Dieãn Töø Cuûa Ñöùc Phanxicoâ
Tröôùc Caùc Giaùm Muïc, Linh Muïc, Phoù Teá,
Ngöôøi Ñöôïc Thaùnh Hieán, Chuûng Sinh Vaø Giaùo Lyù Vieân
Dieãn Töø Cuûa Ñöùc Phanxicoâ Tröôùc Caùc Giaùm Muïc, Linh Muïc, Phoù Teá, Ngöôøi Ñöôïc Thaùnh Hieán, Chuûng Sinh Vaø Giaùo Lyù Vieân.
Vuõ Vaên An
Dili (VietCatholic News 10-09-2024) - Theo tin Toøa Thaùnh, Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ ñaõ tôùi Nhaø thôø chính toøa Ñöùc Meï Voâ Nhieãm Nguyeân Toäi ôû Dili, Timor Leste, ngaøy 10 thaùng 9 naêm 2024 ñeå gaëp gôõ caùc Giaùm Muïc, Linh Muïc, Phoù Teá, Ngöôøi Ñöôïc Thaùnh Hieán, Chuûng Sinh Vaø Giaùo Lyù Vieân. Taïi ñaây, ngaøi ñaõ ñoïc baøi dieãn vaên sau ñaây:
Anh em Giaùm muïc thaân meán,
Anh em linh muïc, phoù teá, ngöôøi ñöôïc thaùnh hieán vaø chuûng sinh thaân meán,
Anh em giaùo lyù vieân thaân meán, anh chò em thaân meán, chaøo anh chò em buoåi saùng!
Nhieàu ngöôøi treû nhaát - chuûng sinh, tu só treû - vaãn ôû beân ngoaøi. Vaø baây giôø, khi toâi nhìn thaáy giaùm muïc, toâi ñaõ noùi vôùi ngaøi raèng ngaøi phaûi môû roäng nhaø thôø chính toøa vì coù nhieàu ôn goïi nhö vaäy laø moät aân suûng!
Chuùng ta haõy caûm taï Chuùa vaø chuùng ta cuõng haõy caûm ôn nhöõng nhaø truyeàn giaùo ñaõ ñeán tröôùc chuùng ta. Khi chuùng ta nhìn thaáy ngöôøi ñaøn oâng naøy [Florentino de Jesuùs Martins, 89 tuoåi, ngöôøi maø Ñöùc Giaùo Hoaøng noùi raèng oâng "ñaõ caïnh tranh vôùi toâng ñoà Phaoloâ"], ngöôøi ñaõ laø moät giaùo lyù vieân suoát cuoäc ñôøi, chuùng ta coù theå hieåu ñöôïc aân suûng cuûa söù meänh ñöôïc giao phoù cho oâng. Chuùng ta haõy caûm taï Chuùa vì phöôùc laønh naøy cho Giaùo hoäi naøy.
