Nhöõng vaán ñeà
sau khi Ñöùc Thaùnh cha Phanxicoâ qua ñôøi
Nhöõng vaán ñeà sau khi Ñöùc Thaùnh cha Phanxicoâ qua ñôøi.
G. Traàn Ñöùc Anh, O.P.
Vatican (RVA News 21-04-2025) - Ñöùc Thaùnh cha Phanxicoâ ñaõ qua ñôøi luùc 7 giôø 35 saùng ngaøy 21 thaùng Tö naêm 2025, thöù Hai trong Tuaàn Baùt nhaät Phuïc sinh.
Thoâng caùo cuûa Toøa Thaùnh cho bieát: Ñöùc Hoàng y Kevin Joseph Farrell, ngöôøi Ailen vaø Myõ, Boä tröôûng Boä Giaùo daân, Gia ñình vaø Söï soáng, trong tö caùch laø Hoàng y Nhieáp chính trong tröôøng hôïp troáng ngoâi Giaùo hoaøng, ra thoâng baùo:
"Saùng nay, luùc 7:35, Ñöùc giaùm muïc Roma, Phanxicoâ, ñaõ veà nhaø Cha. Troïn cuoäc soáng cuûa ngaøi ñöôïc thaùnh hieán ñeå phuïng söï Chuùa vaø Giaùo hoäi cuûa Ngöôøi. Ngaøi ñaõ daïy chuùng ta soáng caùc giaù trò Tin möøng trong trung thaønh, can ñaûm, yeâu thöông taát caû moïi ngöôøi, ñaëc bieät daønh cho nhöõng ngöôøi ngheøo nhaát vaø bò gaït ra ngoaøi leà nhaát. Vôùi loøng bieát ôn bao la vì taám göông moân ñeä chaân chính cuûa ngaøi veà Chuùa Gieâsu, chuùng ta phoù thaùc Ñöùc Giaùo hoaøng Phanxicoâ cho tình thöông voâ cuøng thöông xoùt cuûa Thieân Chuùa Ba Ngoâi".
An taùng
Caùch ñaây ít laâu, Ñöùc Thaùnh cha Phanxicoâ ñaõ thay ñoåi nghi thöùc an taùng Giaùo hoaøng, goàm vieäc kieåm chöùng, quaøn linh cöõu vaø an taùng.
Vieäc kieåm chöùng söï qua ñôøi ñaõ ñöôïc thöïc hieän taïi Nhaø troï thaùnh Marta, vaø Ñöùc Hoàng y Farrell ñaõ chính thöùc thoâng baùo. Tieáp ñeán laø vieäc quaøn linh cöõu cho caùc tín höõu kính vieáng. Ñöùc Thaùnh cha Phanxicoâ ñaõ thay ñoåi quy luaät tröôùc ñoù vaø quy ñònh linh cöõu cuûa Ñöùc Giaùo hoaøng khoâng ñöôïc quaøn nhö tröôøng hôïp Ñöùc Thaùnh cha Gioan Phaoloâ II vaø Bieån Ñöùc XVI, nhöng seõ ñöôïc ñaët trong quan taøi tröôùc ñoù. Sau cuøng laø leã nghi an taùng. Ñöùc Thaùnh cha Phanxicoâ cho bieát ngaøi ñaõ quyeát ñònh ñöôïc an taùng taïi haàm moä Giaùo hoaøng ôû Ñeàn thôø Ñöùc Baø Caû ôû Roma, nôi ngaøi ñaõ ñeán kính vieáng khoaûng 170 laàn AÛnh Ñöùc Meï laø Phaàn roãi cuûa daân Roma maø ngaøi ñaëc bieät toân kính.
Ñöùc Thaùnh cha khoâng coâng boá quy luaät môùi veà vieäc baàu Giaùo hoaøng môùi, neân vieäc baàu naøy vaãn theo quy luaät hieän haønh.
Quy luaät hieän haønh veà vieäc baàu Ñöùc Giaùo hoaøng môùi
Hoài naêm 2013, trong lôøi tuyeân boá seõ töø nhieäm, töø luùc 20 giôø ngaøy 28 thaùng Hai naêm 2013, Ñöùc Thaùnh cha Bieån Ñöùc XVI noùi raèng nhöõng vò coù thaåm quyeàn seõ trieäu taäp Maät nghò Hoàng y ñeå baàu vò Giaùo hoaøng môùi.
