Thoâng Ñieäp Treân Ñænh Haøo Quang

(In Praeclara Summorum)

cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Bieån Ñöùc XV

 

Thoâng Ñieäp Treân Ñænh Haøo Quang (In Praeclara Summorum) cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Bieån Ñöùc XV

(WHÑ 28-12-2021)

Thoâng Ñieäp Treân Ñænh Haøo Quang (In Praeclara Summorum) cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Bieån Ñöùc XV

Göûi quí thaày coâ vaø caùc sinh vieân

Caùc Vieän Vaên hoïc vaø Vaên hoùa trong theá giôùi Coâng giaùo

Nhaân dòp kæ nieäm 600 naêm gioã ñaïi thi haøo

Dante Alighieri (1321-1921)

 

Caùc con yeâu quyù, lôøi chaøo söùc khoûe vaø Pheùp laønh Toâng toaø

1. Baèng danh tieáng vaø vinh quang löøng laãy, nhieàu thieân taøi ñaõ toân vinh Ñaïo Coâng giaùo trong caùc laõnh vöïc, ñaëc bieät laø trong vaên chöông vaø myõ thuaät. Vôùi nhöõng taùc phaåm baát huû bôûi taøi naêng tinh teá, hoï ñaõ ñoùng goùp coâng lao to lôùn cho neàn vaên minh vaø Giaùo hoäi. Chieám moät vò trí voâ cuøng ñaëc bieät giöõa hoï laø thi haøo Dante Alighieri, ngöôøi maø chuùng ta saép kæ nieäm 600 naêm ngaøy gioã.

Ñaïo Coâng Giaùo Trong Dante

Vinh quang chung cuûa nhaân loaïi, Dante tröôùc heát thuoäc veà Giaùo hoäi

2. Coù leõ chöa bao giôø, nhö ngaøy nay, söï vó ñaïi laï luøng cuûa con ngöôøi naøy laïi trôû neân saùng toû nhö vaäy. Khoâng chæ nöôùc YÙ, nôi töï haøo vì ñaõ sinh ra oâng, maø taát caû caùc quoác gia vaên minh, thoâng qua caùc uûy ban ñaëc bieät cuûa caùc hoïc giaû, cuõng ñang chuaån bò ñeå long troïng töôûng nhôù oâng. Ñieàu ñoù laøm cho thieân taøi kieät xuaát naøy, voán laø nieàm töï haøo vaø thaêng hoa cuûa nhaân loaïi, ñöôïc caû theá giôùi toân vinh.

3. Trong baûn hôïp xöôùng tuyeät vôøi khaép nôi ñoàng thanh töông öùng naøy, chuùng toâi khoâng theå vaéng maët, nhöng ñuùng hôn laø coù traùch nhieäm chuû trì. Vì ñieàu ñoù tröôùc heát thuoäc veà Giaùo hoäi, voán laø meï cuûa oâng, quyeàn ñöôïc goïi oâng laø Alighieri.

4. Do ñoù, vaøo ñaàu trieàu ñaïi Giaùo hoaøng cuûa chuùng toâi, qua vaên thö göûi cho Ñöùc Toång Giaùm muïc Ravenna, chuùng toâi ñaõ xuùc tieán vieäc truøng tu ngoâi ñeàn nôi oâng Alighieri an nghæ. Giôø ñaây, gaàn caùc buoåi kæ nieäm baùch chu nieân, chuùng toâi thaáy thaät laø thích hôïp ñeå ngoû lôøi vôùi taát caû anh chò em, nhöõng ngöôøi con yeâu daáu. Anh chò em laø nhöõng ngöôøi ñaõ trau doài chöõ nghóa döôùi söï höôùng daãn ñaày tình maãu töû cuûa Giaùo hoäi. Chuùng toâi xin ngoû lôøi ñeå chöùng toû toát hôn moät laàn nöõa veà söï keát hôïp maät thieát giöõa thi haøo Dante vôùi Ngai toaø Pheâroâ naøy. Vaø chôù gì nhöõng lôøi ca ngôïi daønh cho danh xöng cao caû aáy ngaøy caøng vöôn xa ñeå toân vinh ñöùc tin Coâng giaùo.

