Cöûa Thaùnh: Nguoàn Goác, Lòch Söû, YÙ Nghóa
vaø Vieäc Môû Cöûa Thaùnh
Cöûa Thaùnh: Nguoàn Goác, Lòch Söû, YÙ Nghóa vaø Vieäc Môû Cöûa Thaùnh.
Lm. Pheâroâ Nguyeãn Thanh Tuøng
(WHÑ 24-12-2024) - Baøi naøy traû lôøi cho caùc caâu hoûi: Cöûa Thaùnh theá naøo? Ñaâu laø yù nghóa cuûa Cöûa Thaùnh ñích thöïc trong ñôøi soáng Kitoâ giaùo? Lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa Cöûa Thaùnh nhö theá naøo trong doøng lòch söû caùc Naêm Thaùnh? Vaø ñaâu laø yù nghóa, giaù trò thaàn hoïc cuûa Cöûa Thaùnh, ñaëc bieät vôùi Cöûa Thaùnh quan troïng baäc nhaát cho söï kieän khai môû Naêm Thaùnh laø Cöûa Thaùnh taïi Ñeàn thôø Thaùnh Pheâroâ?
Lòch Söû Caùc Naêm Thaùnh Trong Doøng Lòch Söû Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Roâma
Cöûa Thaùnh: Nguoàn goác lòch söû, yù nghóa vaø vieäc môû Cöûa Thaùnh
Daãn nhaäp
Toái ngaøy 24/12/2024, vaøo luùc 19h00 giôø Roâma, Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ seõ cöû haønh nghi thöùc môû Cöûa Thaùnh taïi Vöông cung thaùnh ñöôøng Thaùnh Pheâroâ, qua ñoù, ngaøi chính thöùc khai môû Naêm Thaùnh thöôøng leä naêm 2025, theo chu kyø 25 naêm/Naêm Thaùnh. Ngoaøi Vöông cung thaùnh ñöôøng thaùnh Pheâroâ, ba Vöông thaùnh ñöôøng: Thaùnh Gioan Lateranoâ, Thaùnh Phaoloâ ngoaïi thaønh vaø Ñöùc Baø Caû, cuõng seõ dieãn ra nghi thöùc môû Cöûa Thaùnh trong nhöõng ngaøy tieáp theo. Ñaøng khaùc, theo Toâng saéc "Spes non confundit" - "Nieàm hy voïng khoâng laøm thaát voïng", ñöôïc Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ban haønh vaøo ngaøy ngaøy 09/5/2024 quy ñònh:
"Döïa treân truyeàn thoáng laâu ñôøi naøy vaø xaùc tín raèng Naêm Thaùnh naøy seõ laø moät traûi nghieäm saâu saéc veà aân suûng vaø hy voïng cho toaøn theå Giaùo hoäi, toâi quyeát ñònh khai maïc Naêm Thaùnh thöôøng leä baèng vieäc môû Cöûa Thaùnh cuûa Vöông cung thaùnh ñöôøng Thaùnh Pheâroâ ôû Vatican vaøo ngaøy 24 thaùng 12 naêm 2024. Chuùa nhaät tieáp theo, ngaøy 29 thaùng 12 naêm 2024, toâi seõ môû Cöûa Thaùnh Nhaø thôø chính toaø Thaùnh Gioan Lateâranoâ cuûa toâi; Nhaø thôø naøy seõ kyû nieäm 1700 naêm cung hieán vaøo ngaøy 9 thaùng 11 cuøng naêm. Sau ñoù, vaøo ngaøy 1 thaùng 1 naêm 2025, Leã troïng kính Ñöùc Maria Meï Thieân Chuùa, toâi seõ môû Cöûa Thaùnh Vöông cung thaùnh ñöôøng Ñöùc Baø Caû. Cuoái cuøng, vaøo Chuùa nhaät 5 thaùng 1, toâi seõ môû Cöûa Thaùnh taïi Vöông cung Thaùnh ñöôøng Thaùnh Phaoloâ Ngoaïi Thaønh. Ba Cöûa Thaùnh cuoái cuøng naøy seõ ñöôïc ñoùng laïi muoän nhaát laø vaøo Chuùa nhaät 28 thaùng 12 cuøng naêm.
Ngoaøi ra, toâi quyeát ñònh raèng vaøo Chuùa nhaät 29 thaùng 12 naêm 2024, taïi taát caû caùc Nhaø thôø chính toøa vaø Nhaø thôø ñoàng chính toaø, caùc giaùm muïc giaùo phaän seõ cöû haønh Thaùnh leã long troïng khai maïc Naêm Thaùnh, theo Nghi thöùc seõ ñöôïc soaïn cho dòp naøy."[1]
Vaäy Cöûa Thaùnh theá naøo? Ñaâu laø yù nghóa cuûa Cöûa Thaùnh ñích thöïc trong ñôøi soáng Kitoâ giaùo? Lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa Cöûa Thaùnh nhö theá naøo trong doøng lòch söû caùc Naêm Thaùnh? Vaø ñaâu laø yù nghóa, giaù trò thaàn hoïc cuûa Cöûa Thaùnh, ñaëc bieät vôùi Cöûa Thaùnh quan troïng baäc nhaát cho söï kieän khai môû Naêm Thaùnh laø Cöûa Thaùnh taïi Ñeàn thôø Thaùnh Pheâroâ.
