Baøi giaûng tónh taâm Giaùo trieàu Roma Muøa Chay 2024:
Baøi 3 - Ta laø Muïc töû Nhaân laønh
Baøi giaûng tónh taâm Giaùo trieàu Roma Muøa Chay 2024: Baøi 3 - Ta laø Muïc töû Nhaân laønh.
Nt. Anna Ngoïc Dieäp, OP. chuyeån ngöõ tieáng Vieät
Vatican (WHÑ 12-03-2024) - Tieáp tuïc loaït baøi Suy nieäm tónh taâm Muøa Chay naêm 2024, saùng thöù Saùu, moàng 08 thaùng 03 naêm 2024, Ñöùc Hoàng y Raniero Cantalamessa, O.F.M. Cap., giaûng thuyeát vieân phuû Giaùo Hoaøng, trình baøy baøi giaûng thöù ba taäp trung vaøo dieãn töø Ngöôøi Muïc töû Nhaân laønh trong Tin Möøng Thaùnh Gioan.
Sau ñaây laø baûn dòch Vieät ngöõ toaøn vaên baøi giaûng cuûa Ñöùc Hoàng y:
Ñöùc Hoàng y Raniero Cantalamessa, O.F.M. Cap.
Baøi giaûng tónh taâm Muøa Chay cho Giaùo trieàu Roâma
Naêm 2024 - Baøi 3: "Ta laø Muïc töû Nhaân laønh"
Chuùng ta tieáp tuïc suy nieäm veà caâu "Ta laø" trang troïng cuûa Ñöùc Kitoâ trong Tin Möøng Gioan. Laàn naøy, Chuùa Gieâsu khoâng trình baøy veà chính Ngöôøi vôùi chuùng ta baèng nhöõng bieåu töôïng cuûa nhöõng thöïc taïi vaät chaát voâ tri voâ giaùc - baùnh, aùnh saùng - nhöng vôùi tính caùch con ngöôøi, muïc töû: "Ta laø muïc töû nhaân laønh!". Chuùng ta haõy laéng nghe phaàn dieãn töø trong ñoù bao haøm lôøi töï xöng cuûa Ñöùc Kitoâ:
Toâi chính laø Muïc Töû nhaân laønh. Muïc Töû nhaân laønh hy sinh maïng soáng mình cho chieân. Ngöôøi laøm thueâ, vì khoâng phaûi laø muïc töû, vaø vì chieân khoâng thuoäc veà anh, neân khi thaáy soùi ñeán, anh boû chieân maø chaïy. Soùi voà laáy chieân vaø laøm cho chieân taùn loaïn, vì anh ta laø keû laøm thueâ vaø khoâng thieát gì ñeán chieân. Toâi chính laø Muïc Töû nhaân laønh. Toâi bieát caùc chieân cuûa toâi vaø chieân cuûa toâi bieát toâi, nhö Chuùa Cha bieát toâi vaø toâi bieát Chuùa Cha, vaø toâi hy sinh maïng soáng mình cho chieân (Ga 10, 11-15).
Hình aûnh Ñöùc Kitoâ "Muïc töû Nhaân laønh" coù moät vò trí ñaëc bieät trong ngheä thuaät vaø caùc baûn khaéc cuûa Kitoâ giaùo thôøi sô khai. Vò Muïc töû Nhaân laønh ñöôïc trình baøy, theo hình thöùc coå ñieån, trong veû ñeïp raïng ngôøi cuûa tuoåi treû. Ngöôøi vaùc treân vai moät con cöøu vaø giöõ chaët chaân cuûa noù. Hình aûnh ngöôøi muïc töû nhaân laønh theo Tin Möøng Gioan ñöôïc keát hôïp vôùi hình aûnh trong Tin Möøng nhaát laõm veà ngöôøi muïc töû ñi tìm con chieân laïc (Lc 15, 4-7).
Boái caûnh cuûa ñoaïn vaên veà ngöôøi muïc töû nhaân laønh cuõng gioáng nhö boái caûnh cuûa hai chöông tröôùc, töùc laø cuoäc thaûo luaän vôùi "ngöôøi Do Thaùi" dieãn ra taïi Gieârusalem, nhaân dòp Leã Leàu. Nhöng chuùng ta bieát raèng, ñoái vôùi Gioan, boái caûnh khoâng quan troïng laém, bôûi vì, khoâng gioáng nhö Tin Möøng Nhaát laõm, Gioan khoâng quan taâm ñeán vieäc cung caáp cho chuùng ta moät trình thuaät lòch söû vaø maïch laïc veà cuoäc ñôøi cuûa Chuùa Gieâsu (ñieàu maø ngaøi döôøng nhö coi laø ñöông nhieân), maø laø moät loaït nhöõng "daáu chæ" vaø giaùo huaán cuûa Thaày. Tuy nhieân, nhöõng daáu chæ vaø giaùo huaán naøy khoâng bao giôø xuaát hieän beân ngoaøi thôøi gian vaø khoâng gian, nhö xaûy ra trong caùc saùch thaàn hoïc, nhöng cuõng ñöôïc ñaët ôû nhöõng ñòa ñieåm vaø thôøi gian chính xaùc (ñoâi khi coøn chính xaùc hôn caû Tin Möøng Nhaát Laõm) voán mang laïi cho nhöõng daáu chæ vaø giaùo huaán cuûa Chuùa Gieâsu moät giaù trò "mang tính lòch söû" theo nghóa saâu saéc nhaát cuûa thuaät ngöõ naøy.
