Töø khi Ñöùc Giaùo hoaøng qua ñôøi ñeán maät nghò:
Ñieàu gì ñang xaûy ra
Töø khi Ñöùc Giaùo hoaøng qua ñôøi ñeán maät nghò: Ñieàu gì ñang xaûy ra.
Enrico Lenzi, Avvenire, ngaøy 21 thaùng 4 naêm 2025
Chuyeån ngöõ: GB. Hoaøng Duõng, OP
(RVA News 22-04-2025) - Trong khi Giaùo hoäi vaø theá giôùi thöông tieác söï ra ñi cuûa Ñöùc Giaùo hoaøng Phanxicoâ, nghi leã ñöôïc leân keá hoaïch sau söï kieän naøy ñaõ ngay laäp töùc baét ñaàu. Ñaây laø nhöõng chuaån möïc vaø quy taéc ñöôïc quy ñònh trong aán baûn thöù hai cuûa Ordo Exsequiarum Romani Pontificis.
Moät vaên baûn maø chính Ñöùc Giaùo hoaøng Phanxicoâ ñaõ xem xeùt laïi vaø chuaån y vaøo ngaøy 29 thaùng 4 naêm 2024, vôùi muïc ñích ñôn giaûn hoùa moät soá thuû tuïc vaø ñöa giai ñoaïn töø bieät cuoái cuøng vôùi vò Giaùo hoaøng quaù coá trôû laïi vôùi phong caùch trang troïng hôn.
Vaäy baây giôø chuyeän gì ñang xaûy ra?
Vaên phoøng Baùo chí Vatican ñaõ ñöa ra thoâng baùo veà caùi cheát, trong khi taïi caên phoøng nôi Giaùo hoaøng qua ñôøi, sau lôøi chaøo töø bieät rieâng tö cuûa gia ñình giaùo hoaøng, thi haøi cuûa ngöôøi quaù coá ñang ñöôïc chuaån bò baèng caùch maëc leã phuïc vaø di chuyeån ñeán nhaø nguyeän rieâng cuûa caên hoä giaùo hoaøng, nôi seõ dieãn ra nghi leã xaùc nhaän chính thöùc veà söï qua ñôøi. Cho ñeán nay, nghi leã naøy vaãn ñöôïc thöïc hieän tröïc tieáp taïi phoøng nguû cuûa ngöôøi ñaõ khuaát.
Thi haøi cuûa Giaùo hoaøng seõ khoâng ñöôïc ñeå loä treân kieäu (baldacchino) nhö chuùng ta ñaõ thaáy cho ñeán leã tang cuoái cuøng ñöôïc cöû haønh cuûa moät Giaùo hoaøng, maëc duø laø giaùo hoaøng danh döï, chaúng haïn nhö Benedictoâ XVI vaøo ngaøy 31 thaùng 12 naêm 2023. Trong phieân baûn môùi cuûa Ordo Exsequiarum, Ñöùc Phanxicoâ ñaõ ra leänh raèng thi haøi phaûi ñöôïc ñaët tröïc tieáp vaøo quan taøi, nôi seõ an nghæ maõi maõi. Giai ñoaïn naøy ñöôïc goïi laø "traïm ñaàu tieân" cuûa nghi leã tang leã.
ÔÛ ñaây cuõng coù moät ñieåm môùi laï nöõa: ñoù laø voû goã vôùi phaàn beân trong baèng keõm. Do ñoù, ba chieác quan taøi duøng ñeå choân caát caùc Giaùo hoaøng cho ñeán nay ñaõ bieán maát, bao goàm moät chieác quan taøi baèng goã baùch ñöôïc ñaët beân trong moät chieác quan taøi baèng chì khaùc vaø cuoái cuøng toaøn boä quan taøi ñöôïc giöõ beân trong moät chieác quan taøi baèng goã soài.
