Baøi Dieãn vaên cuûa Ñöùc Thaùnh Cha
vôùi giôùi treû Ñoâng Timor
Baøi Dieãn vaên cuûa Ñöùc Thaùnh Cha vôùi giôùi treû Ñoâng Timor.
Vuõ Vaên An
Dili (VietCatholic News 11-09-2024) - Nhö ñaõ loan tin, Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ ñaõ tôùi Trung taâm hoäi nghò taïi Dili, Ñoâng Timor, Thöù tö ngaøy 11 thaùng 9 naêm 2024, ñeå gaëp gôõ giôùi treû Ñoâng Timor, nhöõng ngöôøi chieám tôùi 60 phaàn traêm daân soá cuûa moät ñaát nöôùc töông ñoái treû trung vì môùi giaønh ñöôïc ñoäc laäp thöïc söï vaøo naêm 2002. Taïi ñaây, ngaøi ñaõ ñoïc moät baøi dieãn vaên, ñöôïc Toøa Thaùnh phoå bieán baèng tieáng Phaùp:
Dadeer di'ak! (Chaøo buoåi saùng!)
Tröôùc heát cha ñaët ra moät caâu hoûi, xem ai traû lôøi ñöôïc: caùc baïn treû ñang laøm gì? Giôùi treû ñang laøm gì? Con [chæ vaøo moät coâ gaùi].
[Coâ gaùi: Coâng boá Chuùa Kitoâ].
Raát ñöôïc. Ngöôøi treû coøn laøm gì nöõa? Coøn gì nöõa?
[moät ngöôøi treû khaùc: Coâng boá Lôøi Chuùa].
Raát ñöôïc. Ngöôøi treû coøn laøm gì nöõa?
[moät baïn treû khaùc: Yeâu nhau].
Tình yeâu, vaø ngöôøi treû coù khaû naêng yeâu thöông raát lôùn. Ngöôøi treû coøn laøm gì nöõa?
[moät baïn treû khaùc: Chuùng ta phaûi vun ñaép hoøa bình trong ñaát nöôùc chuùng ta].
Khoâng bao giôø queân ñieàu ñoù! Raát toát, raát toát.
Nhöng coù moät ñieàu maø giôùi treû luoân laøm, nhöõng ngöôøi treû thuoäc caùc quoác tòch khaùc nhau, nhöõng ngöôøi treû thuoäc caùc toân giaùo khaùc nhau. Caùc con coù bieát giôùi treû luoân laøm gì khoâng? Thanh nieân gaây oàn aøo, thanh nieân gaây xaùo troän. Caùc con coù ñoàng yù khoâng? Caùc con coù ñoàng yù vôùi ñieàu ñoù khoâng? [traû lôøi: Coù].
Caûm ôn caùc con vì lôøi chaøo möøng, lôøi chöùng thöïc vaø caâu hoûi. Caûm ôn caùc con vì nhöõng ñieäu nhaûy. Bôûi vì caùc con bieát raèng khieâu vuõ laø theå hieän caûm xuùc baèng toaøn boä cô theå. Caùc con coù bieát nhöõng ngöôøi treû khoâng bieát nhaûy khoâng? Cuoäc soáng ñi keøm vôùi khieâu vuõ. Vaø caùc con laø moät ñaát nöôùc cuûa nhöõng ngöôøi treû.
Saùng nay cha ñaõ noùi vôùi moät vò giaùm muïc: Toâi seõ khoâng bao giôø queân nuï cöôøi cuûa ngaøi. Ñöøng ngöøng mæm cöôøi! Vaø caùc con, nhöõng ngöôøi treû, caùc con laø phaàn lôùn daân soá cuûa ñaát nöôùc naøy, vaø söï hieän dieän cuûa caùc con mang laïi cho ñaát nöôùc naøy söùc soáng, nieàm hy voïng vaø töông lai. Ñöøng ñaùnh maát loøng nhieät thaønh cuûa ñöùc tin! Haõy töôûng töôïng moät thanh nieân khoâng coù ñöùc tin, vôùi khuoân maët buoàn baõ. Nhöng caùc con coù bieát ñieàu gì khieán moät ngöôøi treû chaùn naûn khoâng? Teä naïn. Haõy caån troïng. Bôûi vì nhöõng ngöôøi töï goïi mình laø ngöôøi baùn haïnh phuùc ñaõ ñeán. Vaø hoï baùn cho caùc con ma tuùy, hoï baùn cho caùc con raát nhieàu thöù khieán caùc con haïnh phuùc trong nöûa giôø vaø chæ theá thoâi. Caùc con bieát roõ ñieàu ñoù hôn cha phaûi khoâng? Caùc con bieát roõ tình huoáng naøy hôn cha. Caùc con coù bieát noù hay khoâng?... Cha khoâng "nghe thaáy"... [coù] Raát toát, caûm ôn caùc con.
