøng mang tính ñoái phoù nhaát thôøi.
Vôùi truyeàn thoáng giaùo duïc laâu ñôøi, caùc nhaø giaùo duïc Doøng Teân khoâng ñöùng ngoaøi cuoäc. Lôïi theá laø linh ñaïo Thaùnh I-nhaõ ñaõ cung caáp saün nhöõng ñònh höôùng neàn taûng giuùp chuùng ta ñöông ñaàu vaø thích nghi vôùi thaùch ñoá cuûa AI moät caùch caên cô hôn. Muïc tieâu laø söû duïng AI laøm sao ñeå ñöôïc ñònh höôùng bôûi caùc giaù trò Tin Möøng vaø phuïc vuï lôïi ích chung[4].
Ñöùng tröôùc cuoäc caùch maïng AI, moät caâu hoûi ñaët ra laø: Lieäu nhöõng nguyeân taéc coát loõi cuûa linh ñaïo I-nhaõ coù theå giuùp ngöôøi Coâng giaùo ñoùn nhaän AI moät caùch tích cöïc vaø coù traùch nhieäm hay khoâng? Ñeå traû lôøi caâu naøy, boán thuaät ngöõ sau ñaây coù theå giuùp söû duïng AI moät caùch khoân ngoan hôn: phaân ñònh (discernment), hôn nöõa (magis), hoài taâm (examen), chieâm nieäm trong hoaït ñoäng (contemplation in action). Boán thuaät ngöõ naøy töông ñoái phoå bieán khi dieãn giaûi veà linh ñaïo I-nhaõ.
1. Phaân ñònh ñeå söû duïng AI
Phaân ñònh laø khaû naêng nhaän ra vaø choïn löïa theo Thaùnh yù Thieân Chuùa giöõa muoân vaøn löïa choïn trong cuoäc soáng. Thaùnh I-nhaõ thöôøng nhaéc chuùng ta khoâng quyeát ñònh vì "moät tình caûm leäch laïc naøo" (Linh thao 21). Vì ñieàu naøy, maø trong Nguyeân lyù vaø neàn taûng, ngaøi ñeà nghò chuùng ta: "Chæ ñöôïc söû duïng thoï taïo theo möùc ñoä chuùng giuùp ñaït tôùi cöùu caùnh vaø phaûi gaït boû khi chuùng laøm caûn trôû" (Linh Thao 23). Vaäy coù theå noùi nhieäm vuï ñaàu tieân trong phaân ñònh theo Thaùnh I-nhaõ laø nhaän dieän vaø thaùo gôõ nhöõng dính beùn leäch laïc ñang troùi buoäc loøng mình.
Ñeå ñaït ñöôïc muïc ñích treân, Thaùnh I-nhaõ lieät keâ caùc nguyeân taéc phaân bieät thaàn loaïi (Linh Thao soá 328-336). Trong ñoù, ngaøi vieát: "Ñaëc ñieåm cuûa Chuùa vaø caùc thieân thaàn khi soi giuïc laø ban söï saûng khoaùi vaø vui veû thieâng lieâng lieâng thaät, xoùa boû moïi buoàn saàu vaø xao xuyeán do keû thuø ñöa vaøo. Coøn ñaëc ñieåm cuûa keû thuø laø choáng laïi söï saûng khoaùi vaø nieàm an uûi thieâng lieâng aáy baèng caùch ñöa ra nhöõng lyù do giaû taïo, caàu kyø vaø nguïy bieän khoâng cuøng" (Linh thao, soá 329). Phaân ñònh khoâng phaûi laø quyeát ñònh thuaàn lyù trí, nhöng laø moät tieán trình thieâng lieâng laâu daøi, ñoøi hoûi kieân nhaãn, caàu nguyeän vaø tin töôûng. Khi töông quan thaân tình vôùi Chuùa lôùn leân, ta daàn nhaän ra keá hoaïch yeâu thöông cuûa Ngöôøi luoân toát ñeïp hôn yù rieâng mình. Keát quaû cuûa phaân ñònh laø moät taâm hoàn töï do ñeå ñaùp laïi tieáng Chuùa "caùch quaûng ñaïi hôn".
