Con Ñöôøng:
Haønh höông theo quan ñieåm Kinh Thaùnh
Con Ñöôøng: Haønh höông theo quan ñieåm Kinh Thaùnh.
Lm. Ronald Witherup, Hoäi Xuaân Bích
(WGPQN 24-01-2025) - Nhöõng lyù do ñaàu tieân ñeå baét ñaàu moät cuoäc haønh höông laø thöïc hieän lôøi theà hoaëc lôøi khaán, tuaân theo moät meänh leänh thieâng lieâng caûm nhaän ñöôïc, saùm hoái vì moät soá loãi laàm hoaëc toäi loãi, tìm kieám ôn chöõa laønh khoûi moät soá ñau khoå hay beänh taät, taï ôn vì moät soá öôùc nguyeän ñaõ ñöôïc ban cho, hoaëc xuaát phaùt töø mong muoán ñöôïc ñích thaân traûi nghieäm moät soá ñòa ñieåm linh thieâng lieân quan ñeán Chuùa.
Con Ñöôøng: Haønh höông theo quan ñieåm Kinh Thaùnh
Moät phöông caùch taï ôn vaø hieäp thoâng vôùi Thieân Chuùa qua nhieàu thôøi ñaïi
Maëc duø ñieàu quan taâm nhaát ôû ñaây laø neàn taûng Kinh thaùnh cuûa nhöõng cuoäc haønh höông, song phaûi thöøa nhaän raèng thöïc haønh naøy khoâng chæ giôùi haïn trong truyeàn thoáng Do Thaùi - Kitoâ giaùo. Thôøi coå ñaïi, ñaõ coù nhieàu cuoäc haønh höông noåi tieáng. Ngöôøi Ai Caäp haønh höông ñeán caùc ñeàn thôø khaùc nhau ñeå xin lôøi khuyeân töø thaàn thaùnh hoaëc ñeå thöïc hieän lôøi theà. ÔÛ Hy Laïp coå ñaïi, moät soá ñieåm haønh höông ñöôïc bieát ñeán, trong ñoù noåi tieáng nhaát laø ñeàn Delphi. Nhöõng ngöôøi ñaïo ñöùc ñaõ ñeán ñoù ñeå tham khaûo "lôøi saám" - thöôøng laø nhöõng döï ñoaùn raát mô hoà - ñeå ñoaùn veà töông lai. Caùc ñòa ñieåm ôû Hy Laïp, chaúng haïn nhö thaùnh ñòa Epidaurus hoaëc nuùi Olympas, lieân quan ñeán caùc caàu xin chöõa laønh hoaëc tìm kieám söï khoân ngoan töø caùc thaàn linh. Treân thöïc teá, moät caùch naøo ñoù haàu heát caùc toân giaùo coù toå chöùc ñeàu coå vuõ nhöõng cuoäc haønh höông. Ngay caû ngaøy nay, ngöôøi Hoài giaùo ngoan ñaïo vaãn thöïc hieän Hajj (haønh höông) haøng naêm ñeán thaùnh ñòa Mecca ôû AÛ Raäp Xeâ UÙt khi coù theå. Toùm laïi, cuoäc haønh höông coù tính phoå quaùt nôi con ngöôøi.
Nguoàn goác Kinh Thaùnh
Nhöng nguoàn goác Kinh thaùnh cuûa nhöõng cuoäc haønh höông thì nhö theá naøo? Kinh thaùnh nhieàu laàn ñeà caäp ñeán caùc cuoäc haønh höông. Sôùm nhaát laø nhöõng haønh trình ñeán caùc ñeàn thôø lieân quan ñeán Ñöùc Chuùa (Yahweh/Elohim) hoaëc caùc söï kieän maëc khaûi ñaëc bieät. Vì theá, coù nhöõng cuoäc haønh höông ñeán Bethel (Stk 35,1), Shiloh (1 Sm 1, 3), Gilgal (Gs 4, 20-22), vaø nhöõng "nôi cao", ñöôïc coi laø ngöï trò cuûa thaàn linh (1 Sm 9, 12-19). Taát nhieân, nhöõng cuoäc haønh höông sau naøy ñaõ bò leân aùn vì lieân quan ñeán ngoaïi giaùo (2 V 23, 5).
