Luaät Döï Leã Ngaøy Chuùa Nhaät
Vaø Caùc Ngaøy Leã Buoäc
Ñöôïc Quy Ñònh Nhö Theá Naøo?
Luaät Döï Leã Ngaøy Chuùa Nhaät Vaø Caùc Ngaøy Leã Buoäc Ñöôïc Quy Ñònh Nhö Theá Naøo?
Lm. Luy Huyønh Phöôùc Laâm
Ñieàu raên thöù nhaát trong "Saùu ñieàu raên Hoäi Thaùnh" ñaõ quy ñònh: "Xem leã ngaøy chuùa nhaät cuøng caùc ngaøy leã buoäc".
1. Caùc Ngaøy Chuùa Nhaät Vaø Caùc Ngaøy Leã Buoäc Chính Yeáu Khaùc
Boä giaùo luaät hieän haønh ñaõ aán ñònh caùc ngaøy leã buoäc (dies festus de precepto) nhö sau (Ñieàu 1246~1):
- Taát caû caùc ngaøy Chuùa nhaät laø ngaøy cöû haønh Maàu nhieäm Vöôït Qua theo truyeàn thoáng Toâng ñoà, ngaøy ñoù phaûi ñöôïc giöõ nhö laø ngaøy leã buoäc chính yeáu trong Giaùo Hoäi toaøn caàu.1
- Boán leã kính maàu nhieäm cuûa Ñöùc Kitoâ: leã Sinh Nhaät Ñöùc Gieâsu Kitoâ, leã Hieån Linh, leã Thaêng Thieân, leã Mình vaø Maùu Raát Thaùnh Ñöùc Kitoâ;
- Ba leã kính Ñöùc Maria: leã Thaùnh Maria Meï Thieân Chuùa, leã Ñöùc Meï Voâ Nhieãm vaø leã Ñöùc Meï Hoàn Xaùc Leân Trôøi;
- Ba leã daønh cho caùc Thaùnh: leã Thaùnh Giuse, leã hai Thaùnh Toâng ñoà Pheâroâ vaø Phaoloâ, leã Caùc Thaùnh.
Tuy nhieân, Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc coù theå xin Toâng Toaø huyû boû hoaëc chuyeån moät soá leã buoäc sang ngaøy Chuùa Nhaät (ñieàu 1246~2)
Taïi Vieät Nam, caùc Ñöùc Giaùm Muïc, theo Ñieàu 2 vaø 1246~, duy trì caùc ñaëc aân vaãn coù ñoái vôùi caùc leã buoäc, nghóa laø:
- Taïi Giaùo tænh Haø Noäi, ngoaøi caùc ngaøy Chuùa Nhaät, chæ buoäc giöõ "Töù Quyù", töùc laø 4 ngaøy leã troïng: leã Giaùng Sinh, leã Chuùa Thaêng Thieân, leã Ñöùc Meï Leân Trôøi vaø leã caùc Thaùnh Nam Nöõ.
- Taïi caùc Giaùo tænh Hueá vaø Giaùo tænh Saøigoøn, ngoaøi caùc ngaøy Chuùa nhaät, chæ buoäc giöõ leã Chuùa Giaùng Sinh.2
Ngoaøi ra, Giaùo luaät coøn cho pheùp caùc Giaùm Muïc giaùo phaän cuõng coù theå aán ñònh caùc ngaøy leã buoäc cho giaùo phaän hay moät vaøi nôi trong giaùo phaän, nhöng chæ töøng laàn maø thoâi (Ñieàu 1244~2)
2. Tham Döï Thaùnh Leã
Theo ñieàu 1247 cuûa Boä Giaùo luaät, caùc tín höõu buoäc phaûi tham döï Thaùnh Leã ngaøy Chuùa nhaät vaø caùc ngaøy leã buoäc khaùc.
2.1. Ñoái töôïng bò buoäc
Theo Ñieàu 11, buoäc nhöõng tín höõu (ñaõ ñöôïc röûa toäi trong Giaùo Hoäi Coâng giaùo hay ñaõ ñöôïc nhaän vaøo Giaùo Hoäi Coâng Giaùo) ñaõ söû duïng ñuû trí khoân vaø ñaõ ñöôïc 7 tuoåi troïn.