5. Tröôùc heát, vì Thi haøo cuûa chuùng ta trong suoát cuoäc ñôøi ñaõ tuyeân xöng Ñaïo Coâng giaùo moät caùch maãu möïc. Chaéc chaén oâng mong öôùc vieäc töôûng nieäm ñöôïc thöïc hieän long troïng döôùi söï chuû trì cuûa Giaùo hoäi, nhö saép ñöôïc thöïc hieän. Neáu vieäc töôûng nieäm keát thuùc ôû nhaø thôø Thaùnh Phanxicoâ ôû Ravenna, nôi oâng an nghæ, thì taát nhieân, vieäc ñoù baét ñaàu ôû thaønh Phirenxeâ, trong nhaø thôø thaùnh Giovan queâ höông xinh ñeïp cuûa oâng. Trong nhöõng naêm cuoái ñôøi, khi soáng löu vong, vôùi noãi nhôù da dieát veà queâ höông, oâng ñaõ khao khaùt vaø mong moûi ñöôïc ñoäi voøng nguyeät queá thi só treân chính theàm gieáng nôi oâng ñaõ ñöôïc röûa toäi khi coøn laø moät ñöùa treû.

Dante nôï Ñaïo Coâng giaùo veà vaên hoaù, veà neàn taûng hoïc thuyeát vaø veû ñeïp tinh teá

6. OÂng ra ñôøi trong moät thôøi kyø coù nhieàu nghieân cöùu trieát hoïc vaø thaàn hoïc phaùt trieån maïnh meõ. Ñoù laø nhôø caùc tieán só baäc thaày uyeân baùc, ñaõ söu taàm nhöõng taùc phaåm hay nhaát cuûa ngöôøi xöa vaø löu truyeàn laïi cho haäu theá sau khi ñaõ minh hoïa chuùng theo phöông phaùp cuûa hoï. Thi haøo Dante, giöõa nhöõng luoàng tö töôûng khaùc nhau, ñaõ trôû thaønh moân ñeä cuûa Hoaøng töû tröôøng phaùi Kinh Vieän laø thaùnh Toâma Aquinas; vaø nhôø taâm trí thieân thaàn cuûa mình, oâng ñaõ kín muùc gaàn nhö taát caû kieán thöùc trieát hoïc vaø thaàn hoïc cuûa Ngaøi. Trong khi ñoù, oâng cuõng khoâng boû qua baát kyø nhaùnh hieåu bieát nhaân vaên naøo vaø uoáng moät caùch roäng raõi töø caùc nguoàn Saùch Thaùnh vaø caùc Giaùo Phuï. Nhö theá, khi laõnh hoäi haàu heát moïi nguoàn tri thöùc, vaø ñöôïc nuoâi döôõng ñaëc bieät bôûi söï khoân ngoan Kitoâ giaùo, oâng baét tay vaøo vieát laùch. Töø chính theá giôùi toân giaùo aáy, oâng coù lyù ñeå bieán chuû ñeà bao la vaø khao khaùt toät cuøng thaønh nhöõng aùng thô traùc tuyeät.

7. Trong söï kieän naøy, ngöôøi ta phaûi ngöôõng moä söï uyeân baùc phi thöôøng vaø thieân taøi nhaïy beùn cuûa oâng. Nhöng ngöôøi ta cuõng phaûi thöøa nhaän raèng oâng ñaõ laáy moät nguoàn caûm höùng voâ cuøng maïnh meõ töø chính ñöùc tin thaàn thaùnh vaø do ñoù, oâng coù theå toâ ñieåm cho thi phaåm baát huû cuûa mình baèng aùnh saùng thieân hình vaïn traïng cuûa nhöõng chaân lyù ñöôïc Thieân Chuùa maïc khaûi. Ñieàu ñoù khoâng heà keùm taát caû nhöõng veû huy hoaøng cuûa ngheä thuaät.