Trong boái caûnh AI, phaân ñònh ñoøi hoûi ta xeùt xem AI ñoùng vai troø gì trong ñôøi soáng caù nhaân vaø coäng ñoaøn (nhaân chuûng hoïc). Töø yù töôûng naøy, chuùng ta phaân bieät ñieàu gì laø lôïi ích thaät söï do AI mang laïi, ñieàu gì laø nguy cô hoaëc caùm doã caàn traùnh. Chaúng haïn, AI coù theå giuùp ta tieáp caän thoâng tin nhanh choùng hôn, nhöng thoâng tin ñoù coù ñöa ta ñeán gaàn chaân lyù vaø tình yeâu hôn khoâng, hay chæ khieán ta chìm ngaäp trong "bieån döõ lieäu" hoãn ñoän? Khi aùp duïng linh ñaïo I-nhaõ, chuùng ta ñöôïc môøi goïi "saøng loïc" nhöõng taùc ñoäng cuûa AI treân taâm hoàn mình, töông töï nhö khi xeùt mình haèng ngaøy: Vieäc söû duïng maïng xaõ hoäi, coâng cuï AI hoâm nay ñaõ ñem laïi cho toâi söï bình an, nieàm vui phuïc vuï, hay khieán toâi lo laéng, phaân taâm, thieáu baùc aùi? Vieäc phaûn tænh ñeàu ñaën nhö theá giuùp ngöôøi tín höõu nhaän ra "thaàn laønh" hay "thaàn döõ" ñaèng sau moãi töông taùc coâng ngheä, töø ñoù quyeát ñònh neân tieáp tuïc, ñieàu chænh hay töø boû moät öùng duïng AI naøo ñoù. Ví duï duøng AI ñeå taïo tin giaû, ñaïo vaên hay gian laän, coù theå ñaây laø taùc ñoäng cuûa thaàn döõ. Hoaëc AI khieán toâi phuï thuoäc quaù möùc, ñieàu gì cuõng phaûi tìm thoâng tin treân AI, nghieän AI chaúng haïn.
Thöïc teá, AI coù theå hoã trôï tieán trình phaân ñònh neáu ñöôïc söû duïng khoân ngoan. AI cung caáp thoâng tin ña chieàu, ñöa ra nhöõng gôïi yù ñeå ta caân nhaéc löïa choïn toát hôn treân cô sôû döõ lieäu phong phuù. Tuy nhieân, nguy cô lôùn laø ngöôøi duøng deã phoù thaùc hoaøn toaøn quyeát ñònh ñaïo ñöùc cho AI. Ñieàu naøy caøng deã xaûy ra ñoái vôùi thieáu nhi vaø ngöôøi treû. Khoâng ít ngöôøi xem AI nhö moät "nhaø tieân tri" baát khaû ngoä. Thaùnh I-nhaõ khuyeân chuùng ta phaûi chuù yù ñeán tieán trình, ñaàu, giöõa vaø cuoái cuûa moät haønh ñoäng, cuõng nhö nhöõng hoa traùi maø noù sinh ra, ñeå nhaän bieát xem noù coù töø Thieân Chuùa hay khoâng (Linh thao, soá 333).
Neáu "ñaøo saâu" nhöõng gì AI ñeà xuaát, chuùng ta coù theå nhaän ra khoâng ít thieân kieán hoaëc moät chieàu sau lôùp voû beà ngoaøi haáp daãn. Ñôn giaûn vì ñaàu naõo cuûa AI ñaët ôû moät nöôùc naøo ñoù, do moät coâng ty caøi ñaët. Hôn nöõa, thaäm chí AI coù theå töï hoïc, thì chuùng coù nguy cô bò "giaùo duïc" leäch chuaån. Ñoù chöa keå ñeán nhöõng tin taëc-hacker coá tình taïo tin giaû. Ngoaøi ra, yeáu toá chính trò ñöôïc nhuùng vaøo AI laø hoaøn toaøn coù theå, v.v.
