Chín ñieàu neân bieát veà Tuaàn Thaùnh
Chín ñieàu neân bieát veà Tuaàn Thaùnh.
Jimmy Akin
Nt. Anna Ngoïc Dieäp, OP. chuyeån ngöõ tieáng Vieät
(WHÑ 24-03-2024) - Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ noùi, "Trong Tuaàn Thaùnh, chuùng ta soáng khoaûnh khaéc ñænh cao cuûa cuoäc haønh trình naøy, cuûa keá hoaïch tình yeâu xuyeân suoát toaøn boä lòch söû caùc moái töông quan giöõa Thieân Chuùa vaø nhaân loaïi".
Tuaàn Thaùnh raát quan troïng trong lòch Phuïng vuï Kitoâ giaùo. Nhöng Tuaàn Thaùnh laø gì? Tuaàn Thaùnh ñeán töø ñaâu? Vaø ñieàu gì xaûy ra trong Tuaàn Thaùnh? Döôùi ñaây laø 9 ñieàu chuùng ta neân bieát veà Tuaàn Thaùnh ñeå soáng troïn veïn hôn Tuaàn leã thaùnh thieän naøy.
1) Tuaàn Thaùnh laø gì?
Tuaàn Thaùnh laø tuaàn leã tröôùc Chuùa Nhaät Phuïc Sinh. Theo Nhöõng Quy Luaät Toång Quaùt veà Naêm Phuïng Vuï vaø Nieân Lòch, "Chuùa nhaät thöù saùu, baét ñaàu Tuaàn Thaùnh, goïi laø Chuùa nhaät Leã Laù töôûng nieäm cuoäc Thöông khoù cuûa Chuùa'" (Soá 30).
Do ñoù, Tuaàn Thaùnh baét ñaàu vaøo Chuùa nhaät VI Muøa Chay, vaø tuaàn leã naøy ñöôïc ñaëc tröng bôûi moät loaït caùc cöû haønh Phuïng vuï. Nhöõng cöû haønh naøy tuy coù thay ñoåi theo thôøi gian, nhöng Töø ñieån Oxford cuûa Giaùo hoäi Kitoâ neâu roõ:
Caùc nghi thöùc truyeàn thoáng khaùc nhau trong tuaàn, moãi ngaøy ñeàu coù nghi thöùc rieâng, coù leõ ñaõ baét ñaàu phaùt trieån taïi Gieârusalem vaøo theá kyû thöù IV, khi nhöõng cuoäc haønh höông trôû neân deã daøng hôn vaø caùc Kitoâ höõu coù theå thoûa maõn mong muoán töï nhieân laø taùi dieãn nhöõng caûnh cuoái cuøng veà cuoäc ñôøi Ñöùc Kitoâ qua Phuïng vuï.
Cuoäc haønh höông cuûa Egeria, hieän thöôøng ñöôïc cho laø moâ taû chuyeán vieáng thaêm vaøo naêm 381-384, keå laïi chi tieát veà vieäc cöû haønh Tuaàn Thaùnh hieän nay ôû Gieârusalem.
Vì taàm quan troïng cuûa Tuaàn Thaùnh neân caùc cöû haønh Phuïng vuï trong Tuaàn Thaùnh ñöôïc öu tieân hôn baát kyø cöû haønh naøo khaùc seõ dieãn ra trong thôøi gian ñoù (ví duï: nhöõng ngaøy leã kính caùc thaùnh). Quy taéc chung neâu roõ, "caùc ngaøy trong Tuaàn Thaùnh töø thöù Hai ñeán chieàu thöù Naêm chieám vò trí öu tieân treân moïi cöû haønh khaùc" (Soá 16a).
2) Ñieàu gì xaûy ra vaøo Chuùa Nhaät Tuaàn Thaùnh?
Vaøo ngaøy naøy, Phuïng vuï töôûng nieäm vieäc Chuùa Gieâsu khaûi hoaøn vaøo thaønh Gieârusalem vaø cuoäc Thöông khoù cuûa Ngöôøi.
