Söù ñieäp Ñöùc Thaùnh Cha
göûi tôùi tham döï vieân Hoäi thaûo
nhaân kyû nieäm 750 naêm
ngaøy maát cuûa Thaùnh Toâma Aquino
Söù ñieäp Ñöùc Thaùnh Cha göûi tôùi tham döï vieân Hoäi thaûo nhaân kyû nieäm 750 naêm ngaøy maát cuûa Thaùnh Toâma Aquino.
Nt. Anna Ngoïc Dieäp, OP. chuyeån ngöõ tieáng Vieät
Vatican (WHÑ 10-03-2024) - Ñeå toân vinh di saûn cuûa Thaùnh Toâma Aquino sau 750 naêm ngaøy ngaøi qua ñôøi, Haøn laâm vieän Toøa Thaùnh veà Khoa hoïc Xaõ hoäi ñaõ taøi trôï toå chöùc cuoäc Hoäi thaûo veà chuû ñeà "Baûn theå hoïc xaõ hoäi vaø Luaät töï nhieân theo quan ñieåm cuûa Thaùnh Toâma Aquino. Taàm nhìn veà vaø töø Khoa hoïc xaõ hoäi" taïi Roma trong 2 ngaøy 07 vaø 08 thaùng 03 naêm 2024. Nhaân dòp naøy, Ñöùc giaùo hoaøng Phanxicoâ ñaõ göûi tôùi caùc tham döï vieân Hoäi thaûo moät Söù ñieäp.
Sau ñaây laø baûn dòch Vieät ngöõ toaøn vaên Söù ñieäp cuûa Ñöùc Thaùnh Cha:
Söù ñieäp Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ
göûi tôùi tham döï vieân Hoäi thaûo:
"Baûn Theå Hoïc Xaõ Hoäi Vaø Luaät Töï Nhieân Theo Quan Ñieåm Cuûa Thaùnh Toâma Aquino"
Ngaøy moàng 07-08 thaùng 03 naêm 2024
Toâi raát vui khi ñöôïc bieát Haøn laâm vieän Toøa Thaùnh veà Khoa hoïc Xaõ hoäi ñaõ choïn toå chöùc kyû nieäm 750 naêm ngaøy maát cuûa Thaùnh Toâma Aquino baèng vieäc taøi trôï cho cuoäc Hoäi thaûo veà chuû ñeà "Baûn theå hoïc xaõ hoäi vaø Luaät töï nhieân theo quan ñieåm cuûa Thaùnh Toâma Aquino. Taàm nhìn veà vaø töø Khoa hoïc xaõ hoäi". Toâi baøy toû loøng bieát ôn tôùi taát caû nhöõng ai goùp phaàn vaøo cuoäc gaëp gôõ quan troïng naøy vaø caàu chuùc caùc buoåi thaûo luaän cuûa anh chò em ñaït ñöôïc nhöõng thaønh quaû myõ maõn nhaát.
Chaéc chaén laø Thaùnh Toâma Aquino khoâng trau doài caùc khoa hoïc xaõ hoäi nhö chuùng ta hieåu ngaøy nay. Tuy nhieân, vieäc nghieân cöùu nghieâm tuùc cuûa ngaøi veà nhöõng heä luaän mang tính trieát hoïc vaø thaàn hoïc töø luaän cöù Kinh Thaùnh - con ngöôøi ñöôïc taïo döïng theo "hình aûnh Thieân Chuùa" (St 1,27), voán ñöôïc theå hieän trong nhieàu taùc phaåm cuûa ngaøi, coù theå ñöôïc coi laø ñaõ goùp phaàn môû ñöôøng cho söï phaùt trieån cuûa caùc ngaønh khoa hoïc hieän ñaïi naøy. Taùc phaåm cuûa Thaùnh Toâma theå hieän caû söï daán thaân cuûa ngaøi trong vieäc hieåu Lôøi Chuùa ñöôïc maëc khaûi trong moïi chieàu kích cuûa noù, laãn söï côûi môû ñaùng chuù yù cuûa ngaøi ñoái vôùi moïi chaân lyù maø lyù trí con ngöôøi coù theå tieáp caän ñöôïc. Vò Tieán só Thieân thaàn ñaõ xaùc tín saâu xa raèng, vì Thieân Chuùa laø chaân lyù vaø laø aùnh saùng soi saùng moïi hieåu bieát, neân khoâng theå coù maâu thuaãn cô baûn giöõa chaân lyù ñöôïc maëc khaûi vaø nhöõng chaân lyù ñöôïc lyù trí khaùm phaù. Troïng taâm cuûa söï hieåu bieát cuûa Thaùnh Toâma veà moái töông quan giöõa ñöùc tin vaø lyù trí laø nieàm xaùc tín cuûa ngaøi veà söùc maïnh cuûa moùn quaø aân suûng cuûa Thieân Chuùa ñeå chöõa laønh baûn tính con ngöôøi bò suy yeáu bôûi toäi loãi vaø naâng cao taâm trí thoâng qua vieäc tham gia vaøo chính söï hieåu bieát vaø tình yeâu cuûa Thieân Chuùa, vaø do ñoù, giuùp chuùng ta hieåu vaø saép xeáp cuoäc soáng cuûa mình moät caùch ñuùng ñaén vôùi tö caùch caù nhaân vaø xaõ hoäi.