* * *
Chuùng ta haõy ñoái dieän vôùi thöïc taïi raèng: hình aûnh ngöôøi muïc töû nhaân laønh vaø nhöõng hình aûnh lieân quan ñeán con chieân vaø ñaøn chieân, ngaøy nay khoâng coøn hôïp thôøi nöõa. Chaúng leõ Chuùa Gieâsu khoâng sôï laøm toån thöông söï nhaïy caûm cuûa chuùng ta vaø xuùc phaïm ñeán phaåm giaù cuûa chuùng ta nhö laø nhöõng con ngöôøi töï do khi goïi chuùng ta laø chieân cuûa Ngöôøi sao? Con ngöôøi ngaøy nay coi thöôøng vai troø cuûa chieân cöøu vaø yù nieäm veà baày ñaøn. Tuy nhieân, hoï khoâng nhaän ra raèng mình ñaõ traûi qua bieát bao tình huoáng thöïc teá maø hoï leân aùn veà maët lyù thuyeát. Moät trong nhöõng hieän töôïng hieån nhieân nhaát trong xaõ hoäi chuùng ta laø söï ñaïi chuùng hoùa. Baùo chí, truyeàn hình, internet ñöôïc goïi laø nhöõng "phöông tieän truyeàn thoâng ñaïi chuùng", khoâng chæ vì chuùng cung caáp thoâng tin cho ñaïi chuùng maø coøn vì chuùng ñònh hình ñaïi chuùng.
Chuùng ta ñaõ ñeå mình bò höôùng daãn moät caùch ranh maõnh bôûi ñuû loaïi thao tuùng vaø thuyeát phuïc aån daáu. Ngöôøi khaùc taïo ra nhöõng moâ hình cuûa söï sung tuùc vaø haønh vi, lyù töôûng cuõng nhö muïc tieâu cho söï tieán boä vaø moïi ngöôøi aùp duïng chuùng; chuùng ta ñi theo, sôï bò laïc nhòp, bò quaûng caùo chi phoái vaø aên caép yù töôûng. Chuùng ta aên nhöõng gì hoï baûo, chuùng ta maëc theo xu höôùng thôøi trang, vaø chuùng ta noùi nhöõng gì chuùng ta nghe. Chuùng ta caûm thaáy thích thuù khi xem moät boä phim chuyeån ñoäng nhanh, vôùi nhöõng ngöôøi di chuyeån giaät gaân, gioáng nhö nhöõng con roái; nhöng ñoù chính xaùc laø hình aûnh maø chuùng ta seõ coù veà chính mình neáu chuùng ta nhìn baûn thaân baèng con maét bieát pheâ phaùn hôn.
Ñeå hieåu lôøi Chuùa Gieâsu töï xöng mình laø muïc töû nhaân laønh vaø goïi chuùng ta laø chieân cuûa Ngöôøi theo nghóa naøo, chuùng ta phaûi quay trôû laïi lòch söû Kinh thaùnh. Khôûi ñaàu, Israel laø moät daân toäc chaên chieân du muïc. Nhöõng ngöôøi Bedouin trong sa maïc ngaøy nay cho chuùng ta yù töôûng veà cuoäc soáng tröôùc ñaây cuûa caùc boä toäc Israel nhö theá naøo. Trong xaõ hoäi naøy, moái töông quan giöõa ngöôøi chaên chieân vaø ñaøn chieân khoâng chæ mang tính kinh teá, nghóa laø, döïa treân lôïi ích nhöng laø moät moái töông quan gaàn nhö mang tính caù vò ñöôïc hình thaønh giöõa ngöôøi chaên chieân vaø ñaøn chieân. Ngaøy qua ngaøy ôû cuøng nhau taïi nhöõng nôi vaéng veû, khoâng coù moät boùng ngöôøi xung quanh, ngöôøi chaên chieân cuoái cuøng bieát moïi thöù veà töøng con chieân. Ñaøn chieân nhaän ra tieáng cuûa ngöôøi chaên, voán laø ngöôøi thöôøng noùi to vôùi ñaøn chieân cuûa mình nhö theå chuùng laø con ngöôøi. Ñieàu naøy giaûi thích taïi sao, ñeå dieãn taû moái töông quan cuûa mình vôùi nhaân loaïi, Thieân Chuùa ñaõ söû duïng hình aûnh naøy, moät hình aûnh maø ngaøy nay ñaõ trôû neân mô hoà. Taùc giaû Thaùnh Vònh caàu nguyeän "Laïy Muïc Töû nhaø Israel, Ngaøi laø Ñaáng chaên giöõ nhaø Giuse nhö chaên giöõ chieân cöøu, xin haõy laéng tai nghe!" (Tv 80, 2).