1. Lòch söû vaø nguoàn goác cuûa Cöûa Thaùnh
Theo truyeàn thoáng caùc Naêm Thaùnh trong doøng lòch söû Hoäi Thaùnh Coâng Giaùo, Cöûa Thaùnh töøng böôùc ñöôïc hình thaønh vaø tieán trieån cho ñeán hieän nay, caùch ñaëc bieät, quan troïng baäc nhaát trong taát caû caùc Cöûa Thaùnh taïi caùc ñeàn thôø hay nhaø thôø trong toaøn Giaùo Hoäi Coâng Giaùo - Boä Cöûa Thaùnh naøy coøn mang yù nghóa thaàn hoïc raát saâu xa, ñoù laø Cöûa Thaùnh taïi Ñeàn thôø Thaùnh Pheâroâ. Cöûa Thaùnh cuûa Ñeàn thôø naøy chöùa ñöïng yù nghóa raát phong phuù, saâu xa vaø huyeàn nhieäm veà tình yeâu cöùu ñoä cuûa Thieân Chuùa daønh cho nhaân loaïi.
Töø thôøi Ñöùc Thaùnh Cha Martinoâ V, sau khi keát thuùc Ñaïi ly giaùo Taây Phöông, vaøo Naêm Thaùnh 1423, ngaøi ñaõ môû Cöûa Thaùnh laàn ñaàu tieân taïi Ñeàn thôø Thaùnh Gioan Lateranoâ, vôùi Naêm Thaùnh theo chu kyø 33 naêm (1390-1423). Nhöng sau ñoù, ôû thôøi Ñöùc Alexandre VI, Cöûa Thaùnh taïi Ñeàn thôø Thaùnh Pheâroâ troåi vöôït leân cho ñeán ngaøy nay.
Maëc duø, töø thôøi Ñöùc Thaùnh Cha Greâgoârioâ XI, vò Giaùo hoaøng cuoái cuøng vaø laø Giaùo hoaøng thöù 7 (1370-1378) cuûa thôøi "Löu ñaøy Avignon", Ñöùc Greâgoârioâ XI ñaõ quyeát ñònh choïn Ñeàn thôø Ñöùc Baø Caû ñeå cho vieäc Haønh höông Naêm Thaùnh, vì vai troø ñaëc bieät cuûa Ñöùc Maria trong coâng trình cöùu ñoä nhaân loaïi qua vieäc Meï coäng taùc vôùi Ngoâi Hai Thieân Chuùa nhaäp theå laøm ngöôøi trong coâng trình cöùu ñoä nhaân loaïi. Nhöng ñeán sau thôøi "Löu ñaøy Avignon"[2] vaø sau thôøi Ñaïi ly giaùo Taây phöông,[3] ñeán thôøi Ñöùc Alexandre VI, laàn ñaàu tieân, Ñöùc Thaùnh Cha môû Cöûa Thaùnh taïi Ñeàn Thôø Thaùnh Pheâroâ, vaøo toái 24/12/1499, cho dòp naêm Thaùnh 1500, luùc naøy, Ñöùc Alexandre VI chính thöùc choïn Ñeàn thôø Ñöùc Baø Caû cho vieäc haønh höông Naêm Thaùnh.
2. Vieäc môû vaø ñoùng Cöûa Thaùnh
ÔÛ nhöõng laàn môû Cöûa Thaùnh ñaàu tieân trong doøng Lòch söû caùc Naêm Thaùnh, vôùi Ñöùc Martinoâ V taïi Ñeàn thôø Lateranoâ (1423) vaø vôùi Ñöùc Alexandre VI (1500), cuõng nhö caùc trieàu Giaùo hoaøng tieáp theo - vaøo luùc ban ñaàu - Cöûa Thaùnh chæ laø moät böùc töôøng. Khi môû Cöûa Thaùnh, "Böùc töôøng Cöûa Thaùnh" aáy ñöôïc ñuïc ra, roài khi keát thuùc Naêm Thaùnh, böùc töôøng ñöôïc xaây bít laïi.
