Söù ñieäp Muøa Chay 2024 cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ:
Xuyeân qua sa maïc, Thieân Chuùa daãn ta tôùi töï do
Söù ñieäp Muøa Chay 2024 cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ: Xuyeân qua sa maïc, Thieân Chuùa daãn ta tôùi töï do.
Baûn dòch Vieät ngöõ cuûa Lm. Giuse Leâ Coâng Ñöùc, PSS
Vatican (WHÑ 01-02-2024) - Söù ñieäp Muøa Chay 2024 cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ: Xuyeân qua sa maïc, Thieân Chuùa daãn ta tôùi töï do:
Anh chò em thaân meán,
Khi Thieân Chuùa chuùng ta maëc khaûi chính Ngaøi, söù ñieäp cuûa Ngaøi luoân luoân laø moät söù ñieäp veà söï töï do: "Ta laø Ñöùc Chuùa, Thieân Chuùa cuûa ngöôi, ñaõ ñöa ngöôi ra khoûi ñaát Ai caäp, ra khoûi nhaø noâ leä" (Xh 20,2). Ñoù laø nhöõng lôøi ñaàu tieân cuûa Thaäp Giôùi ñöôïc ban cho Moâseâ treân Nuùi Sinai. Nhöõng ngöôøi nghe caùc lôøi naøy voán khoâng xa laï gì vôùi cuoäc xuaát haønh maø Thieân Chuùa nhaéc ñeán: kinh nghieäm veà tình traïng noâ leä vaãn ñeø naëng treân hoï. Trong sa maïc, hoï nhaän ñöôïc "Möôøi Lôøi" nhö neûo ñöôøng ñi ñeán töï do. Ta goïi ñoù laø "caùc ñieàu raên", nhaèm neâu baät söùc maïnh cuûa tình yeâu maø Thieân Chuùa duøng ñeå uoán naén daân Ngaøi. Tieáng goïi töï do laø moät tieáng goïi ñaày ñoøi hoûi. Noù khoâng ñöôïc traû lôøi ngay laäp töùc; noù phaûi trôû neân daàn chín muoài nhö moät phaàn cuûa cuoäc haønh trình. Gioáng nhö daân Israel trong sa maïc vaãn löu luyeán Ai caäp - thöôøng hoaøi voïng veà quaù khöù vaø phaøn naøn choáng laïi Ñöùc Chuùa vaø Moâseâ - ngaøy nay cuõng vaäy, daân Thieân Chuùa coù theå baùm víu vaøo moät xieàng xích aùp böùc maø hoï ñöôïc môøi goïi vöùt boû laïi phía sau. Chuùng ta nhaän thaáy quaû ñuùng nhö vaäy bieát bao vaøo nhöõng luùc mình caûm thaáy tuyeät voïng, ñi vaát vöôûng trong cuoäc ñôøi nhö moät sa maïc vaø thieáu moät mieàn ñaát höùa laøm ñích ñeán cho mình. Muøa Chay laø muøa aân suûng trong ñoù moät laàn nöõa sa maïc coù theå trôû thaønh nôi tình yeâu ban ñaàu cuûa chuùng ta, theo caùch noùi cuûa ngoân söù Hoâseâ (x. Hs 2,16-17). Thieân Chuùa uoán naén daân Ngaøi, Ngaøi giuùp chuùng ta boû laïi phía sau tình caûnh noâ leä cuûa mình, vaø kinh nghieäm moät cuoäc Vöôït Qua töø söï cheát ñeán söï soáng. Nhö moät taân lang, Chuùa loâi keùo chuùng ta moät laàn nöõa ñeán vôùi Ngaøi, vaø thaàm thì lôøi yeâu thöông vaøo taâm hoàn chuùng ta.
Cuoäc xuaát haønh töø tình caûnh noâ leä ñeán töï do khoâng phaûi laø moät haønh trình tröøu töôïng. Ñeå vieäc cöû haønh Muøa Chay cuûa chuùng ta ñöôïc cuï theå, thì böôùc ñaàu tieân laø phaûi mong muoán môû maét mình ra tröôùc thöïc taïi. Khi Chuùa goïi oâng Moâseâ töø buïi gai boác chaùy, Ngaøi laäp töùc cho thaáy raèng Ngaøi laø moät vò Thieân Chuùa nhìn thaáy vaø nhaát laø nghe thaáy: "Ta ñaõ thaáy noãi khoán cuøng cuûa daân Ta ôû Ai caäp; Ta ñaõ nghe tieáng hoï keâu than veà nhöõng ngöôøi quaûn ñoác cuûa hoï. Quaû thaät, Ta bieát nhöõng thoáng khoå cuûa hoï neân Ta xuoáng ñeå giaûi thoaùt hoï khoûi tay ngöôøi Ai caäp vaø ñöa hoï leân khoûi xöù ñoù ñeå ñeán moät xöù toát ñeïp roäng raõi, xöù chaûy söõa vaø maät" (Xh 3,7-8). Ngaøy nay cuõng vaäy, tieáng keâu cuûa raát nhieàu anh chò em bò aùp böùc cuûa chuùng ta ñang thaáu tôùi trôøi. Ta haõy töï hoûi: Chuùng ta coù nghe thaáy tieáng keâu ñoù khoâng? Noù coù quaáy raày ta khoâng? