Nhöõng nhaän ñònh veà nhöõng Hoàng y môùi
ñöôïc Ñöùc Phanxicoâ löïa choïn
Nhöõng nhaän ñònh veà nhöõng Hoàng y môùi ñöôïc Ñöùc Phanxicoâ löïa choïn.
Tuyeát Nguyeãn
Vatican (NCR 10-10-2024) - Sau ñaây laø saùu goùc nhìn ñeå hieåu caùc hoàng y môùi laø ai vaø taïi sao Ñöùc Giaùo hoaøng Phanxicoâ coù theå ñaõ choïn hoï. Baát cöù khi naøo Ñöùc Giaùo hoaøng Phanxicoâ coâng boá danh saùch caùc hoàng y môùi, caùc phoùng vieân thöôøng ñöa ra laêng kính dieãn giaûi veà söï löïa choïn naøy. Tuy nhieân, söï thaät, thöôøng coù nhieàu caùch giaûi thích veà danh saùch caùc hoàng y môùi, vaø thöôøng laø trong chính töøng caù nhaân ñaõ ñöôïc choïn löïa.
Ñieàu naøy coù veû nhö vaäy ñoái vôùi 21 hoàng y môùi ñöôïc Ñöùc Giaùo hoaøng Phanxicoâ coâng boá vaøo ngaøy 6 thaùng 10 naêm 2024. Caùc chuû ñeà nhö söï ña daïng veà maët ñòa lyù, caùc moái quan heä caù nhaân vaø vieäc ban thöôûng nhöõng giaùm muïc cuøng quan ñieåm caùc öu tieân cuûa Ñöùc Giaùo hoaøng vaø khoâng ban thöôûng nhöõng ngöôøi khoâng cuøng quan ñieåm, seõ nhaän muõ ñoû taïi coâng nghò ñöôïc toå chöùc vaøo ngaøy 8 thaùng 12 naêm 2024, coâng nghò thöù 10 trong 11 naêm giaùo hoaøng cuûa Ñöùc Phanxicoâ.
Sau ñaây laø saùu goùc nhìn ñeå hieåu caùc hoàng y môùi laø ai vaø taïi sao Ñöùc Giaùo hoaøng Phanxicoâ coù theå ñaõ choïn hoï.
1. Nhöõng löïa choïn baát ngôø ñoái vôùi UÙc vaø Ukraine.
Tröôùc khi danh saùch ñöôïc ñöa ra, moät soá nhaø quan saùt ghi nhaän raèng Hoàng y ñoaøn khoâng coù baát kyø ñaïi dieän naøo töø Giaùo hoäi Coâng giaùo Hy Laïp Ukraine - moät söï thieáu soùt ñaùng chuù yù, xeùt ñeán cuoäc chieán ñang dieãn ra ôû Ukraine - hoaëc Giaùo hoäi ôû UÙc, nôi khoâng coù hoàng y keå töø khi Ñöùc Hoàng y George Pell qua ñôøi vaøo thaùng 1 naêm 2023.
Laàn naøy Ñöùc Phanxicoâ ñaõ buø ñaép ñieàu naøy, nhöng khoâng theo caùch maø nhieàu ngöôøi mong ñôïi, ñaëc bieät ñoái vôùi ngöôøi UÙc hoaëc ngöôøi Coâng giaùo Hy Laïp Ukraine.
Moät trong nhöõng löïa choïn baát ngôø, Ñöùc Phanxicoâ ñaõ boå nhieäm Ñöùc Giaùm muïc Mykola Bychok, 44 tuoåi, cuûa giaùo phaän Coâng giaùo Ukraine taïi Melbourne, UÙc, laøm hoàng y. Khi laøm nhö vaäy, ngaøi ñaõ boû qua hai giaùo só caáp cao khaùc: Toång giaùm muïc Sviatoslav Shevchuk, giaùo chuû cuûa Giaùo hoäi Coâng giaùo Hy Laïp Ukraine coù truï sôû taïi Kyiv, moät ngöôøi ñaõ chæ trích thaùi ñoä xöû lyù chieán tranh taïi Ukraine cuûa Ñöùc Phanxicoâ, vaø Toång giaùm muïc Anthony Fisher, ngöôøi keá nhieäm Hoàng y Pell vôùi tö caùch laø Giaùm muïc cuûa Sydney vaø laø nhaø laõnh ñaïo Coâng giaùo uy tín cuûa UÙc.