Ñaâu laø quy luaät ñeå tieán haønh coâng vieäc quan troïng naøy?
Ngaøy 22 thaùng Hai naêm 1996, leã kính Toøa Thaùnh Pheâroâ, Ñöùc Thaùnh cha Gioan Phaoloâ II ñaõ kyù Toâng hieán Universi Dominici Gregis (Muïc Töû toaøn theå Ñoaøn chieân Chuùa), ñeå caäp nhaät caùc quy luaät ñieàu haønh Toøa Thaùnh trong thôøi kyø troáng toøa. Toâng hieán ñöôïc giôùi thieäu vôùi giôùi baùo chí ngaøy hoâm sau ñoù, 23 thaùng Hai naêm 1996.
Vaên kieän phaùp lyù naøy daøi 64 trang, ngoaøi phaàn nhaäp ñeà vaø keát luaän, Vaên kieän coù hai phaàn chính:
Phaàn ñaàu noùi veà nhöõng quy luaät phaûi giöõ trong luùc Toøa Thaùnh troáng ngoâi, sau khi Ñöùc Giaùo hoaøng qua ñôøi hoaëc töø nhieäm. Phaàn naøy goàm coù naêm chöông laàn löôït baøn veà: caùc quyeàn cuûa Hoàng y ñoaøn khi Toâng Toøa troáng ngoâi; Hoäi ñoàng Hoàng y chuaån bò baàu Giaùo hoaøng; caùc traùch vuï khaùc trong thôøi kyø troáng ngoâi Toâng Toøa; quyeàn haïn cuûa caùc Cô quan Trung öông Toøa Thaùnh khi troáng ngoâi Toâng Toøa; sau cuøng laø vieäc an taùng vò Giaùo hoaøng quaù coá.
Phaàn hai cuûa Toâng hieán noùi veà vieäc baàu cöû vò Giaùo hoaøng môùi vaø goàm baûy chöông, laàn löôït xaùc ñònh: thaønh phaàn cöû tri baàu Giaùo hoaøng, ñòa ñieåm vaø nhöõng ngöôøi ñöôïc nhaän vaøo nôi baàu cöû; khôûi söï vieäc baàu; vieäc tuaân giöõ bí maät nghieâm ngaët; dieãn tieán vieäc baàu Giaùo hoaøng; nhöõng ñieàu phaûi giöõ vaø phaûi traùnh trong vieäc baàu Giaùo hoaøng; vaø sau cuøng laø vieäc öng nhaän, coâng boá vaø khôûi söï söù vuï cuûa vò taân Giaùo hoaøng.
Sau ñaây laø moät soá ñieåm noåi baät trong Toâng hieán "Muïc töû cuûa toaøn theå Ñoaøn chieân Chuùa".
Thöù nhaát. Cuoäc baàu cöû Giaùo hoaøng vaãn ñöôïc dieãn ra taïi Nhaø nguyeän Sistina, trong Dinh Toâng toøa, nhöng caùc Hoàng y cöû tri khoâng buoäc phaûi ôû trong Dinh Toâng toøa nhö xöa kia, nhöng ôû trong Nhaø troï thaùnh Marta, goàm naêm taàng vaø coù 120 phoøng tieän nghi, phía beân traùi Ñeàn thôø thaùnh Pheâroâ ôû noäi thaønh Vatican, khaùnh thaønh hoài muøa xuaân naêm 1996.
Trong thôøi kyø chuaån bò vaø tieán haønh Maät nghò Hoàng y, nhaø troï naøy seõ ñöôïc hoaøn toaøn duøng cho caùc hoàng y cöû tri. Khoâng moät ngöôøi naøo khaùc ngoaøi caùc Hoàng y cöû tri vaø nhöõng ngöôøi trôï giuùp - trong ñoù coù hai baùc só -, ñöôïc pheùp lui tôùi nhaø troï naøy. Caùc Hoàng y cöû tri seõ baét thaêm ñeå nhaän caên hoä cuûa mình, luùc ñöôïc trieäu taäp tôùi Vatican sau khi Toâng Toøa troáng ngoâi.