Ví duï treân chæ laø moät trong nhöõng lyù do khieán phaân ñònh Kitoâ giaùo trong thôøi AI ñoøi hoûi moät söï tænh thöùc cao: "Haõy caân nhaéc caùc thaàn khí" (x. 1Ga 4,1), haõy ñoái chieáu ñaàu ra cuûa AI vôùi caùc giaù trò Tin Möøng, vôùi Giaùo huaán Hoäi thaùnh vaø löông taâm ngay thaúng. Khi ChatGPT hoaëc baát cöù AI naøo ñöa ra caâu traû lôøi, ngöôøi Kitoâ höõu ñöôïc môøi goïi khoâng chæ kieåm chöùng thoâng tin, maø caàn chaát vaán mình xem: Ñieàu naøy coù hôïp vôùi tinh thaàn baùc aùi, coâng baèng, söï thaät khoâng? Noù thuùc ñaåy hay caûn trôû tình yeâu Thieân Chuùa vaø tha nhaân?
2. Magis hay magic vôùi AI
Moät ñaëc neùt noåi tieáng cuûa linh ñaïo I-nhaõ laø nguyeân lyù "magis", nghóa laø "hôn nöõa" (the more). Magis khoâng ñôn thuaàn chæ "nhieàu hôn" veà soá löôïng, maø höôùng ñeán chaát löôïng. Tinh thaàn naøy naèm trong khaåu hieäu cuûa Doøng: "Ad Maiorem Dei Gloriam - Cho vinh danh Chuùa hôn". Thaùnh I-nhaõ môøi goïi moãi ngöôøi Kitoâ höõu ñöøng haøi loøng vôùi moät tình yeâu danh cho Chuùa "thöôøng thöôøng baäc trung". Chaúng haïn trong saùch Linh thao, ngaøi khoâng chaáp nhaän moät tình yeâu hôøi hôït hay moät ñôøi soáng ñaïo "vöøa ñuû". Ngaøi vieát veà maãu ngöôøi "muoán dieät tröø loøng quyeán luyeán cuûa caûi, maø hoï muoán ñeán noãi, chaúng coøn tha thieát tôùi vieäc giöõ hay khoâng giöõ cuûa caûi ñaõ kieám ñöôïc, nhöng chæ muoán laø seõ muoán hay khoâng muoán cuûa aáy theo nhö Thieân Chuùa. Chuùa chuùng ta seõ thuùc ñaåy yù muoán cuûa hoï, vaø chính hoï thaáy toát hôn cho vieäc phuïng söï vaø ngôïi khen Chuùa Chí Toân" (Linh thao, soá 155). Neáu khoâng coù loøng khao khaùt chính ñaùng naøy, toâi nghó moïi vieäc laøm cuûa chuùng ta seõ thaønh ma thuaät (magic)!
Tinh thaàn magis coøn laø saùng taïo vaø caàu tieán. Ngaøi neâu göông veà söï uyeån chuyeån, bieát döøng laïi ñeå hoïc hoûi khi caàn. Ñieàu naøy coù theå thaáy trong Töï thuaät (x. soá 70) khi ngaøi quyeát ñònh ñi hoïc taïi Paris. Tinh thaàn magis do ñoù bao haøm vieäc khoâng ngöøng töï caûi thieän, ñaøo saâu hieåu bieát, linh hoaït thay ñoåi phöông caùch nhaèm phuïc vuï Chuùa "moãi ngaøy moät höõu hieäu hôn". Coù ñöôïc tinh thaàn naøy, böôùc vaøo theá giôùi AI, chuùng ta coù theå "laøm chuû cuoäc chôi"!