Caùc khoa hoïc xaõ hoäi ñöông ñaïi tieáp caän caùc vaán ñeà cuûa con ngöôøi vaø theo ñuoåi söï phaùt trieån cuûa con ngöôøi thoâng qua nhieàu caùch tieáp caän vaø phöông phaùp khaùc nhau caàn ñöôïc ñaët neàn taûng treân thöïc teá vaø phaåm giaù baát khaû giaûn löôïc cuûa con ngöôøi. Thaùnh Toâma ñaõ coù theå ruùt ra moät di saûn trieát hoïc phong phuù maø ngaøi giaûi thích qua laêng kính Phuùc AÂm ñeå khaúng ñònh raèng con ngöôøi, vôùi tö caùch laø "thuï taïo hoaøn haûo nhaát trong toaøn vuõ truï" (ST I, q. 29, a. 3), laø truï coät cuûa traät töï xaõ hoäi. Ñöôïc taïo döïng theo hình aûnh vaø gioáng Thieân Chuùa Ba Ngoâi, caùc caù nhaân, thoâng qua caùc moái töông quan caù vò vaø lieân vò, ñöôïc ñònh saün ñeå soáng, taêng tröôûng, vaø phaùt trieån trong coäng ñoaøn. Vì theá, "leõ töï nhieân laø con ngöôøi neân soáng trong xaõ hoäi vôùi nhieàu ngöôøi khaùc ñeå kieám ñöôïc, baèng coâng vieäc chaân tay vaø theå chaát, ñöôïc soi saùng bôûi aùnh saùng trí tueä vaø söùc maïnh yù chí, nhöõng cuûa caûi vaät chaát vaø tinh thaàn caàn thieát cho cuoäc soáng an laïc, sung tuùc, vaø haïnh phuùc cuûa hoï" (De regno, B.I.c. 1).
Döïa treân nhöõng nguyeân taéc do Aristotle thieát laäp, Thaùnh Toâma khaúng ñònh raèng cuûa caûi tinh thaàn ñi tröôùc cuûa caûi vaät chaát vaø coâng ích cuûa xaõ hoäi ñi tröôùc lôïi ích cuûa caù nhaân, vì con ngöôøi töï baûn chaát laø moät "sinh vaät mang tính chính trò". Moái lieân heä cuûa Thaùnh Toâma vôùi caùc taùc phaåm ñaïo ñöùc vaø chính trò cuûa caùc nhaø tö töôûng coå ñieån vó ñaïi ñöôïc theå hieän roõ qua caùc baøi bình luaän cuûa ngaøi, vaø ñöôïc phaûn aùnh ñaëc bieät trong nhöõng caâu hoûi maø ngaøi daønh cho coâng lyù, nhaát laø trong Luaän thuyeát veà Luaät noåi tieáng cuûa ngaøi (ST I-II, qq. 90-108). Trong khi aûnh höôûng cuûa Thaùnh Toâma trong vieäc ñònh hình tö duy ñaïo ñöùc vaø phaùp lyù hieän ñaïi laø ñieàu khoâng theå nghi ngaïi, thì söï khoâi phuïc vieãn aûnh trieát hoïc vaø thaàn hoïc ñaõ hình thaønh neân coâng trình cuûa ngaøi coù theå raát höùa heïn cho söï suy tö coù kyû luaät cuûa chuùng ta veà caùc vaán ñeà xaõ hoäi caáp baùch cuûa thôøi ñaïi chuùng ta.