Vieäc Chuùa Gieâsu khaûi hoaøn tieán vaøo thaønh Gieârusalem ñaõ öùng nghieäm moät caùch roõ raøng lôøi ngoân söù Zechariah veà Ñaáng Mesia: "Naøo thieáu nöõ Sion, haõy vui möøng hoan hyû! Hôõi thieáu nöõ Gieârusalem, haõy vui söôùng reo hoø! Vì kìa Ñöùc Vua cuûa ngöôi ñang ñeán vôùi ngöôi: Ngöôøi laø Ñaáng Chính Tröïc, Ñaáng Toaøn Thaéng, khieâm toán ngoài treân löng löøa, moät con löøa con vaãn coøn theo meï" (Za 9, 9). Noùi caùch khaùc, qua vieäc tieán vaøo thaønh, Chuùa Gieâsu ñaõ minh nhieân theå hieän mình laø vò Vua Thieân sai cuûa ngöôøi Do Thaùi.
Trong söï kieän naøy, ñaùm ñoâng vaãy nhöõng caønh coï ñeå chaøo ñoùn söï xuaát hieän cuûa Chuùa Gieâsu, ñoù laø lyù do taïi sao Chuùa nhaät naøy ñöôïc goïi laø Chuùa nhaät Leã Laù vaø taïi sao caønh coï ñöôïc söû duïng trong Phuïng vuï ngaøy naøy.
Chuùng ta bieát söï kieän xaûy ra vaøo ngaøy naøy vì Thaùnh Gioan thuaät laïi raèng Chuùa Gieâsu ñaõ ñöôïc xöùc daàu taïi Beâtania "saùu ngaøy tröôùc leã Vöôït Qua" (Ga 12,1) - töùc laø tröôùc Thöù Saùu Tuaàn Thaùnh - vaø Ngöôøi ñaõ thöïc hieän chuyeán ñi cuoái cuøng ñeán Gieârusalem "vaøo ngaøy hoâm sau" (Ga 12,12). Vì vaäy, Chuùa Gieâsu vaøo thaønh xaûy ra vaøo Chuùa Nhaät tröôùc Leã Vöôït Qua.
Vaøo ngaøy naøy, Phuïng vuï cuõng töôûng nhôù Cuoäc Khoå naïn cuûa Chuùa Gieâsu, vaø baøi Tin Möøng ñöôïc goïi laø Baøi Thöông khoù noùi veà söï ñau khoå vaø ñoùng ñinh cuûa Chuùa Gieâsu maø tuaàn leã naøy ñaït tôùi ñænh ñieåm.
3) Ñieàu gì xaûy ra vaøo Thöù Hai Tuaàn Thaùnh?
Tin Möøng Mc 11,12 töôøng thuaät raèng "vaøo ngaøy hoâm sau" (Thöù Hai Tuaàn Thaùnh), khi thaøy troø treân ñöôøng trôû laïi Gieârusalem sau moät ñeâm ôû Beâtania thì Chuùa Gieâsu caûm thaáy ñoùi, Ngöôøi thaáy moät caây vaû coù laù toát töôi nhöng khoâng coù traùi vaø Ngöôøi nguyeàn ruûa noù.
Sau ñoù, Chuùa Gieâsu ñeán Gieârusalem, vaø khi vaøo Ñeàn thôø, chöùng kieán nhöõng keû ñang mua baùn ôû ñoù, Ngöôøi ñaõ xua ñuoåi hoï ra khoûi Ñeàn Thôø.
Chuùa Gieâsu cuõng baét ñaàu giaûng daïy haøng ngaøy trong Ñeàn Thôø.