Tín ñieàu Coâng giaùo trong taùc phaåm cuûa Dante

8. Thöïc vaäy, taát caû Thaàn Khuùc cuûa oâng, xöùng ñaùng mang danh hieäu thaàn thaùnh. Ngay caû trong caùc hö caáu mang tính bieåu töôïng vaø trong kyù öùc veà ñôøi soáng cuûa con ngöôøi treân traùi ñaát, Thaàn Khuùc khoâng nhaèm muïc ñích saâu xa naøo khaùc hôn laø ñeå toân vinh Thieân Chuùa laø Ñaáng coâng chính vaø quan phoøng taát caû. Nghóa laø toân vinh Ñaáng ñieàu khieån theá giôùi trong thôøi gian vaø vónh cöûu, ban thöôûng vaø söûa phaït con ngöôøi, trong tö caùch nhaân vaø coäng ñoàng, tuøy theo traùch nhieäm cuûa hoï. Vì vaäy thi phaåm naøy phuø hôïp vôùi maïc khaûi thaùnh. Trong Thaàn Khuùc ngöôøi ta thaáy saùng leân Moät Thieân Chuùa-Ba Ngoâi hieån trò, thaáy coâng trình cöùu chuoäc nhaân loaïi do Ngoâi Lôøi Thieân Chuùa laøm ngöôøi thöïc hieän, thaáy loøng cöïc toát vaø quaûng ñaïi cuûa Ñöùc Trinh Nöõ Maria, Nöõ Vöông Thieân Ñaøng, vaø thaáy vinh quang toät baäc cuûa caùc thaùnh, caùc thieân thaàn cuõng nhö cuûa con ngöôøi. Noù ñoái laäp vôùi nôi ôû cuûa nhöõng linh hoàn, moät khi thôøi kyø ñeàn toäi ñaõ maõn baùo tröôùc cho toäi nhaân, hoï thaáy thieân ñaøng môû ra tröôùc maët hoï. Vaø noù noåi leân moät trí oùc cöïc kyø khoân ngoan ñaõ baøi trí taát caû nhöõng ñieàu naøy vaø nhöõng tín ñieàu Coâng giaùo khaùc trong suoát thi phaåm.

9. Tieán boä cuûa khoa hoïc thieân vaên sau ñoù chöùng minh raèng quan nieäm veà theá giôùi aáy khoâng coù cô sôû, vaø raèng nhöõng hình caàu cuûa ngöôøi xöa khoâng toàn taïi, khi ngöôøi ta tìm ra baûn chaát, soá löôïng vaø haøng chuoãi caùc ngoâi sao cuõng nhö caùc haønh tinh hoaøn toaøn khaùc vôùi ngöôøi xöa quan nieäm. Daãu vaäy, nguyeân lyù neàn taûng vaãn khoâng thaát baïi. Nghóa laø vuõ truï, baát keå traät töï trong noù nhö theá naøo, vaãn laø coâng trình cuûa Ñaáng Taïo hoaù vaø cuûa Ñaáng quan phoøng laø Thieân Chuùa toaøn naêng. Ngaøi laø Ñaáng ñieàu khieån taát caû, vaø vinh quang cuûa Ngaøi toûa saùng nhieàu hay ít tuyø nôi; traùi ñaát maø chuùng ta ñang soáng ñaây, duø khoâng phaûi laø trung taâm cuûa vuõ truï nhö ngöôøi ta ñaõ töøng tin, nhöng noù luoân laø nôi haïnh phuùc cuûa toå tieân chuùng ta, vaø sau naøy noù chöùng kieán söï sa ngaõ khoán khoå cuûa hoï. Ñieàu naøy ñaùnh daáu söï maát ñi tình traïng haïnh phuùc sau naøy ñöôïc phuïc hoài bôûi maùu Chuùa Gieâsu Kitoâ laø ôn cöùu roãi ñôøi ñôøi cho loaøi ngöôøi.

10. Dante ñaõ xaây döïng ba tình traïng linh hoàn, khi oâng hình dung cuoäc phaùn xeùt cuoái cuøng duø laø söï tröøng phaït nhöõng keû sa Ñòa Nguïc, hay laø söûa phaït nhöõng linh hoàn ñaïo ñöùc, hay laø haïnh phuùc cuûa caùc baäc chaân phuùc. Ñieàu ñoù haún ñaõ ñöôïc soi daãn bôûi aùnh saùng ñöùc tin.

Nhöõng Baøi Hoïc Lôùn Cuûa Theá Kyû

11. Thaät vaäy, chuùng toâi chaéc chaén raèng nhöõng lôøi daïy maø Dante ñaõ ñeå laïi trong taát caû caùc taùc phaåm cuûa oâng, nhöng ñaëc bieät laø trong thi phaåm boä ba (Thaàn Khuùc), coù theå ñoùng vai troø nhö moät höôùng daãn heát söùc giaù trò cho con ngöôøi thôøi ñaïi cuûa chuùng ta.

Toân kính Saùch Thaùnh

12. Tröôùc heát, nhöõng ngöôøi Kitoâ höõu phaûi coù loøng toân kính cao nhaát ñoái vôùi Kinh Thaùnh vaø chaáp nhaän vôùi söï ngoan ngoaõn tuyeät ñoái nhöõng gì haøm chöùa trong ñoù. Ñoù laø nhöõng gì thi haøo Dante ñaõ minh ñònh: "Maëc duø coù nhieàu ngöôøi ghi cheùp Lôøi Chuùa, tuy nhieân Ñaáng duy nhaát ñaõ phaùn Lôøi laø Thieân Chuùa, Ñaáng ñaõ haï mình baøy toû vôùi chuùng ta söù ñieäp veà loøng laân tuaát cuûa Ngaøi qua ngoøi buùt cuûa nhieàu ngöôøi"[1]. Ñoù laø bieåu caûm tuyeät ñeïp vaø hoaøn toaøn ñuùng söï thaät! Vaø nhöõng ñieàu sau ñaây cuõng vaäy: "Cöïu öôùc vaø Taân öôùc, ñöôïc ban haønh cho muoân ñôøi, nhö vò Ngoân söù noùi" chöùa ñöïng "nhöõng lôøi daïy thieâng lieâng vöôït quaù lyù trí cuûa con ngöôøi", ñöôïc truyeàn laïi bôûi "Chuùa Thaùnh Thaàn, Ñaáng thoâng qua caùc Ngoân söù, caùc thaùnh söû kyù, cuõng nhö qua Chuùa Gieâsu Kitoâ, Con Thieân Chuùa haèng höõu, vaø caùc moân ñeä cuûa Ngaøi ñaõ tieát loä leõ thaät sieâu nhieân caàn thieát cho chuùng ta"[2].

13. Vì vaäy, Dante noùi chính xaùc raèng ñôøi soáng vónh cöûu seõ ñeán sau haønh trình traàn theá "chuùng ta coù giaùo lyù khoâng theå sai laàm cuûa Chuùa Kitoâ, laø Ñöôøng, Söï thaät vaø AÙnh saùng. Laø ñöôøng, bôûi vì qua ñoù, chuùng ta ñaït ñeán haïnh phuùc vónh cöûu maø khoâng gaëp trôû ngaïi; Söï thaät, vì khoâng coù baát kyø sai laàm naøo; AÙnh saùng, vì soi saùng chuùng ta trong boùng toái meâ muoäi traàn gian"[3]. OÂng daønh söï kính troïng khoâng keùm vôùi "nhöõng coâng ñoàng chung, nôi maø taát caû caùc tín höõu tin chaéc coù Ñöùc Kitoâ ñaõ tham döï". Ngoaøi nhöõng ñieàu naøy, Dante coøn voâ cuøng quyù troïng "caùc taùc phaåm cuûa caùc baäc tieán só, cuûa Augustinoâ vaø cuûa nhöõng ngöôøi khaùc". Veà vaán ñeà naøy, oâng noùi: "Ai coøn nghi ngôø taát caû nhöõng ñieàu ñöôïc Thaùnh Thaàn trôï giuùp, hoaëc laø do anh ta ñaõ hoaøn toaøn khoâng thaáy hoa traùi cuûa chuùng hoaëc, neáu anh ta coù thaáy, anh ta chöa bao giôø neám thöû"[4].

Hieáu kính vôùi Giaùo hoäi vaø Ñöùc Giaùo hoaøng

14. Veà söï thaät, Dante Alighieri daønh söï toân troïng khaùc thöôøng ñoái vôùi thaåm quyeàn cuûa Giaùo hoäi Coâng giaùo vaø quyeàn bính cuûa Ñöùc Giaùo hoaøng Roma, ñeán noãi theo yù kieán cuûa oâng, moïi luaät leä vaø moïi theå cheá cuûa Giaùo hoäi ñeàu coù giaù trò bôûi chuùng ñöôïc an baøi. Do ñoù, oâng coù lôøi khuyeân maïnh meõ ñoái vôùi caùc Kitoâ höõu: töø khi coù hai Giao Öôùc, vaø ñoàng thôøi coù Chuû chaên höôùng daãn, haõy haøi loøng vôùi nhöõng phöông tieän cöùu roãi naøy. Vì theá, khi nhöõng teä naïn xaûy ra trong Giaùo hoäi, oâng thaáy nhö xaûy ra vôùi mình. Trong khi toá caùo vaø leân aùn moïi cuoäc noåi loaïn cuûa caùc Kitoâ höõu ñoái vôùi Ñöùc Giaùo hoaøng toái cao sau cuoäc di chuyeån Toâng Toaø töø Roâma [sang Avignon], thì oâng ñaõ vieát thö cho caùc Ñöùc Hoàng Y ngöôøi YÙ: "Vì vaäy, chuùng con, nhöõng ngöôøi tuyeân xöng cuøng moät Cha vaø Con: cuøng moät Thieân Chuùa vaø Con Ngöôøi, cuøng moät Ñöùc Meï vaø Ñoàng trinh; chuùng con, nhöõng keû ñöôïc cöùu roãi vaø ñeå cöùu roãi nhöõng keû naøy ñaõ coù lôøi phaùn vôùi Ñaáng ñaõ ba laàn bò chaát vaán veà loøng meán: "OÂi Pheâroâ, haõy chaêm soùc vöôøn nho thieâng thaùnh"; chuùng con, nhöõng ngöôøi thuoäc veà Giaùo hoäi Roâma (maø sau raát nhieàu chieán thaéng, Ñöùc Kitoâ, baèng lôøi noùi vaø vieäc laøm, ñaõ khaúng ñònh vöông quyeàn treân toaøn theá giôùi. Ñoù laø Giaùo hoäi maø Pheâroâ vaø Phaoloâ, Toâng ñoà Daân ngoaïi, ñaõ thaùnh hieán Toâng Toaø aáy baèng giaù maùu), chuùng con buoäc phaûi cuøng vôùi tieân tri Gieâreâmia, than thôû khoâng phaûi cho töông lai maø laø cho hieän taïi, phaûi than khoùc moät caùch ñau ñôùn, vì Giaùo hoäi, nhö moät goùa phuï vaø bò boû rôi; loøng chuùng con tan naùt khi thaáy Meï bò sa suùt nhö vaäy, chaúng khaùc naøo thaáy veát thöông ñaùng traùch cuûa nhöõng dò giaùo"[5].