Chuùc caùc con tieán boä vôùi nieàm vui cuûa tuoåi treû.
Nhöng haõy nhôù moät ñieàu: caùc con laø ngöôøi thöøa keá cuûa nhöõng ngöôøi ñi tröôùc caùc con trong vieäc thaønh laäp quoác gia naøy. Vì vaäy, ñöøng ñeå maát trí nhôù cuûa caùc con! Kyù öùc veà nhöõng ngöôøi ñi tröôùc caùc con vaø nhöõng ngöôøi ñaõ phaûi traû giaù baèng nhieàu hy sinh ñeå xaây döïng neân ñaát nöôùc naøy.
Coù hai ñieàu khieán cha caûm ñoäng khi böôùc ñi treân phoá. Hoï thöïc söï chaïm ñeán traùi tim cha. Tuoåi treû cuûa ñaát nöôùc naøy vaø nuï cöôøi. Caùc con laø moät daân toäc bieát caùch mæm cöôøi! Haõy tieáp tuïc nhö theá! Ñöøng queân ñieàu aáy.
Tuoåi treû phaûi coù öôùc mô. "Vaø laøm theá naøo chuùng ta coù theå mô ñöôïc, thöa Cha? "Chuùng ta coù uoáng röôïu khoâng? [Khoâng!] Khoâng. Neáu laøm vaäy, caùc con seõ gaëp aùc moäng! Cha môøi caùc con haõy öôùc mô, haõy mô nhöõng ñieàu lôùn lao. Ngöôøi treû khoâng öôùc mô laø giaõ töø cuoäc ñôøi. Vaø coù ai trong soá nhöõng ngöôøi treû naøy, coù ai trong soá caùc con, ñaõ nghæ höu khoâng? [Khoâng!] Ngöôøi treû phaûi gieo boái roái vaø vui veû ñeå theå hieän cuoäc soáng maø mình coù. Nhöng moät ngöôøi treû ñang ôû giöõa haønh trình cuoäc ñôøi. Giöõa ñöôøng ñôøi, giöõa treû em vaø ngöôøi lôùn. Vaø caùc con coù bieát moät trong nhöõng taøi saûn lôùn nhaát cuûa xaõ hoäi laø gì khoâng? Caùc con coù bieát khoâng? Ngöôøi giaø, oâng baø! Caùc con, nhöõng ngöôøi treû, vaø ôû ñaàu beân kia laø nhöõng ngöôøi giaø. Nhöng chính oâng baø, chính ngöôøi giaø môùi laø ngöôøi ban söï khoân ngoan cho lôùp treû. Caùc con coù toân troïng ngöôøi lôùn tuoåi khoâng? [Coù] Ngöôøi giaø luoân ñi tröôùc ngöôøi treû trong lòch söû, coù ñuùng vaäy khoâng? Ngöôøi giaø laø moät kho baùu: hai kho baùu cuûa moät daân toäc laø treû em vaø ngöôøi giaø. Hieåu chöa? Xem naøo, caùc con noùi laïi laàn nöõa. Hai kho baùu lôùn nhaát cuûa moät daân toäc laø gì? [Treû em vaø ngöôøi giaø] Treû em vaø ngöôøi giaø. Ñaây laø lyù do taïi sao moät xaõ hoäi coù nhieàu treû em nhö xaõ hoäi cuûa caùc con phaûi chaêm soùc hoï. Vaø moät xaõ hoäi coù nhieàu ngöôøi giaø, voán laø kyù öùc, thì phaûi toân troïng vaø chaêm soùc hoï.