Ngoaøi ra coøn coù söï môùi meû veà caùi goïi laø "traïm thöù hai". Treân thöïc teá, vieäc di chuyeån thi haøi töø dinh thöï cuûa Giaùo hoaøng ñeán Ñieän Toâng toøa cuõng bieán maát, nôi maø thöïc teá thi haøi chuû yeáu ñöôïc chaøo ñoùn bôûi nhöõng ngöôøi soáng taïi Vatican, caùc nhaø chöùc traùch, caùc giaùm muïc vaø hoàng y ñaõ ñeán Rome trong thôøi gian ñoù. Thay vaøo ñoù, seõ chæ coù moät laàn di chuyeån: töø nhaø nguyeän rieâng ñeán Vöông cung thaùnh ñöôøng Thaùnh Pheâroâ, nôi quan taøi seõ ñöôïc ñaët tröôùc baøn thôø trung taâm, ñöôïc xaây döïng treân laêng moä cuûa Thaùnh Pheâroâ.
Nhö chuùng ta coù theå nhôù töø caùc tang leã giaùo hoaøng tröôùc ñaây, vieäc di chuyeån ñeán Vöông cung thaùnh ñöôøng ñöôïc thöïc hieän baèng caùch ñaët thi haøi cuûa ngöôøi ñaõ khuaát leân kieäu. Laàn naøy, theo quy ñònh môùi, vieäc chuyeån thi haøi cuûa Giaùo hoaøng Phanxicoâ seõ ñöôïc thöïc hieän beân trong chieác quan taøi maø ngaøi ñaõ ñöôïc ñaët vaøo ngay sau khi qua ñôøi. Vaø ngaøi seõ luoân naèm trong quan taøi trong suoát nhöõng nghi thöùc toân kính vaø caàu nguyeän maø caùc tín ñoà coù theå thöïc hieän taïi Vöông cung thaùnh ñöôøng Vatican. Khoâng phaûi laø nhaø taùng (catafalco), maø laø moät chieác quan taøi môû ñöôïc ñaët theo caùch cho pheùp nhìn thaáy Ñöùc Giaùo hoaøng ñaõ khuaát. Quan taøi seõ ñöôïc ñoùng laïi vaøo buoåi toái tröôùc ngaøy toå chöùc tang leã.
Leã tang, gaàn ñaây ñaõ dieãn ra taïi Quaûng tröôøng Thaùnh Pheâroâ, seõ ñöôïc leân lòch vaøo vaøi ngaøy tôùi. Leã tang seõ ñöôïc toå chöùc theo nghi leã cuûa moät giaùm muïc giaùo phaän, ñoàng thôøi nhaán maïnh raèng leã tang cuûa Giaùo hoaøng laø cuûa moät muïc töû vaø moân ñeä cuûa Ñöùc Kitoâ chöù khoâng phaûi cuûa moät ngöôøi quyeàn löïc treân theá gian naøy.
"Caáu truùc cuûa Ordo môùi - Ñöùc Toång Giaùm muïc Diego Ravelli, Tröôûng ban Nghi leã Giaùo hoaøng, giaûi thích khi trình baøy vaên baûn vaøo thaùng 4 naêm 2024 - ñaõ ñöôïc ñôn giaûn hoùa baèng caùch xem xeùt laïi hoaëc loaïi boû moät soá yeáu toá nghi leã khoù phoái hôïp hoaëc hieän ñöôïc coi laø khoâng phuø hôïp. Hôn nöõa, moãi trình töï nghi leã ñaõ ñöôïc laøm roõ raøng vaø chính xaùc hôn, cuõng nhö caùc kyõ naêng vaø vai troø cuûa nhöõng ngöôøi tham gia chuaån bò vaø thöïc hieän nghi leã ñaõ ñöôïc xaùc ñònh roõ hôn."