Trong Phuïng vuï, baøi Phuùc aâm ñöôïc trích töø Tin Möøng Gioan, quay ngöôïc thôøi gian veà ngaøy tröôùc khi Chuùa Gieâsu khaûi hoaøn vaøo Gieârusalem, vaø keå laïi caâu chuyeän Ngöôøi ñöôïc xöùc daàu taïi Beâtania, trong ñoù, Chuùa Gieâsu löu yù raèng vieäc xöùc daàu naøy laø ñeå chuaån bò cho vieäc mai taùng Ngöôøi (Ga 12,7).
Maëc duø nhöõng söï kieän naøy ñaõ dieãn ra vaøo Thöù Baûy tröôùc ñoù, nhöng ñöôïc trình baøy ôû ñaây trong Phuïng vuï ñeå taïo thaønh moät caâu chuyeän theo chuû ñeà daãn ñeán Cuoäc Khoå naïn.
4) Ñieàu gì xaûy ra vaøo Thöù Ba Tuaàn Thaùnh?
Trong Tin Möøng, thaùnh Marcoâ töôøng thuaät raèng: "Saùng sôùm, khi ñi ngang caây vaû" maø Chuùa Gieâsu ñaõ nguyeàn ruûa thì caùc moân ñeä thaáy noù ñaõ cheát khoâ taän reã (Mc 11,20).
Hoâm nay Chuùa Gieâsu vaãn tieáp tuïc giaûng daïy trong Ñeàn Thôø.
Trong Phuïng vuï, baøi Phuùc aâm trích töø Tin Möøng Gioan chöông 13, töôøng thuaät lôøi tieân baùo cuûa Chuùa Gieâsu trong Böõa Tieäc Ly raèng moät trong Nhoùm Möôøi Hai - Giuña - seõ phaûn boäi Ngöôøi. Sau ñoù, Giuña rôøi khoûi böõa aên vaø Chuùa Gieâsu cuõng baùo tröôùc raèng Pheâroâ seõ choái Ngöôøi ba laàn.
Nhöõng söï kieän naøy dieãn ra vaøo Thöù Naêm Tuaàn Thaùnh, nhöng ñöôïc trình baøy ôû ñaây ñeå tieáp tuïc caâu chuyeän theo chuû ñeà daãn ñeán vieäc Chuùa Gieâsu bò ñoùng ñinh.
5) Ñieàu gì xaûy ra vaøo Thöù Tö Tuaàn Thaùnh?
Trong Tin Möøng, Mc 14,1 thuaät laïi raèng "hai ngaøy tröôùc Leã Vöôït Qua" (töùc Thöù Tö Tuaàn Thaùnh), caùc thöôïng teá vaø kinh sö aâm möu baét vaø gieát Chuùa Gieâsu.
Giuña Iscariot sau ñoù ñi gaëp caùc thöôïng teá ñeå ñeà nghò noäp Chuùa Gieâsu (Mc 14,10). Theo ñoù, Giuña ñaõ ñoàng yù theo doõi Chuùa Gieâsu, vaø vì theá Thöù Tö Tuaàn Thaùnh coøn ñöôïc goïi laø "Thöù Tö do thaùm" (Spy Wednesday).
Trong Phuïng vuï, baøi Phuùc aâm laáy töø Mt 26, keå laïi vieäc Giuña ñoàng yù phaûn boäi Chuùa Gieâsu ra sao, cuøng vôùi caùc söï kieän xaûy ra vaøo ngaøy hoâm sau, keå caû vieäc chuaån bò cho Böõa Tieäc Ly.
6) Ñieàu gì xaûy ra vaøo Thöù Naêm Tuaàn Thaùnh?