Thöù hai. Chæ coøn moät caùch thöùc baàu cöû.
Toâng hieán quy ñònh raèng caùch duy nhaát ngaøy nay ñeå baàu Giaùo hoaøng laø baàu theo theå thöùc boû phieáu kín vaø caàn phaûi coù hai phaàn ba soá phieáu cuûa nhöõng ngöôøi hieän dieän ñeå ñaéc cöû. Neáu soá cöû tri khoâng chia chaün cho ba ñöôïc thì phaûi coù theâm moät phieáu nöõa ñeå ñaéc cöû (cf soá 62, ñeå traùnh tình traïng baàu cho baûn thaân mình).
Thöù ba. Toâng hieán giöõ nguyeân quy luaät do Ñöùc Phaoloâ VI ban haønh, nghóa laø chæ coù caùc Hoàng y döôùi 80 tuoåi môùi coù quyeàn baàu Giaùo hoaøng, vaø soá cöû tri toái ña laø 120 vò. Tuy nhieân, coù moät soá chi tieát môùi:
Theo luaät cuõ do Ñöùc Phaoloâ VI ban haønh naêm 1975, Hoàng y chaün 80 tuoåi vaø maát quyeàn baàu Giaùo hoaøng, "tính töø ngaøy baét ñaàu Maät nghò baàu Giaùo hoaøng". Nhöng theo luaät hieän haønh, vò Hoàng y naøo chaün 80 tuoåi vaøo "ngaøy hoâm tröôùc khi Ñöùc Giaùo hoaøng qua ñôøi hoaëc töø nhieäm", thì khoâng coøn quyeàn baàu Giaùo hoaøng nöõa (n.33).
Tuy khoâng coøn quyeàn baàu, nhöng caùc Hoàng y töø 80 tuoåi trôû leân coù theå tham gia caùc cuoäc hoïp cuûa Hoàng y ñoaøn chuaån bò cho cuoäc baàu choïn, vaø trong thôøi gian dieãn ra cuoäc baàu choïn, caùc Hoàng y treân 80 tuoåi ñöôïc môøi goïi höôùng daãn caùc buoåi caàu nguyeän cuûa Daân Chuùa trong caùc thaùnh ñöôøng ôû Roma cuõng nhö taïi caùc giaùo phaän treân theá giôùi cho cuoäc baàu Giaùo hoaøng môùi ñöôïc dieãn tieán toát ñeïp theo yù Chuùa.
Tính chaát coâ laäp vaø bí maät cuûa Maät nghò Hoàng y baàu Giaùo hoaøng ñöôïc Toâng hieán hieän haønh taùi xaùc nhaän ñöùng tröôùc nhöõng phöông tieän truyeàn thoâng toái taân ngaøy nay.
Tuy Toâng hieán khoâng truyeàn phaûi nieâm phong kín caùc cöûa ra vaøo vaø caùc cöûa soå, chaën caùc haønh lang vaø thang maùy, nhö luaät tröôùc ñaây, nhöng tieáp tuïc ñoøi phaûi coâ laäp caùc Hoàng y cöû tri. Trong thôøi gian Maät nghò baàu Giaùo hoaøng, caùc Hoàng y cöû tri khoâng ñöôïc tieáp xuùc vôùi beân ngoaøi, ñoïc baùo chí, nghe Radio, coi truyeàn hình, duøng ñieän thoaïi, vieát thö hoaëc caùc phöông tieän khaùc ñeå lieân laïc vôùi ngöôøi beân ngoaøi maät nghò (n.57). Muïc ñích laø ñeå caùc vò ñöôïc hoaøn toaøn töï do, khoâng chòu moät aùp löïc naøo cuûa baát cöù ai.