Noùi caùch khaùc, maëc daàu nhöõng ngöôøi Coâng giaùo Hy Laïp Ukraine coù moät hoàng y, nhöng ñoù khoâng phaûi laø ngöôøi laõnh ñaïo cuûa hoï; vaø UÙc cuõng coù moät hoàng y, nhöng laïi khoâng ñaïi dieän cho 5 trieäu ngöôøi Coâng giaùo cuûa UÙc, nhöõng ngöôøi theo Nghi leã Latinh.
Ñöùc cha Bychok coù theå laø moät nhaø laõnh ñaïo toát nhöng vieäc choïn ngaøi coù theå bò moät soá ngöôøi Coâng giaùo Hy Laïp Ukraine vaø UÙc xem laø khoâng lyù töôûng, vì ñieàu ñoù baùo hieäu raèng caû Ñöùc Toång giaùm muïc Shevchuk vaø Ñöùc Toång giaùm muïc Fisher seõ khoâng coù khaû theå ñeå nhaän ñöôïc chieác muõ ñoû trong moät thôøi gian gaàn.
2. Laêng kính cuûa Fiducia Suplicans.
Fiducia Supplicans, vaên kieän gaây tranh caõi cuûa Vatican vaøo thaùng 12 naêm 2023 veà vieäc chuùc laønh cho ngöôøi ñoàng tính, laø moät laêng kính quan troïng khaùc ñeå hieåu roõ ai ñöôïc loït vaøo danh saùch caùc hoàng y môùi, vaø ai bò loaïi.
Trong danh saùch hoàng y laàn naøy, Ñöùc Phanxicoâ ñaõ choïn Toång giaùm muïc Jean-Paul Vesco, ngöôøi Phaùp doøng Ñaminh laõnh ñaïo Giaùo hoäi taïi Algiers, moät ngöôøi ñaõ ñöa ra lôøi baûo veä ñoái vôùi vaên kieän naøy.
Töông töï nhö vaäy, Hoàng y taân cöû ngöôøi Serbia, Toång giaùm muïc Ladislav Nemet, cuõng ñoùn nhaän Fiducia Supplicans noàng nhieät hôn so vôùi caùc giaùo muïc Ñoâng AÂu. Trong khi ñoù, Giaùo hoäi Coâng giaùo ôû Chaâu Phi caän Sahara, nôi maø söï phaûn khaùng ñoái vôùi Fiducia Supplicans dieãn ra maïnh meõ vaø soâi noåi nhaát, laàn naøy chæ coù moät hoàng y ñöôïc theâm vaøo danh caùch, ñoù laø Toång giaùm muïc Ignace Bessi Dogbo cuûa Abidjan, Bôø Bieån Ngaø.
Trong thöïc teá, trong khi Chaâu AÙ vaø Chaâu Myõ Latinh coù theâm naêm hoàng y môùi, ñieàu naøy seõ môû roäng söï ñaïi dieän theo tyû leä cuûa caû hai chaâu luïc trong Hoäi ñoàng Hoàng y, thì söï löïa choïn ít oûi ôû Chaâu Phi seõ laøm giaûm ñi tieáng noùi cuûa chaâu luïc naøy trong hoäi ñoàng Hoàng Y vaø trong maät nghò baàu giaùo hoaøng. Tyû leä phieáu baàu cuûa chaâu luïc naøy giaûm töø 13.1% xuoáng 12.7%, moät söï ñaûo ngöôïc roõ raøng so vôùi yù muoán tröôùc ñaây cuûa Ñöùc Phanxicoâ laø trao cho Nam Baùn caàu naøy nhieàu tieáng noùi hôn trong caùc vaán ñeà cuûa Giaùo hoäi.
Söï vaéng maët cuûa caùc giaùm muïc chaâu Phi laø moät ñieàu ñaùng chuù yù, cuøng vôùi söï ñoùn nhaän khoâng maáy noàng nhieät cuûa luïc ñòa naøy ñoái vôùi Fiducia Supplicans coù theå coù lieân quan ñeán ñieàu naøy.
