Baøi giaûng tónh taâm Giaùo trieàu Roma Muøa Chay 2024:
Baøi 5 - Ta laø ñöôøng, laø söï thaät vaø laø söï soáng
Baøi giaûng tónh taâm Giaùo trieàu Roma Muøa Chay 2024: Baøi 5 - Ta laø ñöôøng, laø söï thaät vaø laø söï soáng.
Nt. Anna Ngoïc Dieäp, OP. chuyeån ngöõ tieáng Vieät
Vatican (WHÑ 28-03-2024) - Hoâm thöù Saùu, ngaøy 22 thaùng 03 naêm 2024, Ñöùc Hoàng y Raniero Cantalamessa, O.F.M. Cap., giaûng thuyeát vieân phuû Giaùo Hoaøng ñaõ trình baøy baøi suy nieäm cuoái cuøng trong loaït baøi giaûng tónh taâm Muøa Chay naêm 2024 daønh cho Giaùo trieàu Roâma.
Sau ñaây laø baûn dòch Vieät ngöõ toaøn vaên baøi giaûng cuûa Ñöùc Hoàng y:
Ñöùc Hoàng y Raniero Cantalamessa, O.F.M. Cap.
Baøi giaûng tónh taâm Muøa Chay cho Giaùo trieàu Roâma
Naêm 2024 - Baøi 5: Ta laø ñöôøng, laø söï thaät vaø laø söï soáng
Trong haønh trình theo Tin Möøng Thöù Tö ñeå khaùm phaù Chuùa Gieâsu laø ai ñoái vôùi mình, chuùng ta ñi ñeán giai ñoaïn cuoái cuøng. Chuùng ta böôùc vaøo phaàn thöôøng ñöôïc goïi laø "dieãn töø caùo bieät" cuûa Chuùa Gieâsu daønh cho caùc Toâng ñoà. Laàn naøy toâi seõ khoâng coá gaéng toùm taét boái caûnh vaø laøm noåi baät nhöõng thaønh phaàn vaø chi tieát khaùc nhau cuûa baøi dieãn töø naøy. Vì khi laøm nhö theá seõ gioáng nhö vieäc coá gaéng veõ nhöõng chieác hoäp vaø phaân bieät caùc phaàn trong doøng dung nham chaûy xuoáng töø mieäng nuùi löûa. Do ñoù, chuùng ta haõy ñi thaúng vaøo nhöõng lôøi maø chuùng ta döï ñònh suy tö trong baøi suy nieäm naøy:
"Trong nhaø Cha cuûa Thaày, coù nhieàu choã ôû; neáu khoâng, Thaày ñaõ noùi vôùi anh em roài, vì Thaày ñi doïn choã cho anh em. Neáu Thaày ñi doïn choã cho anh em, thì Thaày seõ trôû laïi vaø ñem anh em veà vôùi Thaày, ñeå Thaày ôû ñaâu, anh em cuõng ôû ñoù. Vaø Thaày ñi ñaâu, thì anh em bieát ñöôøng roài". OÂng Toâma noùi vôùi Ñöùc Gieâsu: "Thöa Thaày, chuùng con khoâng bieát Thaày ñi ñaâu, laøm sao chuùng con bieát ñöôïc ñöôøng?" Ñöùc Gieâsu ñaùp: "Chính Thaày laø con ñöôøng, laø söï thaät vaø laø söï soáng. Khoâng ai ñeán vôùi Chuùa Cha maø khoâng qua Thaày (Ga 14,3-6).
"Ta laø ñöôøng, laø söï thaät vaø laø söï soáng": ñaây laø lôøi maø duy chæ moät ngöôøi treân theá giôùi môùi coù theå vaø ñaõ tuyeân boá ñöôïc. Ñöùc Kitoâ vöøa laø ñöôøng vöøa laø ñích ñeán cuûa cuoäc haønh trình. Laø Lôøi haèng höõu cuûa Chuùa Cha, Ngöôøi laø Söï Thaät vaø laø Söï Soáng; Laø Ngoâi Lôøi nhaäp theå, Ngöôøi laø Ñöôøng.
Chuùng ta ñaõ coù cô hoäi suy nieäm Ñöùc Kitoâ laø Söï Soáng, khi chuù giaûi veà lôøi cuûa Ngöôøi "Ta laø baùnh tröôøng sinh", Ñöùc Kitoâ laø Söï Thaät khi chuù giaûi veà lôøi khaùc cuûa Ngöôøi "Ta laø aùnh saùng theá gian". Vì theá, chuùng ta haõy taäp trung vaøo Ñöùc Kitoâ laø Ñöôøng. Sau khi chieâm ngaém Ñöùc Kitoâ nhö moät moùn quaø, chuùng ta coù cô hoäi chieâm ngaém Ngöôøi nhö moät maãu möïc. Nhö Kierkegaard vieát: "Vì thôøi Trung coå ngaøy caøng laïc loái khi nhaán maïnh khía caïnh cuûa Ñöùc Kitoâ nhö moät maãu möïc, Luther ñaõ nhaán maïnh khía caïnh khaùc, khi khaúng ñònh raèng Ñöùc Kitoâ nhö moät moùn quaø vaø vieäc chaáp nhaän moùn quaø naøy tuøy thuoäc vaøo ñöùc tin". Kierkegaard noùi theâm, "nhöng baây giôø chuùng ta cuõng phaûi nhaán maïnh ñeán Ñöùc Kitoâ nhö moät maãu möïc, neáu chuùng ta khoâng muoán giaùo lyù veà ñöùc tin trôû thaønh chieác laù nhaèm che ñaäy nhöõng thieáu soùt choáng Kitoâ giaùo nhaát" [1].
