Ñaát nöôùc vaø Giaùo hoäi taïi Papua New Guinea
Ñaát nöôùc vaø Giaùo hoäi taïi Papua New Guinea.
G. Traàn Ñöùc Anh, O.P.
Port Moresby (RVA News 07-09-2024) - Papua New Guinea coù dieän tích gaàn 463,000 caây soá vuoâng, töùc lôùn hôn Vieät Nam khoaûng 40%, nhöng chæ coù hôn 8 trieäu 240 ngaøn daân cö, noùi hôn 700 thoå ngöõ khaùc nhau. Vì theá, Anh ngöõ laø tieáng noùi chính taïi ñaây, cuøng vôùi tieáng Pidgin. Tröôùc kia, laõnh thoå naøy laø thuoäc ñòa cuûa Hoøa Lan, Anh, Ñöùc, roài tôùi UÙc, cho ñeán khi ñöôïc ñoäc laäp vaøo naêm 1975 vaø thuoäc khoái Thònh vöôïng chung. Tuy ñoäc laäp, nhöng Papua New Guinea vaãn coøn laø nöôùc ngheøo nhaát ôû chaâu Ñaïi Döông vaø leä thuoäc nhieàu vaøo nöôùc UÙc veà maët taøi chính. Caùc coâng ty nöôùc ngoaøi kieåm soaùt tôùi 80% tö baûn ôû ñòa phöông. Noâng nghieäp taïi ñaây vaãn coøn ôû tình traïng sô khai vaø chæ coù 1% ñaát ñai ñöôïc canh taùc.
Tyû leä thaønh thò hoùa cuûa nöôùc naøy môùi ñöôïc 2.51%. Phaàn lôùn caùc nôi chính chæ coù theå tôùi baèng maùy bay vaø raát ít ngöôøi coù khaû naêng di chuyeån nhö vaäy, 80% daân chuùng soáng taïi nhöõng vuøng saâu vuøng xa. Trong tröôøng hôïp thieân tai, nhö vuï ñaát lôû môùi ñaây vì möa luõ ôû tænh Engal hoaëc naïn oâ nhieãm do vieäc khai thaùc khoaùng saûn, nhieàu ngöôøi daân coù nguy cô cheát ñoùi.
Thuû ñoâ Port Moresby laø moät thaønh phoá taân tieán nhaát nöôùc: ñöôøng roäng, caùc cao oác, trung taâm thöông maïi vaø nhieàu coâng trình xaây caát ñang tieán haønh. Ñoù laø thaønh thò duy nhaát côõ lôùn cuûa Papua New Guinea, moät truïc thu huùt raát nhieàu ngöôøi di daân noäi ñòa, nhaát laø nhöõng ngöôøi treû. 40% daân Papua New Guinea döôùi 15 tuoåi. Hoï ñeán thuû ñoâ tìm kieám ñieàu kieän soáng toát ñeïp vaø töï do hôn so vôùi caùc laøng maïc cuûa hoï. Nhöng nhieàu khi nhöõng hy voïng vaø mong ñôïi aáy khoâng ñöôïc ñaùp öùng, vì hoï khoâng ñöôïc huaán luyeän, ña soá coøn muø chöõ, hoaëc khoâng ñuû khaû naêng.
Trong nhöõng thaùng tröôùc ñaây, Ñöùc cha Daru-Kiunga, ôû tænh mieàn Taây Papua New Guinea, nôi caùc coâng ty khoaùng saûn ñaõ ñoå traàm tích (sedimenti) töø caùc cuoäc khai thaùc moû quaëng cuûa hoï xuoáng soâng Ok Tede, laøm ngaäp luït muøa maøng, ngöôøi daân ñoùi vaø khoâng coù nöôùc uoáng. Khuûng hoaûng khí haäu, hoaït ñoäng khai thaùc moû böøa baõi, naïn phaù röøng khoâng kieåm soaùt, haï taàng cô sôû laïc haäu cuøng vôùi naïn tham nhuõng lan traøn, khieán Papua New Guinea trôû thaønh quoác gia ngaøy caøng mong manh hôn vaø deã bò toån thöông.
Tröôùc ñoù, ngaøy 10 thaùng Hai naêm 2024, moät cuoäc noåi loaïn ñaõ buøng leân taïi thuû ñoâ Port Moresby. Lyù do cuoäc noåi loaïn laø vì chính phuû giaûm löông cuûa caùc nhaân vieân an ninh vaø thay ñoåi thueá maù. Cuoäc baïo ñoäng töø thuû ñoâ cuõng lan saùng caùc thaønh phoá khaùc, keát quaû laø coù 22 ngöôøi bò thieät maïng. Thuû töôùng James Marape tuyeân boá ñaët ñaát nöôùc ôû trong laø tình traïng khaån caáp trong 14 ngaøy.
Suy tö veà tình traïng baïo ñoäng ñoù, Ñöùc Hoàng y John Ribat, vò Hoàng y ñaàu tieân cuûa Papua New Guinea, noùi raèng "Ñieàu maø chuùng ta ñaõ xaây döïng vôùi caùc vò laõnh ñaïo ñaát nöôùc trong 49 naêm qua töø khi ñöôïc ñoäc laäp, nay ñaõ bò phaù huûy trong moät ngaøy".