Daàn daàn, chieác buùa vaø caùi bay thôï hoà laø hai duïng cuï ñöôïc söû duïng cho vieäc ñoùng vaø môû Cöûa Thaùnh, vôùi vieäc Ñöùc Thaùnh Cha goõ buùa 3 laàn vaøo "böùc töôøng Cöûa Thaùnh". Vaø khi ñoùng Cöûa Thaùnh, Ñöùc Thaùnh Cha duøng caùi bay ñeå muùc hoà cho vieäc xaây laïi Cöûa Thaùnh.
Vieäc môû Cöûa Thaùnh tröôùc thôøi Ñöùc Thaùnh Giaùo Hoaøng Phaoloâ VI, vaø theo nghi thöùc phuïng vuï ñöôïc soaïn thaûo, Ñöùc Thaùnh Cha duøng chieác buùa goõ nheï vaøo daáu Thaùnh Giaù ñöôïc thieát keát treân böùc töôøng Cöûa Thaùnh vôùi yù nghóa bieåu tröng cho caâu Kinh Thaùnh: "Naøy ñaây Ta ñöùng tröôùc cöûa vaø goõ. Ai nghe tieáng Ta vaø môû cöûa, thì Ta seõ vaøo nhaø ngöôøi aáy, seõ duøng böõa vôùi ngöôøi aáy, vaø ngöôøi aáy seõ duøng böõa vôùi Ta".[4] ÔÛ ñaây, vieäc goõ buùa 3 laàn naøy chæ mang yù nghóa bieåu tröng theo Thaùnh Kinh, chöù khoâng ñoàng nghóa Ñöùc Thaùnh Cha duøng chieác buùa quyù giaù ñeå phaù ñoå böùc töôøng, vì trong nghi thöùc "Nhaän dieän" tröôùc ñoù, Cöûa Thaùnh ñaõ ñöôïc ñuïc saün ra. Khi cöû haønh nghi thöùc môû Cöûa Thaùnh, Ñöùc Thaùnh cha goõ buùa 3 laàn vaøo daáu Thaùnh Giaù vôùi caùc lôøi ñoïc theo nghi thöùc phuïng vuï môû Cöûa Thaùnh ñaõ ñöôïc soaïn thaûo töø thôøi Ñöùc Martinoâ V, thôøi Ñöùc Alexandre VI vaø nghi thöùc naøy ñöôïc caäp nhaät, ñieàu chænh theo doøng lòch söû môû cöûa caùc Naêm Thaùnh cho ñeán hieän nay.
Sau nghi thöùc goõ buùa vôùi yù nghóa bieåu tröng naøy, caùc nhaân vieân vaø thôï neà laäp töùc haï böùc töôøng treân moät chieác xe ñaåy vaø di chuyeån ra khoûi nôi cöû haønh, ngöôøi ta duøng Nöôùc Thaùnh ñeå lau röõa buïi baëm, doïn deïp voâi vöõa coøn rôi rôùt laïi nôi ngöôõng Cöûa Thaùnh vöøa ñöôïc khai thoâng.
Hoaëc nhö hieân nay, khi Cöûa Thaùnh ñöôïc xaây bít maët trong vaø 2 caùnh cuûa Cöûa Thaùnh ñöôïc môû vaøo phía trong, thì böùc töôøng naøy ñaõ ñöôïc khai thoâng tröôùc nghi thöùc môû Cöûa Thaùnh, ñeå roài nhö hieän nay, Ñöùc Thaùnh Cha khoâng coøn duøng buùa goõ nheï vaøo daáu Thaùnh Giaù vôùi caùc lôøi ñoïc theo nghi thöùc, thay vaøo ñoù, ngaøi duøng hai tay, ñaåy vaøo boä Cöûa Thaùnh, vaø nhaân vieân ñöùng beân trong giuùp keùo môû hai caùnh cöûa baèng ñoàng raát naëng. Luùc naøy Ñöùc Thaùnh Cha vaãn ñöùng ôû ngöôõng Cöûa Thaùnh, ngaøi quyø goái caàu nguyeän taïi ngöôõng Cöûa Thaùnh, hoân kính khung Cöûa Thaùnh vaø nghi thöùc tieáp dieãn.
Cuoái cuøng, Ñöùc Thaùnh Cha laø ngöôøi ñaàu tieân böôùc qua Cöûa Thaùnh. Ñeøn beân trong Vöông cung thaùnh ñöôøng ñöôïc môû saùng röïc rôõ, dieãn taû vieäc khi ngang qua Cöûa Thaùnh laø chính Ñöùc Gieâsu Kitoâ, con ngöôøi ñöôïc trong aùnh saùng huy hoaøng cuûa Thieân Chuùa, ñöôïc soáng trong söï soáng, trong nieàm haân hoan vaø theo truyeàn thoáng laâu ñôøi, Kinh Te Deum vaø baøi thaùnh ca noåi tieáng do Ñöùc Alexandre VI saùng taùc vaøo Naêm Thaùnh 1500 ñöôïc caát vang leân. Vôùi nhöõng hình aûnh veà söï kieän môû Cöûa Thaùnh trong Naêm Thaùnh ngoaïi thöôøng 1983, Cöûa Thaùnh vaãn coøn ñöôïc xaây bít maët tröôùc vôùi böùc töôøng khi Ñöùc Thaùnh Phaoloâ VI ñoùng Cöûa Thaùnh vaøo cuoái Naêm Thaùnh 1975.