2.2. Möùc ñoä raøng buoäc
Luaät tham döï thaùnh leã buoäc ngöôøi Coâng giaùo taän trong löông taâm.
"Luaät buoäc theo löông taâm ñaët neàn taûng treân moät nhu caàu noäi taâm maø caùc Kitoâ höõu thuoäc caùc theá kyû ñaàu ñaõ caûm nhaän caùch maïnh meõ, Giaùo Hoäi ñaõ khoâng ngöøng xaùc nhaän boån phaän ñoù, maëc duø Giaùo Hoäi ñaõ nghó raèng khoâng caàn phaûi baét buoäc ngay töø ñaàu. Chæ sau naøy khi thaáy moät soá ngöôøi nguoäi laïnh hoaëc khinh thöôøng boån phaän ñoù, thì Giaùo Hoäi môùi phaûi xaùc ñònh roõ reät boån phaän phaûi tham döï thaùnh leã Chuùa Nhaät: thoâng thöôøng nhaát laø Giaùo Hoäi khuyeán khích hoï laøm troøn boån phaän, nhöng thænh thoaûng Giaùo Hoäi cuõng phaûi duøng caû nhöõng bieän phaùp do giaùo luaät aán ñònh roõ raøng. Ñoù laø ñieàu Giaùo Hoäi ñaõ laøm qua nhöõng coâng ñoàng rieâng khaùc nhau keå töø theá kyû thöù tö (thí duï nhö ôû coâng ñoàng Elvire naêm 300: coâng ñoàng naøy khoâng noùi ñeán boån phaän, nhöng laïi noùi ñeán nhöõng hình phaït neáu vaéng maët ba Chuùa nhaät), nhaát laø keå töø theá kyû thöù saùu trôû ñi (nhö coâng ñoàng Adge vaøo naêm 506 quy ñònh ñieàu ñoù). Taát caû nhöõng saéc leänh naøy cuûa caùc coâng ñoàng rieâng ñaõ daán ñeán moät thoùi quen chung coù tính caùch baét buoäc nhö moät boån phaän, nhö moät söï vieäc hoaøn toaøn bình thöôøng.
Laàn ñaàu tieân Boä Giaùo luaät naêm 1917 ñaõ laøm cho truyeàn thoáng naøy thaønh moät luaät phoå quaùt. Boä Giaùo luaät hieän haønh ñaõ giöõ laïi khoaûn luaät ñoù khi quy ñònh: "Vaøo ngaøy Chuùa nhaät vaø caùc ngaøy leã buoäc khaùc, ngöôøi tín höõu coù boån phaän phaûi tham döï thaùnh leã". Luaät naøy thöôøng ñöôïc hieåu laø moät luaät buoäc naëng: ñaây cuõng laø lôøi daïy baûo cuûa Giaùo lyù Hoäi Thaùnh Coâng Giaùo, vaø ngöôøi ta deã daøng hieåu taïi sao Chuùa nhaät laïi coù taàm quan troïng ñoái vôùi ñôøi soáng tín höõu nhö vaäy".3
Giaùo Lyù Hoäi Thaùnh Coâng Giaùo, soá 2181, quy ñònh:
"Thaùnh leã Chuùa nhaät ñaët neàn taûng vaø xaùc ñònh toaøn boä cuoäc soáng ngöôøi tín höõu. Do ñoù, moïi tín höõu phaûi tham döï thaùnh leã vaøo ngaøy buoäc, tröø khi coù moät lyù do quan troïng (nhö beänh hoaïn, chaêm soùc treû sô sinh) hay ñöôïc cha sôû mieãn chuaån (x. Ñieàu 1245). Ai coá tình vi phaïm seõ maéc toäi troïng".
2.3. Caùch thöùc tham döï Thaùnh Leã
2.3.1. Tham döï troïn veïn
Ngöôøi tín höõu coù boån phaän phaûi tham döï troïn veïn thaùnh leã trong caùc ngaøy Chuùa nhaät vaø caùc ngaøy leã buoäc.