Toâi raát vui khi ñöôïc ôû cuøng anh chò em trong chuyeán haønh trình naøy, khi toâi laø moät ngöôøi haønh höông ñeán vuøng ñaát phöông Ñoâng. Toâi caûm ôn Ñöùc Giaùm Muïc Norberto de Amaral vì nhöõng lôøi cuûa ngaøi, vaø vì ñaõ nhaéc nhôû toâi raèng Timor-Leste laø moät quoác gia "ôû rìa theá giôùi". Toâi cuõng ñeán töø taän cuøng theá giôùi, nhöng anh chò em ñeán nhieàu hôn toâi. Vaø toâi muoán noùi ñieàu ñoù - chính xaùc laø vì noù ôû rìa theá giôùi, noù ôû trung taâm cuûa Tin Möøng! Ñaây laø moät nghòch lyù maø chuùng ta phaûi hoïc: trong Tin Möøng, caùc vuøng ngoaïi vi laø trung taâm vaø moät Giaùo hoäi khoâng coù khaû naêng cho caùc vuøng ngoaïi vi vaø aån naùu ôû trung taâm laø moät Giaùo hoäi raát yeáu ñuoái. Thay vaøo ñoù, khi moät Giaùo hoäi nghó xa hôn, phaùi caùc nhaø truyeàn giaùo ñi, thì Giaùo hoäi seõ ñi vaøo nhöõng vuøng ngoaïi vi voán laø trung taâm, laø trung taâm cuûa Giaùo hoäi. Caûm ôn anh chò em ñaõ ôû vuøng ngoaïi vi, vì chuùng ta bieát roõ raèng trong traùi tim cuûa Chuùa Kitoâ, "vuøng ngoaïi vi hieän sinh" chính laø trung taâm. Thaät vaäy, Tin Möøng ñaày raãy nhöõng con ngöôøi, nhöõng nhaân vaät vaø nhöõng caâu chuyeän ôû beân leà, ôû ranh giôùi, nhöng ñöôïc Chuùa Gieâsu keâu goïi trôû thaønh nhöõng nhaân vaät chính cuûa nieàm hy voïng maø Ngöôøi ñaõ ñeán ñeå mang laïi cho chuùng ta.
Toâi vui möøng vôùi anh chò em vaø vì anh chò em, vì anh chò em laø moân ñeä cuûa Chuùa treân vuøng ñaát naøy. Nghó ñeán nhöõng noã löïc cuûa anh chò em vaø nhöõng thaùch thöùc maø anh chò em ñöôïc keâu goïi phaûi ñoái maët, toâi nhôù ñeán moät ñoaïn vaên raát gôïi caûm trong Tin Möøng cuûa Thaùnh Gioan, keå cho chuùng ta veà moät söï kieän dòu daøng vaø thaân maät ñaõ xaûy ra trong ngoâi nhaø cuûa nhöõng ngöôøi baïn cuûa Chuùa Gieâsu, Ladaroâ, Martha vaø Maria (x. Ga 12:1-11). Vaøo moät thôøi ñieåm naøo ñoù trong böõa toái, Maria "laáy moät caân daàu thôm nguyeân chaát ñaét tieàn, xöùc chaân Chuùa Gieâsu vaø lau baèng toùc mình. Ngoâi nhaø traøn ngaäp höông thôm cuûa nöôùc hoa" (caâu 3).
Maria xöùc daàu thôm döôùi chaân Chuùa Gieâsu, vaø caû ngoâi nhaø traøn ngaäp höông thôm ñoù. Toâi muoán cuøng anh chò em suy gaãm veà höông thôm naøy, höông thôm cuûa Chuùa Kitoâ, höông thôm cuûa Tin Möøng cuûa Ngöôøi. Ñaây laø moät moùn quaø maø anh chò em coù, moät moùn quaø ñöôïc ban taëng cho anh chò em moät caùch töï do, nhöng anh chò em phaûi gìn giöõ vaø taát caû chuùng ta cuøng nhau ñöôïc keâu goïi ñeå lan toûa. Giöõ gìn höông thôm, moùn quaø Tin Möøng maø Chuùa ñaõ ban cho vuøng ñaát Timor-Leste, vaø lan toûa höông thôm.
Tröôùc tieân, haõy gìn giöõ höông thôm. Chuùng ta luoân caàn quay trôû veà nguoàn goác, nguoàn goác cuûa moùn quaø maø chuùng ta ñaõ nhaän ñöôïc, veà vieäc chuùng ta laø Kitoâ höõu, linh muïc, tu só hay giaùo lyù vieân. Chuùng ta ñaõ nhaän ñöôïc chính söï soáng cuûa Thieân Chuùa qua Chuùa Con cuûa Ngöôøi laø Chuùa Gieâsu, Ñaáng ñaõ cheát vì chuùng ta vaø ban cho chuùng ta Chuùa Thaùnh Thaàn. Chuùng ta ñaõ ñöôïc xöùc daàu vui möøng, vaø thaùnh toâng ñoà Phaoloâ vieát, "chuùng ta laø höông thôm cuûa Chuùa Kitoâ daâng leân Thieân Chuùa" (2 Cr. 2:15).