Chuùa Gieâsu tieáp tuïc noùi vôùi nhöõng ngöôøi maø Ngaøi gaëp gôõ - töùc laø vôùi chuùng ta vaøo luùc naøy - nhöõng gì Ngaøi ñaõ noùi vôùi caùc Toâng ñoà vaø vôùi nhöõng ngöôøi Ngaøi ñaõ gaëp trong cuoäc soáng traàn theá cuûa mình: "Haõy ñeán maø theo Ta", hoaëc ngaén goïn hôn "Haõy theo Ta!" Vieäc ñi theo[2] Ñöùc Kitoâ laø moät chuû ñeà voâ taän. Cuoán saùch ñöôïc yeâu thích nhaát vaø ñöôïc ñoïc nhieàu nhaát trong Giaùo hoäi, sau Kinh thaùnh, veà chuû ñeà naøy laø cuoán Göông Chuùa Gieâsu. Chuùng ta seõ haïn cheá noùi veà töø naøy nhieàu vì chuùng ta caàn chuyeån sang moät soá öùng duïng thöïc teá, luoân mang tính chaát taâm linh vaø caù vò, nhö chuùng ta ñaõ ñaët ra cho mình trong phaàn suy nieäm naøy.
Chuû ñeà ñi theo Ñöùc Kitoâ chieám moät vò trí quan troïng trong Tin Möøng Thöù Tö. Ñi theo Chuùa Gieâsu gaàn nhö ñoàng nghóa vôùi vieäc tin vaøo Ngöôøi. Tuy nhieân, tin laø moät thaùi ñoä cuûa trí oùc vaø yù chí; hình aûnh "con ñöôøng" laøm noåi baät moät khía caïnh quan troïng cuûa ñöùc tin, ñoù laø "böôùc ñi", nghóa laø tính naêng ñoäng phaûi laø ñaëc ñieåm cuûa ñôøi soáng ngöôøi Kitoâ höõu vaø taùc ñoäng maø ñöùc tin phaûi coù ñoái vôùi loái soáng cuûa ngöôøi aáy. Khoâng gioáng nhö "tin töôûng" vaø "yeâu meán", "ñi theo" khoâng chæ bieåu thò moät thaùi ñoä cuï theå cuûa trí oùc vaø con tim, maø coøn vaïch ra cho ngöôøi moân ñeä moät chöông trình soáng. Ñi theo bao haøm söï tham gia hoaøn toaøn: loái soáng, soá phaän vaø söù maïng cuûa Chuùa.
* * *
Vôùi söï nhaán maïnh ñeán tình tieát röûa chaân, Thaùnh Gioan muoán neâu baät moät lónh vöïc ñaëc bieät vaø öu tieân cuûa vieäc theo Ñöùc Kitoâ, ñoù laø phuïc vuï (Ga 13, 12-15). Nhöng toâi seõ khoâng noùi veà phuïc vuï. Toâi ñaõ daønh baøi giaûng cuoái cuøng cuûa Muøa Chay naêm 2022 cho chuû ñeà naøy roài vaø khoâng caàn phaûi laëp laïi nöõa. Suy cho cuøng, toâi laø ngöôøi coù ít tö caùch nhaát ñeå noùi veà söï phuïc vuï, vì trong ñôøi toâi haàu nhö chæ laøm coâng vieäc "phuïc vuï Lôøi Chuùa", moät coâng vieäc tuy quan troïng nhöng töông ñoái deã daøng vaø höõu duïng hôn nhieàu vieäc phuïc vuï khaùc trong Giaùo hoäi.
Toâi muoán noùi veà ñaëc ñieåm cuûa vieäc ñi theo Ñöùc Kitoâ vaø phaân bieät söï ñi theo naøy vôùi baát kyø hình thöùc ñi theo naøo khaùc. Ngöôøi ta thöôøng noùi raèng moät ngheä só, moät trieát gia, moät nhaø vaên ñöôïc ñaøo taïo trong tröôøng cuûa vò thaày noåi tieáng naøy hay vò thaày noåi tieáng kia. Ngay caû trong chuùng ta, nhöõng tu só, ngöôøi ta cuõng noùi raèng chuùng ta ñöôïc ñaøo taïo taïi tröôøng, moät soá töø Benedict, moät soá töø Ña Minh, moät soá töø Phanxicoâ, moät soá töø Ignatius Loyola vaø moät soá töø nhöõng vò thaùnh nam, nöõ khaùc. Nhöng coù moät söï khaùc bieät cô baûn giöõa vieäc ñi theo naøy vaø vieäc ñi theo Ñöùc Kitoâ. Ñieàu naøy ñöôïc dieãn taû, khoâng theå naøo toát hôn, baèng chính nhöõng lôøi cuûa Thaùnh Gioan, ôû cuoái Lôøi töïa Tin Möøng cuûa ngaøi: "Leà Luaät ñaõ ñöôïc Thieân Chuùa ban qua oâng Moâseâ, coøn aân suûng vaø söï thaät, thì nhôø Ñöùc Gieâsu Kitoâ maø coù" (Ga 1,17).
Ñoái vôùi nhöõng tu só chuùng ta, ñieàu naøy coù nghóa laø: Luaät doøng ñöôïc ban cho chuùng ta qua Ñaáng Saùng Laäp, nhöng aân suûng vaø söùc maïnh ñeå thöïc thi luaät chæ ñeán vôùi chuùng ta töø Chuùa Gieâsu Kitoâ. Ñoái vôùi chuùng ta cuõng nhö ñoái vôùi taát caû caùc Kitoâ höõu, nhöõng lôøi cuûa thaùnh Gioan coøn coù yù nghóa trieät ñeå hôn: ñoù laø Tin Möøng ñaõ ñöôïc Chuùa Gieâsu traàn theá ban cho chuùng ta, nhöng khaû naêng tuaân giöõ vaø thöïc haønh Tin Möøng chæ ñeán vôùi chuùng ta töø Ñöùc Kitoâ phuïc sinh, nhôø Thaùnh Thaàn cuûa Ngöôøi!