"Traïm thöù ba" laø nôi choân caát. Nghi leã ñaõ huûy boû ba chieác quan taøi cuõng seõ ñöôïc toå chöùc hôïp lyù hôn, nhöng coù moät khía caïnh coù theå thay ñoåi ít nhaát laø töø naêm 1914. Treân thöïc teá, Ñöùc Giaùo hoaøng Phanxicoâ ñaõ coâng khai tuyeân boá khi coøn soáng raèng ngaøi muoán ñöôïc choân caát taïi Vöông cung thaùnh ñöôøng Ñöùc Baø Caû - Santa Maria Maggiore. Roõ raøng laø chuùng ta phaûi ñôïi ñeå bieát lieäu Ñöùc Giaùo hoaøng Phanxicoâ coù ñöa ra chæ daãn cuï theå veà vaán ñeà naøy trong di chuùc cuûa ngaøi hay khoâng. Neáu laøm nhö vaäy, ngaøi seõ laø vò Giaùo hoaøng quaù coá ñaàu tieân ñöôïc choân caát beân ngoaøi thaønh Vatican keå töø naêm 1903, khi Ñöùc Leo XIII ñöôïc choân caát taïi Vöông cung thaùnh ñöôøng Thaùnh Gioan Lateran (nôi oâng an nghæ cuøng 21 vò tieàn nhieäm khaùc). Neáu vieäc choân caát dieãn ra taïi Ñeàn Ñöùc Baø Caû, thì Ñöùc Phanxicoâ seõ laø vò Giaùo hoaøng thöù taùm ñöôïc choân caát taïi ñoù sau Honorius III (giaùo hoaøng 1216-1227), Nicholas IV (1288-1292), Pioâ V (1566-1572), Sixtus V (1585-1590), Clemente VIII (1592-1605), Phaoloâ V (1605-1621) vaø Clemente IX (1667-1669).
Ngöôøi ñöùng ñaàu nghi leã Giaùo hoaøng seõ laø ngöôøi quyeát ñònh caùc phöông thöùc thöïc hieän vieäc di chuyeån ra khoûi Böùc töôøng Vatican.
Sau khi nghi thöùc tang leã vaø choân caát keát thuùc, Giaùo hoäi hoaøn vuõ seõ baét ñaàu "Novendiali", töùc laø chín ngaøy cöû haønh thaùnh leã caàu nguyeän cho vò Giaùo hoaøng ñaõ khuaát. Trong nghi thöùc phuïng vuï döï kieán, soá löôïng coâng thöùc caàu nguyeän ñeå löïa choïn ñaõ ñöôïc taêng töø ba leân boán, vì taát caû caùc coâng thöùc caàu nguyeän trong Saùch leã Roâma cho Ñöùc Giaùo hoaøng quaù coá vaø cho giaùm muïc giaùo phaän ñaõ quaù coá ñeàu ñaõ ñöôïc ñöa vaøo. Khoâng gioáng nhö phieân baûn tröôùc, caùc vaên baûn trong Saùch Baøi ñoïc ñaõ bò löôïc boû, vaø thay vaøo ñoù chæ ñöa ra nhöõng chæ daãn trong Kinh thaùnh.
Leã tang laø leã ñaàu tieân trong chín thaùnh leã do Novendiali döï kieán, trong khi moãi ngaøy trong taùm ngaøy coøn laïi, caùc nhoùm ñöôïc trieäu taäp ñeå ñoïc lôøi caàu nguyeän caàu baàu. Ngaøy thöù hai laø caùc nhaân vieân vaø tín höõu cuûa Thaønh Vatican, ngaøy thöù ba laø Nhaø thôø Rome do Ñöùc Giaùo hoaøng laøm giaùm muïc, ngaøy thöù tö laø caùc nhaø nguyeän (capitoli) cuûa Vöông cung thaùnh ñöôøng Giaùo hoaøng, ngaøy thöù naêm laø Nhaø nguyeän Giaùo hoaøng; thöù saùu laø Giaùo trieàu Roma, thöù baûy laø caùc Giaùo hoäi Ñoâng phöông, thöù taùm laø caùc thaønh vieân cuûa caùc tu hoäi ñôøi soáng thaùnh hieán, vaø thöù chín laïi laø Nhaø nguyeän Giaùo hoaøng.