Thaùnh leã goàm hai phaàn, phaàn phuïng vuï Lôøi Chuùa vaø phaàn phuïng vuï Thaùnh Theå, ñöôïc lieân keát vôùi nhau moät caùch chaët cheõ ñeán noãi chæ laøm thaønh moät haønh vi thôø phöôïng duy nhaát (x. Hieán cheá SC 56). Cho neân ngöôøi tín höõu phaûi tham döï ñaày ñuû caû hai phaàn.
2.3.2 Hieän dieän vaø coù yù thöùc
Tham döï thaùnh leã coù nghóa laø phaûi coù maët taïi choã vaø phaûi coù yù thöùc:
- Caùc tín höõu phaûi coù maët vôùi caû thaân xaùc ñeå cöû haønh thaùnh leã trong caùc ngaøy Chuùa nhaät vaø caùc ngaøy leã buoäc.
- Caùc tín höõu phaûi tham döï thaùnh leã vôùi loøng suøng kính vôùi söï chuù yù.
"Meï Giaùo Hoäi tha thieát öôùc mong toaøn theå tín höõu ñöôïc höôùng daãn tham döï caùc vieäc cöû haønh phuïng vuï caùch troïn veïn yù thöùc vaø linh ñoäng. Do chính baûn tính, Phuïng Vuï ñoøi hoûi vieäc tham döï nhö theá;" (Hieán cheá SC soá 14).
2.4 Tham döï thaùnh leã chieàu hoâm tröôùc ngaøy leã buoäc vaø ngaøy thöù baûy
Ñieàu 1248~1 quy ñònh:
"Ngöôøi naøo tham döï Thaùnh Leã ñöôïc cöû haønh theo nghi thöùc Coâng giaùo trong chính ngaøy leã hoaëc chieàu ngaøy aùp leã ôû baát cöù nôi naøo, thì ñaõ giöõ troïn luaät buoäc phaûi tham döï Thaùnh Leã".
Boä Giaùo luaät hieän haønh cho pheùp tham döï Thaùnh Leã "ôû baát cöù nôi naøo"4 khoâng coøn haïn cheá nhö Boä Giaùo luaät cuõ (x. CIC/17, Ñieàu 1249).
Giaùo luaät chæ noùi laø "tham döï Thaùnh Leã ñöôïc cöû haønh theo nghi thöùc Coâng giaùo", chöù khoâng aán ñònh loaïi Thaùnh Leã, cho neân tín höõu coù theå tham döï baát cöù Thaùnh Leã naøo (leã cöôùi, leã an taùng, leã gioã, leã taï ôn) mieãn laø ñöôïc cöû haønh theo nghi thöùc Coâng giaùo.5
Maëc duø nguyeân taéc chung theo Giaùo Luaät tính moät ngaøy baét ñaàu töø nöûa ñeâm cho ñeán nöûa ñeâm (x. Ñieàu 202~1), nhöng vieäc cöû haønh ngaøy Chuùa nhaät vaø caùc ngaøy leã troïng baét ñaàu ngay töø chieàu hoâm tröôùc (vespere6 diei praecedentis)7
"Vì luaät buoäc ngöôøi tín höõu phaûi tham döï thaùnh leã Chuùa nhaät, tröø khi coù ngaên trôû traàm troïng, neân caùc vò muïc töû coù nghóa vuï phaûi taïo moïi ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå hoï coù theå giöõ troïn ñieàu luaät naøy. Chính theo chieàu höôùng naøy maø coù nhöõng quy ñònh theo luaät Giaùo Hoäi, chaúng haïn nhö linh muïc coù quyeàn ñöôïc cöû haønh hôn moät leã vaøo Chuùa nhaät vaø caùc ngaøy leã buoäc, sau khi ñöôïc pheùp cuûa vò Giaùm muïc giaùo phaän, vieäc laäp ra caùc thaùnh leã vaøo buoåi chieàu vaø vieäc aán ñònh thôøi giôø thích hôïp ñeå giöõ troïn luaät buoäc - baét ñaàu töø chieàu thöù Baûy, vaøo luùc ñoïc Kinh Chieàu I cuûa Chuùa nhaät. Thaät vaäy, theo quan ñieåm phuïng vuï, ngaøy leã baét ñaàu töø Kinh Chieàu I naøy. Vì theá, phuïng vuï thaùnh leã ñoù thænh thoaûng ñöôïc goïi laø: "leã voïng", thaät ra laø "ngaøy leã Chuùa nhaät", maø vò Chuû teá buoäc phaûi giaûng vaø ñoïc lôøi nguyeän tín höõu.