Ñoaøn röôùc döøng laïi tröôùc böùc töôïng Pietaø noåi tieáng cuûa danh hoïa MichelAngelo, ñöôïc ñaët ôû phía cuoái Ñeàn thôø, Ñöùc Thaùnh Cha vaø ñoaøn röôùc caàu nguyeän, suy nieäm veà maàu nhieäm Cöùu Chuoäc qua söï cheát vaø phuïc sinh cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ. Sau ñoù, ñoaøn röôùc tieán leân cung thaùnh cuûa Ñeàn thôø Thaùnh Pheâroâ vaø Thaùnh leã ñeâm Giaùng Sinh ñöôïc cöû haønh troïng theå.
Tieáp tuïc doøng lòch söû caùc Naêm Thaùnh, daàn daàn Cöûa Thaùnh vôùi hai caùnh ñoùng môû thay theá cho Cöûa Thaùnh baèng töôøng beâ toâng. Vôùi Cöûa Thaùnh taïi Ñeàn thôø Thaùnh Pheâroâ tröôùc thôøi Ñöùc Phaoloâ VI, Cöûa Thaùnh coøn laø boä cöûa cuû. Nhöng sau Naêm Thaùnh 1950, Ñöùc Thaùnh Cha Pioâ XII ñaõ laøm pheùp boä Cöûa Thaùnh cho Ñeàn thôø Thaùnh Pheâroâ nhö hieän nay.
Vôùi caùc Naêm Thaùnh tröôùc thôøi Ñöùc Thaùnh Giaùo hoaøng Gioan-Phaoloâ II, khi keát thuùc Naêm Thaùnh, Cöûa Thaùnh ñöôïc xaây bít laïi bôûi moät böùc töôøng ôû maët tröôùc. Vôùi Ñöùc Thaùnh Gioan-Phaoloâ II, thay vì vôùi böùc töôøng xaây ôû maët tröôùc che bít Cöûa Thaùnh, ngaøi quyeát ñònh cho xaây böùc töôøng ôû maët sau vaø luoân luoân trong böùc töôøng che Cöûa Thaùnh aáy, cho duø ôû maët tröôùc hay maët sau, duø tröôùc hay sau thôøi Ñöùc Gioan-Phaoloâ II, caùc Ñöùc Thaùnh Cha luoân cho ñaët vaøo böùc töôøng naøy moät chieác thuøng baèng theùp khoâng ræ seùt, trong ñoù chöùa 4 vieân gaïch coù khi baèng vaøng roøng nhö thôøi Ñöùc Alexandre VI, nhöng hieän nay vôùi nhöõng vieân gaïch maï vaøng vaø baïc, moät taám da treân ñoù, ghi laïi nhöõng chi tieát veà ngaøy giôø môû vaø ñoùng Cöûa Thaùnh, teân cuûa vò Giaùo hoaøng môû vaø ñoùng Cöûa Thaùnh. Trong chieác thuøng naøy cuõng coù nhöõng huy hieäu nhö nhöõng ñoàng tieàn in hình vaø huy hieäu cuûa trieàu ñaïi Giaùo hoaøng lieân quan ñeán söï kieän môû vaø ñoùng Cöûa Thaùnh. Caû boä chìa khoùa cuûa Cöûa Thaùnh baèng ñoàng nhö hieän nay cuõng ñöôïc caát trong chieác thuøng, ñöôïc ñoùng nieâm phong cho ñeán khi Naêm Thaùnh môùi laàn sau, tröôùc heát vôùi nghi thöùc "Nhaän dieän Cöûa Thaùnh", khi aáy chieác thuøng naøy môùi ñöôïc laáy ra vaø nhöõng vaät duïng trong ñoù ñöôïc trình leân cho Ñöùc Thaùnh Cha nhö nhöõng nghi thöùc chuaån bò cho vieäc môû Cöûa khai maïc Naêm Thaùnh. Cuõng töø Naêm Thaùnh 2000, Ñöùc thaùnh Giaùo hoaøng Gioan-Phaoloâ II vaø Ñöùc Phanxicoâ ñeán hieän nay, ñaõ khoâng coøn duøng buùa ñeå goõ vaøo Cöûa thaùnh 3 laàn khi môû Cöûa Thaùnh ñeå khai maïc Naêm Thaùnh, nhöng ngaøi duøng hai tay ñaåy, môû Cöûa Thaùnh vaø beân trong coù nhaân vieân giuùp keùo ñeå môû hoaëc ñoùng hai Cöûa Thaùnh baèng ñoàng raát naëng.