Anh chò em thaân meán, anh chò em laø höông thôm cuûa Chuùa Kitoâ! AÅn duï naøy khoâng xa laï vôùi anh chò em, vì ôû Timor, caây ñaøn höông moïc raát nhieàu, vôùi höông thôm ñöôïc caùc daân toäc vaø quoác gia khaùc ñaùnh giaù cao vaø cuõng ñöôïc caùc daân toäc vaø quoác gia khaùc tìm kieám. Baûn thaân Kinh thaùnh ca ngôïi giaù trò cuûa noù khi keå laïi raèng Nöõ hoaøng Sheba ñaõ ñeán thaêm Vua Sa-loâ-moân vaø taëng oâng moät moùn quaø laø goã ñaøn höông (xem 1 Caùc Vua 10:12). Toâi khoâng bieát Nöõ hoaøng Sheba, tröôùc khi ñeán vôùi Sa-loâ-moân, coù döøng laïi ôû Timor-Leste vaø coù leõ ñaõ mang goã ñaøn höông töø ñaây veà khoâng.
Anh chò em thaân meán, anh chò em laø höông thôm cuûa Chuùa Kitoâ, moät höông thôm ñaét hôn nhieàu so vôùi nöôùc hoa Phaùp! Anh chò em laø höông thôm cuûa Chuùa Kitoâ, anh chò em laø höông thôm cuûa Tin Möøng ôû ñaát nöôùc naøy. Gioáng nhö caây ñaøn höông, xanh töôi vaø luoân maïnh meõ, phaùt trieån vaø keát traùi, anh chò em laø nhöõng moân ñoà truyeàn giaùo mang höông thôm cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn ñeå "laøm say ñaém" cuoäc soáng cuûa nhöõng ngöôøi daân thaùnh trung thaønh cuûa Chuùa.
Tuy nhieân, chuùng ta ñöøng queân raèng höông thôm nhaän ñöôïc töø Chuùa phaûi ñöôïc baûo quaûn caån thaän, baûo quaûn raát caån thaän, gioáng nhö Maria ôû Beâ-ta-ni ñaõ giöõ rieâng caây cam tuøng cho chính Chuùa Gieâsu. Töông töï nhö vaäy, chuùng ta phaûi gìn giöõ tình yeâu - ñöøng queân caâu naøy, chuùng ta phaûi gìn giöõ tình yeâu maø Chuùa ñaõ xöùc daàu cho chuùng ta, ñeå noù khoâng phai taøn vaø maát ñi höông thôm. Ñieàu naøy coù nghóa laø gì? Noù coù nghóa laø nhaän thöùc ñöôïc moùn quaø ñaõ nhaän ñöôïc - moïi thöù chuùng ta coù ñeàu laø moät moùn quaø, haõy nhôù raèng - noù coù nghóa laø nhaéc nhôû baûn thaân raèng höông thôm khoâng phaûi ñeå laøm ñeïp cho baûn thaân maø laø ñeå xöùc daàu cho chaân Chuùa Kitoâ, loan baùo Tin Möøng vaø phuïc vuï ngöôøi ngheøo. Ñieàu ñoù coù nghóa laø phaûi caûnh giaùc vôùi chính mình vì söï taàm thöôøng veà maët tinh thaàn luoân rình raäp. Moät ñieàu maø Ñöùc Hoàng Y De Lubac ñaõ noùi veà söï taàm thöôøng vaø theá tuïc hieän leân trong taâm trí toâi: "Ñieàu toài teä nhaát coù theå xaûy ra vôùi phuï nöõ vaø nam giôùi trong Giaùo hoäi laø rôi vaøo tính theá tuïc, theá tuïc thieâng lieâng". Haõy chuù yù; haõy giöõ gìn höông thôm mang laïi cho chuùng ta raát nhieàu söùc soáng.