Ngoaøi ra, caùc vò muïc töû neân nhaéc nhôû cho caùc tín höõu hieåu raèng: trong tröôøng hôïp hoï vaèng maët ôû nôi thöôøng truù vaøo ngaøy Chuùa nhaät, hoï phaûi lo tham döï thaùnh leã ôû nôi hoï ñeán, vaø nhö theá laøm phong phuù cho coäng ñoaøn tín höõu ñòa phöông baèng chöùng taù caù nhaân cuûa mình. Ñoàng thôøi, caùc coäng ñoaøn ñòa phöông aáy neân nhieät tình ñoùn caùc anh chò em ñeán töø beân ngoaøi coäng ñoaøn. Ñaëc bieät, trong nhöõng nôi thu huùt ñöôïc nhieàu du khaùch vaø khaùch haønh höông ñeán vieáng thaêm, caàn phaûi cung caáp söï trôï giuùp toân giaùo ñaëc bieät".8
2.5. Mieãn tham döï thaùnh leã
2.5.1. Tröôøng hôïp baát khaû khaùng vì nhöõng lyù do töông ñoái nghieâm troïng.
Ñöôïc mieãn döï leã nhöõng ai khoâng theå tham döï vì nhöõng lyù do töông ñoái nghieâm troïng: nhö gaëp nhöõng khoù khaên quaù lôùn hay coù khaû naêng gaây haïi cho mình hay cho ngöôøi khaùc veà theå xaùc hay tinh thaàn, hoaëc do baûn chaát ñaëc bieät cuûa coâng vieäc.
"Caùch rieâng, nhöõng ngöôøi sau ñaây ñöôïc mieãn döï leã:
- Ngöôøi beänh vaø ngöôøi ñang döôõng beänh, maø neáu döï leã coù theå gaây thieät haïi;
- Ngöôøi ôû xa nhaø thôø (ñi boä maát moät giôø neáu laø ngöôøi khoeû...)
- Ngöôøi quaù ngheøo khoâng coù y phuïc töôm taát hay khoâng theå traû phí toån ñi laïi;
- Ngöôøi bò ngaên trôû do nghóa vuï ngheà nghieäp hoaëc nghóa vuï cuûa baäc soáng, do nghóa vuï phaûi caáp cöùu hay do caùc coâng taùc baùc aùi khaån caáp;
- Con caùi, vôï hay ngöôøi laøm thueâ coù theå bò thaát suûng naëng neà vôùi cha meï, choàng hay chuû neáu ñi döï leã".9
2.5.2. Tröôøng hôïp giaùo quyeàn mieãn chuaån tham döï thaùnh leã
Ñieàu 1245 quy ñònh:
"Mieãn laø vaãn giöõ nguyeân quyeàn cuûa Giaùm muïc giaùo phaän ñöôïc noùi ñeán ôû ñieàu 87, vì moät lyù do chính ñaùng, vaø theo quy ñònh cuûa Giaùm Muïc giaùo phaän, cha sôû, trong töøng tröôøng hôïp, coù theå mieãn chuaån nghóa vuï phaûi giöõ moät ngaøy leã hay moät ngaøy saùm hoái hoaëc thay theá nghóa vuï aáy baèng moät vieäc ñaïo ñöùc khaùc; Beà Treân cuûa moät hoäi doøng hay cuûa moät tu ñoaøn toâng ñoà cuõng coù nhöõng quyeàn aáy ñoái vôùi nhöõng ngöôøi thuoäc quyeàn mình vaø nhöõng ngöôøi khaùc ñeâm ngaøy cö nguï trong nhaø mình, neáu hoäi doøng vaø tu ñoaøn thuoäc luaät giaùo hoaøng".