Veà vaán ñeà naøy, Thaùnh Toâma Aquino ñaõ vieát nhöõng lôøi töø mieäng cuûa moät vò tieán só Giaùo hoäi ít ñöôïc coâng nhaän hôn ngaøi seõ khieán chuùng ta boái roái. Khi chuù giaûi veà caâu noùi cuûa Thaùnh Phaoloâ "Vì chöõ vieát thì gieát cheát, coøn Thaàn Khí môùi ban söï soáng" (2 Cr 3,6), Thaùnh Toâma vieát: "Qua chöõ vieát, chuùng ta muoán noùi ñeán moïi luaät leä thaønh vaên vaãn coøn ôû beân ngoaøi con ngöôøi, bao goàm caû nhöõng luaät luaân lyù chöùa ñöïng trong Phuùc aâm; Ñoù laø lyù do taïi sao, ngay caû chöõ vieát cuûa Phuùc AÂm cuõng coù theå gieát cheát, neáu aân suûng ñöùc tin chöõa laønh khoâng ñöôïc theâm vaøo noù" [3]. Vaø ngay tröôùc ñoù, ngaøi noùi roõ raèng "aân suûng chöõa laønh chuùng ta" khoâng gì khaùc hôn laø "aân suûng cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn ñöôïc ban cho caùc tín höõu" [4]. Thaùnh Augustinoâ hieåu ñieàu naøy töø traûi nghieäm caù nhaân vaø do ñoù ñaõ saùng taùc lôøi caàu nguyeän ñaëc bieät cuûa mình: "Laïy Chuùa, Chuùa truyeàn leänh cho con phaûi soáng khieát tònh. Vaäy thì, xin haõy cho con ñieàu Ngaøi ra leänh vaø sau ñoù truyeàn cho con ñieàu Ngaøi muoán" [5].
Ñaây laø lyù do taïi sao ña phaàn baøi dieãn töø cuûa Chuùa Gieâsu trong Böõa Tieäc Ly ñeàu coù ñoái töôïng laø Ñaáng Phuø Trôï (Paraclete), Ñaáng maø Ngöôøi seõ sai ñeán vôùi caùc Toâng ñoà. Chuùng ta haõy nhôù laïi moät soá lôøi höùa cuûa Chuùa Gieâsu veà vaán ñeà naøy:
Thaày coøn nhieàu ñieàu phaûi noùi vôùi anh em, nhöng baây giôø anh em khoâng coù söùc chòu noåi. Khi naøo Thaàn Khí söï thaät ñeán, Ngöôøi seõ daãn anh em tôùi söï thaät toaøn veïn, Ngöôøi seõ khoâng töï mình noùi ñieàu gì, nhöng nghe gì, Ngöôøi seõ noùi laïi, vaø loan baùo cho anh em bieát nhöõng ñieàu seõ ñeán. Ngöôøi seõ toân vinh Thaày, vì Ngöôøi seõ laáy nhöõng gì cuûa Thaày maø loan baùo cho anh em (16,12-14).
Neáu Chuùa Gieâsu laø "Ñöôøng" (trong tieáng Hy Laïp, odoøs), thì Chuùa Thaùnh Thaàn laø "Ngöôøi Daãn Ñöôøng" (trong tieáng Hy Laïp, odegoøs, hoaëc odegìa). Ñaây laø caùch Thaùnh Gregory thaønh Nyssa ñònh nghóa veà Chuùa Thaùnh Thaàn, vaø ñaây laø caùch Giaùo hoäi Latinh keâu caàu Ngaøi trong kinh Veni Creator. Hai caâu "Ductore sic te praevio - vitemus omne noxium", thöïc ra coù nghóa laø "Ñöôïc Ngaøi thöông haèng chæ loái môû ñöôøng, laø traùnh khoûi muoân loãi laàm nguy haïi" [6].
* * *
Trong soá caùc chöùc naêng khaùc nhau maø Chuùa Gieâsu gaùn cho Ñaáng Phuø Trôï trong vieäc Ngaøi laøm thay cho chuùng ta, chöùc naêng maø chuùng ta muoán taäp trung vaøo laø chöùc naêng cuûa Ñaáng Nhaéc Nhôû: "Nhöng khi Ñaáng Baûo Trôï laø Thaùnh Thaàn Chuùa Cha seõ sai ñeán nhaân danh Thaày, Ñaáng ñoù seõ daïy anh em moïi ñieàu vaø seõ laøm cho anh em nhôù laïi moïi ñieàu Thaày ñaõ noùi vôùi anh em" (14,26). "Ngaøi seõ laøm cho anh em nhôù laïi": baûn Vulgate tieáng Latinh ñöôïc dòch laø: Ngaøi seõ gôïi yù cho anh em.