Thay vì nhìn AI vôùi taâm theá e sôï hoaëc baøi xích, linh ñaïo magis khuyeán khích moät thaùi ñoä côûi môû vaø tích cöïc kieám tìm "caùi hôn" maø AI coù theå ñoùng goùp cho söù maïng phuïc vuï con ngöôøi. Neáu xem AI laø moät ôn hueä saùng taïo cuûa Thieân Chuùa thoâng qua taøi naêng con ngöôøi, ta seõ bieát caùch söû duïng noù nhö moät coâng cuï ñeå laøm vieäc toát hôn, vöôn tôùi nhöõng taàm cao môùi trong vieäc thaêng tieán con ngöôøi. Ví duï, AI coù theå "trao taëng cho ta theâm thôøi gian", nhôø töï ñoäng hoùa. Neáu tieát kieäm ñöôïc thôøi gian vaø coâng söùc nhôø AI, con ngöôøi coù theå daønh "nhieàu hôn" cho nhöõng vieäc khaùc, cho gia ñình vaø coäng ñoaøn, cuõng nhö taêng "chaát löôïng" cuûa thaønh quaû lao ñoäng.
Ñöøng queân, magis luoân ñi keøm vôùi ñoäng löïc ñuùng ñaén: "Cho vinh danh Chuùa hôn vaø phuïc vuï tha nhaân nhieàu hôn", chöù khoâng phaûi vì ích kyû hay kieâu haõnh. Vì vaäy, khi öùng duïng AI, ta phaûi canh chöøng ñeå khoâng rôi vaøo caïm baãy cuûa "magis giaû". Chaúng haïn trong moät baøi baùo A Jesuit Approach to Artificial Intelligence vieát: Ñoái vôùi nhieàu cöïu sinh vieân Loyola ñang laøm vieäc trong lónh vöïc coâng ngheä, söï troãi daäy cuûa AI ñöôïc ñoùn nhaän vôùi moät söï laïc quan deø daët, phaûn aùnh tinh thaàn côûi môû cuûa Doøng Teân trong vieäc khaùm phaù nhöõng khaû naêng môùi[5].
Theo tinh thaàn treân, moät sinh vieân cuûa tröôøng, Robert LoCascio, ñoàng saùng laäp toå chöùc EqualAI nhaèm vaän ñoäng phaùt trieån AI moät caùch coâng baèng, giaûm thieåu thieân kieán voâ thöùc trong thuaät toaùn ñeå AI phuïc vuï moïi nhoùm ngöôøi chöù khoâng thieân vò ai. Magis thaät ñoøi hoûi ta töï hoûi: AI coù theå giuùp ích gì cho nhöõng ngöôøi yeáu theá? Coù caùch naøo duøng AI ñeå ñem laïi coâng baèng vaø naâng cao phaåm chaát cuoäc soáng cho nhieàu ngöôøi hôn khoâng? Thaät ñaùng khích leä khi ñaõ coù nhöõng tín hieäu theo höôùng naøy. Ñaây laø ví duï cuûa vieäc loàng gheùp magis vaø coâng lyù: laøm cho coâng ngheä trôû neân toát hôn, phuïc vuï nhieàu ngöôøi hôn, ñaëc bieät laø nhöõng ngöôøi deã bò toån thöông.
Tinh thaàn magis caàn tinh thaàn hoïc hoûi nghieâm tuùc. Moät Kitoâ höõu soáng magis seõ khoâng ngaïi trang bò hieåu bieát veà AI, ít laø hieåu caùch noù vaän haønh, tieàm naêng vaø giôùi haïn cuûa noù. Ñieàu naøy ñaëc bieät quan troïng trong giaùo duïc Coâng giaùo. Thay vì caám ñoaùn sinh vieân duøng AI (moät vieäc gaàn nhö khoâng theå), caùc giaûng vieân Doøng Teân ñaõ choïn caùch "embrace-ñoùn nhaän" AI vaøo lôùp hoïc vaø höôùng daãn sinh vieân söû duïng noù moät caùch saùng taïo, trung thöïc[6]. Chaúng haïn, PGS. Dobin Yim taïi Loyola yeâu caàu sinh vieân baét buoäc duøng ChatGPT trong moân hoïc cuûa oâng: "Toâi ñang tích hôïp ChatGPT nhieàu nhaát coù theå trong hoïc kyø muøa thu naøy vaø xem ñoù laø moät yeâu caàu baét buoäc ñoái vôùi sinh vieân. Toâi khoâng muoán chæ daïy sinh vieân caùch ghi nhôù. Toâi muoán daïy hoï caùch söû duïng kieán thöùc vaø coâng ngheä."[7] Caùch laøm naøy chaúng phaûi vöøa taän duïng ñöôïc öu theá coâng ngheä (nhanh, nhieàu gôïi yù), vöøa reøn luyeän sinh vieân tö duy phaûn bieän vaø ñaïo ñöùc ngheà nghieäp khi ñoàng haønh cuøng AI sao? Ñoù chính laø "laøm cho moïi söï trôû neân toát hôn" - moät bieåu hieän cuûa magis - trong moâi tröôøng giaùo duïc.