ÔÛ ñaây, toâi muoán noùi theâm moät suy nghó nöõa. Chuùng ta ñuùng khi nhìn laïi vôùi loøng bieát ôn veà lòch söû tröôùc ñaây cuûa mình, veà haït gioáng ñöùc tin ñöôïc gieo ôû ñaây bôûi caùc nhaø truyeàn giaùo. Ba ñieàu sau noùi vôùi chuùng ta veà ñieàu naøy: nöõ tu ñaõ daønh toaøn boä cuoäc ñôøi taän hieán cuûa mình ôû ñaây; vò linh muïc bieát caùch ñoàng haønh vôùi giaùo daân cuûa mình trong thôøi kyø khoù khaên cuûa söï thoáng trò cuûa nöôùc ngoaøi; vaø vò phoù teá khoâng bao giôø ngöøng rao giaûng Tin Möøng vaø röûa toäi. Chuùng ta haõy nghó veà ba taám göông naøy, nhöõng ngöôøi ñaïi dieän cho lòch söû Giaùo hoäi cuûa chuùng ta, vaø chuùng ta haõy yeâu lòch söû cuûa mình, vì ñoù laø haït gioáng ñöôïc gieo raéc ôû ñaây; cuõng nhö caùc tröôøng hoïc ñöôïc thaønh laäp ñeå ñaøo taïo nhöõng ngöôøi laøm coâng taùc muïc vuï vaø raát nhieàu ñieàu khaùc nöõa. Nhöng nhö vaäy ñaõ ñuû chöa? Treân thöïc teá, chuùng ta phaûi luoân thoåi buøng ngoïn löûa ñöùc tin. Ñoù laø lyù do taïi sao toâi muoán noùi vôùi anh chò em: ñöøng queân ñaøo saâu kieán thöùc veà giaùo lyù Tin Möøng; ñöøng queân tröôûng thaønh trong vieäc ñaøo taïo veà maët taâm linh, giaùo lyù vaø thaàn hoïc. Taát caû nhöõng ñieàu naøy phuïc vuï cho vieäc coâng boá Tin Möøng trong neàn vaên hoùa cuûa anh chò em vaø ñoàng thôøi thanh loïc noù tröôùc nhöõng taäp tuïc coå xöa vaø ñoâi khi laø meâ tín. Vieäc rao giaûng ñöùc tin phaûi ñöôïc hoäi nhaäp vaên hoùa vaøo neàn vaên hoùa cuûa anh chò em vaø neàn vaên hoùa cuûa anh chò em phaûi truyeàn baù tin möøng. Vaø ñieàu naøy ñuùng vôùi taát caû moïi ngöôøi, khoâng chæ rieâng anh chò em. Neáu moät Giaùo hoäi khoâng coù khaû naêng hoäi nhaäp ñöùc tin, thì Giaùo hoäi ñoù khoâng coù khaû naêng dieãn taû ñöùc tin theo caùc giaù trò ñaëc tröng cuûa moät vuøng ñaát, ñoù seõ laø moät Giaùo hoäi ñaïo ñöùc giaû vaø voâ ích. Coù nhieàu ñieàu ñeïp ñeõ trong neàn vaên hoùa cuûa anh chò em. Toâi ñaëc bieät nghó ñeán nieàm tin vaøo söï phuïc sinh vaø söï hieän dieän cuûa linh hoàn ngöôøi cheát. Tuy nhieân, taát caû nhöõng ñieàu naøy phaûi luoân ñöôïc thanh loïc döôùi aùnh saùng cuûa Tin Möøng vaø giaùo lyù cuûa Giaùo hoäi. Xin haõy ñaûm nhaän traùch nhieäm naøy vì "moãi neàn vaên hoùa vaø nhoùm ngöôøi ñeàu caàn ñöôïc thanh loïc vaø phaùt trieån".