Trong raïp haùt, ngöôøi nhaéc tuoàng ñöôïc giaáu beân trong moät caùi hoác nhoû vaø khaùn giaû khoâng nhìn thaáy ñöôïc: gioáng nhö Chuùa Thaùnh Thaàn, Ñaáng soi saùng moïi söï, nhöng vaãn voâ hình, vaø coù theå noùi, ôû phía sau haäu tröôøng. Ngöôøi nhaéc tuoàng phaùt aâm caùc töø vôùi gioïng traàm ñeå khaùn giaû khoâng nghe thaáy, vaø Thaùnh Thaàn cuõng noùi "baèng gioïng traàm", moät caùch nheï nhaøng. Tuy nhieân, khoâng gioáng nhö nhöõng ngöôøi nhaéc tuoàng phaøm nhaân, Thaùnh Thaàn khoâng noùi tôùi ñoâi tai ngöôøi nghe maø noùi tôùi nhöõng con tim; Ngaøi khoâng gôïi yù moät caùch maùy moùc nhöõng lôøi cuûa Phuùc aâm, nhö theå laáy töø moät baûn vaên, nhöng Ngaøi giaûi thích, ñieàu chænh, vaø aùp duïng Phuùc aâm vaøo caùc tình huoáng.
Taát nhieân, chuùng ta ñang noùi veà "nhöõng nguoàn caûm höùng cuûa Thaùnh Thaàn", ñieàu ñöôïc goïi laø "nhöõng nguoàn caûm höùng toát laønh". Trung thaønh vôùi caùc nguoàn caûm höùng laø loä trình ngaén nhaát vaø chaéc chaén nhaát daãn ñeán söï thaùnh thieän. Thoaït ñaàu, chuùng ta khoâng bieát Thieân Chuùa muoán moãi ngöôøi chuùng ta neân thaùnh thieän cuï theå nhö theá naøo; Chæ coù Thieân Chuùa môùi bieát vaø maïc khaûi ñieàu ñoù cho chuùng ta khi chuùng ta tieán böôùc treân loä trình naøy. Vì vaäy, vieäc coù moät chöông trình hoaøn haûo roõ raøng roài thöïc hieän daàn daàn laø chöa ñuû. Khoâng coù moät moâ hình hoaøn haûo gioáng heät nhau cho taát caû moïi ngöôøi. Thieân Chuùa khoâng saûn xuaát haøng loaït caùc vò thaùnh, Ngaøi khoâng thích nhaân baûn voâ tính (cloning). Moãi vò thaùnh laø moät phaùt minh chöa töøng coù cuûa Thaùnh Thaàn. Thieân Chuùa coù theå ñoøi hoûi nôi ngöôøi naøy khaùc haún vôùi ñieàu maø Ngaøi yeâu caàu ngöôøi khaùc. Theo ñoù, ñeå ñaït tôùi söï thaùnh thieän, ngöôøi ta khoâng theå chæ giôùi haïn mình trong vieäc tuaân theo nhöõng quy taéc chung aùp duïng cho moïi ngöôøi. Hoï cuõng phaûi hieåu nhöõng gì Thieân Chuùa ñoøi hoûi ñoái vôùi mình, vaø chæ nôi mình maø thoâi.
Giôø ñaây, ñieàu Thieân Chuùa muoán, khaùc bieät vaø cuï theå nôi moãi ngöôøi, coù theå ñöôïc khaùm phaù qua caùc bieán coá cuûa cuoäc soáng, qua lôøi Kinh thaùnh, vaø qua söï höôùng daãn cuûa vò linh höôùng, nhöng phöông theá chính yeáu vaø thoâng thöôøng laø nguoàn caûm höùng cuûa aân suûng. Ñoù laø nhöõng lôøi thoâi thuùc noäi taâm cuûa Thaùnh Thaàn trong saâu thaúm taâm hoàn, qua ñoù Thieân Chuùa khoâng chæ baøy toû ñieàu Ngaøi mong muoán nôi chuùng ta, maø coøn ban söùc maïnh caàn thieát, vaø thöôøng caû nieàm vui, ñeå hoaùn thaønh ñieàu ñoù, neáu chuùng ta öng thuaän.
Chuùng ta haõy nghó xem ñieàu gì seõ xaûy ra neáu Meï Teâreâsa Calcutta kieân trì tuaân thuû caùc quy taéc giaùo luaät coù hieäu löïc trong caùc tu vieän thôøi baáy giôø. Cho ñeán naêm 36 tuoåi, Teâreâsa laø moät nöõ tu trong Hoäi doøng, trung thaønh vôùi ôn goïi vaø taän tuî vôùi coâng vieäc cuûa mình, nhöng chaúng coù gì gôïi leân söï phi thöôøng nôi chò. Trong chuyeán ñi baèng xe löûa töø Calcutta ñeán Darjeeling ñeå döï tónh taâm naêm, thì moät söï kieän laøm thay ñoåi cuoäc ñôøi chò ñaõ xaûy ra. Chuùa Thaùnh Thaàn "thì thaàm" vaøo tai chò moät lôøi môøi goïi roõ raøng: Haõy rôøi boû doøng, rôøi boû cuoäc soáng tröôùc ñaây cuûa con, vaø saün saøng ñeå Ta tuøy yù thöïc hieän coâng trình maø Ta seõ chæ cho con. Ñoái vôùi caùc nöõ tu cuûa Meï Teâreâsa, ngaøy naøy -töùc laø ngaøy 10.09.1946 - ñöôïc nhôù ñeán laø "Ngaøy truyeàn caûm höùng".
Khi phaûi ñöa ra nhöõng quyeát ñònh quan troïng cho baûn thaân hoaëc cho ngöôøi khaùc, nguoàn caûm höùng phaûi ñöôïc ñeä trình vaø xaùc nhaän bôûi vò coù thaåm quyeàn hoaëc cha linh höôùng cuûa mình. Treân thöïc teá, ñaây laø ñieàu maø Meï Teâreâsa ñaõ laøm. Baïn seõ gaëp nguy hieåm neáu chæ döïa vaøo nguoàn caûm höùng mang tính caù nhaân cuûa mình.