Xaùo troän coøn tieáp tuïc trong thaùng Hai, laøm cho 26 ngöôøi bò thieät maïng trong moät cuoäc chaïm suùng giöõa caùc boä laïc ôû vuøng cao nguyeân cuûa Papua New Guinea, noùi coù nhieàu taøi nguyeân töï nhieân, keå caû vaøng. Nhöõng vuï ñoù cho thaáy nhöõng tranh chaáp boä toäc ñaõ coù töø laâu nay, gaây neân cheát choùc nhieàu nôi vôùi söï du nhaäp nhieàu voõ khí hieän ñaïi.
Giaùo hoäi Coâng giaùo taïi Papua New Guinea
Lòch söû truyeàn giaùo thöïc söï baét ñaàu taïi Papua New Guinea caùch ñaây hôn 200 naêm, vôùi caùc thöøa sai Tin laønh vaø Coâng giaùo. Ngaøy nay, 95% daân Papua New Guinea laø tín höõu Kitoâ, ña soá thuoäc caùc heä phaùi Tin laønh. Giaùo hoäi Coâng giaùo taïi nöôùc naøy coù 2 trieäu 522 ngaøn tín höõu, töùc laø gaàn 31% vaø thuoäc 19 giaùo phaän, do 27 giaùm muïc coi soùc, vôùi söï coäng taùc cuûa 600 linh muïc, trong ñoù quaù gaàn moät nöûa laø caùc linh muïc doøng. Coù hôn 4,000 ñaïi chuûng sinh vaø soá tu huynh laø 170 thaày vaø 800 nöõ tu. Hôn 3,100 giaùo lyù vieân. Hieän Giaùo hoäi ñaûm traùch 3,560 cô sôû giaùo duïc caùc caáp vaø hôn 800 trung taâm töø thieän vaø xaõ hoäi.
Cuoäc soáng cuûa Giaùo hoäi Papua New Guinea ñaëc bieät sinh ñoäng, nhôø söï coäng taùc ñaéc löïc vaø raát taän tuïy cuûa caùc giaùo lyù vieân vaø giaùo daân daán thaân phuïc vuï trong moïi laõnh vöïc truyeàn giaùo vaø muïc vuï. YÙ thöùc ñöôïc taàm quan troïng naøy, Hoäi ñoàng Giaùm muïc Papua New Guinea ñaõ cho thaønh laäp nhieàu trung taâm ñaøo taïo giaùo lyù vieân vaø giaùo daân daán thaân ñoù ñaây treân toaøn nöôùc.
Vaán ñeà hoäi nhaäp vaên hoùa taïi Papua New Guinea cuõng laø moät ñeà taøi khoù khaên. Caùc linh muïc nhieàu khi gaëp nhöõng tröôøng hôïp caû nhöõng gia ñình lôùn coøn theo cheá ñoä ña theâ xin trôû laïi Coâng giaùo, vaø hoï tieáp tuïc soáng nhö vaäy maø khoâng caûm thaáy traùi ngöôïc vôùi luaân lyù Coâng giaùo.
Ñöùc Thaùnh cha Gioan Phaoloâ II ñaõ hai laàn ñeán thaêm Papua New Guinea: laàn ñaàu tieân, sau khi chuû söï leã beá maïc Ñaïi hoäi Thaùnh Theå quoác teá ôû Nam Haøn, hoài thaùng Möôøi naêm 1984. Tieáp ñoù, laø töø ngaøy 16 thaùng Gieâng naêm 1995, vôùi cao ñieåm laø leã phong chaân phöôùc cho giaùo lyù vieân Pheâroâ Torot töû ñaïo, naêm 1945 vì tieáp tuïc rao giaûng veà Chuùa Kitoâ, baát chaáp leänh caám cuûa nhaø caàm quyeàn Nhaät baáy giôø.
Thaùch ñoá ñoái vôùi Giaùo hoäi
Ñöùc Hoàng y John Ribat, Toång giaùm muïc thuû ñoâ Port Moresby, chuû chaên cuûa 233,000 tín höõu Coâng giaùo, thuoäc 22 giaùo xöù vaø moät giaùo hoï. Taïi ñaây, chæ coù 6 linh muïc giaùo phaän, nhöng coù tôùi 50 linh muïc doøng, vaø 126 nöõ tu. Ñöùc Hoàng y cho bieát: "Thaùch ñoá chính cuûa chuùng toâi laø huaán luyeän con ngöôøi, ñaëc bieät laø nhöõng ngöôøi treû. Ngaøy nay, chuùng toâi quaûn trò khoaûng 25% caùc tröôøng hoïc, nhaát laø ôû nhöõng vuøng xa, coäng taùc vôùi chính phuû, nhöng vaãn khoâng ñuû. Cuõng xaûy ra nhö vaäy trong laõnh vöïc y teá. Leõ ra nhaø nöôùc phaûi ñaûm baûo vieäc baûo trì tröôøng hoïc vaø traû löông cho cho caùc giaùo chöùc, caùc trung taâm y teá do Giaùo hoäi giuùp ñaûm traùch, nhöng trong thöïc teá vieäc baûo trì tröôøng thì khoâng coù, vaø ñoàng löông cho giaùo chöùc thì coù thöôøng ñeán chaäm."