Thaùnh Toâma ñeà cao phaåm giaù vaø söï thoáng nhaát noäi taïi cuûa con ngöôøi, voán vöøa thuoäc veà theá giôùi vaät chaát nhôø theå xaùc, vöøa thuoäc veà theá giôùi taâm linh nhôø linh hoàn coù lyù trí. Döïa treân nguyeân taéc khoâng maâu thuaãn, con ngöôøi laø moät thuï taïo khoâng nhöõng coù khaû naêng phaân bieät giöõa thaät vaø giaû maø coøn coù khaû naêng phaân ñònh giöõa thieän vaø aùc. Khaû naêng baåm sinh ñeå phaân ñònh vaø ra leänh hoaëc xöû lyù caùc haønh vi höôùng tôùi muïc ñích toái haäu thoâng qua tình yeâu naøy, theo truyeàn thoáng ñöôïc goïi laø "luaät töï nhieân", nhö Saùch Giaùo lyù cuûa Giaùo hoäi Coâng giaùo, trích daãn Thaùnh Thomas, neâu roõ, "Luaät töï nhieân khoâng gì khaùc laø aùnh saùng trí tueä do Thieân Chuùa ñaët trong ta; nhôø ñoù, chuùng ta nhaän bieát ñieàu phaûi laøm vaø ñieàu phaûi traùnh. Thieân Chuùa ñaõ ban aùnh saùng naøy vaø luaät naøy cho con ngöôøi trong coâng trình taïo döïng" (Soá 1955).
Ngaøy nay, ñieàu caàn thieát laø phaûi khoâi phuïc vieäc caân nhaéc "khuynh höôùng töï nhieân muoán bieát söï thaät veà Thieân Chuùa vaø soáng trong xaõ hoäi" (ST I-II, q. 94, a. 2) ñeå ñònh hình tö duy vaø caùc chính saùch xaõ hoäi theo nhöõng caùch theá khuyeán khích thay vì caûn trôû söï phaùt trieån con ngöôøi ñích thöïc cuûa caùc caù nhaân vaø caùc daân toäc. Vì lyù do naøy, caùc vò tieàn nhieäm cuûa toâi vaø toâi ñaõ lieân tuïc taùi khaúng ñònh taàm quan troïng cuûa luaät töï nhieân trong caùc cuoäc thaûo luaän lieân quan ñeán nhöõng thaùch ñoá veà ñaïo ñöùc vaø chính trò cuûa thôøi ñaïi chuùng ta. Theo lôøi cuûa Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI, "Luaät luaân lyù phoå quaùt laø neàn taûng vöõng chaéc cho moät cuoäc ñoái thoaïi mang tính chaát vaên hoùa, toân giaùo vaø chính trò, chaáp nhaän moät söï ña nguyeân, ña daïng cuûa nhieàu neàn vaên hoùa khaùc nhau, hôïp taùc ñeå cuøng nhau tìm nhöõng gì laø chaân, thieän vaø Thieân Chuùa" (Thoâng ñieäp Caritas in Veritate, 59).
Do ñoù, nieàm tin cuûa Thaùnh Toâma vaøo luaät töï nhieân ñöôïc ghi khaéc trong traùi tim con ngöôøi coù theå ñöa ra nhöõng yù töôûng môùi meû vaø giaù trò cho theá giôùi toaøn caàu hoùa cuûa chuùng ta, voán bò chi phoái bôûi chuû nghóa thöïc chöùng phaùp lyù vaø thuyeát nguïy bieän, ngay caû khi luaät töï nhieân naøy tieáp tuïc tìm kieám nhöõng neàn taûng vöõng chaéc cho moät traät töï xaõ hoäi coâng baèng vaø nhaân baûn. Thaät vaäy, tieáp noái Aristotle, Thaùnh Toâma nhaän thöùc roõ veà söï phöùc taïp lieân quan ñeán vieäc aùp duïng luaät vaøo caùc haønh ñoäng cuï theå, vaø do ñoù nhaán maïnh taàm quan troïng cuûa nhaân ñöùc epikeia. Theo lôøi cuûa Thaùnh Toâma, "caùc haønh vi cuûa con ngöôøi, laø ñoái töôïng cuûa luaät phaùp, bao goàm caùc söï kieän ngaãu nhieân vaø ñôn leû, coù theå thay ñoåi theo voâ soá caùch thöùc# Nhöng trong moät soá tröôøng hôïp nhaát ñònh, vieäc tuaân thuû nhöõng luaät naøy seõ ñi ngöôïc laïi coâng lyù vaø gaây phöông haïi ñeán coâng ích, voán laø muïc ñích cuûa luaät phaùp". Do ñoù, "ñieàu toát laø boû qua caâu chöõ cuûa luaät phaùp ñeå tuaân theo nhöõng gì yù thöùc veà coâng lyù vaø coâng ích ñoøi hoûi" (ST II-II, q. 120, a. 1).