Ñeå xin mieãn chuaån, coù theå ñích thaân ñeán xin, hoaëc söû duïng thö töø, ñieän thoaïi, ñieän tín, hoaëc qua trung gian ngöôøi thöù ba.
2.6. Cöû haønh phuïng vuï Lôøi Chuùa
Ñieàu 1248~2 quy ñònh:
"Neáu khoâng theå tham döï vieäc cöû haønh Thaùnh Leã vì thieáu thöøa taùc vieân coù chöùc thaùnh hay vì baát cöù moät lyù do nghieâm troïng naøo khaùc, tha thieát khuyeân nhuû caùc tín höõu neân tham döï phuïng vuï Lôøi Chuùa ñöôïc cöû haønh theo nhöõng quy ñònh cuûa Giaùm Muïc giaùo phaän trong nhaø thôø giaùo xöù, neáu coù, hoaëc taïi moät nôi thaùnh naøo khaùc, hoaëc neân caàu nguyeän trong moät thôøi gian thích hôïp, caùch rieâng tö hoaëc vôùi gia ñình, hoaëc vôùi caùc nhoùm gia ñình, tuøy dòp".
Ñöùc Thaùnh Cha Gioan Phaoloâ II, trong Toâng thö "Ngaøy cuûa Chuùa" Dies Domini, soá 53, ñaõ ñeà caäp ñeán vaán ñeà naøy nhö sau:
"Hieän nay, vaãn coøn coù nhieàu xöù ñaïo khoâng coù linh muïc cöû haønh Leã Taï Ôn Chuaù nhaät. Ñieàu naøy thöôøng xaûy ra trong caùc Giaùo Hoäi non treû, nôi coù moät linh muïc duy nhaát nhöng laïi coù traùch nhieäm muïc vuï ñoái vôùi caùc tín höõu soáng taûn maùc trong moät mieàn roäng lôùn. Tuy nhieân, ta cuõng gaëp thaáy nhöõng hoaøn caûnh caáp baùch töông töï trong caùc giaùo xöù coù truyeàn thoáng Kitoâ giaùo laâu ñôøi, vì soá caùc linh muïc giaûm suùt nghieâm troïng khieán moãi giaùo xöù khoâng theå coù moät linh muïc ñöôïc. Trong nhöõng tröôøng hôïp khoâng theå cöû haønh leã taï ôn, Giaùo Hoäi vaãn khuyeán khích vieäc tuï hoïp caùc tín höõu vaøo Chuùa nhaät duø vaéng boùng linh muïc, nhöng phaûi tuaân theo nhöõng chæ thò vaø höôùng daãn do Toaø Thaùnh ñöa ra, maø vieäc thöïc hieän ñöôïc giao cho caùc Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc. Tuy nhieân, muïc tieâu vaãn phaûi theo ñuoåi laø cöû haønh hy teá cuûa thaùnh leã, caùch thöù duy nhaát hieän taïi hoùa ñích thöïc cuoäc Vöôït Qua cuûa Chuùa Gieâsu, laø söï hieän taïi hoaù duy nhaát vaø troïng veïn cuûa coäng ñoaøn taï ôn, maø vò linh muïc chuû toaï nhaân danh Ñöùc Kitoâ, khi beû taám baùnh Lôøi Chuùa vaø Baùnh Thaùnh Theå. Vì theá treân bình dieän muïc vuï, ta phaûi duøng moïi bieän phaùp caàn thieát ñeå caùc tín höõu, thöôøng xuyeân thieáu thoán cuoäc cöû haønh taï ôn naøy, coù theå ñöôïc höôûng lôïi ích toái ña, baèng caùch saép xeáp ñeå moät linh muïc coù maët ñònh kyø, hoaëc taän duïng toái ña caùc dòp thuaän tieän ñeå quy tuï vaøo moät choã trung taâm coù theå tieáp ñoùn caùc nhoùm khaùc nhau ôû xa ñeán".