Nhöõng nguoàn caûm höùng toát laønh coù ñieåm chung vôùi nguoàn caûm höùng trong Kinh thaùnh, taát nhieân, ngoaøi thaåm quyeàn vaø phaïm vi, veà cô baûn laø khaùc nhau. "Thieân Chuùa phaùn vôùi Abraham#", "Chuùa troø chuyeän vôùi oâng Moâseâ": Söï bieåu thò naøy cuûa Chuùa, theo quan ñieåm hieän töôïng hoïc, khoâng khaùc vôùi nhöõng gì xaûy ra theo nguoàn caûm höùng cuûa aân suûng. Tieáng noùi cuûa Thieân Chuùa, ngay caû ôû treân nuùi Sinai, khoâng vang voïng beân ngoaøi maø vang voïng beân trong taâm hoàn döôùi hình thöùc roõ raøng, thoâi thuùc, ñeán töø Chuùa Thaùnh Thaàn. Möôøi ñieàu raên khoâng phaûi ñöôïc ngoùn tay cuûa Thieân Chuùa khaéc treân nhöõng taám ñaù nhöng laø treân traùi tim cuûa Moâseâ, vaø sau ñoù oâng ñaõ khaéc nhöõng giôùi raên naøy treân nhöõng bia ñaù. "Chính nhôø Thaùnh Thaàn thuùc ñaåy maø coù nhöõng ngöôøi ñaõ noùi theo leänh cuûa Thieân Chuùa" (2 Pr 1,21); hoï laø nhöõng ngöôøi noùi nhöng ñöôïc Chuùa Thaùnh Thaàn thuùc ñaåy; hoï laëp laïi baèng mieäng nhöõng gì hoï nghe ñöôïc trong loøng. Tieân tri Gieâreâmia noùi raèng Thieân Chuùa ghi khaéc luaät phaùp cuûa Ngaøi vaøo loøng con ngöôøi (Gr 31,33).
Moïi söï trung thaønh vôùi nguoàn caûm höùng ñeàu ñöôïc ñeàn ñaùp baèng nhöõng nguoàn caûm höùng ngaøy caøng thöôøng xuyeân vaø maïnh meõ hôn. Nhö theå linh hoàn ñang ñöôïc reøn luyeän ñeå ñaït ñöôïc nhaän thöùc ngaøy caøng roõ hôn veà yù muoán cuûa Thieân Chuùa vaø deã daøng thöïc hieän yù muoán ñoù hôn.
* * *
Vaán ñeà teá nhò nhaát lieân quan ñeán nguoàn caûm höùng luoân laø vaán ñeà phaân ñònh nhöõng gì ñeán töø Thaàn Khí cuûa Thieân Chuùa vaø nhöõng gì ñeán töø tinh thaàn theá tuïc, töø nhöõng ñam meâ cuûa chính mình, hoaëc töø aùc thaàn. Chuû ñeà veà söï phaân ñònh caùc thaàn khí ñaõ traûi qua tieán trình phaùt trieån ñaùng keå qua nhieàu theá kyû. Ban ñaàu, söï phaân ñònh ñöôïc hieåu laø ñaëc suûng duøng ñeå phaân bieät - giöõa nhöõng lôøi noùi, lôøi caàu nguyeän vaø lôøi tieân tri ñöôïc coâng boá trong coäng ñoaøn -nhöõng lôøi naøo ñeán töø Thaàn Khí cuûa Thieân Chuùa vaø nhöõng lôøi naøo thì khoâng. Trong vieäc thöïc haønh phaân ñònh coäng ñoaøn, ñoái vôùi Thaùnh Toâng Ñoà, ñaëc suûng noùi tieân tri phaûi ñi keøm vôùi ñaëc suûng phaân ñònh caùc thaàn khí: "Ngöôøi thì ñöôïc ôn noùi tieân tri; keû thì ñöôïc ôn phaân ñònh thaàn khí" (1 Cr 12,10).
YÙ nghóa nguyeân thuûy naøy cuûa ñaëc suûng, theo caùch hieåu cuûa Thaùnh Phaoloâ, döôøng nhö raát roõ raøng vaø ñöôïc giôùi haïn. Thaùnh nhaân taäp trung vaøo vieäc tieáp nhaän vaø ñaùnh giaù lôøi tieân tri bôûi moät hoaëc nhieàu thaønh vieân trong hoäi ñoàng, voán laø nhöõng ngöôøi cuõng ñöôïc ban cho thaàn khí noùi tieân tri. Tuy nhieân, ñieàu naøy cuõng khoâng ñöôïc thöïc hieän döïa treân söï phaân tích hôïp lyù maø döïa treân söï gôïi höùng cuûa chính Thaùnh Thaàn. Vì theá, caûm thöùc phaân ñònh (diakrisis) dao ñoäng giöõa vieäc phaân bieät vaø giaûi thích: phaân bieät xem ñoù laø Thaàn Khí cuûa Thieân Chuùa noùi hay moät thaàn khí khaùc noùi, giaûi thích ñieàu Thaùnh Thaàn muoán noùi trong moät tình huoáng cuï theå. Lôøi khuyeân noåi tieáng cuûa Thaùnh Toâng ñoà cuõng ñeà caäp ñeán ôn phaân ñònh naøy: "Ñöøng daäp taét Thaàn Khí. Chôù khinh thöôøng ôn noùi tieân tri. Haõy caân nhaéc moïi söï: ñieàu gì toát thì giöõ; coøn ñieàu xaáu döôùi baát cöù hình thöùc naøo thì laùnh cho xa" (1 Tx 5, 19-22).