Neáu vò Tieán só Thieân thaàn caên cöù vaøo söï hieåu bieát cuûa mình veà phaåm giaù con ngöôøi vaø nhöõng ñoøi hoûi cuûa moät "Baûn theå hoïc xaõ hoäi" trong baûn tính con ngöôøi, vaø do ñoù, theo traät töï cuûa saùng taïo, cuõng nhö vôùi tö caùch laø moät nhaø tö töôûng Kitoâ giaùo, ngaøi cuõng nhaát thieát noùi theâm raèng baûn tính con ngöôøi cuûa chuùng ta, bò toån thöông bôûi toäi loãi, ñöôïc chöõa laønh vaø thaêng hoa nhôø aân suûng laø hoa traùi cuûa ôn cöùu ñoä do Ñöùc Kitoâ mang laïi. Khi baét ñaàu cuoán Kitoâ hoïc vó ñaïi cuûa mình, töùc laø phaàn thöù ba cuûa boä Toång luaän Thaàn hoïc (Summa Theologiae), tieáp noái giaùo huaán cuûa Thaùnh Kinh vaø cuûa caùc Giaùo phuï, Thaùnh Toâma khaúng ñònh raèng vieäc Nhaäp theå cuûa Con Thieân Chuùa maïc khaûi phaåm giaù öu vieät cuûa baûn tính con ngöôøi. Nieàm xaùc tín naøy ñaõ ñöôïc taùi khaúng ñònh moät caùch huøng hoàn trong thôøi ñaïi chuùng ta qua giaùo huaán cuûa Coâng ñoàng Vatican II, raèng "Ñöùc Kitoâ, A-ñam môùi, trong khi maïc khaûi veà maàu nhieäm Chuùa Cha vaø tình yeâu cuûa Ngaøi, cuõng giuùp con ngöôøi hieåu bieát ñaày ñuû veà chính mình vaø nhaän ra ôn goïi voâ cuøng cao quyù cuûa mình" (Hieán cheá Gaudium et Spes, 22). Sau ñoù, aân suûng vieân maõn hieän dieän nôi nhaân tính cuûa Ñaáng Cöùu ñoä ñöôïc thoâng truyeàn cho caùc chi theå trong Thaân Mình cuûa Ngöôøi laø Giaùo Hoäi maø toaøn theå nhaân loaïi ñöôïc môøi goïi tham gia. Vôùi tö caùch laø Ñaàu cuûa Thaân Mình ñoù, Ñöùc Kitoâ phaân phaùt aân suûng cuûa Ngöôøi cho moãi thaønh vieân baèng nhieàu caùch thöùc khaùc nhau, tuøy theo aân suûng vaø ôn goïi rieâng cuûa hoï.
Taàm nhìn saâu saéc cuûa Thaùnh Toâma veà vieäc tuoân ñoå aân suûng cöùu chuoäc vaø nhöõng caùch thöùc khaùc nhau maø aân suûng ñoù ñöôïc thoâng truyeàn ñeå xaây döïng Thaân Mình coù nhöõng haøm yù phong phuù trong vieäc nhaän thöùc ñoäng löïc cuûa moät traät töï xaõ hoäi vöõng maïnh ñöôïc ñaët neàn treân söï hoøa giaûi, lieân ñôùi, coâng baèng, vaø hoã töông. Theo nghóa naøy, Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI coù theå khaúng ñònh raèng, vôùi tö caùch laø ñoái töôïng cuûa tình yeâu Thieân Chuùa, ñeán löôït con ngöôøi, nam cuõng nhö nöõ, trôû thaønh ñoái töôïng cuûa ñöùc aùi, ñöôïc môøi goïi phaûn aùnh ñöùc aùi ñoù vaø deät neân nhöõng maïng löôùi ñöùc aùi (x. Caritas in Veritate, 5) ñeå phuïc vuï coâng lyù vaø coâng ích.
