Ñöùc khoân ngoan
höôùng daãn chuùng ta neân thaùnh
Tieáp kieán chung cuûa Ñöùc Thaùnh cha: Ñöùc khoân ngoan höôùng daãn chuùng ta neân thaùnh.
G. Traàn Ñöùc Anh, O.P.
Vatican (RVA News 20-03-2024) - Saùng thöù Tö, ngaøy 20 thaùng Ba naêm 2024, Ñöùc Thaùnh cha Phanxicoâ ñaõ tieáp kieán chung hôn 15,000 tín höõu haønh höông, taïi Quaûng tröôøng thaùnh Pheâroâ.
Nhö thöôøng leä, Ñöùc Thaùnh cha ñi xe mui traàn tieán ra quaûng tröôøng, gaàn 15 phuùt tröôùc khi baét ñaàu tieáp kieán, ñeå chaøo thaêm caùc tín höõu haønh höông, giöõa tieáng nhaïc cuûa moät ban nhaïc.
Leân tôùi leã ñaøi, treân theàm Ñeàn thôø, Ñöùc Thaùnh cha chaøo thaêm taùm giaùo daân nam nöõ laøm thoâng dòch vieân trong buoåi tieáp kieán naøy. Hoï ñoïc ñoaïn ngaén, trích töø saùch Chaâm Ngoân, ñoaïn thöù 15 (15,14.21-22.33):
"Trí ngöôøi minh maãn kieám tìm tri thöùc, mieäng keû ngu si ham thích chuyeän ñieân roà. Keû ngu si laáy ñieàu daïi laøm vui, ngöôøi hieåu bieát cöù thaúng ñöôøng maø tieán... Thieáu tieàn baïc, chöông trình ñoå vôõ, nhieàu coá vaán, aét seõ thaønh coâng. Loøng kính sôï Chuùa laø tröôøng daïy khoân ngoan, khieâm nhu laø ñöôøng daãn ñeán vinh döï".
Baøi giaùo lyù
Trong baøi giaùo lyù tieáp ñoù, Ñöùc Thaùnh cha tieáp tuïc loaït baøi veà caùc neát xaáu vaø caùc nhaân ñöùc. Baøi thöù möôøi hai naøy coù töïa ñeà: "Ñöùc khoân ngoan".
Vì gioïng cuûa Ñöùc Thaùnh cha vaãn chöa ñöôïc toát, neân ngaøi chæ giôùi thieäu vaø sau ñoù ñeå moät linh muïc thuoäc Phuû Quoác vuï khanh ñaõ ñoïc thay ngaøi baøi giaùo lyù sau ñaây:
Anh chò em thaân meán, chaøo anh chò em!
Chuùng ta daønh baøi giaùo lyù hoâm nay ñeå noùi veà ñöùc khoân ngoan. Nhaân ñöùc naøy hieäp vôùi ñöùc coâng bình, can ñaûm vaø tieát ñoä, hoïp thaønh nhöõng nhaân ñöùc truï. Ñaây khoâng phaûi laø ñaëc quyeàn cuûa caùc tín höõu Kitoâ, nhöng thuoäc veà gia saûn khoân ngoan xöa kia, ñaëc bieät cuûa caùc hieàn trieát Hy Laïp. Vì theá, moät trong nhöõng ñeà taøi lieân heä trong cuoäc gaëp gôõ vaø hoäi nhaäp vaên hoùa chính laø caùc nhaân ñöùc.
Trong caùc taùc phaåm thôøi Trung coå, vieäc trình baøy caùc nhaân ñöùc khoâng phaûi chæ laø lieät keâ caùc ñöùc tính tích cöïc cuûa taâm hoàn. Laáy laïi caùc taùc giaû coå ñieån döôùi aùnh saùng maïc khaûi Kitoâ, caùc nhaø thaàn hoïc ñaõ nghó ra moät boä baûy nhaân ñöùc: ba nhaân ñöùc höôùng thaàn vaø boán nhaân ñöùc truï - nhö moät thöù cô quan sinh ñoäng, trong ñoù moãi nhaân ñöùc coù moät choã ñöùng hoøa hôïp. Coù nhöõng nhaân ñöùc chính vaø nhaân ñöùc phuï, nhö nhöõng truï chính, caùc coät troøn vaø caùc coät vuoâng, caùc ñaàu coät. Vì theá, khoâng keùm kieán truùc cuûa moät nhaø thôø chính toøa thôøi Trung coå, coù theå bieåu loä moät yù töôûng veà söï hoøa hôïp ôû trong con ngöôøi vaø lieân tuïc höôùng veà ñieàu thieän.
Khoân ngoan laø gì?
Vì vaäy, chuùng ta haõy baét ñaàu töø ñöùc khoân ngoan. Noù khoâng phaûi laø nhaân ñöùc cuûa ngöôøi nhuùt nhaùt sôï haõi, luoân do döï veà haønh ñoäng caàn thöïc hieän. Khoâng phaûi vaäy! Ñoù laø moät söï giaûi thích sai laàm. Ñoù cuõng chaúng phaûi laø söï thaän troïng. Daønh choã ñöùng haøng ñaàu cho söï khoân ngoan coù nghóa laø haønh ñoäng cuûa con ngöôøi ôû trong tay trí tueä vaø töï do cuûa hoï. Ngöôøi khoân ngoan coù tinh thaàn saùng taïo: lyù luaän, löôïng ñònh, tìm caùch hieåu söï phuùc taïp cuûa thöïc taïi vaø khoâng ñeå cho mình bò ñaûo loän vì caûm xuùc, löôøi bieáng, aùp löïc cuûa nhöõng aûo töôûng.
Baøi hoïc cuûa ngöôøi xöa
Trong moät theá giôùi bò thoáng trò do caùi veû beà ngoaøi, nhöõng tö töôûng hôøi hôït, söï taàm thöôøng cuûa ñieàu thieän cuõng nhö ñieàu aùc, baøi hoïc cuûa ngöôøi xöa veà söï khoân ngoan ñaùng ñöôïc phuïc hoài.
Thaùnh Toâma Aquinoâ, theo veát cuûa Aristote, goïi söï khoân ngoan laø "lyù trí ngay thaúng trong haønh ñoäng", recta ratio agibilium. Ñoù laø khaû naêng ñieàu khieån caùc haønh ñoäng ñeå höôùng chuùng veà ñieàu thieän; vì lyù do ñoù, lyù trí ñöôïc goïi laø "ngöôøi daãn ñöa caùc nhaân ñöùc". Ngöôøi khoân ngoan laø ngöôøi coù khaû naêng choïn löïa: bao laâu coøn ôû trong saùch vôû, ñôøi soáng luoân deã daøng, nhöng khi ôû giöõa caùc côn soùng gioù cuûa ñôøi soáng thöôøng nhaät thì laïi hoaøn toaøn khaùc, nhieàu khi chuùng ta khoâng chaéc chaén vaø khoâng bieát phaûi ñi veà phía naøo. Ngöôøi khoân ngoan thì khoâng choïn löïa tình côø: Tröôùc tieân, hoï bieát mình muoán gì, vì theá caân nhaéc caùc tình traïng, tham khaûo yù kieán, vôùi caùi nhìn bao quaùt vaø töï do noäi taâm, choïn löïa con ñöôøng naøo phaûi theo. Noùi nhö theá khoâng coù nghóa laø hoï khoâng theå sai laàm. Xeùt cho cuøng, chuùng ta vaãn luoân laø con ngöôøi; nhöng ít laø seõ traùnh ñöôïc nhöõng laàm laãn lôùn. Ñaùng tieác laø trong moãi moâi tröôøng ñeàu coù ngöôøi coù xu höôùng giaûi quyeát caùc vaán ñeà baèng nhöõng quyeát ñònh hôøi hôït hoaëc luoân taïo neân nhöõng buùt chieán, tranh luaän. Traùi laïi, ñöùc khoân ngoan laø ñaëc tính cuûa ngöôøi ñöôïc keâu goïi cai quaûn. Hoï bieát raèng quaûn trò laø khoù khaên, nhöõng quan ñieåm thì coù nhieàu vaø caàn phaûi tìm caùch hoøa hôïp chuùng, vaø khoâng phaûi möu ích cho ngöôøi naøo ñoù nhöng cho taát caû moïi ngöôøi.
Caùch haønh xöû khoân Ngoan
Ñöùc khoân ngoan cuõng daïy - nhö tuïc ngöõ vaãn noùi "ñieàu toát nhaát laø keû thuø cuûa ñieàu thieän". Thöïc vaäy, quaù nhieät thaønh, trong moät soá hoaøn caûnh coù theå taïo neân thaûm hoïa. Noù coù theå laøm hoûng vieäc xaây döïng leõ ra phaûi ñi töø töø; noù coù theå taïo neân nhöõng xung ñoät vaø hieåu laàm; thaäm chí coù theå laøm buøng leân baïo löïc.
Ngöôøi khoân ngoan bieát nhôù quaù khöù, khoâng phaûi vì sôï töông lai, nhöng vì bieát raèng truyeàn thoáng laø moät gia saûn khoân ngoan. Ñôøi soáng laø moät söï tích luõy lieân tuïc nhöng ñieàu cuõ vaø môùi, vaø thaät laø ñieàu khoâng toát khi nghó raèng theá giôùi baét ñaàu töø chuùng ta, caùc vaán ñeà chuùng ta phaûi ñöông ñaàu baèng caùch ñi töø con soá khoâng. Vaø ngöôøi khoân ngoan cuõng laø ngöôøi nhìn xa troâng roäng. Moät khi ñaõ quyeát ñònh veà muïc tieâu phaûi höôùng tôùi, thì caàn phaûi lo lieäu moïi phöông theá ñeå ñaït tôùi ñích.