Vôùi söï chuyeån ñoåi töø moät tình traïng cuûa boä toäc du muïc sang tình traïng cuûa moät daân toäc ñònh cö, danh hieäu muïc töû ñöôïc môû roäng ra cho caû nhöõng ngöôøi haønh ñoäng nhaân danh Thieân Chuùa treân traùi ñaát: caùc vò vua, caùc linh muïc, caùc nhaø laõnh ñaïo noùi chung. Nhöng ôû ñaây, bieåu töôïng muïc töû bò phaân kyø: noù khoâng coøn chæ gôïi leân hình aûnh veà söï baûo veä vaø an toaøn maø coøn gôïi leân hình aûnh cuûa söï boùc loät vaø aùp böùc. Beân caïnh hình aûnh ngöôøi muïc töû toát laønh, cuõng xuaát hieän hình aûnh muïc töû xaáu xa. Trong saùch ngoân söù Ezekiel, chuùng ta thaáy moät baûn caùo traïng khuûng khieáp choáng laïi nhöõng muïc töû xaáu xa, laø nhöõng ngöôøi chæ bieát lo cho mình; hoï uoáng söõa, hoï maëc ñoà len, nhöng hoï khoâng quan taâm chuùt naøo ñeán ñaøn chieân, maø thöïc söï laïi ñoái xöû "moät caùch taøn baïo vaø haø khaéc" (x. Ez 34, 1 ff.). Baûn caùo traïng choáng laïi nhöõng muïc töû xaáu xa naøy ñöôïc theo sau bôûi moät lôøi höùa: Moät ngaøy naøo ñoù, chính Thieân Chuùa seõ chaêm soùc ñaøn chieân cuûa mình baèng tình yeâu: "Con naøo bò maát, Ta seõ ñi tìm; con naøo ñi laïc, Ta seõ ñöa veà; con naøo bò thöông, Ta seõ baêng boù; con naøo beänh taät, Ta seõ laøm cho maïnh" (Ez 34,16).
Trong Tin Möøng, Chuùa Gieâsu laáy chuû ñeà naøy veà muïc töû toát laønh vaø muïc töû xaáu xa, nhöng vôùi moät söï môùi meû. Ngöôøi phaùn: "Ta laø muïc töû nhaân laønh!". Lôøi höùa cuûa Thieân Chuùa ñaõ trôû thaønh hieän thöïc, vöôït quaù moïi söï mong ñôïi.
* * *
ÔÛ ñaây, chuùng ta phaûi nhôù laïi yù ñònh ban ñaàu cuûa mình ñaèng sau nhöõng baøi suy nieäm naøy: moät yù ñònh mang tính caù vò hôn laø mang tính "muïc vuï", nghóa laø laøm cho Tin Möøng thaám nhaäp vaøo ñôøi soáng cuûa chuùng ta, ñeå sau ñoù, chuùng ta coù theå loan baùo Tin Möøng cho theá giôùi moät caùch ñaùng tin hôn.
Baøi dieãn töø cuûa Chuùa Gieâsu coù hai taùc nhaân: muïc töû vaø ñaøn chieân, nghóa laø moãi con chieân (ôû soá ít). Chuùng ta seõ nhaän ra mình nôi taùc nhaân naøo trong 2 taùc nhaân naøy? Nhaân kyû nieäm thuï phong giaùm muïc, Thaùnh Augustinoâ, ñaõ noùi vôùi moïi ngöôøi: "Cho anh chò em, toâi laø moät giaùm muïc, vôùi anh chò em, toâi laø moät Kitoâ höõu!" [1]. Vaø trong moät dòp khaùc: "Ñoái vôùi anh chò em, chuùng toâi gioáng nhö nhöõng muïc töû, nhöng ñoái vôùi Muïc töû Toái cao, chuùng toâi cuõng laø chieân gioáng nhö anh chò em" [2]. Vì vaäy, chuùng ta haõy gaùc laïi vai troø cuûa mình - moät soá trong anh em laø nhöõng muïc töû vaø toâi laø ngöôøi giaûng thuyeát - vaø chuùng ta haõy caûm nhaän moät laàn raèng chuùng ta chæ laø nhöõng con chieân trong ñaøn. Chuùng ta haõy nhôù ñeán caâu hoûi raát thaân thöông cuûa Chuùa Gieâsu taïi Caesarea: "Coøn anh em, anh em baûo Thaày laø ai?". Nhö theå Ngöôøi ñang noùi: "Haõy queân trong giaây laùt, toâi laø ai trong maét ngöôøi khaùc vaø taäp trung vaøo chính con".
Carlo Gustavo Jung, nhaø taâm lyù hoïc noåi danh, ñaõ ñònh nghóa baùc só taâm thaàn laø: "Ngöôøi chöõa laønh bò toån thöông" [3]. YÙ nghóa cuûa hoïc thuyeát cuûa oâng laø baïn phaûi bieát veát thöông taâm lyù cuûa chính mình ñeå coù theå chöõa laønh veát thöông cuûa ngöôøi khaùc vaø vieäc bieát veát thöông cuûa ngöôøi khaùc seõ giuùp chöõa laønh veát thöông cuûa chính baïn. Tröïc giaùc cuûa nhaø phaân taâm hoïc cuõng ñöôïc aùp duïng cho nhöõng veát thöông taâm linh. Ngöôøi muïc töû cuûa Giaùo hoäi cuõng laø moät "ngöôøi chöõa laønh bò toån thöông", moät ngöôøi ñau beänh phaûi giuùp ngöôøi khaùc ñöôïc chöõa laønh.