3. Chieâm ngaém vaø khaùm phaù yù nghóa saâu xa cuûa Cöûa Thaùnh Ñeàn thôø Thaùnh Pheâroâ
Chuùng ta cuøng chieâm ngaém vaø khaùm phaù yù nghóa thaàn hoïc saâu xa cuûa boä Cöûa Thaùnh taïi Ñeàn thôø Thaùnh Pheâroâ hieän nay. Ñaây laø taùc phaåm cuûa moät ngheä nhaân ngöôøi Thuïy syõ cheá taùc ñeå daâng taëng cho Toøa Thaùnh.
Nhìn qua toång theå Cöûa Thaùnh cuûa Vöông cung Thaùnh ñöôøng Thaùnh Pheâroâ, chuùng ta nhaän thaáy, Cöûa ñöôïc laøm vôùi hai caùnh, treân beà maët moãi caùnh Cöûa naøy, coù 8 böùc phuø ñieâu. Toaøn boä Cöûa Thaùnh coù 16 phuø ñieâu baèng ñoàng. Caùc phuø ñieâu naøy dieãn taû xuyeân suoát doøng Lòch söû Cöùu ñoä vaø laøm noåi baät söï lôùn lao, voâ ngaàn veà "Loøng thöông xoùt cuûa Thieân Chuùa" ñoái vôùi nhaân loaïi. Tröôùc heát, vôùi hai böùc phuø ñieâu treân cuøng cuûa caùnh Cöûa beân traùi, chuùng ta thaáy: böùc phuø ñieâu thöù nhaát vôùi hình thieân thaàn vung thanh göôm quyeàn löïc, vaø phuø ñieâu thöù hai laø caûnh oâng baø nguyeân toå Adam - Evaø bò ñuoåi ra khoûi vöôøn ñòa ñaøng sau khi phaïm toäi vì nghe lôøi ma quyû caùm doã, baát tuaân phuïc, traùi leänh Thieân Chuùa, hoï ñaõ "aên traùi caây bieát laønh bieát döõ" maø Thieân Chuùa caám khoâng ñöôïc pheùp aên. Ñoù laø yù nghóa cuûa doøng chöõ La tinh treân böùc phuø ñieâu thöù hai.
Tieáp ñeán, vôùi 2 phuø ñieâu ñaàu tieân beân caùnh Cöûa phaûi, laø minh hoïa hình aûnh Ñöùc Maria ñang chìm ñaém trong caàu nguyeän vaø Söù thaàn Gabriel ñeán truyeàn tin cho Ñöùc Trinh Nöõ. Hình aûnh naøy gôïi cho chuùng ta nhôù laïi lôøi höùa cöùu ñoä cuûa Thieân Chuùa trong saùch Saùng theá, ngay sau khi con ngöôøi sa ngaõ, phaïm toäi.[5] Thieân Chuùa - qua Söù thaàn Grabriel - luoân toân troïng söï töï do cuûa con ngöôøi, Ngaøi hoûi yù kieán cuûa Ñöùc Maria - vaø khaùc bieät hoaøn toaøn vôùi vieäc Adam - Evaø ñaõ baát tuaân phuïc huaán leänh cuûa Thieân Chuùa - Ñöùc Trinh Nöõ Maria ñaõ thoát leân: "Vaâng, toâi ñaây laø nöõ tyø cuûa Chuùa, xin Chuùa cöù laøm cho toâi nhö lôøi söù thaàn truyeàn".[6] Treân phuø ñieâu naøy, coøn coù doøng chöõ: "Quod Heva tristis abstulit, Tu reddis almo germine", taïm dòch: "Söï ñau khoå maø Evaø ñaõ gaây ra, nay ñöôïc phuïc hoài nhôø Ñöùc Maria, qua Ngöôøi Con maø Meï cöu mang".