Theo thôøi gian, khi ñoäc thaàn giaùo ñaõ ñöôïc thieát laäp vöõng chaéc, troïng taâm cuûa caùc cuoäc haønh höông ñaõ thay ñoåi. Sau khi Solomon xaây döïng Ñeàn thôø Gieârusalem treân Nuùi Xion, nôi naøy ñaõ trôû thaønh trung taâm cuûa toân giaùo hieán leã Do Thaùi giaùo. Ñeàn thôø, ñaëc bieät laø Nôi Cöïc Thaùnh (Holy of Holies), ñöôïc coi laø nôi ngöï trò cuûa Ñöùc Chuùa. Söï hieän dieän cuûa Ñöùc Chuùa (Shekinah) ñaõ ñöôïc xaùc ñònh ôû ñaây. Sau naøy, truyeàn thoáng Do Thaùi thaäm chí coøn coi Nuùi Ñeàn thôø laø "roán cuûa vuõ truï", nhö moät ñòa ñieåm haønh höông. Taát nhieân, sau khi Gieârusalem vaø Ñeàn thôø bò ngöôøi Roâma phaù huûy hoaøn toaøn vaøo naêm 70 sau Coâng nguyeân, khoâng coøn moät cuoäc haønh höông ñích thöïc nhö vaäy nöõa. Tuy nhieân, trong nhieàu theá kyû, nhöõng ngöôøi Do Thaùi thuaàn thaønh vaãn ñeán thaêm Gieârusalem vaø ñi boä quanh noù, caàu nguyeän vaø haùt thaùnh ca. Ngaøy nay, daáu tích cuûa taäp tuïc coå xöa naøy coù theå ñöôïc nhìn thaáy trong chuyeán vieáng thaêm caàu nguyeän ñeán taát caû nhöõng di tích cuûa Ñeàn thôø, Böùc töôøng Than khoùc (hoaëc Böùc töôøng phía Taây), nôi nhieàu ngöôøi Do Thaùi suøng ñaïo vaãn hoïp nhau caàu nguyeän.
Gaén lieàn vôùi Leã hoäi
Cöïu Öôùc keát noái ba cuoäc haønh höông chính ñeán Gieârusalem vôùi caùc leã hoäi toân giaùo cuï theå xoay quanh chu kyø noâng nghieäp. Quan troïng nhaát laø Leã Vöôït Qua (Pesach hoaëc leã Baùnh khoâng men), dieãn ra vaøo muøa xuaân vaø gaén lieàn vôùi vuï thu hoaïch luùa maïch. Sau ñoù laø Leã Nguõ Tuaàn (Shavuot hoaëc Caùc tuaàn), dieãn ra vaøo ñaàu muøa heø vaø cöû haønh vuï thu hoaïch luùa mì. Cuoái cuøng, coù Leã leàu taïm (Sukkot), dieãn ra vaøo muøa thu vaøo thôøi ñieåm thu hoaïch hoa quaû, ñaëc bieät laø nho vaø oâliu.