- - - - - - - - - - - - - - - - -
1. Hieán cheá veà Phuïng vuï thaùnh, soá 106: "Theo toâng truyeàn baét nguoàn töø chính ngaøy Chuùa Kitoâ soáng laïi, Giaùo Hoäi cöû haønh maàu nhieäm phuïc sinh vaøo moãi ngaøy thöù taùm, ngaøy thaät ñaùng goïi laø ngaøy cuûa Chuùa hay ngaøy Chuùa Nhaät. Thöïc vaäy, trong ngaøy ñoù caùc Kitoâ höõu phaûi hoïp nhau laïi ñeå nghe Lôøi Chuùa vaø tham döï Leã Taï Ôn, ñeå kính nhôù cuoäc Thöông Khoù, söï soáng laïi vaø vinh quang cuûa Chuùa Gieâsu, ñoàng thôøi caûm taï Thieân Chuùa, vì Ngaøi ñaõ duøng söï Phuïc Sinh cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ töø trong keû cheát soáng laïi maø taùi sinh hoï trong nieàm hy voïng soáng ñoäng" (1 Pr 1,3). Vì vaäy, ngaøy Chuùa Nhaät laø ngaøy leã ñoäc ñaùo phaûi ñöôïc ñeà cao vaø in saâu vaøo loøng ñaïo ñöùc cuûa caùc tín höõu, ñeå ngaøy aáy trôû thaønh ngaøy vui möøng vaø ngaøy nghæ vieäc. Caùc cuoäc leã khaùc, neáu khoâng thaät söï laø leã raát quan troïng thì khoâng ñöôïc laán aùt ngaøy Chuùa nhaät, vôûi vì ngaøy Chuùa Nhaät laø neàn taûng vaø trung taâm cuûa caû naêm phuïng vuï".
2.x. Thoâng caùo Uyû Ban Phuïng Töï/ HÑGMVN. Thaùng 4/1991.
3. GioanPhaoloâ II, Toâng thö "Ngaøy cuûa Chuùa" Dies Domini, ban haønh ngaøy 31-5-1998, soá 47.
4. Xin löu yù, cuoán "nhöõng ngaøy leã Coâng Giaùo 2007-2008", trang 6, trích daãn Ñieàu 1248~1 nhö sau: "Ai tham döï thaùnh leã vaøo chính ngaøy leã hay vaøo chieàu ngaøy tröôùc leã, thì ngöôøi aáy ñaõ chu toaøn vieäc buoäc döï leã". Trích daãn naøy coøn thieáu hai chi tieát quan troïng: Thaùnh Leã "ñöôïc cöû haønh theo nghi thöùc Coâng Giaùo" vaø "ôû baát cöù nôi naøo".
5.x. JOHN M. HUELS, "Book IV: The Sanctifying function of the Church (cc. 834-1253)", in The Code of canon Law: A Text and a Commentari, commissioned by The Canon Law Society of America, edited b Jemes A. Corriden, Thomas J. Green, Donald E, Heintschel, New York-Mahwah, Paulist Press, 1985, tr. 1445.
6. Boä giaùo luaät duøng töø "vesper" (evening) chöù khoâng noùi laø "post meridiem" (afternoon). Neáu nhö theá thì "chieàu" phaûi tính töø 16 giôø (4:00 P.M). Tuy nhieân trong Toâng thö "Ngaøy cuûa Chuùa" Dies Domini, ban haønh ngaøy 31-5-1998, soá 49, ngaøy leã baét ñaàu töø Kinh Chieàu 1, nghóa laø vaøo khoaûng 14 giôø (2:00 P.M).
7. Nhöõng quy luaät toång quaùt veà naêm phuïng vuï vaø nieân lòch, soá 3.
8. Gioan Phaoloâ II, Toâng thö "Ngaøy cuûa Chuùa" Dies Domini, ban haønh ngaøy 31-5-1998, soá 49.
9. KARL H. PESCHKE, "Special Moral Thelogy" Vol. II, baûn dòch tieáng Vieät "Thaàn hoïc luaân lyù chuyeân bieät", Taäp Moät, Tuû saùch chuyeân ñeà, tr. 225-226.
Taùc giaû baøi vieát: Lm. Luy Huyønh Phöôùc Laâm
(Nguoàn: Giaùo phaän :Long Xuyeân)