Chính ñoäng löïc lôùn hôn cuûa ñöùc aùi ñöôïc ñoùn nhaän vaø cho ñi naøy ñaõ mang laïi söùc soáng cho giaùo huaán xaõ hoäi cuûa Giaùo hoäi (x. sñd.), voán tìm caùch khaùm phaù laøm theá naøo nhöõng lôïi ích xaõ hoäi cuûa ôn cöùu ñoä coù theå trôû neân höõu hình vaø hoaït ñoäng trong ñôøi soáng cuûa con ngöôøi vôùi tö caùch laø nhöõng thöïc theå xaõ hoäi maø tính caù nhaân cuûa hoï khoâng theå khoâng ñaém chìm trong moät lòch söû, vaên hoùa vaø truyeàn thoáng lôùn hôn. Taïi ñieåm naøy, Thaùnh Toâma chæ ra raèng, chuùng ta coi troïng taâm cuûa ñôøi soáng Kitoâ höõu laø haønh vi thôø phöôïng tö teá nhaèm toân vinh Thieân Chuùa vaø thaùnh hoùa theá gian. Trong nhaõn quan naøy, vò Tieán só Thieân Thaàn kieân quyeát uûng hoä vieäc öu tieân caùc coâng vieäc cuûa loøng thöông xoùt. Thaùnh nhaân dieãn taû: "Chuùng ta toân thôø Thieân Chuùa baèng nhöõng hy teá vaø leã vaät beân ngoaøi, khoâng phaûi vì Ngaøi, nhöng vì lôïi ích cuûa chuùng ta vaø cuûa tha nhaân. Thöïc ra, Thieân Chuùa khoâng caàn nhöõng hy leã cuûa chuùng ta, nhöng Ngaøi muoán chuùng ta daâng chuùng cho Ngaøi, ñeå khôi daäy loøng suøng kính cuûa chuùng ta vaø vì lôïi ích cuûa tha nhaân. Do ñoù, loøng thöông xoùt# laø moät hy leã deã ñöôïc ñoùn nhaän hôn, vì noù mang laïi lôïi ích tröïc tieáp hôn cho ngöôøi laân caän cuûa chuùng ta" (ST II-II, q. 30, a. 4, ad 1).
Caùc baïn thaân meán, trong nhöõng naêm trieàu ñaïi giaùo hoaøng cuûa mình, toâi ñaõ coá gaéng öu tieân cöû chæ röûa chaân, theo göông Chuùa Gieâsu, Ñaáng maø trong Böõa Tieäc Ly, ñaõ côûi aùo choaøng vaø röûa chaân cho töøng moân ñeä. Vieäc röûa chaân chaéc chaén laø moät bieåu töôïng huøng hoàn veà caùc Moái Phuùc ñöôïc Chuùa coâng boá trong Baøi giaûng Treân nuùi vaø laø söï theå hieän cuï theå cuûa caùc Moái Phuùc naøy trong vieäc laøm cuûa loøng thöông xoùt. Vôùi vieäc röûa chaân, Chuùa muoán ñeå laïi cho chuùng ta "moät göông maãu ñeå anh em cuõng laøm nhö Thaày ñaõ laøm cho anh em" (Ga 13,15). Thaät vaäy, nhö Thaùnh Toâma Aquino daïy, vôùi moät haønh ñoäng phi thöôøng nhö theá, Ñöùc Kitoâ "ñaõ theå hieän taát caû nhöõng vieäc laøm cuûa loøng thöông xoùt" (In Ioan. XIII). Chuùa Gieâsu bieát raèng khi noùi ñeán vieäc truyeàn caûm höùng cho haønh ñoäng cuûa con ngöôøi thì göông saùng quan troïng hôn moät traøng nhöõng lôøi noùi suoâng.
Trong nhöõng ngaøy naøy, khi anh chò em tieáp caän di saûn phong phuù veà tö töôûng toân giaùo, ñaïo ñöùc vaø xaõ hoäi maø Thaùnh Toâma Aquino ñeå laïi cho chuùng ta, toâi tin raèng anh chò em seõ tìm thaáy nguoàn caûm höùng vaø söï soi saùng cho nhöõng ñoùng goùp cuûa chính mình cho caùc ngaønh khoa hoïc xaõ hoäi khaùc nhau, ñoàng thôøi heát söùc toân troïng caùc phöông phaùp vaø muïc tieâu rieâng cuûa chuùng. Toâi laäp laïi nhöõng lôøi chuùc toát ñeïp daønh cho caùc cuoäc thaûo luaän cuûa anh chò em vaø toâi caàu nguyeän ñeå töøng ngöôøi, trong coâng vieäc vaø cuoäc soáng, tìm thaáy söï vieân maõn trong söï daán thaân chung cuûa chuùng ta nhaèm goùp phaàn vaøo moät töông lai cuûa tình huynh ñeä, coâng lyù vaø hoøa bình cho taát caû caùc thaønh vieân trong gia ñình nhaân loaïi. Toâi öu aùi ban pheùp laønh cho töøng ngöôøi vaø cho nhöõng ngöôøi thaân yeâu cuûa anh chò em.
Töø Vatican, ngaøy moàng 07 thaùng 03 naêm 2024
Phanxicoâ
Nt. Anna Ngoïc Dieäp, OP
Doøng Ña Minh Thaùnh Taâm
Chuyeån ngöõ töø: vatican.va (07. 03. 2024)
(Nguoàn: Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Vieät Nam)