15. Vì vaäy, oâng ñònh nghóa Giaùo hoäi Roma laø "ngöôøi Meï suøng ñaïo nhaát" hay "Taân nöông cuûa Ñaáng chòu ñoùng ñinh", vaø Pheâroâ nhö moät thaåm phaùn khoâng theå sai laàm veà chaân lyù ñöôïc Thieân Chuùa maïc khaûi, maø taát caû moïi ngöôøi phaûi tuyeät ñoái phuïc tuøng trong caùc vaán ñeà ñöùc tin vaø öùng xöû vì muïc ñích cöùu roãi ñôøi ñôøi. Vì vaäy, maëc duø oâng tin raèng phaåm giaù cuûa Hoaøng ñeá tröïc tieáp ñeán töø Chuùa, tuy nhieân oâng tuyeân boá raèng "söï thaät naøy khoâng ñöôïc hieåu moät caùch chaët cheõ ñeán möùc Hoaøng töû La Maõ khoâng tuaân phuïc moät soá tröôøng hôïp ñoái vôùi Giaùo hoaøng La Maõ, vì haïnh phuùc traàn theá theo moät caùch naøo ñoù laø thöù yeáu tröôùc haïnh phuùc vónh cöûu"[6]. Ñoù laø nguyeân taéc thöïc söï xuaát saéc khoân ngoan, neáu ñöôïc tuaân thuû moät caùch trung thaønh, thaäm chí thôøi nay, noù seõ mang laïi nhieàu hoa traùi thònh vöôïng cho caùc Quoác gia.

16. Tuy nhieân, ngöôøi ta seõ noùi raèng, oâng ñaõ coù nhöõng lôøi leõ cay ñaéng choáng laïi caùc vò Giaùo hoaøng toái cao trong thôøi ñaïi cuûa oâng. Ñuùng laø Dante ñaõ coù nhöõng lôøi raát naëng neà vaø xuùc phaïm ñeán caùc Giaùo hoaøng cuøng thôøi vôùi oâng; nhöng khi aáy oâng ñang nhaém muïc tieâu vaøo nhöõng ngöôøi khoâng cuøng quan ñieåm chính trò vaø nhöõng ngöôøi, oâng nghó, thoâng ñoàng vôùi ñaûng phaùi truïc xuaát oâng khoûi queâ höông mình.

17. Duø sao, chuùng ta phaûi thoâng caûm cho moät ngöôøi bò baàm daäp bôûi soá phaän baát haïnh nhö vaäy. Töø traùi tim bò toån thöông, ñoâi khi oâng buoâng ra moät soá phaùn xeùt döôøng nhö thaùi quaù; thì caøng coù lyù hôn vì söï thöôøng taâm trí ngöôøi ta coù khuynh höôùng giaûi thích moïi thöù toài teä veà keû thuø cuûa hoï, noù ñaõ khieán oâng töùc giaän veà nhöõng haønh ñoäng xaáu xa cuûa hoï.