Taát caû nhöõng ngöôøi phuïc vuï trong Maät nghò baàu Giaùo hoaøng maø tieát loä bí maät seõ bò vaï tuyeät thoâng töùc khaéc daønh rieâng quyeàn giaûi cho Toøa Thaùnh. Ñöùc Thaùnh cha quy ñònh theâm raèng: "Toâi cuõng ra leänh cho caùc Hoàng y cöû tri, vôùi taát caû traùch nhieäm naëng neà trong löông taâm, phaûi giöõ moïi bí maät veà cuoäc baàu Giaùo hoaøng, keå caû sau khi ñaõ baàu vò Giaùo hoaøng môùi vaø khoâng ñöôïc vi phaïm ñieàu ñoù baèng baát cöù caùch naøo, tröø khi ñöôïc pheùp ñaëc bieät vaø roõ raøng cuûa chính Ñöùc Giaùo hoaøng. Ñeå caùc Hoàng y cöû tri coù theå traùnh ñöôïc söï toø moø cuûa ngöôøi khaùc vaø caùc caïm baãy hoï giaêng ra laøm thöông toån phaùn ñoaùn ñoäc laäp vaø töï do quyeát ñònh cuûa caùc vò, toâi tuyeät ñoái caám, khoâng ñöôïc du nhaäp vôùi baát kyø lyù do gì nhöõng maùy moùc ñeå thu hoaëc phaùt laïi aâm thanh, hình aûnh hoaëc chöõ vieát vaøo nôi dieãn ra cuoäc baàu cöû, vaø neáu caùc maùy ñoù hieän dieän taïi nôi aáy, thì khoâng ñöôïc söû duïng" (nn.60-61).
Ñöùc Hoàng y nhieáp chính coù nhieäm vuï nhôø caùc chuyeân vieân kyõ thuaät ñaùng tin caäy kieåm soaùt nôi hoïp cuûa caùc Hoàng y cöû tri vaø Nhaø nguyeän Sistina ñeå phaùt hieän nhöõng Micro hoaëc duïng cuï thu aâm, thu hình bí maät ngöôøi ta coù theå gaén vaøo ñoù.
Toâng hieán cuûa Ñöùc Thaùnh cha taùi xaùc ñònh thoùi quen uûy thaùc cho hai vò giaùo só noåi tieáng veà ñaïo lyù, ñôøi soáng luaân lyù vaø nhaân ñöùc, nhieäm vuï trình baøy cho caùc Hoàng y cöû tri hai baøi suy nieäm, khi môùi khôûi söï Maät nghò baàu Giaùo hoaøng. Hai baøi ñoù noùi veà traùch vuï heä troïng cuûa caùc Hoàng y cöû tri vaø caùc ñöùc tính cuûa vò Giaùo hoaøng môùi cuõng nhö caùc vaán ñeà cuûa Giaùo hoäi.
Toâng hieán vaãn quy ñònh raèng töø luùc Toøa Thaùnh troáng ngoâi, caùc Hoàng y hieän dieän taïi Vatican phaûi ñôïi caùc Hoàng y vaéng maët ñeán trong voøng 15 ngaøy troïn. Nhöng Hoàng y ñoaøn coù theå vì lyù do heä troïng, trieån haïn theâm vaøi ngaøy nöõa vieäc baét ñaàu baàu Giaùo hoaøng môùi, nhöng sau 20 ngaøy töø khi troáng toøa, thì taát caû caùc Hoàng y cöû tri hieän dieän phaûi tieán haønh vieäc baàu Giaùo hoaøng (n.37). Taát caû caùc Hoàng y cöû tri, khi ñöôïc vò Nieân tröôûng Hoàng y ñoaøn hoaëc ngöôøi keá vò, trieäu taäp ñeå baàu Giaùo hoaøng môùi, thì do ñöùc vaâng lôøi, phaûi ñeán nôi ñaõ chæ ñònh, tröø khi bò beänh hoaëc bò ngaên trôû traàm troïng. Ngaên trôû naøy phaûi ñöôïc Hoàng y ñoaøn nhìn nhaän. (n.38)
Toâng hieán taùi khaúng ñònh nhöõng ñieàu maø caùc vò Giaùo hoaøng tröôùc ñaây ñaõ quy ñònh veà vieäc loaïi tröø taát caû moïi söï can thieäp töø beân ngoaøi ñoái vôùi vieäc baàu Giaùo hoaøng. Bò phaït vaï tuyeät thoâng töùc khaéc nhöõng Hoàng y cöû tri naøo, vì baát kyø lyù do naøo, nhaän söù maïng cuûa nhaø caàm quyeàn daân söï, baát cöù caáp ñoä naøo, ñeå ñeà nghò vieäc phuû quyeát, ñoái vôùi vieäc baàu Giaùo hoaøng.