Neáu phaûi tính ñeán traûi nghieäm hieän nay cuûa caùc phong traøo Nguõ Tuaàn vaø Ñaëc Suûng, chuùng ta phaûi nghó raèng ñaëc suûng naøy heä taïi ôû thaåm quyeàn cuûa coäng ñoaøn, hoaëc cuûa moät soá thaønh vieân trong coäng ñoaøn, phaûn öùng caùch tích cöïc tröôùc moät lôøi tieân tri, moät caâu trích daãn trong Kinh thaùnh, hoaëc moät lôøi caàu nguyeän, baèng caùch baøy toû söï taùn thaønh vôùi söï caûm thaùn "Toâi xaùc nhaän!", hoaëc baèng nhöõng daáu hieäu nhoû khaùc cuûa ñaàu vaø gioïng noùi, hoaëc ngöôïc laïi, baèng söï thinh laëng vaø chuyeån sang vieäc khaùc - bieåu thò moät phaùn ñoaùn tieâu cöïc. Baèng caùch naøy, lôøi tieân tri ñuùng hay sai seõ ñöôïc ñaùnh giaù "theo hoa traùi" maø noù taïo ra (hoaëc khoâng taïo ra) nhö Chuùa Gieâsu ñaõ khuyeân daïy (x. Mt 7,16). Moät caùch ngaãu nhieân, yù nghóa ban ñaàu naøy cuûa vieäc phaân ñònh caùc thaàn khí, vaãn coù theå raát phuø hôïp ngay caû ngaøy nay trong caùc cuoäc tranh luaän vaø gaëp gôõ, gioáng nhö nhöõng gì chuùng ta ñang baét ñaàu traûi nghieäm trong cuoäc ñoái thoaïi hieäp haønh.
Vaøo nhöõng thôøi kyø tieáp theo, trong caû linh ñaïo Ñoâng phöông laãn Taây phöông, ñaëc suûng phaân ñònh thaàn khí, chuû yeáu duøng ñeå phaân ñònh nguoàn caûm höùng cuûa ngöôøi moân ñeä töø vò tröôûng laõo (nhö trong ñôøi soáng ñan tu), vaø noùi chung hôn, laø ñeå phaân ñònh nguoàn caûm höùng cuûa chính mình. Söï tieán trieån naøy khoâng phaûi laø tuøy tieän; thaät ra, ñoù laø cuøng moät aân ban, ngay caû khi noù ñöôïc aùp duïng cho caùc chuû ñeà khaùc nhau vaø trong boái caûnh khaùc nhau: boái caûnh coäng ñoaøn trong tröôøng hôïp thöù nhaát, vaø boái caûnh caù nhaân trong tröôøng hôïp thöù hai.
Coù nhöõng tieâu chuaån ñeå phaân ñònh maø chuùng ta coù theå goïi laø muïc tieâu. Trong lónh vöïc giaùo lyù, ñoái vôùi Thaùnh Phaoloâ nhöõng tieâu chuaån naøy ñöôïc toùm taét trong vieäc nhìn nhaän Ñöùc Kitoâ laø Chuùa: "chaúng coù ai ôû trong Thaàn Khí Thieân Chuùa maø laïi noùi: "Gieâsu laø ñoà khoán kieáp!"; cuõng khoâng ai coù theå noùi raèng: "Ñöùc Gieâsu laø Chuùa", neáu ngöôøi aáy khoâng ôû trong Thaàn Khí" (1 Cr 12, 3); ñoái vôùi thaùnh Gioan, nhöõng tieâu chí naøy ñöôïc toùm taét trong ñöùc tin vaøo Ñöùc Kitoâ vaø söï nhaäp theå cuûa Ngöôøi:
Anh em thaân meán, anh em ñöøng cöù thaàn khí naøo cuõng tin, nhöng haõy caân nhaéc caùc thaàn khí xem coù phaûi bôûi Thieân Chuùa hay khoâng, vì ñaõ coù nhieàu ngoân söù giaû lan traøn khaép theá gian. Caên cöù vaøo ñieàu naøy, anh em nhaän ra thaàn khí cuûa Thieân Chuùa: thaàn khí naøo tuyeân xöng Ñöùc Gieâsu Kitoâ laø Ñaáng ñaõ ñeán vaø trôû neân ngöôøi phaøm, thì thaàn khí aáy bôûi Thieân Chuùa; coøn thaàn khí naøo khoâng tuyeân xöng Ñöùc Gieâsu, thì khoâng bôûi Thieân Chuùa (1 Ga 4,1-3).
Trong lónh vöïc luaân lyù, tieâu chuaån caên baûn ñöôïc ñöa ra laø söï gaén keát giöõa Thaàn Khí cuûa Thieân Chuùa vôùi chính Thieân Chuùa. Thaàn Khí cuûa Thieân Chuùa khoâng theå ñoøi hoûi ñieàu gì traùi ngöôïc vôùi yù Thieân Chuùa, nhö ñöôïc dieãn taû trong Kinh thaùnh, trong giaùo huaán cuûa Giaùo hoäi vaø trong caùc boån phaän theo baäc soáng cuûa moãi ngöôøi. Nguoàn caûm höùng thaàn linh seõ khoâng bao giôø yeâu caàu chuùng ta thöïc hieän nhöõng haønh vi maø Giaùo hoäi coi laø voâ ñaïo ñöùc, cho duø xaùc thòt coù theå ñöa ra nhöõng lyù leõ löøa doái trong nhöõng tröôøng hôïp naøy; chaúng haïn, Thieân Chuùa laø tình yeâu vaø do ñoù moïi vieäc ñöôïc thöïc hieän vì tình yeâu ñeàu ñeán töø Thieân Chuùa.