Baây giôø chuùng ta ñeán vôùi ñieåm thöù hai: lan toûa höông thôm. Giaùo hoäi toàn taïi ñeå truyeàn giaùo, vaø chuùng ta ñöôïc keâu goïi mang ñeán cho ngöôøi khaùc höông thôm ngoït ngaøo cuûa söï soáng, cuûa söï soáng môùi cuûa Tin Möøng. Maria thaønh Beâ-ta-ni khoâng duøng caây cam tuøng quyù giaù ñeå laøm ñeïp cho mình, maø ñeå xöùc daàu chaân Chuùa Gieâsu, vaø baèng caùch naøy, baø lan toûa höông thôm khaép nhaø. Thaät vaäy, Tin möøng thaùnh Mac-coâ neâu roõ raèng Maria, ñeå xöùc daàu cho Chuùa Gieâsu, ñaõ ñaäp vôõ bình ñöïng daàu thôm baèng ñaù hoa cöông (x. 14:3). Truyeàn giaùo xaûy ra khi chuùng ta coù can ñaûm "ñaäp vôõ" bình ñöïng daàu thôm, ñaäp vôõ "lôùp voû" thöôøng kheùp kín chuùng ta vaøo chính mình, töø boû moät loøng suøng ñaïo löôøi bieáng vaø thoaûi maùi chæ phuïc vuï cho nhu caàu caù nhaân cuûa chuùng ta. Toâi raát thích caùch dieãn ñaït maø Rosa ñaõ söû duïng, khi sô noùi: moät Giaùo hoäi ñang chuyeån ñoäng, moät Giaùo hoäi khoâng ñöùng yeân, khoâng xoay quanh chính mình - khoâng, noù khoâng xoay quanh chính mình - nhöng chaùy boûng nieàm ñam meâ mang nieàm vui cuûa Tin Möøng ñeán cho taát caû moïi ngöôøi.
Ñaát nöôùc cuûa anh chò em, baét nguoàn töø lòch söû Kitoâ giaùo laâu ñôøi, cuõng caàn moät ñoäng löïc môùi höôùng tôùi coâng cuoäc truyeàn giaùo, ñeå höông thôm cuûa Tin Möøng coù theå ñeán vôùi moïi ngöôøi, höông thôm cuûa söï hoøa giaûi vaø hoøa bình sau nhieàu naêm ñau khoå vì chieán tranh; höông thôm cuûa loøng caûm thöông, giuùp ngöôøi ngheøo ñöùng daäy vaø truyeàn caûm höùng cho moät cam keát môùi ñeå phuïc hoài phuùc lôïi kinh teá vaø xaõ hoäi cuûa ñaát nöôùc; höông thôm cuûa coâng lyù choáng laïi naïn tham nhuõng. Xin haõy caûnh giaùc! Tham nhuõng thöôøng coù theå xaâm nhaäp vaøo coäng ñoàng cuûa chuùng ta, caùc giaùo xöù cuûa chuùng ta. Ñaëc bieät, höông thôm cuûa Tin Möøng phaûi ñöôïc lan toûa ñeå choáng laïi baát cöù ñieàu gì laøm nhuïc, laøm bieán daïng hoaëc thaäm chí huûy hoaïi cuoäc soáng con ngöôøi; ñeå choáng laïi nhöõng tai hoïa gaây ra söï troáng roãng vaø ñau khoå beân trong nhö nghieän röôïu, baïo löïc vaø thieáu toân troïng phuï nöõ. Tin Möøng cuûa Chuùa Gieâsu coù söùc maïnh bieán ñoåi nhöõng thöïc taïi ñen toái naøy vaø taïo ra moät xaõ hoäi môùi. Söù ñieäp maø caùc nöõ thaùnh hieán ñöa ra tröôùc hieän töôïng thieáu toân troïng phuï nöõ laø: phuï nöõ laø thaønh phaàn quan troïng nhaát cuûa Giaùo hoäi vì hoï chaêm soùc nhöõng ngöôøi ngheøo khoå nhaát: hoï chöõa laønh cho hoï, hoï ñoàng haønh vôùi hoï. Toâi vöøa ñeán thaêm moät ngoâi nhaø chaøo ñoùn tuyeät ñeïp daønh cho nhöõng ngöôøi ngheøo nhaát, nhöõng ngöôøi caàn nhaát [tröôøng Irmaõs Alma daønh cho treû em khuyeát taät]. Caùc chò em thaân meán, haõy laø nhöõng ngöôøi meï cuûa daân Chuùa, haõy ñöôïc khuyeán khích "sinh ra" caùc coäng ñoàng, haõy laø nhöõng ngöôøi meï. Ñoù laø ñieàu toâi yeâu caàu ôû caùc chò em.