18. Vì baûn tính con ngöôøi voán yeáu ñuoái maø "ngay caû nhöõng taâm hoàn thaùnh thieän cuõng khoâng traùnh khoûi nhöõng vöôùng buïi traàn gian laøm cho nhô ueá"[7]. Theá neân, ai coù theå phuû nhaän vaøo thôøi ñieåm ñoù khoâng coù nhöõng ñieàu ñaùng traùch ñoái vôùi haøng giaùo phaåm? Moät taâm hoàn heát söùc taän tuïy vôùi Giaùo hoäi, nhö Dante haún ñaõ raát khoù chòu, khi chuùng ta bieát raèng ngay caû nhöõng ngöôøi troåi trang veà söï thaùnh thieän khi ñoù cuõng ñaõ toá caùo hoï moät caùch nghieâm troïng khoâng?

19. Duø ñuùng hay sai, oâng ñaõ lao vaøo nhöõng haønh ñoäng kòch lieät cuûa mình, choáng laïi nhöõng ngöôøi cuûa Giaùo hoäi. Tuy nhieân, söï kính troïng daønh cho Giaùo hoäi vaø söï toân kính ñoái vôùi Chìa khoaù Thieâng thaùnh khoâng bao giôø phai nhaït trong oâng; vì theá maø trong taùc phaåm chính trò cuûa oâng, ñaõ coù yù baûo veä quan ñieåm cuûa rieâng mình "vôùi loøng toân kính maø moät ngöôøi con ngoan ñaïo phaûi coù ñoái vôùi cha mình, hieáu thaûo ñoái vôùi meï mình, hieáu thaûo ñoái vôùi Chuùa Kitoâ, hieáu thaûo ñoái vôùi Giaùo hoäi, hieáu thaûo ñoái vôùi Ñaáng Chuû chaên, hieáu thaûo ñoái vôùi taát caû nhöõng ngöôøi tuyeân xöng toân Ñaïo Kitoâ, vì baûo veä chaân lyù"[8].

20. Do ñoù, khi ñaët toaøn boä caáu truùc thi phaåm döïa treân nhöõng nguyeân taéc toân giaùo vöõng chaéc naøy, khoâng coù gì ngaïc nhieân neáu ngöôøi ta baét gaëp trong ñoù moät kho taøng giaùo lyù Coâng giaùo ñích thöïc; nghóa laø, khoâng chæ coù hoa traùi cuûa trieát hoïc vaø thaàn hoïc Kitoâ giaùo, nhöng coøn coù baûn toaùt yeáu caùc quy luaät thieâng lieâng caàn phaûi duy trì ñeå toå chöùc vaø quaûn lyù caùc Quoác gia; thöïc vaäy, ngay caû khi bieän minh vì queâ höông hoaëc laøm haøi loøng caùc laõnh chuùa, Dante Alighieri khoâng phaûi laø moät ngöôøi tuyeân boá raèng nhaø nöôùc coù theå coi thöôøng coâng lyù vaø uy quyeàn cuûa Thieân Chuùa, bôûi vì oâng bieát roõ raèng vieäc duy trì caùc quyeàn naøy laø neàn taûng chính cuûa caùc quoác gia.

YÙ Nghóa Thôøi Söï Cuûa Taùc Phaåm

Hieäu quaû hoä giaùo

21. Do ñoù, khoâng theå noùi taùc phaåm cuûa Thi haøo ñôn giaûn ñeå giaûi trí; nhöng ngöôøi ñoïc ruùt ra töø ñoù khoâng ít lôïi ích, khi hoaøn thieän sôû thích ngheä thuaät cuûa mình vaø töï thaép leân loøng nhieät thaønh ñoái vôùi ñöùc haïnh. Mieãn laø ngöôøi ta khoâng coù thaønh kieán vaø môû loøng ra vôùi söï thaät. Thaät vaäy, trong khi khoâng hieám soá löôïng caùc nhaø thô Coâng giaùo vó ñaïi keát hôïp tính höõu duïng vôùi giaûi trí, thì ôû Dante, ñieàu heát söùc ñaëc bieät laø, trong khi cuoán huùt ñoäc giaû bôûi nhöõng hình aûnh thieân hình vaïn traïng, vôùi maøu saéc cöïc kyø soáng ñoäng, vôùi nhöõng bieåu ñaït vaø tö töôûng vó ñaïi, oâng loâi cuoán hoï ñeán yeâu meán ñöùc khoân ngoan Kitoâ giaùo; khoâng ai laø khoâng bieát raèng oâng coâng khai tuyeân boá saùng taùc thi phaåm ñeå chuaån bò cho moïi ngöôøi nguoàn sinh döôõng thieâng lieâng. Thöïc vaäy, chuùng toâi bieát raèng moät soá ngöôøi, thaäm chí gaàn ñaây, duø xa rôøi Chuùa Gieâsu Kitoâ, nhöng khoâng choái boû Ngaøi, khi nghieân cöùu Thaàn Khuùc vôùi loøng say meâ, nhôø aân suûng thieâng lieâng, hoï ñi töø ngöôõng moä chaân lyù ñöùc tin Coâng giaùo ñeán loøng nhieät thaønh phoù thaùc trong voøng tay cuûa Giaùo hoäi.