3. Hoài taâm, phaûn tænh veà vieäc söû duïng AI
"Hoài taâm - examen" giuùp tín höõu luoân soáng trong thaùi ñoä bieát ôn vaø yù thöùc söï hieän dieän cuûa Chuùa trong ñôøi soáng haèng ngaøy. Chuùng ta ñaõ bieát naêm böôùc hoài taâm naøy trong ñôøi soáng thieâng lieâng: (1) Taï ôn Chuùa; (2) Xin ôn; (3) Xeùt mình; (4) Saùm hoái vaø quyeát taâm; (5) Höôùng tôùi ngaøy môùi (Linh thao, soá 43).
Naêm böôùc treân coù theå aùp duïng tröïc tieáp vaøo boái caûnh kyõ thuaät soá: Moïi ngöôøi ñöôïc khuyeán khích thöïc hieän moät "baøi Examen kyõ thuaät soá" trong ngaøy. Chaúng haïn, hoâm nay vieäc leân maïng, duøng ñieän thoaïi, töông taùc vôùi AI... ñaõ aûnh höôûng theá naøo ñeán taâm trí vaø con tim toâi? Coù khoaûnh khaéc naøo toâi caûm thaáy gaàn Chuùa hôn, yeâu ngöôøi hôn nhôø moät noäi dung treân AI? Traùi laïi, coù laàn naøo toâi thaáy baát an, khoù chòu sau khi löôùt maïng hay troø chuyeän vôùi chatbot? Ghi nhaän nhöõng ñieàu ñoù trong caàu nguyeän, ta daâng lôøi taï ôn Chuùa veà nhöõng maët tích cöïc vaø xin ôn tha thöù, chöõa laønh cho nhöõng tieâu cöïc. Nhôø vaäy, daàn daàn ngöôøi tín höõu seõ coù caùi nhìn roõ raøng hôn veà moái töông quan giöõa ñôøi soáng thieâng lieâng vaø thoùi quen coâng ngheä cuûa baûn thaân.
Voâ tình hay höõu yù, AI ñang taùc ñoäng ñeán ñôøi soáng noäi taâm con ngöôøi. ÖÙng duïng giaûi trí coù theå laøm ta tieâu toán thôøi gian leõ ra daønh cho gia ñình hoaëc caàu nguyeän. Ngoaøi maïng xaõ noäi, giôø theâm moät côn nghieän khaùc: "Nghieän duøng AI"[8]. Neáu khoâng phaûn tænh, taâm hoàn ta deã "teâ lieät" tröôùc söï chi phoái aâm thaàm ñoù. "Hoài taâm khoâng chæ laø moät söï hoài töôûng noäi taâm hay töï xeùt mình, maø laø moät cuoäc ñoái thoaïi töông quan giöõa con ngöôøi vaø Thieân Chuùa."[9] - cha Timothy Gallagher giaûi thích. Trong cuoäc ñoái thoaïi naøy, toâi tin chuùng ta coù cô hoäi duøng maïng xaõ hoäi, hoaëc AI moät caùch khoân ngoan hôn.