Caùc chò em thaân meán, caùc anh em thaân meán, vì "tia löûa" cuûa Tin Möøng naøy laø caàn thieát, neân ngaøy nay cuõng caàn coù caùc giaùo só, nhöõng ngöôøi taän hieán vaø nhöõng ngöôøi daïy giaùo lyù nhieät thaønh, saün saøng vaø saùng taïo. Söï saùng taïo laø caàn thieát cho söù meänh. Veà vaán ñeà naøy, toâi bieát ôn lôøi chöùng ñaày khích leä cuûa oâng Florentino, moät giaùo lyù vieân ñaõ daønh phaàn lôùn cuoäc ñôøi mình cho thöøa taùc vuï tuyeät vôøi naøy. Rieâng ñoái vôùi caùc linh muïc, toâi muoán noùi raèng: Toâi ñaõ hoïc ñöôïc raèng moïi ngöôøi ñoái xöû vôùi caùc anh em baèng tình caûm raát lôùn baèng caùch goïi anh em laø Amu, ñoù laø danh hieäu quan troïng nhaát ôû ñaây, coù nghóa laø "chuùa teå". Tuy nhieân, ñieàu naøy khoâng neân khieán anh em caûm thaáy mình cao hôn moïi ngöôøi. Anh em phaùt xuaát töø moïi ngöôøi, anh em ñöôïc sinh ra töø nhöõng ngöôøi meï cuûa moïi ngöôøi, anh em lôùn leân giöõa moïi ngöôøi, vì vaäy ñöøng queân neàn vaên hoùa cuûa moïi ngöôøi maø anh em ñaõ tieáp nhaän. Anh em khoâng cao hôn. Anh em cuõng khoâng ñöôïc rôi vaøo caùm doã kieâu ngaïo hoaëc caûm thaáy mình coù quyeàn löïc. Anh em coù bieát caùm doã quyeàn löïc baét ñaàu nhö theá naøo khoâng? Anh em hieåu maø, phaûi khoâng? Baø toâi thöôøng noùi vôùi toâi, "Ma quyû luoân xaâm nhaäp qua tuùi cuûa chuùng ta". Theo caùch naøy, ma quyû xaâm nhaäp, luoân xaâm nhaäp qua tuùi cuûa chuùng ta. Xin ñöøng nghó raèng thöøa taùc vuï cuûa anh em mang laïi uy tín xaõ hoäi. Khoâng, thöøa taùc vuï laø moät vieäc phuïc vuï. Vaø neáu baát cöù ai trong soá anh em khoâng caûm thaáy mình laø ngöôøi phuïc vuï moïi ngöôøi, haõy ñeán vaø yeâu caàu moät linh muïc khoân ngoan giuùp anh em coù ñöôïc chieàu kích quan troïng naøy. Chuùng ta haõy nhôù raèng vôùi höông thôm, chuùng ta xöùc daàu cho ñoâi chaân cuûa Chuùa Kitoâ, ñoù laø ñoâi chaân cuûa anh chò em chuùng ta trong ñöùc tin, baét ñaàu töø nhöõng ngöôøi ngheøo nhaát. Nhöõng ngöôøi ñöôïc ñaëc quyeàn nhaát laø nhöõng ngöôøi ngheøo nhaát, vaø vôùi höông thôm naøy, chuùng ta phaûi chaêm soùc hoï. Cöû chæ maø caùc tín höõu thöïc hieän ôû ñaây khi hoï gaëp caùc linh muïc raát