Caùc Hoàng y cöû tri seõ nhoùm hoïp moãi ngaøy hai laàn saùng chieàu taïi Nhaø nguyeän Sistina ñeå baàu Giaùo hoaøng môùi. Moãi buoåi nhö theá coù theå coù hai laàn boû phieáu. Khi boû phieáu, vò Hoàng y phaûi giô cao phieáu cuûa mình vaø ñoïc lôøi tuyeân theä theo coâng thöùc: "Toâi xin Chuùa Kitoâ, Ñaáng seõ xeùt xöû toâi, laøm chöùng raèng toâi boû phieáu cho ngöôøi maø, theo Chuùa, toâi thaáy laø phaûi baàu" (n.66).
Caùc Hoàng y bò lieät giöôøng taïi Nhaø troï thaùnh Marta maø khoâng ñeán Nhaø nguyeän Sistina ñeå boû phieáu ñöôïc, thì 3 Hoàng y seõ mang thuøng phieáu ñeán taän phoøng caùc vò aáy ñeå nhaän phieáu baàu. (n.67)
Sau ba ngaøy ñaàu tieân boû phieáu maø khoâng coù keát quaû, cöû tri ñoaøn seõ ngöng boû phieáu trong voøng moät ngaøy ñeå caàu nguyeän, trao ñoåi yù kieán, vaø nghe huaán duï thieâng lieâng cuûa Ñöùc Hoàng y Tröôûng ñaúng Phoù teá, roài laïi tieáp tuïc baàu choïn. Sau 7 laàn boû phieáu nöõa maø vaãn khoâng coù keát quaû, thì laïi taïm ngöng ñeå caàu nguyeän vaø trao ñoåi. Neáu sau 7 laàn boû phieáu nöõa maø khoâng coù keát quaû, thì laïi taïm ngöng nhö vaäy. Neáu vaãn khoâng coù keát quaû vôùi hai phaàn ba soá phieáu, thì caùc Hoàng y ñöôïc môøi goïi phaùt bieåu yù kieán veà caùch baàu cöû vaø sau ñoù seõ tieán haønh vieäc baàu theo söï quyeát ñònh cuûa ña soá tuyeät ñoái caùc cöû tri (khoâng caàn söï ñoàng yù cuûa toaøn theå caùc cöû tri nhö luaät cuõ ñoøi hoûi). Caùc vò cuõng coù theå quyeát ñònh chæ baàu trong soá hai vò nhieàu phieáu nhaát. Daàu sao thì trong tröôøng hôïp nhö theá, luoân luoân caàn coù ña soá tuyeät ñoái (quaù baùn) ñeå ñaéc cöû (n.75).
Caùc phieáu sau moãi laàn baàu phaûi ñöôïc ñoát ñi. Luaät môùi khoâng noùi gì veà vieäc thoâng baùo baèng khoùi traéng hay khoùi ñen cho caùc tín höõu ñöùng chôø ôû Quaûng tröôøng thaùnh Pheâroâ beân ngoaøi.
Neáu cuoäc baàu cöû tieán haønh ñuùng nhö luaät ñònh vaø vò ñaéc cöû laø ngöôøi ñaõ coù chöùc giaùm muïc roài vaø chaáp nhaän vieäc baàu, thì töùc khaéc vò aáy trôû thaønh Giaùo hoaøng vôùi ñaày ñuû moïi quyeàn vaø nghóa vuï. Neáu vò aáy chöa coù chöùc giaùm muïc thì phaûi tieán haønh ngay vieäc truyeàn chöùc giaùm muïc. Ngöôøi truyeàn chöùc giaùm muïc cho vò taân Giaùo hoaøng laø Ñöùc Hoàng y Nieân tröôûng, hoaëc Phoù Nieân tröôûng Hoàng y ñoaøn hoaëc ngöôøi keá vò.