Giaùo huaán cuûa Tin möøng
Bao nhieâu ñoaïn trong Tin möøng giuùp chuùng ta giaùo duïc veà khoân ngoan. Ví duï: ngöôøi khoân ngoan laø ngöôøi xaây nhaø treân ñaù taûng vaø ngöôøi thieáu khoân ngoan xaây nhaø treân caùt (Xc Mt 7,24-27). Ngöôøi khoân ngoan laø nhöõng trinh nöõ mang daàu theo vôùi ñeøn cuûa mình vaø nhöõng trinh nöõ khôø daïi laø nhöõng ngöôøi khoâng laøm nhö vaäy (Xc. Mt 25,1-13). Ñôøi soáng Kitoâ laø moät söï lieân keát giöõa ñôn sô vaø taùo baïo. Khi chuaån bò caùc moân ñeä ñeå sai ñi truyeàn giaùo, Chuùa Gieâsu daën doø hoï: "Naøy ñaây, Thaày sai caùc con nhö chieân con giöõa soùi; vì theá caùc con haõy khoân ngoan nhö con raén vaø ñôn sô nhö chim boà caâu" (Mt 10,16). Gioáng nhö noùi raèng Thieân Chuùa khoâng chæ muoán chuùng ta laø thaùnh. Ngaøi muoán chuùng ta neân thaùnh khoân ngoan, vì neáu khoâng khoân ngoan thì raát deã laïc ñöôøng!
Chaøo thaêm vaø keâu goïi
Sau baøi giaùo lyù treân ñaây laø phaàn toùm taét vaø chaøo thaêm caùc tín höõu baèng caùc ngoân ngöõ khaùc nhau, keøm theo nhöõng lôøi nhaén nhuû cuûa Ñöùc Thaùnh cha.
Ñaëc bieät, khi chaøo baèng tieáng Ba Lan, Ñöùc Thaùnh cha nhaän xeùt raèng: "Moãi naêm, vaøo ngaøy 24 thaùng Ba, taïi Ba Lan coù cöû haønh Ngaøy toaøn quoác veà Söï soáng. Khi nghó ñeán toå quoác cuûa anh chò em, toâi muoán keå vôùi anh chò em öôùc mô cuûa toâi, maø toâi ñaõ baøy toû caùch ñaây vaøi naêm, khi vieát veà AÂu chaâu. Ñoù laø Ba Lan laø moät laõnh thoå baûo veä söï soáng con ngöôøi trong moïi luùc, töø khi naûy sinh trong loøng meï cho ñeán luùc cheát töï nhieân. Anh chò em ñöøng queân raèng khoâng ai laø chuùa teå söï soáng, söï soáng cuûa mình cuõng nhö söï soáng cuûa nhöõng ngöôøi khaùc."
Taïi Ba Lan, chính phuû môùi ñang chuû tröông môû cöûa cho vieäc phaù thai vaø caùc giaùm muïc ñaõ leân tieáng caûnh giaùc veà vaán ñeà naøy.
Baèng tieáng YÙ, Ñöùc Thaùnh cha ñích thaân chaøo thaêm lieân minh caùch thaønh thò coù lieân heä tôùi vieäc toân kính thaùnh Oronzo, giaùm muïc töû ñaïo vaø noùi raèng: "Anh chò em thaân meán, öôùc gì chöùng taù cuûa vò boån maïng cuûa anh chò em treân thieân quoác maø toâi vui möøng laøm pheùp aûnh cuûa ngöôøi, khôi leân nôi moãi ngöôøi trong anh chò em öôùc muoán ngaøy caøng gaén boù vôùi Chuùa Kitoâ vaø Tin möøng."
Ñöùc Thaùnh cha nghó ñeán nhöõng ngöôøi treû, caùc beänh nhaân, ngöôøi cao tuoåi vaø caùc ñoâi taân hoân, ñoàng thôøi nhaén nhuû raèng: "Chuùng ta môùi möøng leã troïng kính thaùnh Giuse, boån maïng Giaùo hoäi hoaøn vuõ. Cuøng vôùi anh chò em, toâi muoán phoù thaùc cho söï phuø trôï cuûa thaùnh nhaân toaøn theå Giaùo hoäi vaø theá giôùi, nhaát laø nhöõng ngöôøi cha tìm thaáy nôi thaùnh Giuse maãu göông ñaëc bieät caàn noi theo.
Chuùng ta cuõng phoù thaùc cho thaùnh Giuse caùc daân toäc Ucraina vaø Thaùnh ñòa ñang chòu ñau khoå raát nhieàu vì chieán tranh. Chuùng ta haõy nhôù raèng chieán tranh luoân laø moät thaát baïi. Caàn thöông thuyeát ñeå chaám döùt chieán tranh.
Buoåi Tieáp kieán chung ñöôïc keát thuùc vôùi kinh Laïy Cha vaø pheùp laønh cuûa Ñöùc Thaùnh cha.