Moãi ngaøy leã naøy ñeàu keâu goïi nhöõng ngöôøi Do Thaùi ngoan ñaïo haønh höông "leân" Gieârusalem - naèm treân moät ngoïn nuùi cao - ñeå taï ôn Ñöùc Chuùa, Ñaáng ñaõ ban taëng moïi söï toát ñeïp cuûa traùi ñaát vì lôïi ích cuûa Daân ñöôïc choïn. Ba cuoäc haønh höông leã hoäi naøy ñaõ trôû thaønh tieâu chuaån cho ñaøn oâng con trai Israel (xem Xh 23, 17: "Moãi naêm ba laàn, taát caû ñaøn oâng con trai phaûi ñeán tröôùc nhan Chuùa Teå laø Ñöùc Chuùa"), nhöõng ngöôøi ñöôïc mong ñôïi seõ tham gia, neáu coù theå, ñeå xöùng ñaùng cöû haønh caùc nghi leã teá töï cuûa Ñeàn thôø. Tuy nhieân, nhö ta thaáy trong Taân Öôùc, ñoâi khi caû gia ñình cuøng nhau haønh höông, chaúng haïn nhö Chuùa Gieâsu, Ñöùc Maria vaø Thaùnh Giuse (Lc 2, 41-45). Ngay caû nhöõng ngöôøi Do Thaùi kieàu (Diaspora) soáng beân ngoaøi Palestine cuõng seõ ñi ñeán Gieârusalem ñeå tham döï caùc leã troïng, chaúng haïn nhö Leã Nguõ Tuaàn (Cv 2, 5-11), hoaëc nhöõng ngöôøi ngoaïi ñaïo coù theå ñeán, nhö tröôøng hôïp nhöõng ngöôøi Hy Laïp muoán gaëp Ñöùc Gieâsu trong ngaøy leã hoäi (Ga 12, 20). Löôïng du khaùch ñoâng ñaûo ñeán thaønh thaùnh thöôøng coù nghóa laø thieáu nôi taïm truù - vì khoâng coù khaùch saïn - khieán cho söï baáp beânh cuûa moät cuoäc haønh höông caøng trôû neân thaùch thöùc hôn.
Noùi caùch khaùc, haønh höông laø moät phaàn boån phaän cuûa Do Thaùi giaùo, ñoàng thôøi cuõng hình thaønh neàn taûng cho caùc hoaït ñoäng Kitoâ giaùo sau naøy.
Caùc Ca Khuùc Leân Ñeàn
Caûm xuùc roõ raøng nhaát ñi cuøng nhöõng ngöôøi haønh höông laø Caùc Ca Khuùc Leân Ñeàn (Tv 120-134). Boä söu taäp naøy trong saùch Thaùnh Vònh theå hieän caû nieàm vui laãn söï nhieät thaønh ñi cuøng vôùi nhöõng ngöôøi haønh höông treân con ñöôøng ñeán Gieârusalem. Caùc thaùnh vònh mang tính vöøa caù nhaân vöøa coäng ñoàng. Thaät vaäy, caùc cuoäc haønh höông thöôøng ñöôïc thöïc hieän vì lyù do caù nhaân nhöng coù söï ñoàng haønh cuûa nhöõng ngöôøi khaùc. Hai ví duï töø caùc thaùnh vònh naøy cho thaáy caûm xuùc ñi keøm vôùi cuoäc haønh höông.
Chaúng haïn, Thaùnh vònh 122: "Vui döôøng naøo khi thieân haï baûo toâi: / "Ta cuøng traåy leân ñeàn thaùnh Chuùa! " / Vaø giôø ñaây, Gieârusalem hôõi, / cöûa noäi thaønh, ta ñaõ döøng chaân. / Gieârusalem khaùc naøo ñoâ thò / ñöôïc xaây neân moät khoái veïn toaøn" (caâu 1-2).
Thaùnh vònh 125 noùi leân loøng tin töôûng tuyeät ñoái cuûa nhöõng ngöôøi trung thaønh nôi Ñöùc Chuùa khi hoï leân Gieârusalem: "Ai tin töôûng vaøo Chuùa, khaùc naøo nuùi Xion / chaúng bao giôø lay chuyeån, muoân thuôû vaãn tröôøng toàn. / Nhö nuùi ñoài bao boïc thaønh Gieârusalem, / Chuùa bao boïc daân Ngöôøi baây giôø vaø maõi maõi" (caâu 1-2). Thaùnh vònh naøy toaùt leân loøng tin caäy.