3. Caùc giaùo phaän Hoàng y.
Khi noùi ñeán vieäc trao muõ ñoû, Ñöùc Phanxicoâ ñaõ coù thoùi quen boû qua caùc nhaø laõnh ñaïo cuûa caùi goïi laø caùc giaùo phaän hoàng y, caùc toång giaùo phaän quan troïng maø theo truyeàn thoáng do moät hoàng y laõnh ñaïo. Ngaøi ñaõ laøm ñieàu ñoù moät laàn nöõa, caùc giaùo phaän lôùn nhö Paris, Milan vaø Los Angeles moät laàn nöõa bò boû qua. Ba giaùo phaän naøy ñaõ khoâng coù hoàng y trong hôn baûy naêm.
Maët khaùc, ngöôøi ñöùng ñaàu giaùo phaän hoàng y ôû Lima, Ñöùc Toång giaùm muïc Carlos Castillo Mattasoglio, laïi ñöôïc boå nhieäm laøm hoàng y, maëc duø ngaøi chæ ñöôïc boå nhieäm môùi ñöôïc boán naêm. Thôøi gian chôø ñôïi cuûa Toång giaùm muïc Francis Leo cuûa Toronto ngaén hôn nhieàu: Vò giaùm muïc 53 tuoåi naøy chæ môùi ñöôïc boå nhieäm vaøo ngaøy 25 thaùng 3 naêm 2023, nghóa laø chæ ñöôïc moät naêm. Vaø Toång giaùm muïc Roberto Repole cuõng seõ ñöôïc taán phong hoàng y sau chöa ñaày ba naêm laõnh ñaïo Turin, YÙ, maëc duø ngöôøi tieàn nhieäm cuûa ngaøi, Ñöùc Toång giaùm muïc Cesare Nosiglia, chöa bao giôø nhaän ñöôïc muõ ñoû trong 12 naêm.
Ñöùc Phanxicoâ khoâng phaûi laø hoaøn toaøn ngöøng vieäc naâng cao caùc nhaø laõnh ñaïo cuûa caùc giaùo phaän hoàng y. Thay vaøo ñoù, ngaøi choïn loïc vaø quyeát ñònh xem trong soá nhöõng giaùo muïc naøy, ai laø ngöôøi maø ngaøi muoán trao muõ ñoû, moät ñieàu maø caùc nhaø pheâ bình cho raèng hoaøn toaøn ñi ngöôïc laïi muïc ñích veà yù töôûng caùc giaùo phaän hoàng y truyeàn thoáng. YÙ töôûng raèng baèng caùch coù caùc giaùo phaän nôi caùc nhaø laõnh ñaïo trôû thaønh hoàng y theo maëc ñònh, neàn chính trò giaùo hoaøng seõ ít bò aûnh höôûng hôn, cho pheùp moät Giaùo hoäi caân baèng töï nhieân hôn.
Tröø khi ngöôøi naém giöõ moät giaùo phaän hoàng y hoaøn toaøn khoâng ñuû tieâu chuaån, neáu khoâng, ngaøi seõ nhaän ñöôïc chieác muõ ñoû cuûa mình ñuùng thôøi haïn, baát keå nhöõng ñieåm nhaán veà thaàn hoïc hoaëc muïc vuï cuï theå cuûa ngaøi coù phuø hôïp vôùi giaùo hoaøng hieän taïi hay khoâng. Nhöng Ñöùc Phanxicoâ ñaõ thay ñoåi thoâng leä naøy, ñieàu naøy coù theå seõ coù nhöõng taùc ñoäng vöôït xa nhieäm kyø giaùo hoaøng cuûa chính ngaøi.