"Ordo Exsequiarum Romani Pontificis - Ñöùc Toång Giaùm muïc Ravelli noùi theâm khi trình baøy vaên baûn vaø nhöõng ñoåi môùi cuûa noù - khoâng ñöôïc coi laø moät "saùch leã toaøn theå", maø laø moät Ordo theo ñuùng nghóa cuûa thuaät ngöõ naøy, bao goàm caùc chæ daãn nghi leã, vieäc thöïc hieän caùc nghi leã vaø caùc vaên baûn thích hôïp, nhöng moïi thöù khaùc ñeàu ñeà caäp ñeán caùc saùch phuïng vuï ñang söû duïng, töùc laø saùch leã, saùch baøi ñoïc vaø saùch phuïng vuï. Do ñoù, keát quaû laø moät cuoán saùch ñöôïc saép xeáp hôïp lyù hôn, deã tham khaûo vaø chính xaùc trong caùc chæ daãn nghi leã, moät coâng cuï thieát yeáu cho vieäc chuaån bò vaø cöû haønh tang leã cho moân ñeä cuûa Ñöùc Kitoâ ñöôïc choïn laøm ngöôøi keá vò Thaùnh Pheâroâ".
Töø thôøi ñieåm Giaùo hoaøng qua ñôøi, Hoàng y ñoaøn seõ ñaûm nhaän vai troø laø nôi ñöa ra quyeát ñònh veà thôøi gian vaø phöông phaùp thöïc hieän caùc nghi leã. Trong caùc "Ñaïi hoäi ñoàng", caùc hoàng y (bao goàm caû nhöõng vò treân taùm möôi tuoåi, tuy nhieân, khoâng theå tham gia Maät nghò Hoàng y) seõ coù theå giaûi quyeát khoâng chæ vaán ñeà ngöôøi keá nhieäm Ñöùc Phanxicoâ, maø coøn caû vaán ñeà ñöôøng loái naøo cho Giaùo hoäi, beân caïnh vieäc quaûn lyù thoâng thöôøng ñoái vôùi Giaùo hoäi vaø Toøa thaùnh. Hoäi ñoàng Hoàng y seõ aán ñònh ngaøy baét ñaàu Maät nghò, trong ñoù seõ cöû haønh Thaùnh leã caàu cho vieäc baàu Giaùo hoaøng vaøo buoåi saùng, do Nieân tröôûng Hoäi ñoàng Hoàng y chuû trì. Vaøo buoåi chieàu, caùc hoàng y cöû tri seõ vaøo Nhaø nguyeän Sistine, nôi baàu ra Giaùo hoaøng. Hoï seõ tuyeân theä treân Kinh thaùnh vaø sau ñoù Ngöôøi daãn chöông trình seõ tuyeân theä baèng tieáng Latin "extra omnes", coù nghóa laø "beân ngoaøi moïi ngöôøi", daønh cho nhöõng ngöôøi khoâng phaûi laø hoàng y cöû tri vaø nhaân söï. Töø ñaây baét ñaàu thôøi gian chôø ñôïi ñeå bieát teân cuûa Giaùo hoaøng môùi.
Neáu phieáu baàu khoâng thuaän, khoùi ñen seõ boác ra töø oáng khoùi phía treân Nhaø nguyeän Sistine. Trong tröôøng hôïp baàu cöû coù keát quaû, khoùi seõ coù maøu traéng. Taát caû nhöõng gì coøn laïi laø chôø Hoàng y Phoù teá xuaát hieän ôû Loggia - Ban coâng trung taâm cuûa Vöông cung thaùnh ñöôøng Vatican ñeå ñöa ra thoâng baùo ñöôïc mong ñôïi töø laâu: Habemus Papam.