Tieáp xuoáng haøng thöù hai töø traùi qua phaûi, böùc phuø ñieâu thöù nhaát ghi laïi khung caûnh Chuùa Gieâsu chòu pheùp röûa taïi soâng Gioñan vôùi Thaùnh Gioan Taåy Giaû Treân phuø ñieâu naøy coù haøng chöõ: "Tu venis ad me?" - "Ngaøi ñeán ñeå nhaän pheùp röûa cuûa toâi ö?".[7] Böùc phuø ñieâu thöù hai dieãn taû khung caûnh ngöôøi muïc töû nhaân laønh ñi tìm con chieân laïc, vôùi haøng chöõ: "Salvare quod perierat" - "Ñeå cöùu nhöõng gì hö maát".[8]
Tieáp ñeán, vôùi böùc phuø ñieâu soá 7 trình baøy khung caûnh cuûa duï ngoân Ngöôøi con ñi hoang trôû veà, vôùi haøng chöõ Latinh: "Pater, peccavi in coelum et coram te" - "Thöa cha, con thaät ñaéc toäi vôùi Trôøi vaø vôùi cha",[9] vaø böùc phuø ñieâu soá 8, dieãn taû khung caûnh Chuùa Gieâsu chöõa laønh cho ngöôøi baïi lieät vôùi caâu La ngöõ: "Tolle grabatum tum et ambula" - "Toäi loãi con ñaõ ñöôïc tha Haõy ñöùng daäy vaùc choõng maø veà".[10]
Khi chieâm ngaêm 4 böùc phuø ñieâu ôû haøng thöù hai treân Cöûa Thaùnh, chuùng ta nhaän ra moät khung caûnh thaät ñeïp ñöôïc Phuùc AÂm phaùc hoïa veà Chaân dung cuûa Thieân Chuùa qua Ñöùc Gieâsu, moät Thieân Chuùa giaøu loøng thöông xoùt vaø thöù tha.
Vaø tieáp theo vôùi 8 phuø ñieâu coøn laïi ôû haøng thöù ba vaø thöù tö, tieáp tuïc quaûng dieãn cho chuùng ta veà loøng thöông xoùt cuûa Thieân Chuùa. Nôi phuø ñieâu soá 9, ñoù laø hình aûnh ngöôøi ñaøn baø toäi loãi quyø goái röûa chaân Chuùa Gieâsu, taïi nhaø oâng Simon, khi ngöôøi Phariseâu naøy môøi Chuùa Gieâsu ñeán duøng böõa taïi nhaø oâng, treân phuø ñieâu naøy coù haøng chöõ Latinh: "Remittuntur ei peccata multa" - "Toäi cuûa chò raát nhieàu, nhöng ñaõ ñöôïc tha, vì chò ñaõ yeâu meán nhieàu".[11] Vaø böùc phuø ñieâu soá 10 laø caûnh Pheâroâ chaát vaán Chuùa Gieâsu, phaûi tha thöù bao nhieâu laàn, vaø Chuùa Gieâsu traû lôøi: "Septuagies septies" - "Baûy möôi laàn baûy".[12]
Vôùi hai phuø ñieâu tieáp theo, phuø ñieâu soá 11, trình baøy khung caûnh Pheâroâ khoùc loùc aên naên sau khi oâng ñaõ choái Chuùa 3 laàn vaø "Chuùa quay laïi nhìn oâng", vôùi caâu Latinh: "Conversus Dominus respexit Petram".[13] Vaø phuø ñieâu soá 12 laø caûnh Chuùa Gieâsu chòu ñoùng ñinh treân Thaùnh giaù cuøng vôùi hai teân troäm, Ngöôøi noùi vôùi moät trong hai keû aáy: "Hoâm nay ngöôi cuõng seõ ôû treân Thieân Ñaøng vôùi Ta" - "Hodie mecum eris in paradise".[14]
Sau heát, boán böùc phuø ñieâu cuoái cuøng trình baøy khung caûnh Maàu Nhieäm Chuùa Phuïc sinh vaø söï kieän khai sinh Giaùo hoäi Böùc phuø ñieâu soá 13 laø caûnh Toâma nhìn xem nhöõng veát ñinh treân thaân theå Chuùa, vôùi haøng chöõ Latinh: "Beati qui crediderunt" - "Phuùc thay nhöõng keû tin".[15] Vaø phuø ñieâu soá 14 vôùi caûnh Chuùa Gieâsu phuïc sinh hieän ra vaø ban Thaùnh Thaàn cho caùc Toâng ñoà: "Accipite Spirituum Sanctum" - "Haõy nhaän laáy Chuùa Thaùnh Thaàn".[16]
Hai böùc phuø ñieâu cuoái cuøng, laø khung caûnh Chuùa Gieâsu hieän ra vôùi Saoloâ treân ñöôøng Damas, vôùi caâu Latinh: "Sum Jesus quem tu persequeris" - "Ta laø Gieâsu maø ngöôi ñang baét bôù".[17] Vaø phuø ñieâu soá 16 phaùc hoïa khung caûnh Ñöùc Thaùnh Cha goõ buùa 3 laàn vaøo böùc töôøng, trong nghi thöùc môû cöûa Naêm Thaùnh theo truyeàn thoáng Caâu Kinh thaùnh ñöôïc ghi: "Sto ad ostium et pulso" - "Naøy ñaây Ta ñöùng tröôùc cöûa vaø goõ".[18]