Trong Tin Möøng, Chuùa Gieâsu vaø caùc moân ñeä ñaõ saùt teá con chieân Vöôït Qua (Mc 14,12) vaø tìm thaáy ñòa ñieåm maø Chuùa Gieâsu ñaõ saép xeáp töø tröôùc ñeå aên Böõa Tieäc Ly. Ñieàu naøy lieân quan ñeán moät söï laån traùnh. Thay vì ñôn thuaàn noùi cho caùc moân ñeä bieát seõ aên Leã Vöôït Qua ôû ñaâu, Chuùa Gieâsu sai hai oâng vaøo thaønh, gaëp moät ngöôøi ñaøn oâng mang voø nöôùc (ñaây laø moät daáu hieäu baát thöôøng, vì laáy nöôùc thöôøng laø coâng vieäc cuûa phuï nöõ). Hai moân ñeä ñi theo ngöôøi ñaøn oâng naøy veà nhaø, sau ñoù chuû nhaø seõ chæ cho hoï moät phoøng roäng raõi treân laàu, ñaõ ñöôïc chuaån bò saün saøng.
Muïc ñích roõ raøng cuûa söï laån traùnh naøy laø ñeå Giuña khoâng bieát tröôùc böõa aên Vöôït Qua seõ ñöôïc thöïc hieän ôû ñaâu, nhaèm ngaên caûn oâng coù theå phaûn boäi Chuùa Gieâsu tröôùc khi aên Böõa Tieäc Ly.
Trong söï kieän naøy, Chuùa Gieâsu ñaõ röûa chaân cho caùc moân ñeä (Ga 13,1-20) vaø tieân baùo veà söï phaûn boäi cuûa Giuña vaø söï choái thaøy cuûa Pheâroâ. Ñaùng chuù yù nhaát, theo lôøi cuûa Thaùnh Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II, ñoù laø taïi Böõa Tieäc Ly "khi Chuùa Gieâsu ban cho Giaùo hoäi moùn quaø Thaùnh Theå, thì ñoàng thôøi Ngöôøi cuõng thieát laäp chöùc linh muïc".
Trong Böõa Tieäc Ly naøy, Chuùa Gieâsu cuõng phaùn: "Thaày ban cho anh em moät ñieàu raên môùi laø anh em haõy yeâu thöông nhau nhö Thaày ñaõ yeâu thöông anh em" (Ga 13,34). Trong tieáng Latin töø "ñieàu raên" laø mandatum, neân Thöù Naêm Tuaàn Thaùnh coøn ñöôïc goïi laø Maundy Thursday - ngaøy Chuùa Gieâsu cho chuùng ta moät ñieàu raên môùi.
Sau ñoù, Chuùa Gieâsu ñeán vöôøn Gieâtsemani vaø caàu nguyeän taïi ñaây tröôùc khi Giuña ñeán cuøng vôùi moät nhoùm binh lính ñeå baét Ngöôøi. Chuùa Gieâsu bò ñöa ñeán dinh thaày caû thöôïng phaåm, taïi ñaây, Pheâroâ ñaõ choái Chuùa Gieâsu ba laàn, vaø moät phieân xeùt xöû ñöôïc tieán haønh taïi dinh Caipha. Moät soá yeáu toá coù theå xaûy ra sau nöûa ñeâm, noùi caùch chính xaùc hôn, ñaõ xaûy ra saùng sôùm Thöù Saùu Tuaàn Thaùnh.
Trong Phuïng vuï, vaøo saùng Thöù Naêm Tuaàn Thaùnh, theo thoâng leä, giaùm muïc vaø caùc linh muïc trong giaùo phaän cuûa mình seõ cöû haønh "Thaùnh leã Truyeàn Daàu", trong ñoù caùc loaïi daàu duøng trong caùc Bí tích ñöôïc thaùnh hieán.
Vaøo buoåi chieàu toái, Muøa Chay keát thuùc vôùi vieäc cöû haønh Thaùnh Leã Tieäc Ly. Theo Quy luaät Toång quaùt, Muøa Chay baét ñaàu "töø thöù Tö leã Tro vaø keát thuùc ngay tröôùc Thaùnh leã Tieäc ly" (Soá 28).