Caùc Hoàng y seõ tieán haønh vieäc chuùc möøng vaø baøy toû söï tuaân phuïc vò taân Giaùo hoaøng. Sau ñoù, vò Hoàng y Tröôûng ñaúng Phoù teá loan baùo cho daân chuùng danh taùnh cuûa vò ñaéc cöû. Ñöùc taân Giaùo hoaøng seõ ban pheùp laønh cho Roma vaø toaøn theá giôùi töø bao lôn cuûa Ñeàn thôø thaùnh Pheâroâ (n.89).
Ñeå ngaên ngöøa söï thoaùi thaùc cuûa ngöôøi ñaéc cöû, Ñöùc Thaùnh cha vieát raèng: "Toâi xin vò ñaéc cöû ñöøng vì sôï gaùnh naëng cuûa chöùc vuï maø traùnh neù traùch vuï ñaõ ñöôïc keâu goïi laõnh nhaän, traùi laïi haõy khieâm toán tuaân phuïc yù ñònh cuûa Chuùa. Vì Thieân Chuùa, Ñaáng trao traùch vuï aáy, cuõng seõ naâng ñôõ ñeå ngöôøi ñaéc cöû coù theå vaùc noåi gaùnh naëng ñoù" (n.86).
Quyeàn haïn cuûa caùc Hoàng y
Toâng hieán cuõng xaùc ñònh quyeàn haïn cuûa Hoàng y ñoaøn trong thôøi kyø troáng ngoâi Giaùo hoaøng. Luùc ñoù, Toøa Thaùnh seõ ñöôïc Hoäi ñoàng Hoàng y quaûn trò vaø ñieàu haønh. Vaên kieän phaân bieät hai thöïc theå: Hoäi ñoàng Hoàng y toaøn theå, vaø Hoäi ñoàng Hoàng y thu heïp. Hoäi ñoàng Hoàng y toaøn theå goàm taát caû caùc Hoàng y. Tuy nhieân, caùc Hoàng y töø 80 tuoåi trôû leân, khoâng baét buoäc phaûi tham gia hoäi ñoàng naøy. Hoäi ñoàng Hoàng y thu heïp, goàm Hoàng y Nhieáp chính vaø ba Hoàng y phuï taù, moãi vò thuoäc moät ñaúng: Giaùm muïc, Linh muïc vaø Phoù teá, ñöôïc ruùt thaêm. Nhieäm kyø ba vò naøy chæ keùo daøi ba ngaøy, vaø sau ñoù tôùi phieân ba vò khaùc, laàn löôït nhö vaäy.
Hoäi ñoàng Hoàng y toaøn theå nhoùm hoïp moãi ngaøy vaø coù nhieäm vuï giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà quan troïng, coøn Hoäi ñoàng Hoàng y thu heïp giaûi quyeát caùc vaán ñeà thoâng thöôøng. Trong thôøi gian troáng ngoâi Toâng Toøa, Hoàng y ñoaøn khoâng ñöôïc quyeàn quyeát ñònh ñieàu gì thuoäc thaåm quyeàn cuûa Ñöùc Giaùo hoaøng, ví duï khoâng ñöôïc boå nhieäm giaùm muïc môùi, hoaëc laäp giaùo phaän môùi... Ñöùc Hoàng y Quoác vuï khanh Toøa Thaùnh, caùc vò Hoàng y Toång tröôûng cuõng nhö caùc Toång giaùm muïc Chuû tòch caùc Cô quan Trung öông Toøa Thaùnh ñeàu bò ngöng chöùc, ngay sau khi Toâng Toøa troáng vò, ngoaïi tröø Ñöùc Hoàng y Chaùnh toøa AÂn giaûi toái cao. Caùc vò toång thö kyù cuûa caùc boä vaø caùc cô quan trung öông Toøa Thaùnh vaãn tieáp tuïc chöùc vuï.
Sau cuøng, trong thôøi gian troáng ngoâi Giaùo hoaøng, toaøn theå Giaùo hoäi phaûi cöû haønh thaùnh leã vaø caùc buoåi caàu nguyeän, xin Chuùa soi saùng cho caùc Hoàng y cöû tri mau leï baàu choïn ngöôøi xöùng ñaùng ñeå cai quaûn Giaùo hoäi, nhö coâng ích cuûa Daân Chuùa vaø cuûa caùc linh hoàn ñoøi hoûi (n.84).