Chuùng ta haõy thöû xem ñaâu laø caên beänh chính maø chuùng ta caàn ñöôïc chöõa laønh ñeå coù theå chöõa cho ngöôøi khaùc. Ñieàu maø xuyeân suoát Kinh thaùnh, ñöôïc daïy cho ñaøn chieân veà Thieân Chuùa laø Muïc Töû laø gì? Ñoù laø ñöøng sôï haõi! Nhöõng lôøi naøy traøn ngaäp trong kyù öùc, baét ñaàu töø nhöõng lôøi cuûa Chuùa Gieâsu: "Hôõi ñoaøn chieân nhoû beù, ñöøng sôï" (Lc 12,32), "Ñöùc Gieâsu noùi: "Sao nhaùt theá, hôõi nhöõng ngöôøi keùm loøng tin!" Roài Ngöôøi choãi daäy, ngaêm ñe gioù vaø bieån: bieån lieàn laëng nhö tôø" (Mt 8,26). Chuùng ta cuõng haõy nhôù moät soá caâu quen thuoäc trong Thaùnh vònh, nhöng khoâng phaûi chæ laø nhöõng trích daãn trong Kinh thaùnh, maø baèng caùch bieán nhöõng caâu naøy thaønh cuûa rieâng mình khi chuùng ta nghe:
Chuùa laø muïc töû chaên daét toâi, toâi chaúng thieáu thoán gì.
... daàu qua luõng aâm u con sôï gì nguy khoán, vì coù Chuùa ôû cuøng. (Tv 23, 1,4).
Chuùa laø nguoàn aùnh saùng vaø ôn cöùu ñoä cuûa toâi,
toâi coøn sôï ngöôøi naøo?
Chuùa laø thaønh luyõ baûo veä ñôøi toâi,
toâi khieáp gì ai nöõa? (Tv 27,1).
Vì vaäy, chuùng ta haõy noùi veà "söï döõ ñen toái" naøy, ñoù laø noãi sôï haõi, noù coù söùc maïnh cöôùp ñi nieàm vui soáng cuûa con ngöôøi. Sôï haõi laø tình traïng khaúng ñònh söï toàn taïi cuûa chuùng ta; noù ñoàng haønh cuøng chuùng ta töø thôøi thô aáu cho ñeán khi cheát. Ñöùa treû sôï nhieàu thöù; chuùng ta goïi ñoù laø noãi kinh hoaøng treû thô; thanh thieáu nieân ñoâi khi sôï ngöôøi khaùc giôùi vaø rôi vaøo maëc caûm nhuùt nhaùt, töï ti; Chuùa Gieâsu ñaõ ñaët teân cho nhöõng noãi sôï haõi chính cuûa chuùng ta khi tröôûng thaønh: ñoù laø sôï veà ngaøy mai - "chuùng ta seõ aên gì?" (Mt 6, 31); sôï theá gian vaø keû quyeàn theá, - voán laø "nhöõng keû gieát ñöôïc thaân xaùc" (Mt 10,28) . Ñoái vôùi moãi noãi sôï haõi naøy, Chuùa Gieâsu ñeàu tuyeân boá: "Ñöøng sôï!". Ñaây khoâng phaûi laø moät töø troáng roãng vaø baát löïc maø laø moät töø coù hieäu löïc, vaø gaàn nhö mang tính bí tích. Gioáng nhö taát caû nhöõng lôøi cuûa Chuùa Gieâsu, caâu "Ñöøng sôï!" mang laïi yù nghóa cuûa noù; "Ñöøng sôï!" khoâng ñôn thuaàn gioáng nhö caâu: "Haõy can ñaûm leân!" maø con ngöôøi chuùng ta noùi vôùi nhau.
* * *
Nhöng sôï haõi laø gì? Chuùng ta haõy gaùc laïi noãi thoáng khoå mang tính hieän sinh maø caùc trieát gia ñaõ tranh luaän suoát moät theá kyû röôõi nay. Chuùng ta haõy noùi veà nhöõng noãi sôï phoå bieán vaø quen thuoäc. Chuùng ta coù theå noùi raèng sôï haõi laø söï phaûn öùng tröôùc moät moái ñe doïa ñoái vôùi con ngöôøi chuùng ta, söï phaûn öùng tröôùc moät moái nguy hieåm thöïc söï hoaëc ñöôïc cho laø nguy hieåm; töø moái nguy hieåm lôùn nhaát laø caùi cheát, ñeán nhöõng moái nguy hieåm cuï theå ñe doïa söï yeân bình, an toaøn theå lyù hoaëc theá giôùi caûm xuùc cuûa chuùng ta. Sôï haõi laø bieåu hieän cuûa baûn naêng töï baûo veä cô baûn cuûa chuùng ta. Tuøy thuoäc vaøo vieäc chuùng ta ñang ñoái dieän vôùi nhöõng moái nguy hieåm khaùch quan vaø thöïc teá hoaëc nhöõng moái nguy hieåm töôûng töôïng, chuùng ta noùi veà nhöõng noãi sôï haõi chính ñaùng vaø khoâng chính ñaùng, hoaëc thaäm chí laø nhöõng chöùng roái loaïn thaàn kinh chöùc naêng, chaúng haïn nhö: sôï bò nhoát kín, sôï khoaûng troáng, sôï nhöõng caên beänh töôûng töôïng, v.v.