22. Nhöõng gì chuùng toâi vöøa trình baøy cho thaáy thaät phuø hôïp ñeå thu huùt söï chuù yù cuûa toaøn theá giôùi Coâng giaùo trong dòp kyû nieäm baùch chu nieân naøy. Moãi ngöôøi haõy nuoâi loøng nhieät thaønh ñeå baûo toàn ñöùc tin maø hôn bao giôø heát Dante Alighieri ñaõ toaû saùng nhö moät ngöôøi phoø vaên hoùa vaø ngheä thuaät. Thöïc vaäy, ôû oâng khoâng chæ ñaùng ngöôõng moä bôûi ñænh cao thieân taøi kheùo leùo, nhöng coøn bôûi söï roäng lôùn cuûa chuû ñeà maø toân giaùo thaàn thaùnh ñaõ trao taëng cho hoàn thô oâng. OÂng ñaõ ñöôïc ban cho moät taøi naêng tuyeät vôøi nhö vaäy, laïi ñöôïc tinh luyeän trong quaù trình nghieân cöùu laâu daøi caùc kieät taùc kinh ñieån coå ñaïi. OÂng ñaõ thu huùt nhaïy beùn hôn, nhö ñaõ noùi, töø caùc taùc phaåm cuûa caùc baäc Tieán só vaø caùc Giaùo phuï, chaép caùnh cho tö töôûng cuûa oâng vöôn cao vaø vöôn xa tôùi nhöõng chaân trôøi roäng lôùn hôn nhöõng giôùi haïn cuûa töï nhieân. Vì vaäy, maëc duø caùch xa chuùng ta nhieàu theá kyû, hoàn thô oâng vaãn coøn töôi môùi nhö laø thi só trong thôøi ñaïi chuùng ta; vaø chaéc chaén laø hieän ñaïi hôn nhieàu so vôùi caùc thi só gaàn ñaây, nhöõng ngöôøi ñaøo bôùi laïi theá giôùi coå ñaïi voán ñaõ bò Chuùa Kitoâ loaïi boû khi Ngaøi khaûi hoaøn treân Thaäp giaù. Dante Alighieri hít baàu khí suøng ñaïo maø chính chuùng ta cuõng hít thôû; ñöùc tin cuûa oâng cuõng coù nhöõng taâm tình nhö vaäy, vaø vôùi cuøng moät taám maøn che ñöôïc veùn môû "söï thaät töø trôøi ñaõ ñeán vôùi chuùng ta vaø laøm cho chuùng ta thaêng hoa".

23. Ñaây laø vinh quang vó ñaïi cuûa oâng: ñöôïc laøm moät Thi só Coâng giaùo vaø ñaõ taáu leân vôùi haàu heát moïi cung gioïng thaàn thaùnh nhöõng lyù töôûng Kitoâ giaùo, nhöõng ñieàu maø oâng ñaõ say meâ chieâm ngöôõng trong taát caû veû ñeïp vaø söï huy hoaøng, thaáu hieåu vaø ñaõ soáng. Do ñoù, nhöõng ai daùm phuû nhaän coâng lao naøy cuûa Dante vaø giaûn löôïc taát caû baûn chaát toân giaùo cuûa Thaàn Khuùc xuoáng moät thöù yù thöùc heä mô hoà khoâng coù cô sôû chaân lyù, thì chaéc chaén hoï khoâng nhaän ra ñöôïc ôû trong Thi Haøo ñaâu laø neùt ñaëc tröng vaø neàn taûng cuûa taát caû caùc giaù trò khaùc cuûa oâng.

Hoïc hoûi Dante laø phöông caùch ñi tôùi tính töï nhieân cuûa giaùo duïc hieän thôøi

24. Vì vaäy, neáu Dante maéc nôï ñöùc tin Coâng giaùo quaù nhieàu veà danh tieáng vaø söï vó ñaïi cuûa mình, thì chæ caàn ví duï naøy, ñuû laøm cho nhöõng ngöôøi khaùc im laëng. Ñieàu ñoù cho thaáy thaät sai laàm khi ngöôøi ta cho raèng taâm trí thaàn phuïc Thieân Chuùa thì ñoâi caùnh cuûa thieân taøi bò kìm keïp; trong khi thöïc ra chính Ngaøi thuùc ñaåy vaø naâng noù leân. Ñieàu ñoù cho thaáy nhöõng ai muoán loaïi tröø moïi yù töôûng toân giaùo ra khoûi heä thoáng giaùo duïc seõ gaây ra taùc haïi khoân löôøng cho söï tieán boä cuûa vaên hoùa vaø vaên minh.