4. Nhìn vaøo Di saûn vaø 20 naêm tôùi
Caùc phaân tích cho raèng Ñöùc Phanxicoâ ñang saép xeáp Hoàng y ñoaøn ñeå baûo ñaûm raèng ngöôøi thöøa keá tö töôûng cuûa ngaøi seõ ñöôïc baàu leân ñeå tieáp tuïc coâng vieäc cuûa ngaøi khoâng haün laø ñuùng. Thöïc teá laø baèng caùch môû roäng ñòa lyù cuûa hoàng y ñoaøn, Ñöùc Phanxicoâ baûo ñaûm raèng maät nghò tieáp theo seõ khoù ñoaùn hôn bình thöôøng. Tuy nhieân ñieàu naøy khoâng coù nghóa laø Ñöùc Phanxicoâ khoâng ñeå laïi daáu aán cuûa mình treân Hoàng y ñoaøn vôùi coâng nghò saép tôùi.
Baûy trong soá 21 hoàng y ñöôïc ngaøi boå nhieäm ñeàu döôùi 60 tuoåi. Ñieàu naøy coù nghóa laø moät soá thaønh vieân cuûa nhoùm hoàng y naøy seõ boû phieáu trong caùc maät nghò giaùo hoaøng trong hôn 20 naêm tôùi. Maëc duø hoï coù theå khoâng chia seû taát caû caùc quan ñieåm cuûa Ñöùc Phanxicoâ, nhöng hoï seõ maõi maõi gaén boù vôùi ngaøi veà maët tieåu söû, baûo ñaûm raèng giaùo hoäi seõ noùi veà vò giaùo hoaøng hieän taïi vaø taùc ñoäng cuûa ngaøi trong nhieàu naêm tôùi.
Cuoái cuøng, vôùi tö caùch laø giaùo hoaøng ñaàu tieân ñeán töø Myõ Latinh, moät ngöôøi ñaõ döïa raát nhieàu vaøo vieäc thöïc haønh Coâng giaùo cuûa khu vöïc naøy trong vieäc quaûn lyù Giaùo hoäi hoaøn vuõ, Ñöùc Phanxicoâ baûo ñaûm raèng luïc ñòa queâ höông cuûa mình seõ tieáp tuïc coù aûnh höôûng taïi Rome, baèng caùch boå nhieäm caùc hoàng y môùi töø Brazil, Peru, Ecuador, Chile vaø queâ höông Argentina cuûa ngaøi.
5. Caùc öu tieân cuûa Ñöùc Phanxicoâ
Nhieàu öu tieân khaùc cuûa Ñöùc Phanxicoâ ñöôïc phaûn aùnh moät caùch töôïng tröng trong vieäc ngaøi choïn caùc hoàng y môùi.
Cuï theå ngaøi ñaõ thöïc hieän moät vieäc laøm chöa töøng coù laø boå nhieäm vieân chöùc Quoác vuï khanh chòu traùch nhieäm toå chöùc caùc chuyeán coâng du cuûa mình, Ñöùc oâng George Jacob Koovakad, laøm hoàng y.
Ngoaøi ra, Ñöùc Phanxicoâ ñaõ nhaán maïnh cam keát cuûa mình trong vieäc giaûi quyeát hoaøn caûnh khoù khaên cuûa nhöõng ngöôøi di cö baèng caùch boå nhieäm thöù tröôûng chuyeân veà vaán ñeà nhaäp cö cuûa Boä Phaùt trieån Con ngöôøi Toaøn dieän, Cha Fabbio Baggio, laøm hoàng y. Ñöùc Phanxicoâ ñaõ laøm ñieàu töông töï vaøo naêm 2020, vôùi Hoàng y Michael Czerny, khi ñoù laø thöù tröôûng cuûa boä nhöng sau ñoù ñaõ ñöôïc thaêng chöùc laøm giaùm ñoác.
Vò giaùo hoaøng Doøng Teân ñaàu tieân cuõng nhaán maïnh ñeán vieäc naâng cao vò theá cuûa caùc thaønh vieân trong caùc coäng ñoàng toân giaùo, vì 10 trong soá 21 vò hoàng y môùi laø tu só.