Tuy nhieân, ñoâi khi nhöõng tieâu chuaån khaùch quan naøy khoâng ñuû vì ñaây khoâng phaûi laø vaán ñeà choïn löïa giöõa ñieàu thieän vaø ñieàu aùc, maø laø giöõa ñieàu toát naøy vôùi ñieàu toát khaùc vaø vaán ñeà laø phaûi xem ñaâu laø ñieàu Thieân Chuùa muoán, trong moät hoaøn caûnh cuï theå. Treân heát, ñeå ñaùp öùng nhu caàu naøy, Thaùnh Ignatius Loyola ñaõ phaùt trieån hoïc thuyeát cuûa mình veà söï phaân ñònh [7].
Toâi haàu nhö thaáy xaáu hoå khi ñeà caäp ñeán chuû ñeà naøy ôû ñaây..., nhöng vaãn caàn phaûi noùi moät ñieàu gì ñoù. Thaùnh Ignatius môøi goïi chuùng ta tuaân theo caùc yù ñònh - ngaøi goïi chuùng laø "caùc thaàn khí " - voán aån giaáu ñaèng sau moät löïa choïn vaø nhöõng phaûn öùng maø caùc thaàn khí naøy khôi leân. Chuùng ta bieát raèng nhöõng gì ñeán töø Thaàn Khí cuûa Thieân Chuùa ñeàu mang laïi nieàm vui, söï bình an, yeân tónh, ngoït ngaøo, ñôn sô vaø aùnh saùng. Ngöôïc laïi, nhöõng gì ñeán töø thaàn döõ seõ mang theo söï xaùo troän, kích ñoäng, lo laéng, boái roái, vaø boùng toái. Thaùnh Phaoloâ nhaán maïnh ñieàu naøy baèng caùch ñoái chieáu nhöõng hoa quaû cuûa xaùc thòt (haän thuø, baát hoøa, ghen töông, chia reõ, beø phaùi, ñoá kî) vôùi nhöõng hoa traùi cuûa Thaùnh Thaàn, ñoù laø baùc aùi, hoan laïc, bình an, nhaãn nhuïc, nhaân haäu, töø taâm, trung tín, hieàn hoøa, tieát ñoä (Gl 5, 22).
Trong thöïc teá, moïi vieäc thöïc söï phöùc taïp hôn nhieàu. Moät nguoàn caûm höùng coù theå ñeán töø Thieân Chuùa nhöng laïi gaây ra söï xaùo troän lôùn. Nhöng ñieàu naøy khoâng phaûi do nguoàn caûm höùng ngoït ngaøo vaø bình an nhö moïi thöù ñeán töø Thieân Chuùa; ñuùng hôn, noù phaùt sinh töø söï khaùng cöï laïi nguoàn caûm höùng, hoaëc töø vieäc noù yeâu caàu chuùng ta ñieàu gì ñoù maø chuùng ta khoâng saün loøng laøm. Neáu chuùng ta ñoùn nhaän nguoàn caûm höùng, taâm hoàn seõ sôùm tìm thaáy söï bình an saâu xa. Thieân Chuùa ban thöôûng cho moãi chieán thaéng nhoû trong lónh vöïc naøy, khieán taâm hoàn caûm nhaän ñöôïc söï taùn thaønh cuûa Ngaøi, ñoù laø nieàm vui thuaàn khieát nhaát toàn taïi treân theá gian.
Moät lónh vöïc trong ñoù ñieàu quan troïng laø phaûi thöïc haønh phaân ñònh - ngoaøi caùc yù ñònh vaø quyeát ñònh - laø lónh vöïc caûm xuùc. Khoâng coù gì ngaám ngaàm hôn tình yeâu. Töï nhieân raát kheùo leùo trong vieäc coi nhöõng gì ñeán töø thaàn khí thöïc söï ñeán töø xaùc thòt. Trong lónh vöïc naøy, hôn bao giôø heát, caàn phaûi thöïc haønh lôøi khuyeân maø nhaø thô Latinh Ovid ñöa ra chính xaùc veà nhöõng teä naïn cuûa tình yeâu: "Principiis obsta": "Haõy ñoái laäp vôùi chính mình ngay töø ñaàu" Sero medicina paratur: "Ñaõ quaù muoän ñeå chöõa trò, khi beänh taät do trì hoaõn quaù laâu neân ñaõ maïnh leân" [8].
* * *
Thaønh quaû cuï theå cuûa vieäc suy nieäm naøy phaûi laø moät quyeát ñònh ñoåi môùi ñeå phoù thaùc hoaøn toaøn baûn thaân cho söï höôùng daãn noäi taâm cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn, nhö theå ñoù laø moät loaïi "linh höôùng" voâ hình. Chuùng ta phaûi hoaøn toaøn phoù mình cho vò Thaày noäi taâm, Ñaáng noùi vôùi chuùng ta maø khoâng caàn lôøi noùi oàn aøo. Gioáng nhö nhöõng dieãn vieân gioûi, chuùng ta phaûi luoân chuù yù laéng nghe tieáng noùi cuûa "ngöôøi nhaéc tuoàng" aån maët naøy, trong nhöõng dòp lôùn nhoû, ñeå trung thaønh theå hieän vai troø cuûa mình treân saân khaáu cuoäc ñôøi. Ñaây chính laø yù nghóa cuûa cuïm töø "ngoan nguyø vôùi Thaùnh Thaàn".