Taâm lyù hoïc vaø phaân taâm hoïc coá gaéng chöõa trò söï sôï haõi vaø chöùng roái loaïn thaàn kinh chöùc naêng baèng caùch phaân tích chuùng vaø ñöa chuùng töø voâ thöùc ñeán yù thöùc. Tin Möøng khoâng laøm cho chuùng ta xao laõng nhöõng phöông tieän nhaân loaïi naøy, thaäm chí coøn khuyeán khích chuùng, nhöng Tin Möøng boå sung theâm moät ñieàu maø khoâng khoa hoïc naøo coù theå mang laïi. Thaùnh Phaoloâ vieát:
"Ai coù theå taùch chuùng ta ra khoûi tình yeâu cuûa Ñöùc Kitoâ? Phaûi chaêng laø gian truaân, khoán khoå, ñoùi raùch, hieåm nguy, baét bôù, göôm giaùo?... Nhöng trong moïi thöû thaùch aáy, chuùng ta toaøn thaéng nhôø Ñaáng ñaõ yeâu meán chuùng ta" (Rm 8, 35,37).
Söï giaûi thoaùt ôû ñaây khoâng phaûi ôû yù töôûng hay kyõ thuaät maø laø ôû nôi moät con ngöôøi! "Giaûi phaùp" cho moïi noãi sôï haõi laø Ñöùc Kitoâ, Ñaáng ñaõ noùi vôùi caùc moân ñeä cuûa Ngöôøi raèng: "Nhöng can ñaûm leân! Thaày ñaõ thaéng theá gian" (Ga 16,33). Töø lónh vöïc caù nhaân, Thaùnh Toâng ñoà môû roäng caùi nhìn cuûa mình ñeán boái caûnh vó ñaïi cuûa khoâng gian vaø thôøi gian, töø nhöõng noãi sôï haõi nhoû beù mang tính caù nhaân ñeán nhöõng noãi sôï haõi lôùn lao vaø mang tính phoå quaùt. Thaùnh nhaân vieát:
"Toâi tin chaéc raèng: cho daàu laø söï cheát hay söï soáng, thieân thaàn hay ma vöông quyû löïc, hieän taïi hay töông lai, hoaëc baát cöù söùc maïnh naøo, chieàu cao hay vöïc thaúm hay baát cöù moät loaøi thoï taïo naøo khaùc, khoâng coù gì taùch ñöôïc chuùng ta ra khoûi tình yeâu cuûa Thieân Chuùa theå hieän nôi Ñöùc Kitoâ Gieâsu, Chuùa chuùng ta" (Rm 8, 38-39).
"Cho daàu laø söï cheát hay söï soáng!", Ñöùc Kitoâ ñaõ chieán thaéng ñieàu khieán chuùng ta sôï haõi nhaát treân theá gian, ñoù laø caùi cheát. Thö göûi tín höõu Do Thaùi noùi veà Chuùa Gieâsu raèng, nhôø caùi cheát "Ngöôøi ñaõ tieâu dieät teân laõnh chuùa gaây ra söï cheát, töùc laø ma quyû, vaø ñaõ giaûi thoaùt nhöõng ai vì sôï cheát maø suoát ñôøi soáng trong tình traïng noâ leä" (Dt 2, 14-15).
"Cho daàu chieàu cao hay vöïc thaúm", nghóa laø: khoâng phaûi caùi voâ cuøng lôùn laø vuõ truï vôùi tyû leä ngaøy caøng môû roäng cuûa noù, cuõng khoâng phaûi caùi voâ cuøng nhoû - nguyeân töû - maø chuùng ta ñaõ töï mình maïo hieåm khaùm phaù ra söùc maïnh khuûng khieáp cuûa noù. Ngaøy nay, chuùng ta tieáp xuùc ngaøy caøng nhieàu hôn vôùi loaïi sôï haõi vuõ truï naøy. Con ngöôøi hieän ñaïi caûm nhaän saâu saéc söï deã bò toån thöông cuûa mình trong moät theá giôùi baïo löïc vaø ñieân roà. Töông lai cuûa haønh tinh chuùng ta seõ ra sao neáu, baát chaáp nhöõng lôøi caûnh baùo töø Ñöùc Giaùo Hoaøng vaø nhöõng ngöôøi coù traùch nhieäm nhaát trong xaõ hoäi, chuùng ta vaãn tieáp tuïc töï do tieâu thuï vaø gaây oâ nhieãm?