Söï baøy toû saâu saéc loøng taï ôn cuõng ñöôïc theå hieän roõ trong nhöõng thaùnh vònh naøy, caát leân tieáng noùi cuûa nieàm vui vaø loøng bieát ôn ñoái vôùi Ñöùc Chuùa ñaõ cöùu daân Israel khoûi caûnh löu ñaøy, baûo veä hoï khoûi hieåm nguy vaø giaûi cöùu hoï khoûi quaân thuø. Chuùng ta coù theå töôûng töôïng nhöõng baøi thaùnh ca naøy ñöôïc haùt leân khi hoï ñi qua con ñöôøng leân thaønh thaùnh, reo hoø (vaø coù theå laø nhaûy muùa) trong nieàm vui khi böôùc vaøo nhöõng caùnh coång ñoà soä. Hoï ñang trôû veà nhaø. Hoï ñang trôû veà vôùi meï mình, Nuùi Xion, nôi cö ngöï cuûa Ñöùc Chuùa Toái Cao. Khi ca haùt treân ñöôøng ñi, haún ñaõ khieán cho thôøi gian troâi qua nhanh hôn, nhöng cuõng thuùc ñaåy tinh thaàn ñoaøn keát. Nhöõng thaùnh vònh naøy ñaõ cuûng coá troïng taâm: Haønh höông laø ñeå caûm taï Chuùa.
Taân Öôùc vaø xa hôn nöõa
Neáu coäi nguoàn haønh höông naèm saâu trong Cöïu Öôùc, thì chuùng cuõng hieän dieän trong Taân Öôùc. Ñöùc Gieâsu vaø caùc moân ñeä mình, vôùi tö caùch laø nhöõng ngöôøi Do Thaùi trung thaønh vaø ngoan ñaïo, ñöôïc mieâu taû laø tham gia troïn veïn vaøo truyeàn thoáng haønh höông. Tin Möøng Gioan noùi rieâng, ñaõ thuaät laïi Ñöùc Gieâsu nhieàu laàn leân Gieârusalem döï leã (so saùnh Ga 2, 23; 5,1), maëc duø caùc Tin Möøng Nhaát Laõm döôøng nhö noùi Ngaøi tham döï chæ moät Leã Vöôït Qua vaø ñoùn nhaän caùi cheát cuûa mình. Tuy nhieân, caùch hieåu veà caùc cuoäc haønh höông cuûa Chuùa Gieâsu ñaõ daàn phaùt trieån ít theo nghóa ñen vaø theo nghóa boùng nhieàu hôn, nhö chuùng ta seõ thaáy.
Moät khía caïnh thuù vò cuûa döõ lieäu Kinh thaùnh veà caùc cuoäc haønh höông laø töø vöïng (vocabulary). Töø ngöõ Kinh thaùnh noùi ngöôøi haønh höông thöïc söï coù nghóa laø "ngöôøi khaùch laï" (stranger) hoaëc "ngöôøi taïm truù" (sojourner) - tieáng Do Thaùi laø g#r; tieáng Hy Laïp laø xenos hoaëc paroikos; vaø tieáng La tinh laø peregrinus. Ñieàu naøy nhaéc nhôû chuùng ta raèng vieäc thöïc hieän moät cuoäc haønh höông ñöa chuùng ta ra xa, daãn ta ra khoûi moâi tröôøng quen thuoäc vaø ñaët chuùng ta "treân ñöôøng". Khoâng phaûi ngaãu nhieân maø caùc Kitoâ höõu sô thôøi töï cho mình laø "ñaïo" hay "con ñöôøng" (Cv 9, 2: "OÂng Saoloâ vaãn coøn haèm haèm ñe doaï gieát caùc moân ñeä Chuùa, neân ñaõ tôùi gaëp thöôïng teá xin thö giôùi thieäu ñeán caùc hoäi ñöôøng ôû Ñamaùt, ñeå neáu thaáy nhöõng ngöôøi theo Ñaïo, baát luaän ñaøn oâng hay ñaøn baø, thì baét troùi giaûi veà Gieârusalem"; Cv 19, 9: "Nhöng coù moät soá ngöôøi cöùng loøng, khoâng chòu tin, laïi coøn noùi xaáu Ñaïo tröôùc maët coäng ñoaøn, neân oâng tuyeät giao vôùi hoï"). Nhaän thöùc veà baûn thaân cuûa caùc Kitoâ höõu sô thôøi nhaán maïnh ñeán khaùi nieäm mình ñang treân moät cuoäc haønh trình. Nhö Thaùnh Phaoloâ khaúng ñònh, quyeàn coâng daân cuûa chuùng ta khoâng phaûi döôùi ñaát maø laø "ôû treân trôøi" (Pl 3, 20). Do ñoù, chính cuoäc soáng cuoái cuøng laø cuoäc haønh höông, moät haønh trình nhaát quaùn ñeå trôû veà nhaø, trôû veà vôùi coäi nguoàn cuûa chuùng ta vaø ñoaøn tuï vôùi Ñaáng Taïo Döïng chuùng ta.