Ngoaøi ra, phaûn tænh kieåu I-nhaõ cuõng neân ñöôïc vaän duïng ôû caáp ñoä coäng ñoaøn vaø xaõ hoäi khi noùi ñeán AI. Tröôùc moãi chính saùch veà AI, moãi döï aùn trieån khai coâng ngheä môùi, caùc nhaø laõnh ñaïo Coâng giaùo coù theå aùp duïng caùc caâu hoûi I-nhaõ: Quyeát ñònh naøy coù phuïc vuï "ôn cöùu roãi caùc linh hoàn", töùc ích lôïi toaøn dieän cho con ngöôøi khoâng? Coù ñieàu gì trong keá hoaïch naøy khieán löông taâm ta baát an (daáu hieäu Chuùa khoâng ñoàng thuaän)? Ñieàu gì mang laïi bình an vaø hy voïng cho toâi vaø cho ngöôøi khaùc (daáu hieäu Chuùa ñoàng haønh)? Thöïc hieän moät "examen" chung nhö vaäy giuùp traùnh ñöôïc tình traïng say meâ coâng ngheä maø muø quaùng tröôùc haäu quaû ñaïo ñöùc cuûa noù. Ngöôïc laïi, cuõng giuùp ta khoâng boû lôõ cô hoäi quyù baùu ñeå duøng coâng ngheä laøm vieäc laønh chæ vì baûo thuû hoaëc sôï ruûi ro.
4. Chieâm nieäm trong vieäc duøng AI
Thaùnh I-nhaõ muoán xoùa boû loái suy nghó nhò nguyeân raèng chæ coù luùc ôû nhaø thôø, ñoïc kinh caàu nguyeän môùi laø "vieäc ñaïo ñöùc", coøn nhöõng vieäc ñôøi thöôøng laø taùch bieät vôùi Chuùa. Vôùi I-nhaõ, caû trong phuïng vuï vaø cuoäc soáng thöôøng nhaät ñeàu traøn ñaày söï hieän dieän cuûa Thieân Chuùa. Coù leõ vì theá thaùnh nhaân môøi goïi chuùng ta "tìm Chuùa trong moïi söï - seek God in all things".
Theo tinh thaàn treân, chuùng ta coù theå "tìm kieám Thieân Chuùa trong AI khoâng"?
Chieâm nieäm trong hoaït ñoäng giuùp ngöôøi tín höõu giöõ ñöôïc söï quaân bình: vöøa nhaän ra giaù trò cuûa AI nhö moät coâng cuï trong theá giôùi saùng taïo (tìm thaáy ñieàu thieän, caùi ñeïp trong noù), vöøa khoâng ñeå AI cöôùp ñi nhöõng giaù trò nhaân vaên cao quyù trong ñôøi soáng thöôøng nhaät gaén vôùi töông quan thaät. Thaùnh I-nhaõ coù moät chaâm ngoân khaù noåi tieáng: "In all things, to love and to serve - Trong moïi söï, ñeå yeâu meán vaø ñeå phuïc vuï". Moät ñaøng, AI chæ laø phöông tieän, khoâng bao giôø laø cöùu caùnh. Ñaøng khaùc, AI neáu ñöôïc duøng trong aùnh saùng ñöùc tin vaø tình yeâu, caâu traû lôøi laø coù theå. Hoaëc noùi nhö lôøi Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ: "Trí tueä nhaân taïo phaûi phuïc vuï tieàm naêng toát nhaát cuûa con ngöôøi vaø cuûa nhöõng khaùt voïng cao nhaát cuûa chuùng ta"[10] Neáu ñöôïc ñieàu naøy, döôøng nhö caâu traû lôøi laø coù. Neáu toâi söû duïng AI vôùi taâm theá yeâu meán, bieát ôn, phaân ñònh, toâi vaãn coù theå gaëp Chuùa nôi ñoù:
- Khi AI giuùp toâi khaùm phaù veû ñeïp cuûa söï thaät;
- Khi AI gôïi môû cho toâi caùc töông quan lieân keát ngöôøi khaùc vôùi tình yeâu;
- Khi toâi caûm nhaän moät lôøi môøi goïi vöôït qua giôùi haïn maùy moùc ñeå trôû laïi töông quan vôùi Ñaáng Saùng Taïo.