4. Cöûa Thaùnh laø gì, theá naøo? YÙ nghóa thaàn hoïc cuûa Cöûa Thaùnh
Nhö vaäy, chuùng ta vöøa khaûo saùt boä Cöûa Thaùnh taïi Vöông cung Thaùnh ñöôøng Thaùnh Pheâroâ, ôû Roâma. Vôùi caùc phuø ñieâu baèng ñoàng treân Cöûa Thaùnh naøy, chuùng ta ñöôïc ñöa daãn xuyeân suoát haønh trình cuûa doøng Lòch söû cöùu ñoä maø Thieân Chuùa thöïc hieän, taát caû quy höôùng veà Ñöùc Gieâsu Kitoâ, Ñaáng laø Thieân Chuùa thaät vaø laø ngöôøi thaät, Ngaøi laø Ñaáng Trung Gian Cöùu Ñoä duy nhaát, phoå quaùt giöõa Thieân Chuùa vaø nhaân loaïi. Qua boä Cöûa Thaùnh naøy, Hoäi thaùnh muoán quy höôùng chuùng ta veà Ñöùc Gieâsu Kitoâ, Ñaáng töï xöng Mình laø Cöûa daãn tôùi Ôn Cöùu Ñoä, Cöûa daãn ñöa ñeán Nguoàn söï soáng nôi Thieân Chuùa: "Toâi laø cöûa chuoàng chieân [...] Toâi laø cöûa. Ai qua toâi maø vaøo thì seõ ñöôïc cöùu".[19] Nhö vaäy, böôùc vaøo Naêm Thaùnh hay ngang qua Cöûa Thaùnh, laø böôùc theo Chuùa Gieâsu, Ñaáng laø Muïc Töû Nhaân Laønh vaø laø Cöûa chuoàng chieân. Böôùc vaøo Naêm Thaùnh vaø Cöûa Thaùnh, chính laø ngang qua Chuùa Gieâsu laø "Cöûa Thaùnh" ñích thöïc, chuùng ta "böôùc vaøo" vaø boû laïi sau löng theá giôùi cuûa traàn gian, cuûa toäi loãi, moät theá giôùi taïm thôøi, choùng qua, ñeå "tieán vaøo" theá giôùi thaàn linh, ñeå soáng trong söï soáng vónh cöûu, vôùi söï hieän höõu cuûa Thieân Chuùa, trong vaø nhôø Ñöùc Gieâsu Kitoâ, Ñaáng Cöùu Ñoä chuùng ta. Chính Chuùa Gieâsu ñaõ xaùc quyeát: "Khoâng ai ñeán ñöôïc vôùi Chuùa Cha maø khoâng qua Thaày".[20]
Ñaøng khaùc, böôùc qua Cöûa Naêm Thaùnh vaø soáng Naêm Thaùnh, laø dòp thuaän tieän, laø cô hoäi ñeå chuùng ta xaùc tín hôn nieàm tin vöõng chaéc vaø nieàm hy voïng cuûa chuùng ta vaøo Chuùa Gieâsu Kitoâ, Ñaáng laø Con Moät cuûa Chuùa Cha, laø Chuùa, vaø laø Ñaáng Cöùu Ñoä, chính Ngaøi böôùc qua con ñöôøng khoå giaù, chòu ñoùng ñinh, chòu cheát treân Thaùnh giaù nhöng Ngaøi ñaõ soáng laïi, ñeå ñem ôn cöùu ñoä vaø söï soáng ñích thöïc cho chuùng ta. Hieåu nhö theá, chuùng ta haân hoan böôùc vaøo Naêm Thaùnh vôùi nieàm tin, yeâu vaø "Hy voïng khoâng laøm thaát voïng". Moät khi ngang qua Cöûa Thaùnh laø chính Chuùa Gieâsu, vôùi taát caû nieàm vaø hy voïng cuûa "Nhöõng ngöôøi haønh höông treân ñöôøng hy voïng", chaéc chaén, chuùng ta seõ khoâng thaát voïng, caùch ñaëc bieät, vôùi Naêm Thaùnh 2025 naøy. Qua Toâng saéc "Spes Non Confundit", Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ vieát: "Treân haønh trình höôùng tôùi Naêm Thaùnh, chuùng ta haõy trôû laïi vôùi Kinh Thaùnh vaø laéng nghe nhöõng lôøi ñaõ ñöôïc noùi vôùi chuùng ta: "Chuùng ta laø nhöõng keû aån naùu beân Thieân Chuùa, chuùng ta ñöôïc maïnh meõ khuyeán khích naém giöõ nieàm hy voïng daønh cho chuùng ta. Chuùng ta coù nieàm hy voïng ñoù cuõng töïa nhö caùi neo chaéc chaén vaø beàn vöõng cuûa taâm hoàn, chìm saâu vaøo beân trong böùc maøn cung thaùnh. Ñoù laø nôi Ñöùc Gieâsu ñaõ vaøo nhö ngöôøi tieàn phong môû ñöôøng cho chuùng ta" (Dt 6,18-20). Ñoù laø moät lôøi môøi goïi maïnh meõ ñöøng bao giôø ñaùnh maát nieàm hy voïng ñaõ ñöôïc ban cho chuùng ta, vaø giöõ laáy noù baèng caùch tìm aån naùu nôi Thieân Chuùa.