Khi thaàn hoïc Kitoâ giaùo phaùt trieån, thöïc taïi nhöõng cuoäc haønh höông mang tính bieåu töôïng hôn nöõa. Baûn thaân ñôøi soáng Kitoâ höõu baét ñaàu ñöôïc xem laø moät cuoäc haønh höông thieâng lieâng daãn ñeán thieân ñaøng vaø haïnh phuùc ñích thöïc (x. Dt 11, 13-16; 1 Pr 2, 11-12). Gaàn ñaây hôn, Ñöùc Giaùo hoaøng Phanxicoâ taùi nhaán maïnh veà tính hieäp haønh gaén lieàn vôùi baûn chaát cuûa Giaùo hoäi nhö moät coäng ñoàng tín höõu ñi cuøng nhau tieán veà Nöôùc Chuùa. Vieäc Coâng ñoàng Vatican II taùi khaùm phaù ra khaùi nieäm Giaùo hoäi nhö moät daân toäc "löõ haønh" (x. Lumen Gentium, soá 48, 50) cuõng laø moät phaàn cuûa söï trieån khai naøy.
Taïi sao moïi ngöôøi thöïc hieän caùc cuoäc haønh höông, voán gian khoå, toán keùm vaø thaäm chí nguy hieåm? Nhö ñaõ nhaéc ôû treân, caùc cuoäc haønh höông ban ñaàu trong Kinh thaùnh lieân quan ñeán moät soá hình thöùc hieäp thoâng vôùi Thieân Chuùa. Caùc cuoäc haønh höông laø nhöõng dòp ñeå theå hieän loøng suøng kính cuûa moät ngöôøi ñoái vôùi Chuùa vaø toân vinh Chuùa baèng caùc hy leã vaø cöû chæ taï ôn. Tuy nhieân, treân thöïc teá, moïi ngöôøi qua nhieàu thôøi ñaïi ñaõ tham gia caùc cuoäc haønh höông vì nhieàu lyù do, nhö coù theå thaáy trong söï gia taêng caùc cuoäc haønh höông töø thôøi Trung coå cho ñeán ngaøy nay. Moät trong nhöõng khía caïnh roõ raøng nhaát cuûa caùc cuoäc haønh höông laø chuùng khoâng ñôn thuaàn chæ laø nhöõng kyø nghæ. Ñi haønh höông khoâng bao giôø ñôn thuaàn laø moät caùch ñeå ngaém nhìn theá giôùi hoaëc tham quan nhöng luoân coù nhöõng lyù do saâu saéc hôn. Ngöôøi ta khoâng baét ñaàu chuùng caùch tình côø.