Ngaøi cuõng boå nhieäm Cha Timothy Radcliffe, moät tu só doøng Ñaminh ngöôøi Anh maø Ñöùc Phanxicoâ ñaõ choïn laøm "giaùm ñoác taâm linh" cuûa Thöôïng hoäi ñoàng veà tính ñoàng haønh, nhaán maïnh taàm quan troïng cuûa Thöôïng hoäi ñoàng ñoái vôùi di saûn cuûa ngaøi vaø tieáp tuïc phuïc hoài caùc nhaø thaàn hoïc tröôùc ñaây bò gaït ra ngoaøi leà. Tröôùc ñaây, Hoàng y taân cöû Radcliffe ñaõ töøng khieán cho caùc giaùo hoaøng tröôùc ñaây khoù chòu vì oâng uûng hoä caùc moái quan heä ñoàng tính trong nhieàu naêm.
Ñöùc Toång Giaùm muïc ngöôøi Brazil Jaime Spengler, OFM, moät trong 21 ngöôøi ñöôïc Ñöùc Phanxicoâ choïn ñeå trôû thaønh hoàng y trong coâng nghò tieáp theo vaøo ngaøy 8 thaùng 12, moät ngöôøi keâu goïi "côûi môû" vôùi yù töôûng veà caùc linh muïc laäp gia ñình ñeå phuïc vuï moät soá coäng ñoàng ñang phaûi ñoái maët vôùi tình traïng thieáu linh muïc.
6. Khoâng coù ngöôøi Myõ naøo ñöôïc choïn
Moãi khi moät coâng nghò môùi ñöôïc coâng boá, ngöôøi Myõ ñeàu ñeå yù xem toång giaùm muïc Los Angeles coù naèm trong soá ñoù khoâng. Vaø gioáng nhö moïi coâng nghò khaùc ñöôïc toå chöùc keå töø khi Ñöùc Phanxicoâ trôû thaønh giaùo hoaøng vaøo naêm 2013, teân cuûa Toång giaùm muïc Joseù Gomez khoâng ñöôïc lieät keâ, maëc cho ngaøi laø giaùm muïc cuûa moät giaùo phaän lôùn nhaát nöôùc Myõ.
Maëc duø vieäc Toång giaùm muïc Gomez khoâng coù trong danh saùch ñaõ ñöôïc döï ñoaùn tröôùc taïi thôøi ñieåm naøy, nhöng laøm moät ñieàu ñaùng ngaïc nhieân khi khoâng coù moät ngöôøi Myõ naøo trong danh saùch cuûa ñöùc Phanxicoâ. Ñöùc Hoàng y Sean O'Malley cuûa Boston ñaõ böôùc sang tuoåi 80 vaøo muøa heø naêm 2023 vaø hieän khoâng coøn ñuû ñieàu kieän ñeå tham gia maät nghò giaùo hoaøng, neân ñaõ coù suy ñoaùn raèng ñöùc Phanxicoâ coù theå boå nhieäm moät hoàng y môùi ngöôøi Myõ taïi coâng nghò naøy. Ñöùc Phanxicoâ ñaõ söû duïng chieác muõ ñoû ñeå coá gaéng ñònh hình laïi aûnh höôûng trong giaùm muïc ñoaøn Hoa Kyø, boå nhieäm caùc hoàng y coù xu höôùng caáp tieán nhieàu hôn so vôùi giaùm muïc ngöôøi Myõ bình thöôøng, chaúng haïn nhö Hoàng y Blase Cupich cuûa Chicago vaø Hoàng y Robert McElroy cuûa San Diego.
Laàn naøy ngaøi khoâng chæ ñònh moät hoàng y ngöôøi Myõ naøo cho thaáy hoaëc ngaøi khoâng theå tìm ñöôïc moät öùng cöû vieân naøo theo phong caùch cuûa Hoàng y Cupich, hoaëc ngaøi khoâng coøn höùng thuù vôùi vieäc ñònh hình laïi Giaùo hoäi Hoa Kyø thoâng qua vieäc boå nhieäm hoàng y. Duø lyù do laø gì ñi nöõa, ñieàu ñoù coù nghóa laø ñaïi dieän cuûa Hoa Kyø trong Hoàng y ñoaøn seõ giaûm taïi coâng nghò ngaøy 8 thaùng 12 naêm 2024, xuoáng coøn 7% töø 8.2% hieän nay vaø töø 9.4% naêm 2013.
Nguoàn: National Catholic Register