Cha keå cho caùc con moät caâu chuyeän. Coù moät gia ñình, ngöôøi cha, ngöôøi meï, nhöõng ñöùa con vaø ngöôøi oâng giaø nua ñang aên cuøng nhau. Vaø oâng cuï khi aên ñaõ bò baån vaø laøm ñoå thöùc aên. Vì vaäy, ngöôøi cha quyeát ñònh ñaët moät chieác baøn trong beáp ñeå oâng noäi coù theå ngoài aên moät mình ôû ñoù. Vaø ngöôøi cha giaûi thích vôùi gia ñình raèng vì oâng noäi khoâng coù ôû ñoù neân hoï coù theå môøi moïi ngöôøi ñeán nhaø maø khoâng bò oâng noäi laøm phieàn. Haõy suy nghó veà ñieàu naøy moät chuùt. Vaøi ngaøy sau, ngöôøi cha ñeán vaø thaáy caäu con trai 5 tuoåi ñang chôi goã. Ngöôøi cha hoûi caäu: "Con ñang laøm gì vôùi soá goã naøy?" - "Con ñang laøm moät chieác baøn" - "Taïi sao?" - cho cha, khi cha giaø roài phaûi töï mình aên uoáng.
Hai taøi saûn lôùn nhaát cuûa xaõ hoäi laø con caùi vaø oâng baø. Cuøng nhau: hai kho baùu lôùn nhaát laø gì cuûa xaõ hoäi? [Con caùi vaø oâng baø] Haõy chaêm soùc con caùi vaø oâng baø nheù? Vaø baây giôø chuùng ta haõy voã tay chuùc möøng oâng baø cuûa chuùng ta!
ÔÛ ñaát nöôùc töôi cöôøi naøy, caùc con coù moät caâu chuyeän tuyeät vôøi, ñöôïc taïo neân töø chuû nghóa anh huøng, ñöùc tin, söï töû ñaïo vaø treân heát laø söï tha thöù vaø hoøa giaûi. Cha xin hoûi caùc con moät caâu: trong lòch söû ai laø ngöôøi coù khaû naêng tha thöù vaø hoøa giaûi? Haõy suy nghó: ngöôøi naøy laø ai? Ñoù laø ai? [Chuùa Gieâsu] Chuùa Gieâsu! Chuùa Gieâsu laø ngöôøi anh yeâu thöông taát caû chuùng ta, phaûi khoâng? Vaø söï hoøa giaûi naøy khieán cha khuyeân caùc con ba ñieàu: töï do, daán thaân, tình huynh ñeä.
Trong tieáng Tetum coù caâu: "ukun rasik-an", nghóa laø coù khaû naêng töï quaûn lyù. Moät ngöôøi treû khoâng coù naêng löïc, moät ngöôøi treû khoâng coù khaû naêng laøm chuû baûn thaân, khoâng coù khaû naêng soáng "ukun rasik-an", ñoù laø gì? Caùc con noùi gì? Moät ngöôøi phuï thuoäc vaøo ngöôøi khaùc. Raát toát. Vaø moät ngöôøi ñaøn oâng, moät ngöôøi ñaøn baø, moät thanh nieân, moät caäu beù khoâng töï cai trò ñöôïc mình laø noâ leä, bò leä thuoäc, khoâng ñöôïc töï do. Vaø moät ngöôøi treû coù theå laøm noâ leä cho ñieàu gì? Seõ coù ngöôøi traû lôøi... Veà caùi gì? Veà toäi loãi, veà chieác ñieän thoaïi di ñoäng - Cha seõ noùi vôùi caùc con veà chieác ñieän thoaïi di ñoäng sau -, veà moät ñieàu khaùc... Anh ta coù theå trôû thaønh noâ leä cho caùi gì? Trôû thaønh noâ leä cho ham muoán cuûa chính mình, tin raèng mình laø ngöôøi toaøn naêng. Moät ngöôøi treû coù theå laøm noâ leä cho ñieàu gì khaùc? [Coù ngöôøi ñaùp] Taát nhieân laø kieâu ngaïo: ngöôøi treû tuoåi luoân nhö vaäy laø ngöôøi treû tuoåi kieâu ngaïo. Ngöôïc laïi, theá naøo laø ngöôøi treû daán thaân, ngöôøi treû lao ñoäng? Haõy noùi cho cha bieát, moät ngöôøi treû ñi laøm laø nhö theá naøo? [Coù ngöôøi ñaùp] AØ, ngöôøi thích söï ñôn giaûn. Vaø sau ñoù? Ai coù traùch nhieäm. Moät ngöôøi treû yeâu quyù anh chò em, coù traùch nhieäm, laø moät ngöôøi treû yeâu nöôùc. Ñieàu naøy raát quan troïng.