25. Thaät vaäy, heä thoáng giaùo duïc chính thöùc ngaøy nay thaät ñaùng traùch khi giaùo duïc cho thanh thieáu nieân hieáu hoïc nhö theå Thieân Chuùa khoâng toàn taïi vaø khoâng coù moät chuùt aùm chæ naøo ñeán sieâu nhieân. Maëc duø ôû ñaâu ñoù "Thaàn Khuùc" khoâng bò ñaåy ra khoûi caùc tröôøng coâng laäp vaø thaäm chí laø ñöôïc tính trong soá nhöõng saùch caàn ñoïc theâm. Tuy nhieân, noù thöôøng khoâng daãn ñöa giôùi treû ñeán vôùi nguoàn dinh döôõng quan troïng, chæ bôûi vì nguyeân taéc "tröôøng theá tuïc". Ñieàu ñoù laø do thieáu soùt cuûa caùc nhaø nghieân cöùu, maø hoï khoâng saün saøng höôùng tôùi chaân lyù cuûa ñöùc tin nhö caàn phaûi coù.

26. Nguyeän xin Thieân Chuùa ban cho dòp kæ nieäm baùch chu nieân naøy ñeå moïi nôi giaûng daïy vaên hoïc toân vinh Dante xöùng ñaùng laø moät minh sö veà giaùo lyù Kitoâ cho caùc sinh vieân, vì oâng ñaõ saùng taùc thi phaåm, khoâng coù muïc ñích naøo khaùc hôn laø "ñeå giaûi thoaùt con ngöôøi khoûi tình traïng khoán khoå", nghóa laø khoûi toäi loãi, vaø "daãn hoï ñeán traïng thaùi haïnh phuùc", nghóa laø, aân suûng thieâng lieâng.

27. Coøn anh chò em, nhöõng ngöôøi con yeâu quyù, anh chò em may maén ñöôïc trau doài vaên chöông vaø caùc ngheä thuaät veû ñeïp döôùi Huaán quyeàn cuûa Giaùo hoäi. Haõy yeâu meán vaø traân troïng Thi Haøo naøy, nhö anh chò em ñang laøm. Ñoù laø ngöôøi maø chuùng toâi khoâng ngaàn ngaïi khaúng ñònh laø danh ca vaø söù giaû huøng hoàn nhaát cuûa tö töôûng Kitoâ giaùo. Caøng coáng hieán heát mình cho Thi Haøo naøy vôùi loøng yeâu meán, thì aùnh saùng chaân lyù caøng soi saùng taâm hoàn mình, vaø anh chò em seõ caøng vöõng vaøng trung thaønh vaø taän tuïy vôùi Ñöùc tin thaùnh thieän.

28. Nhö daáu chæ nhöõng aân hueä trôøi cao vaø nhö moät baèng chöùng veà loøng hieàn phuï, vôùi taâm tình yeâu meán, xin göûi ñeán taát caû anh chò em, nhöõng ngöôøi con yeâu quyù, Pheùp laønh Toâng toaø.

Ban haønh taïi Roâma, taïi ñeàn thôø thaùnh Pheâroâ, ngaøy 30 thaùng 4 naêm 1921, trong naêm thöù baûy trieàu ñaïi Giaùo hoaøng cuûa chuùng toâi.

Bieån Ñöùc XV

 

Lm. Giuse Traàn Vaên Ñænh chuyeån ngöõ

Theo baûn tieáng YÙ: vatican.va

Caùc tieåu muïc theo baûn tieáng Phaùp: vatican.va

(WHÑ 28.12.2021)

- - - - - - - - - - - - -

[1] Vöông Quoác (De Monarchia), III, 4.

[2] Vöông Quoác (De Monarchia), III, 3, 16.

[3] Böõa Tieäc (Convivio), II, 9.

[4] Vöông Quoác (De Monarchia), III, 3.

[5] Thö (Epist), VIII.

[6] Vöông Quoác, III, 16.

[7] Thaùnh Leon Caû, Sermon 29 (Ballerini-Migne : 42), 4 de Quadr. 1 : PL 54, 275 et SC 49, 43.

[8] Vöông Quoác, III, 3.

 


Back to Vietnamese Missionaries in Asia Home Page