Moät muøa Phuïng vuï môùi - Tam Nhaät Vöôït Qua - baét ñaàu taïi thôøi ñieåm naøy. "Tam nhaät Vöôït qua töôûng nieäm Cuoäc Khoå naïn vaø Phuïc sinh cuûa Chuùa baét ñaàu vôùi Thaùnh leã Tieäc Ly chieàu Thöù Naêm Tuaàn Thaùnh" (soá 19).
Baøi Phuùc aâm trong Thaùnh Leã Tieäc Ly ñöôïc trích töø Tin Möøng Gioan 13, trong ñoù Chuùa Gieâsu röûa chaân cho caùc moân ñeä. Theo ñoù, linh muïc cöû haønh Thaùnh Leã coù theå tuøy nghi laøm ñieàu töông töï cho moät soá tín höõu trong thaùnh leã.
Sau thaùnh leã, caùc khaên traûi baøn thôø ñöôïc laáy ñi vaø baøn thôø hoaøn toaøn ñeå troáng. Mình Thaùnh Chuùa ñöôïc kieäu sang baøn thôø phuï. Sau ñoù, laø vieäc chaàu Thaùnh Theå trong thinh laëng.
7) Ñieàu gì xaûy ra vaøo Thöù Saùu Tuaàn Thaùnh?
Trong Tin Möøng, khi trôøi vöøa saùng Chuùa Gieâsu bò giaûi ñeán tröôùc toång taán Philatoâ. Roõ raøng, caùc phieân xeùt xöû Chuùa Gieâsu cuûa thaày caû thöôïng phaåm ñaõ keùo daøi suoát ñeâm, vaø Gioan cho bieát raèng caùc quan chöùc Do Thaùi vaãn chöa aên Leã Vöôït Qua (Ga 18,28).
Luùc naøy, Tin Möøng Mattheâu cho bieát raèng Giuña hoái haän vaø nhaát quyeát ñoøi traû laïi soá tieàn 30 ñoàng baïc maø oâng ñaõ nhaän khi noäp Chuùa Gieâsu cho caùc thöôïng teá vaø kyø muïc, sau ñoù Giuña ñaõ ñi treo coå töï töû (Mt 27,3-10).
Sau ñoù, dieãn ra moät loaït caùc thuû tuïc phaùp lyù, bao goàm caû phieân ñieàu traàn tröôùc vua Heâroâñeâ (Lc 23,6-12). Cuoái cuøng, Chuùa Gieâsu ñaõ bò keát aùn ñoùng ñinh.
Trong thôøi gian Chuùa Gieâsu bò ñoùng ñinh, "Töø giôø thöù saùu, boùng toái bao phuû caû maët ñaát, maõi ñeán giôø thöù chín" (Mt 27,45) - töùc laø khoaûng töø tröa ñeán 3 giôø chieàu - Chuùa Gieâsu cheát vaøo thôøi ñieåm naøy.
Vì ngaøy Sabath saép baét ñaàu vaøo luùc maët trôøi laën, ngöôøi ta ñaõ saép xeáp choân caát Chuùa Gieâsu caùch voäi vaøng trong moä cuûa oâng Gioâxeùp ngöôøi thaønh Arimatheâ, vaø cuõng laø moân ñeä Ñöùc Gieâsu, vì ngoâi moä naøy naèm gaàn nôi Chuùa Gieâsu bò ñoùng ñinh (Ga 19, 38-42).
Hoâm nay, theo Phuïng vuï khoâng ñöôïc cöû haønh Thaùnh leã. Thay vaøo ñoù, laø cöû haønh vieäc Röôùc leã (thöôøng vaøo khoaûng 3 giôø chieàu). Cöû haønh naøy bao goàm Phuïng vuï Lôøi Chuùa, suy toân Thaùnh giaù, vaø röôùc leã vôùi Mình Thaùnh ñaõ ñöôïc truyeàn hoâm tröôùc, töùc laø Thöù Naêm Tuaàn Thaùnh.