Ñieàu ñoù deã daøng hôn chuùng ta nghó, bôûi vì Thaùnh Thaàn noùi vôùi chuùng ta, daïy chuùng ta moïi thöù, vaø höôùng daãn chuùng ta moïi söï. Ñoâi khi chæ caàn moät caùi nhìn noäi taâm ñôn giaûn, moät chuyeån ñoäng cuûa taâm hoàn, moät khoaûnh khaéc suy tö vaø caàu nguyeän laø ñuû. Thaùnh Gioan vieát trong Thö thöù nhaát cuûa ngaøi:
Phaàn anh em, daàu maø anh em laõnh nhaän töø Ñöùc Kitoâ ôû laïi trong anh em, vaø anh em chaúng caàn ai daïy doã nöõa. Nhöng vì daàu cuûa Ngöôøi daïy doã anh em moïi söï maø daàu aáy daïy söï thaät chöù khoâng phaûi söï doái traù (1 Ga 2,27).
Veà nhöõng lôøi naøy, Thaùnh Augustinoâ ñaõ thieát laäp moät cuoäc tranh luaän soâi noåi vaø khaùc thöôøng vôùi Thaùnh Toâng ñoà. Trong baøi chuù giaûi veà Thö Thöù Nhaát cuûa Thaùnh Gioan, thaùnh nhaân vieát:
Thöa Thaùnh Gioan, toâi hoûi ngaøi: "Nhöõng ngöôøi maø ngaøi noùi nhöõng lôøi naøy ñaõ ñöôïc xöùc daàu roài# Vaäy taïi sao ngaøi laïi vieát thö naøy cho hoï? Taïi sao ngaøi laïi höôùng daãn hoï?"# Thöa ngöôøi anh em, ôû ñaây coù moät maàu nhieäm lôùn lao maø chuùng ta caàn phaûi suy tö. AÂm thanh lôøi noùi cuûa chuùng ta loït vaøo tai, nhöng vò thaày ñích thöïc laïi ôû beân trong... Chuùng ta coù theå khuyeân nhuû baèng aâm thanh cuûa gioïng noùi, nhöng neáu khoâng coù ngöôøi daïy beân trong thì ñoù chæ laø tieáng ñoäng voâ ích [9].
Neáu vieäc ñoùn nhaän nhöõng nguoàn caûm höùng laø quan troïng ñoái vôùi moïi Kitoâ höõu thì noù cuõng quan troïng ñoái vôùi nhöõng ngöôøi naém vai troø ñieàu haønh trong Giaùo hoäi. Chæ baèng caùch naøy, chính Thaàn Khí cuûa Ñöùc Kitoâ môùi ñöôïc pheùp höôùng daãn Giaùo hoäi cuûa Ngöôøi thoâng qua caùc ñaïi dieän nhaân loaïi cuûa Ngöôøi. Khoâng nhaát thieát taát caû haønh khaùch treân taøu ñeàu phaûi daùn tai vaøo ñaøi phaùt thanh treân taøu ñeå nhaän tín hieäu veà tuyeán ñöôøng, veà nhöõng taûng baêng troâi, vaø veà ñieàu kieän thôøi tieát, nhöng ñieàu caàn thieát laø nhöõng ngöôøi coù traùch nhieäm treân taøu phaûi laøm nhö vaäy. Chính töø moät "nguoàn caûm höùng thaàn linh" ñöôïc Thaùnh Giaùo hoaøng Gioan XXIII can ñaûm ñoùn nhaän maø Coâng ñoàng Vatican II ra ñôøi. Cuõng theá, sau ngaøi, nhöõng cöû chæ mang tính tieân tri khaùc cuõng ñaõ ra ñôøi, maø nhöõng ngöôøi ñeán sau chuùng ta seõ nhaän thaáy.
Leã Phuïc Sinh saép ñeán, xin Chuùa Phuïc Sinh laøm vang leân trong taâm hoàn chuùng ta moät trong nhöõng lôøi "Ta laø" mang tính thaàn linh cuûa Ngöôøi maø chuùng ta ñaõ suy nieäm trong nhöõng baøi suy nieäm Muøa Chay naêm nay! Ñaëc bieät laø lôøi tuyeân boá chieán thaéng vöôït qua cuûa Ngöôøi: "Ta laø söï soáng laïi vaø laø söï soáng; ai tin vaøo Ta, thì duø ñaõ cheát, cuõng seõ ñöôïc soáng. Ai soáng vaø tin vaøo Ta, seõ khoâng bao giôø phaûi cheát" (Ga 11, 25-26).
Kính chuùc Ñöùc Thaùnh Cha, quyù anh chò em: Leã Phuïc Sinh vui veû vaø thaùnh thieän!
Nt. Anna Ngoïc Dieäp, OP
Doøng Ña Minh Thaùnh Taâm
Chuyeån ngöõ töø: cantalamessa.org (25. 03. 2024)
- - - - - - - - - - - - - - -
[1] X. S. Kierkegaard, Journal, X 1 A 154.
[2] Vieäc ñi theo (following) trong tieáng Hy Laïp laø akolouthia
[3] Thaùnh Thomas Aquinas, Toång Luaän Thaàn Hoïc (Summa theologiae), I-IIae, q. 106, a. 2.
[4] Ibid., q. 106, a. 1; cf Augustine, De Spiritu et littera, 21, 36.
[5] Augustine, Confessions , X, 29.
[6] Gregory of Nyssa, De fide (PG, 45, 141C).
[7] Cf. Ignatius of Loyola, Spiritual Exercises, Fourth Week.
[8] Ovid, Remedia amoris, V,91.
[9] Augustine, On the First Letter of John, 3, 13.
(Nguoàn: Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Vieät Nam)