coù yù nghóa: hoï naém laáy baøn tay thaùnh hieán cuûa anh em vaø ñöa gaàn traùn hoï nhö moät daáu hieäu ban phöôùc. Thaät ñeïp khi thaáy trong cöû chæ naøy tình caûm cuûa daân thaùnh cuûa Chuùa, vì linh muïc laø moät coâng cuï ban phöôùc. Moät linh muïc khoâng bao giôø, khoâng bao giôø ñöôïc lôïi duïng vai troø naøy. Anh em phaûi luoân ban phöôùc vaø an uûi; luoân laø moät thöøa taùc vieân cuûa loøng caûm thöông vaø laø daáu hieäu cuûa loøng thöông xoùt cuûa Chuùa. Vaø coù leõ daáu hieäu cuûa taát caû nhöõng ñieàu naøy laø moät linh muïc ngheøo. Haõy yeâu söï ngheøo khoù nhö ngöôøi baïn ñôøi cuûa anh em.
Caùc baïn thaân meán, moät nhaø ngoaïi giao ngöôøi Boà Ñaøo Nha vaøo nhöõng naêm 1500, Tomeù Pires, ñaõ vieát nhö sau, "Caùc thöông gia Malaysia noùi raèng Chuùa ñaõ taïo ra Timor ñeå troàng goã ñaøn höông" (The Suma Oriental, London 1944, 204). Tuy nhieân, chuùng ta bieát raèng coøn coù moät muøi höông khaùc, ngoaøi goã ñaøn höông, coøn coù moät muøi höông khaùc, ñoù laø muøi höông cuûa Chuùa Kitoâ vaø Tin Möøng, moät muøi höông laøm phong phuù theâm cuoäc soáng vaø laáp ñaày chuùng ta baèng nieàm vui.
Caùc linh muïc, phoù teá, caùc nöõ tu, ñöøng naûn loøng! Nhö Cha Sancho ñaõ nhaéc nhôû chuùng ta trong lôøi chöùng caûm ñoäng cuûa ngaøi, "Thieân Chuùa bieát roõ caùch chaêm soùc nhöõng ngöôøi maø Ngöôøi ñaõ goïi vaø sai ñi laøm söù meänh cuûa Ngöôøi". Trong nhöõng luùc khoù khaên lôùn lao, haõy nghó ñeán ñieàu naøy: Ngöôøi ñoàng haønh vôùi chuùng ta. Chuùng ta haõy ñeå Chuùa ñoàng haønh vôùi tinh thaàn ngheøo khoù vaø tinh thaàn phuïc vuï. Toâi chuùc laønh cho anh chò em töø taän ñaùy loøng. Vaø toâi xin anh chò em, xin ñöøng queân caàu nguyeän cho toâi; nhöng xin haõy caàu nguyeän cho toâi, chöù khoâng phaûi choáng laïi toâi! Caûm ôn anh chò em.
Vaø toâi cuõng muoán keát thuùc baèng lôøi caûm ôn, lôøi caûm ôn lôùn daønh cho nhöõng ngöôøi cao tuoåi cuûa anh chò em - nhöõng linh muïc cao tuoåi ñaõ daønh caû cuoäc ñôøi ôû ñaây, nhöõng nöõ tu cao tuoåi ñang ôû ñaây, nhöõng ngöôøi phi thöôøng, nhöõng ngöôøi ñaõ daønh caû cuoäc ñôøi ôû ñaây. Hoï laø hình maãu cuûa chuùng ta. Caûm ôn anh chò em!