Khi keát thuùc nhöõng suy tö trieát hoïc cuûa mình veà moái nguy hieåm cuûa coâng ngheä ñoái vôùi con ngöôøi hieän ñaïi, Martin Heidegger, gaàn nhö boû cuoäc, ñaõ thoát leân: "Chæ coù moät vò thaàn môùi coù theå cöùu chuùng ta!". "Moät vò thaàn" (vieát thöôøng!) laø caùch thaàn thoaïi thöôøng duøng ñeå noùi veà ñieàu gì ñoù vöôït leân treân chuùng ta. Chuùng ta xoùa maïo töø khoâng xaùc ñònh vaø noùi "chæ coù Chuùa (vaø chuùng ta bieát ñoù laø vò Chuùa naøo!) môùi coù theå cöùu chuùng ta!"
Ñaây khoâng phaûi laø vieäc ñoå traùch nhieäm cuûa chuùng ta leân Thieân Chuùa, maø laø tin raèng, cuoái cuøng, "moïi söï ñeàu sinh ích cho nhöõng ai meán yeâu Thieân Chuùa" [vaø nhöõng ngöôøi ñöôïc Thieân Chuùa yeâu thöông!] (x. Rm 8,28). Khi ñoái xöû vôùi Thieân Chuùa, thöôùc ño laø söï vónh cöûu. Baïn coù theå thaát voïng veà thôøi gian, nhöng khoâng phaûi laø ñôøi ñôøi. Laø Kitoâ höõu, chuùng ta coù lyù do maïnh meõ hôn nhieàu so vôùi taùc giaû Thaùnh vònh ñeå laëp laïi, tröôùc nhöõng bieán ñoäng veà theå chaát vaø ñaïo ñöùc cuûa theá giôùi:
"Thieân Chuùa laø nôi ta aån naùu, laø söùc maïnh cuûa ta. Ngöôøi luoân luoân saün saøng giuùp ñôõ khi ta phaûi ngaët ngheøo. Neân daàu cho ñòa caàu chuyeån ñoäng, nuùi ñoài coù saäp xuoáng bieån saâu, daàu cho soùng bieån aàm aàm soâi suïc, nuùi ñoài coù laûo ñaûo khi thuûy trieàu daâng, ta cuõng chaúng sôï gì" (Tv 46, 2-4).
* * *
Nhöng chuùng ta vaãn chöa xem xeùt ñeán ñieàu an uûi nhaát maø Tin Möøng noùi vôùi chuùng ta veà nhöõng sôï haõi vaø lo laéng cuûa chuùng ta! Sau khi duøng haøng ngaøn caùch ñeå khuyeân nhuû caùc moân ñeä ñöøng sôï haõi, Chuùa Gieâsu ñaõ laøm moät vieäc khaùc. Chuùng ta chöa bao giôø nghe trong Kinh Thaùnh raèng ngöôøi muïc töû nhaân laønh hy sinh maïng soáng vì ñaøn chieân cuûa mình. Ñuùng laø ngöôøi chaên bieát chieân, höôùng daãn chieân, chaêm soùc chieân, baûo veä chieân nhöng chöa bao giôø ngöôøi chaên chieân hy sinh tính maïng vì ñaøn chieân. Chuùa Gieâsu höùa laøm ñieàu ñoù vaø Ngöôøi ñaõ thöïc hieän!
Chuùa Gieâsu ñaõ gaùnh laáy noãi sôï haõi cuûa chuùng ta. Taùc giaû Thö göûi tín höõu Do Thaùi noùi: "Khi coøn soáng kieáp phaøm nhaân, Ñöùc Gieâsu ñaõ lôùn tieáng keâu van khoùc loùc maø daâng lôøi khaån nguyeän naøi xin leân Ñaáng coù quyeàn naêng cöùu Ngöôøi khoûi cheát" (Dt 5,7). Taùc giaû aùm chæ nhöõng gì ñaõ xaûy ra vôùi Chuùa Gieâsu vaøo ñeâm ôû Vöôøn Gethsemane. Thaùnh söû Marcoâ thuaät raèng taïi Vöôøn Caây Daàu, Chuùa Gieâsu "baét ñaàu caûm thaáy haõi huøng xao xuyeán. Ngöôøi noùi vôùi caùc moân ñeä: "Taâm hoàn Thaày buoàn ñeán cheát ñöôïc. Anh em ôû laïi ñaây maø canh thöùc" (Mc 14,33-34). Chuùa Gieâsu caûm thaáy coâ ñôn, bò caét ñöùt khoûi xaõ hoäi loaøi ngöôøi; Ngöôøi yeâu caàu caùc Toâng ñoà haõy ôû beân Ngöôøi, ôû laïi vôùi Ngöôøi. Cuõng Thö göûi tín höõu Do Thaùi neâu baät söù ñieäp an uûi daønh cho chuùng ta trong trang Tin Möøng maàu nhieäm naøy:
Vò Thöôïng Teá cuûa chuùng ta khoâng phaûi laø Ñaáng khoâng bieát caûm thöông nhöõng noãi yeáu heøn cuûa ta, vì Ngöôøi ñaõ chòu thöû thaùch veà moïi phöông dieän cuõng nhö ta, chæ tröø toäi loãi. Bôûi theá, ta haõy maïnh daïn tieán laïi gaàn ngai Thieân Chuùa laø nguoàn aân suûng, ñeå ñöôïc xoùt thöông vaø laõnh ôn trôï giuùp moãi khi caàn (Dt 4,15-16).