8) Ñieàu gì xaûy ra vaøo Thöù Baûy Tuaàn Thaùnh?
Trong caùc Tin Möøng, töôøng thuaät duy nhaát chuùng ta coù veà ngaøy naøy laø töø Lc 23,56: Ngaøy sabaùt, moïi ngöôøi nghæ leã nhö Luaät truyeàn.
Ngaøy Thöù Baûy Tuaàn Thaùnh, Giaùo Hoäi ôû beân moä Chuùa ñeå suy ngaém cuoäc töû naïn cuûa Ngöôøi. Do ñoù, vaøo ban ngaøy, khoâng cöû haønh Thaùnh leã vaø chæ cho röôùc leã nhö cuûa aên ñaøng. Tuy nhieân, sau khi maøn ñeâm buoâng xuoáng, nghi thöùc Canh thöùc Vöôït qua ñöôïc cöû haønh vaø phaûi keát thuùc tröôùc höøng ñoâng ngaøy Chuùa Nhaät.
Qua nghi thöùc Canh thöùc Vöôït qua, Giaùo Hoäi canh thöùc chôø Ñöùc Kitoâ soáng laïi. Thaùnh leã naøy bao goàm moät nghi thöùc ñaëc bieät, trong ñoù caùc tín höõu caàm ñeøn hoaëc neán ñöôïc thaép saùng, phaûn aùnh duï ngoân veà caùc trinh nöõ khoân ngoan chôø ñôïi Ñöùc Kitoâ trôû laïi vôùi ñeøn saùng trong tay (Mt 25,1-13), hôn nöõa, nhaèm chia seû nieàm vui vôùi Giaùo Hoäi vaø ñoùn nhaän Ñöùc Kitoâ laø aùnh saùng cuûa moïi ngöôøi vaø cuûa theá gian.
Theo thoâng leä, caùc döï toøng ñöôïc laõnh nhaän bí tích Röûa toäi. Hoï cuõng ñöôïc laõnh Bí tích Theâm söùc vaø röôùc leã laàn ñaàu, hoaøn thaønh caùc Bí tích Khai taâm Kitoâ giaùo.
9) Ñieàu gì xaûy ra vaøo Chuùa Nhaät Phuïc Sinh?
Trong Tin Möøng, caùc moân ñeä tröôùc heát bieát ñeán söï Phuïc Sinh sau khi caùc phuï nöõ ñeán moä vaø gaëp caùc Thieân thaàn noùi veà ngoâi moä troáng. Ñieàu naøy khieán caùc moân ñeä hoang mang, nhöng söï hoang mang ñoù ñaõ ñöôïc xua tan khi chính Chuùa Gieâsu hieän ra vôùi caùc oâng, khôûi ñaàu nieàm vui Phuïc Sinh.
Trong Phuïng vuï, moät Thaùnh leã rieâng ñöôïc cöû haønh vaøo buoåi saùng. Baøi Phuùc aâm trích töø Ga 20,1-9, keå laïi vieäc baø Maria Mañaleâna phaùt hieän ngoâi moä troáng vaø vieäc Pheâroâ cuøng ngöôøi moân ñeä Chuùa Gieâsu yeâu daáu chaïy ñeán moä vaø nhaän thaáy lôøi töôøng thuaät cuûa baø laø ñuùng.
Tam Nhaät Vöôït Qua keát thuùc. Quy luaät Toång quaùt noùi raèng Tam Nhaät Thaùnh "keát thuùc baèng giôø kinh Chieàu Chuùa nhaät Phuïc sinh" (Soá 19).
Vaøo thôøi ñieåm naøy, muøa Phuïng vuï vui töôi cuûa Leã Phuïc Sinh baét ñaàu.
Nt. Anna Ngoïc Dieäp, OP
Doøng Ña Minh Thaùnh Taâm
Chuyeån ngöõ töø: ncregister.com (22. 03. 2024)
(Nguoàn: Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Vieät Nam)