Vaø coøn moät ñieàu nöõa maø Rogeùria vaø Cecilia Efranio ñaõ noùi khi noùi veà taàm quan troïng cuûa vieäc chaêm soùc ngoâi nhaø chung vaø vun ñaép söï ñoaøn keát gia ñình. Moät ngöôøi treû phaûi hieåu raèng töï do khoâng coù nghóa laø laøm nhöõng gì mình muoán maø laø coù traùch nhieäm. Vaø moät trong nhöõng traùch nhieäm laø hoïc caùch chaêm soùc ngoâi nhaø chung. Vaø ñoù laø lyù do taïi sao ngöôøi treû phaûi tham gia. Tuïc ngöõ phöông Ñoâng coù caâu: Khoù khaên laøm neân ngöôøi maïnh meõ. Haõy nhìn cha meï, oâng baø cuûa caùc con, nhöõng ngöôøi ñaõ phaûi ñoái maët vôùi nhöõng thôøi kyø khoù khaên ñeå traû laïi töï do cho ñaát nöôùc cuûa hoï. Ñaây laø lyù do taïi sao caùc con caàn hoïc caùch ñoái phoù vôùi nhöõng thôøi ñieåm khoù khaên.
Moät ñieàu cuoái cuøng tröôùc khi cha rôøi ñi. Ñaây laø moät giaù trò maø caùc con phaûi hoïc: tình anh em. Laø anh em, khoâng phaûi laø keû thuø. Ngöôøi lôùn tuoåi, cha meï vaø oâng baø cuûa caùc con coù theå coù nhöõng quan ñieåm khaùc nhau, nhöng hoï laø anh em. Vaø vieäc ngöôøi treû coù nhöõng yù töôûng khaùc bieät coù toát khoâng? [Coù] Vaø taïi sao? Ñeå tranh luaän vôùi ngöôøi khaùc? Hay ñeå toân troïng nhau? [Hoï traû lôøi] Cha nghó caùc con ñang nghó theá naøy: neáu toâi theo toân giaùo naøy vaø baïn theo toân giaùo kia, chuùng ta seõ ñaùnh nhau. Khoâng phaûi nhö vaäy, caùc con phaûi toân troïng chính mình. Chuùng ta laëp laïi töø naøy: toân troïng laãn nhau.
Vaø moät caâu hoûi: haän thuø coù phaûi laø moät thaùi ñoä toát khoâng? [Khoâng!] Yeâu thöông vaø phuïc vuï laø thaùi ñoä ñuùng ñaén. Baây giôø taát caû chuùng ta haõy cuøng nhau laëp laïi: haän thuø khoâng, tình yeâu vaø söï phuïc vuï coù [hoï laëp laïi] Moät laàn nöõa, Cha khoâng nghe roõ [hoï laëp laïi] Vaø neáu moät thanh nieân, moät thieáu nöõ caõi nhau vôùi ngöôøi khaùc, anh ta neân laøm gì? Cha khoâng theå nghe ñöôïc. Hoï ñaõ noùi gì? Taát caû chuùng ta haõy cuøng nhau laëp laïi ñieàu ñoù: tình yeâu vaø söï hoøa giaûi!... [hoï laëp laïi] Tình yeâu vaø söï hoøa giaûi.