Baèng vieäc töï mình gaùnh laáy chuùng, Chuùa Gieâsu cuõng ñaõ cöùu chuoäc nhöõng noãi sôï haõi vaø lo laéng cuûa chuùng ta. Kinh Thaùnh noùi raèng, "Nhôø veát thöông cuûa Ngöôøi, chuùng ta ñöôïc chöõa laønh", (Is 53,5-6; 1 Pr 2, 24). Chuùa Gieâsu laø "ngöôøi chöõa laønh bò toån thöông" ñích thöïc maø nhaø taâm lyù hoïc ñaõ noùi ñeán, ngöôøi bò thöông laïi laø ngöôøi chöõa laønh veát thöông cuûa nhieàu ngöôøi. Ngöôøi ñaõ bieán noãi sôï haõi vaø thoáng khoå cuûa chuùng ta thaønh cô hoäi ñeå chuùng ta lôùn leân veà maët nhaân tính vaø loøng traéc aån.
Nhöng ngay caû ñieàu naøy cuõng khoâng baøn heát khía caïnh ñieàu Tin Möøng noùi vôùi chuùng ta veà noãi sôï haõi cuûa chuùng ta. Neáu moïi chuyeän keát thuùc ôû ñaây thì nieàm an uûi cuûa chuùng ta vaãn chöa troïn veïn. Chuùng ta coù tröôùc maét moät taám göông anh huøng vaø caûm ñoäng ñeå noi theo, maø laïi khoâng coù moät baøn tay naøo ñeå naâng ñôõ chuùng ta. Nhöng ñaây laø lôøi loan baùo quan troïng thöù hai cuûa Tin Möøng: Ñaáng chöõa laønh bò ñaâm thaâu ñaõ soáng laïi töø coõi cheát vaø noùi: "Thaày ôû cuøng caùc con moïi ngaøy cho ñeán taän theá" (Mt 28,20). Chuùa Gieâsu khoâng chæ cho chuùng ta maãu göông laøm sao ñeå vöôït qua noãi thoáng khoå maø ñaõ cho chuùng ta phöông tieän ñeå vöôït thaéng noù: söï hieän dieän vaø aân suûng cuûa Ngöôøi. Ñoái vôùi Thaùnh Phaoloâ, ngöôøi ñang ñau buoàn vì "caùi daèm ñaâm vaøo xaùc thòt" cuûa mình, thì Ñaáng Phuïc Sinh traû lôøi: "Ôn cuûa Thaày ñaõ ñuû cho con" (2 Cr 12,9).
Caùc vò töû ñaïo ñaõ laøm ñöôïc ñieàu ñoù - vaø vaãn coøn laøm ñieàu ñoù - moät traûi nghieäm höõu hình. Trong Söû lieäu veà caùc vò töû ñaïo ôû Carthage, bò saùt haïi döôùi thôøi hoaøng ñeá Septimius Severus vaøo nhöõng naêm ñaàu cuûa theá kyû thöù III, (ñaây laø moät trong nhöõng Söû lieäu ñaùng tin caäy nhaát veà maët lòch söû trong soá taát caû caùc Söû lieäu veà caùc vò töû ñaïo!), chuùng ta ñoïc thaáy raèng moät trong soá caùc vò töû ñaïo, teân laø Felicita, bò baét khi ñang mang thai ôû thaùng thöù taùm. Trong tuø, coâ reân ræ vì nhöõng ñau ñôùn khi sinh nôû. Moät trong nhöõng teân cai nguïc noùi vôùi coâ: "Neáu baây giôø coâ reàn ró, lieäu coâ seõ laøm gì khi bò neùm cho ñaùm thuù döõ trong ñaáu tröôøng?" Vaø coâ aáy traû lôøi: "Baây giôø toâi laø ngöôøi ñau khoå, luùc aáy, seõ coù ngöôøi khaùc chòu ñau khoå thay toâi!" [4].
Chuùng ta coù moät ví duï gaàn vôùi chuùng ta hôn. Trong tuø vaø tröôùc ngaøy bò treo coå, sau cuoäc ñaûo chính choáng Hitler thaát baïi, Muïc sö Dietrich Bonhoeffer ñaõ vieát nhöõng caâu thô naøy vaø thöôøng ñöôïc duøng nhö thaùnh thi phuïng vuï:
Ñöôïc bao quanh bôûi söùc maïnh kyø dieäu,
Chuùng toâi thanh thaûn chôø ñôïi, duø ñieàu gì coù theå xaûy ra.
Vì coù Chuùa ôû cuøng, daãu ñeâm khuya hay sôùm mai,
Vaø chaéc chaén, Ngaøi luoân ôû beân, vaøo moãi ngaøy môùi [5].