Nhöõng lyù do ñaàu tieân ñeå baét ñaàu moät cuoäc haønh höông laø thöïc hieän lôøi theà hoaëc lôøi khaán, tuaân theo moät meänh leänh thieâng lieâng caûm nhaän ñöôïc, saùm hoái vì moät soá loãi laàm hoaëc toäi loãi, tìm kieám ôn chöõa laønh khoûi moät soá ñau khoå hay beänh taät, taï ôn vì moät soá öôùc nguyeän ñaõ ñöôïc ban cho, hoaëc xuaát phaùt töø mong muoán ñöôïc ñích thaân traûi nghieäm moät soá ñòa ñieåm linh thieâng lieân quan ñeán Chuùa. Nhieàu ngöôøi Coâng giaùo ngaøy nay lieân keát caùc cuoäc haønh höông vôùi caùc ñeàn thaùnh Ñöùc Meï noåi tieáng, chaúng haïn nhö Loä Ñöùc hoaëc Fatima. Nhöng cuõng coù nhieàu ñeàn thaùnh ñòa phöông khaùc thu huùt söï chuù yù ôû nhieàu quoác gia khaùc nhau (chaúng haïn nhö ñeàn thaùnh Ñöùc Meï Czestochowa ôû Ba Lan). Ngay caû caùc giaùm muïc cuõng thöïc hieän moät loaïi haønh höông khi, khoaûng naêm naêm moät laàn, hoï ñeán Roâma ñeå vieáng thaêm ad limina apostolorum ("ñeán ngöôõng cöûa caùc toâng ñoà") ñeå baùo caùo vôùi Ñöùc Giaùo hoaøng veà tình hình giaùo phaän cuûa mình. Moät chuyeán vieáng thaêm nhö vaäy luoân bao goàm vieäc cöû haønh Thaùnh leã taïi moä Thaùnh Pheâroâ nhö moät phöông caùch cuï theå noùi leân söï tieáp noái vôùi quaù khöù trong coäng ñoaøn caùc toâng ñoà.
Nhöng neáu ai ñoù khoâng theå thöïc hieän chuyeán haønh höông ñeán moät nôi xa xoâi thì sao? Khoâng haún ñaây laø moät trôû ngaïi khoâng theå vöôït qua. (Haõy nghó ñeán nhöõng chuyeán haønh höông cuûa caùc beänh nhaân ñeán Loä Ñöùc do caùc Hieäp só vaø Quyù baø Doøng Malta taøi trôï haøng naêm!) Nhôø coù Internet vaø phöông tieän truyeàn thoâng hieän ñaïi, chuùng ta coù theå traûi nghieäm nhöõng chuyeán haønh höông treân gheá baønh, moät chuyeán haønh höông coù theå truyeàn caûm höùng cho loøng suøng kính hoaëc ñaùp öùng caùc nhu caàu taâm linh. Ngay caû khi xem boä phim nhö "The Way" (2010) cuûa Emilio Estevez, keå laïi moät chuyeán haønh höông nhö vaäy ñeán Compostela, cuõng coù theå mang ñeán cho ai ñoù cô hoäi ñeå suy ngaãm giaùn tieáp. Cuõng coù nhöõng nguoàn khaùc, chaúng haïn nhö treân YouTube, moâ taû caùc chuyeán tham quan Thaùnh Ñòa, hoaëc haønh trình ñeán Hy Laïp vaø Thoå Nhó Kyø "theo daáu chaân cuûa Thaùnh Phaoloâ", hoaëc ñeán Roâma vaø nhieàu ñòa ñieåm toân giaùo cuûa thaønh phoá naøy. Coù theå ñaây khoâng phaûi laø nhöõng löïa choïn haáp daãn, nhöng chuùng vaãn laø nhöõng chuyeán tham gia môû roäng vaøo öôùc muoán cô baûn cuûa con ngöôøi laø tìm caùch vöôït ra ngoaøi baûn thaân, böôùc vaøo moät khoâng gian linh thieâng naøo ñoù, nôi chuùng ta coù theå gaëp gôõ Thieân Chuùa.
Lm. Phaoloâ Nguyeãn Minh Chính
Chuyeån ngöõ töø:thepriest.com (16/06/2024)
Nguoàn: gpquinhon.net (24/01/2025)