Coù moät ñieàu maø Cha khoâng bieát lieäu noù coù xaûy ra ôû ñaát nöôùc naøy khoâng, nhöng ôû nhöõng quoác gia khaùc thì coù: quaáy raày. ÔÛ ñaây coù quaáy raày khoâng? Quaáy raày laø lôïi duïng keû yeáu. Ñoù laø lyù do taïi sao noù xaáu, vì noù naëng. Nhöng ñoù luoân laø moät thaùi ñoä xaáu xa, vì noù lôïi duïng ñieåm yeáu cuûa ngöôøi khaùc. Nhöng ôû ñaây, ôû Ñoâng Timor, coù bò quaáy raày khoâng? Xin töø nay ñöøng quaáy raày nöõa!
Caùc baïn treû thaân meán, haõy laø nhöõng ngöôøi thöøa keá lòch söû töôi ñeïp ñi tröôùc caùc con! Haõy laø ngöôøi thöøa keá lòch söû töôi ñeïp ñi tröôùc caùc con. Vaø theo ñuoåi noù. Haõy duõng caûm, haõy duõng caûm ñeå tieáp tuïc. Vaø neáu caùc con tranh caõi, haõy laøm laønh. Cha caûm ôn Toâi vì taát caû nhöõng gì caùc con ñaõ laøm cho queâ höông, cho daân Chuùa. Vaø chuùng ta haõy nhôù ñieàu maø Ilham, ngöôøi vöøa phaùt bieåu, ñaõ noùi vôùi chuùng ta: chuùng ta phaûi yeâu thöông nhau vöôït leân treân moïi khaùc bieät saéc toäc hay toân giaùo. Caùc con coù hieåu ñieàu naøy khoâng? [Coù!] Hoøa giaûi, chung soáng vôùi moïi khaùc bieät. Noù quan troïng. Chuùng ta coù ñoàng yù khoâng? [Coù!]
Vaø tröôùc khi keát thuùc, cha phaûi cho caùc con moät lôøi khuyeân: haõy gaây oàn aøo, gieo raéc söï hoãn loaïn! Lôøi khuyeân thöù hai cuûa toâi: haõy toân troïng vaø laéng nghe ngöôøi lôùn tuoåi, ñöôïc chöù? Lôøi khuyeân ñaàu tieân laø gì? [hoï traû lôøi] Toát. Vaø meïo thöù hai? [hoï traû lôøi].
Xin Chuùa ban phöôùc cho caùc con. Caûm ôn caùc con vì söï hieän dieän naøy! Caûm ôn caùc con vì nhöõng baøi haùt vaø ñieäu nhaûy, raát ñeïp. Vaø hai lôøi khuyeân ñoù laø gì?
Ñaàu tieân? Thöù hai? Gaây oàn aøo, gaây loän xoän vaø toân troïng ngöôøi giaø. Xin Chuùa gìn giöõ nieàm vui naøy cho caùc con. Xin Chuùa luoân gìn giöõ caùc con!
Cuoái cuøng, sau nhöõng lôøi chaøo hoûi, ngaøi noùi theâm:
Caûm ôn vì nieàm vui cuûa caùc con, caûm ôn vì nuï cöôøi cuûa caùc con!
Vaø cha ñaõ cho caùc con hai lôøi khuyeân, thöù nhaát, ñoù laø gì? [hoï traû lôøi] Söï boái roái. Vaø thöù hai? [hoï traû lôøi] Ngöôøi treû neân gaây loän xoän vaø ngöôøi treû neân toân troïng ngöôøi lôùn tuoåi hôn, ñöôïc chöù? Taát caû cuøng nhau, ñieàu ñaàu tieân: söï loän xoän. Thöù hai: kính troïng ngöôøi giaø.
Caûm ôn söï hieän dieän cuûa caùc con. Cha seõ rôøi khoûi ñaát nöôùc naøy, nôi luoân nôû nuï cöôøi vôùi khuoân maët cuûa caùc con vaø vôùi nhöõng hy voïng cuûa caùc con. Xin Chuùa ban phöôùc laønh cho taát caû caùc con!