Hình aûnh chieác moû neo gôïi leân söï oån ñònh vaø an toaøn maø chuùng ta coù ñöôïc giöõa doøng nöôùc xao ñoäng cuûa cuoäc ñôøi neáu chuùng ta nöông töïa vaøo Chuùa Gieâsu. Gioâng toá khoâng bao giôø thaéng ñöôïc vì chuùng ta neo chaët vaøo nieàm hy voïng aân suûng coù theå giuùp chuùng ta soáng trong Chuùa Kitoâ baèng caùch chieán thaéng toäi loãi, sôï haõi vaø caùi cheát. Nieàm hy voïng naøy, lôùn hôn nhieàu so vôùi vieäc thoûa maõn caùc nhu caàu haèng ngaøy vaø vieäc caûi thieän nhöõng ñieàu kieän soáng, ñöa chuùng ta vöôït qua thöû thaùch vaø thuùc ñaåy chuùng ta tieán böôùc, maét luoân doõi nhìn muïc tieâu cao caû maø chuùng ta ñöôïc keâu goïi höôùng ñeán laø Nöôùc Trôøi.
Vì theá, Naêm Thaùnh 2025 seõ laø moät Naêm Thaùnh mang neùt ñaëc tröng cuûa nieàm hy voïng khoâng bao giôø maát ñi, nieàm hy voïng nôi Thieân Chuùa".[21]
Tìm hieåu veà lòch söû Cöûa Thaùnh, cuûa vieäc môû - ñoùng Cöûa Thaùnh giaù trò, yù nghóa thaàn hoïc phong phuù cuûa Cöûa Thaùnh, chuùng ta theâm tin töôûng, caäy troâng vaø yeâu meán nhöõng giaù trò vaø hieäu quaû cuûa Naêm Thaùnh, moät phöông tieän maø trong söï quan phoøng, yeâu thöông, cöùu ñoä cuûa Thieân Chuùa qua Hoäi Thaùnh do Chuùa Gieâsu thieát laäp. Qua ñoù, chuùng ta haân hoan tieán böôùc trong haønh trình Naêm Thaùnh, haønh trình ñôøi soáng cuûa moät Giaùo hoäi coøn ñang löõ haønh tieán veà Nöôùc Thieân Chuùa nhö: "Nhöõng ngöôøi haønh höông cuûa Hy voïng".
Chuùng toâi seõ tieáp tuïc trình baøy caùc ñeà taøi veà Naêm Thaùnh trong nhöõng baøi tieáp theo.
- - - - - - - - - - - - - - -
[1] Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ, "Spes non confundit", soá 6.
[2] Thôøi "Löu ñaøy Avignon" vôùi 7 trieàu ñaïi Giaùo hoaøng, töø 1309-1378.
[3] Thôøi Ñaïi ly giaùo Taây phöông töø 1378 ñeán 1417.
[4] Nhoùm caùc Giôø Kinh Phuïng Vuï, Kinh Thaùnh Cöïu vaø Taân Öôùc, Khaûi Huyeàn 3, 20.
[5] X. Nhoùm caùc Giôø Kinh Phuïng Vuï, Kinh Thaùnh Cöïu vaø Taân Öôùc, Saùng Theá 3, 15.
[6] Nhoùm caùc Giôø Kinh Phuïng Vuï, Kinh Thaùnh Cöïu vaø Taân Öôùc, Tin Möøng Luca 1, 38.
[7] Nhoùm caùc Giôø Kinh Phuïng Vuï, Kinh Thaùnh Cöïu vaø Taân Öôùc, Tin möøng Mattheâu 3, 14.
[8] Ibidem, Tin möøng Mattheâu 18, 21.
[9] Ibidem, Tin möøng Luca 15, 21.
[10] Ibidem, Tin möøng Marcoâ 2, 9.
[11] Ibidem, Tin möøng Luca 7, 47.
[12] Ibidem, Tin möøng Mattheâu 18, 21.
[13] Ibidem, Tin möøng Luca 22, 61.
[14] Ibidem, Tin möøng Luca 23, 43.
[15] Ibidem, Tin möøng Gioan 20, 29.
[16] Ibidem, Tin möøng Gioan 20, 22.
[17] Ibidem, Coâng vuï Toâng ñoà 9, 5.
[18] Ibidem, Khaûi huyeàn 3, 20.
[19] Ibidem, Tin möøng Gioan 10, 7. 8-9.
[20] Ibidem, Tin möøng Gioan 14, 6.
[21] Spes Non Confundit, soá 25.