Ñeå traùnh nhöõng taùc ñoäng xaáu ñeán töø AI, Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ chia seû theâm ñieàu naøy: "Trong thôøi ñaïi trí tueä nhaân taïo, chuùng ta khoâng theå queân raèng thi ca vaø tình yeâu laø ñieàu caàn thieát ñeå cöùu laáy nhaân tính cuûa mình. Khoâng thuaät toaùn naøo coù theå naém baét ñöôïc, chaúng haïn, noãi hoaøi nieäm maø moïi ngöôøi caûm nhaän khi nhôù laïi laàn ñaàu mình duøng caùi nóa xaén meùp chieác baùnh maø mình phuï meï laøm" (Dilexit nos, soá 20). Cuõng trong Toâng huaán naøy, ngaøi lieät keâ haøng loaït khoaûnh khaéc nhoû beù nhöng thaùnh thieâng cuûa ñôøi ngöôøi: töø nuï cöôøi khi treâu ñuøa, traän boùng ñaù, ñeán boâng hoa eùp trong trang saùch, chuù chim non ñöôïc ta chaêm soùc# Taát caû nhöõng kyû nieäm bình dò maø saâu saéc aáy "khoâng moät thuaät toaùn naøo naém baét noåi", vì chuùng ñöôïc caát giöõ trong traùi tim con ngöôøi. Ñoù chính laø nhöõng "chaát keo" gaén keát theá giôùi noäi taâm vaø xaây ñaép neân cuoäc ñôøi moãi ngöôøi.
Keát luaän
Vôùi chuùt suy tö treân ñaây, hy voïng ngöôøi duøng AI coù theâm goùc nhìn thuù vò. Dó nhieân nôi moãi linh ñaïo trong loøng Giaùo hoäi ñeàu coù theå soi saùng cho moãi haønh ñoäng cuûa chuùng ta. Vôùi linh ñaïo I-nhaõ, hy voïng chuùng ta ñang suy tö veà "kyû nguyeân trí tueä nhaân taïo" coù theâm caùch tieáp caän. Laø con caùi Doøng Teân, toâi tin vaøi thuaät ngöõ treân ñaây tieáp tuïc giuùp toâi coù theå duøng AI ñeå phuïng söï Thieân Chuùa vaø höôùng ñeán tha nhaân. Chaéc chaén ñang coøn nhieàu tranh caõi lieân quan ñeán AI. Moãi goùc nhìn, moãi traûi nghieäm seõ laøm phong phuù hôn cho haønh trình khaùc phaù theá giôùi AI naøy. Mong thay!
- - - - - - - - - - - - - - - -
[1] https://dongten.net/tri-tue-nhan-tao-co-the-giai-toi-duoc-khong/
[2] Embrace AI through Ignatian pedagogy: Embrace AI through Ignatian pedagogy | by Conversations on Jesuit Higher Education | Conversations on Jesuit Higher Education
[3] A Jesuit Approach to Artificial Intelligence (AI)
https://www.loyola.edu/explore/magazine/issues/2023-fall/jesuit-approach-to-artificial-intelligence.html
[4] Nhö treân
[5] https://www.loyola.edu/explore/magazine/issues/2023-fall/jesuit-approach-to-artificial-intelligence.html
[6] Xem muïc AI in the Classroom (https://www.loyola.edu/explore/magazine/issues/2023-fall/jesuit-approach-to-artificial-intelligence.html)
[7] Nhö treân
[8] https://tuoitre.vn/khi-sinh-vien-nghien-dung-ai-20240507122840116.htm
[9]Ignatian Wisdom of the Examen Prayer https://www.discerninghearts.com
[10] https://www.vaticannews.va/vi/pope/news/2023-12/su-diep-cua-dtc-phanxico-cho-ngay-the-gioi-hoa-binh-thu-57.html