* * *
Trong nhöõng baøi suy nieäm naøy, chuùng ta ñaõ quyeát ñònh khoâng noùi veà nhöõng gì chuùng ta phaûi laøm cho ngöôøi khaùc, maø chæ noùi veà nhöõng gì Chuùa Gieâsu laø vaø laøm cho chuùng ta: ñoàng hoaù mình vôùi ñaøn chieân hôn laø vôùi muïc töû. Nhöng chuùng ta phaûi thöïc hieän moät ngoaïi leä nhoû trong dòp naøy. Baát keå moïi lôøi khuyeán khích cuûa Tin Möøng, chuùng ta khoâng phaûi luùc naøo cuõng coù khaû naêng giaûi thoaùt mình khoûi sôï haõi vaø lo laéng; nhöng chuùng ta coù theå coù khaû naêng giaûi thoaùt ngöôøi khaùc hoaëc giuùp hoï töï giaûi thoaùt khoûi sôï haõi vaø lo laéng.
Pascal ñaõ vieát trong taùc phaåm Töôûng Nieäm: "Chuùa Gieâsu seõ chòu thoáng khoå cho ñeán taän theá; chuùng ta khoâng ñöôïc nguû trong suoát thôøi gian naøy" [6]. Chuùa Gieâsu tieáp tuïc chòu ñau khoå vì trong chieàu höôùng vónh cöûu maø Ngöôøi ñaõ böôùc vaøo, khoâng coøn quaù khöù nöõa, maø moïi thöù ñeàu hieän dieän moät caùch maàu nhieäm, ngay caû ñeâm cuûa Ngöôøi ôû Vöôøn Gethsemane. Nhöng Ngöôøi cuõng ñang thoáng khoå theo moät caùch khaùc, ít maàu nhieäm hôn. Chuùa Gieâsu ôû trong thaân mình maàu nhieäm cuûa Ngöôøi: nôi nhöõng ngöôøi bò aùp böùc bôûi ñau khoå vaø sôï haõi vì coâ ñôn, beänh taät, baùch haïi, löu ñaøy, chieán tranh. Baây giôø chuùng ta laø maét, mieäng, vaø tay cuûa Ñöùc Kitoâ. Chuùng ta haõy coá gaéng mang laïi nieàm an uûi cho moät soá ngöôøi trong soá hoï vaø chuùng ta seõ nghe thaáy nhöõng lôøi cuûa Chuùa Gieâsu phuïc sinh vang voïng trong taâm hoàn chuùng ta: "Caùc con ñaõ laøm cho chính Ta vaäy!" (Mt 25, 40). Caû chuùng ta nöõa, duø laø muïc töû hay ñôn thuaàn laø tín höõu, cuõng phaûi laø nhöõng ngöôøi chöõa laønh bò thöông tích, nhöõng ngöôøi beänh ñaùng thöông, nhöng coù theå chöõa laønh cho ngöôøi khaùc.
Toâi keát thuùc baèng moät giai thoaïi maø toâi nghó laø nhieàu ngöôøi bieát, nhöng noù giuùp chuùng ta khaéc saâu trong taâm trí hình aûnh Chuùa Gieâsu, Ñaáng vaùc chuùng ta treân vai trong nhöõng thôøi khaéc khoù khaên cuûa cuoäc ñôøi. Giai thoaïi keå veà moät ngöôøi nhìn thaáy toaøn boä cuoäc ñôøi mình trong moät giaác mô. Döôùi ñaây laø baûn toùm taét ngaén goïn cuûa caâu chuyeän:
Toâi böôùc ñi treân baõi caùt ven bieån, ñeå laïi phía sau khoâng chæ moät maø laø hai caëp daáu chaân. Toâi hieåu raèng caëp daáu chaân thöù hai laø böôùc chaân cuûa Chuùa Gieâsu ñi beân caïnh toâi vaø toâi raát vui. Nhöng ñeán moät luùc naøo ñoù, caëp daáu chaân thöù hai naøy bieán maát vaø chæ coøn thaáy daáu cuûa moät caëp chaân treân caùt. Toâi hieåu ñieàu naøy dieãn ra ñuùng vaøo thôøi ñieåm ñen toái vaø khoù khaên nhaát trong cuoäc ñôøi toâi. Toâi phaøn naøn veà ñieàu ñoù vaø noùi: "Laïy Chuùa, Chuùa ñaõ boû con moät mình ngay luùc con caàn Chuùa nhaát!" Chuùa Gieâsu traû lôøi toâi, "Naøy con, caëp daáu chaân con nhìn thaáy ñoù laø cuûa Ta. Con ñaõ ôû treân vai cuûa Ta roài!"
Nt. Anna Ngoïc Dieäp, OP
Doøng Ña Minh Thaùnh Taâm
Chuyeån ngöõ töø: cantalamessa.org (08. 03. 2024)
- - - - - - - - - - - -
[1] Augustine, Sermo 340, 1 (PL 38,1483).
[2] Augustine, Expos. in Psalmos, 126, 3.
[3] Martin Heidegger, Antwort. Martin Heidegger im Gespr#ch, Gesamtausgabe, vol. 16, Frankfurt 1975.
[4] Passio Sanctarum Perpetuae et Felicitatis, XV (Ed. C.J. von Beek, Bonn 1938).
[5] Trans. John Brownjohn.
[6] Pascal, Penseùes, 553, ed. Br.
(Nguoàn: Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Vieät Nam)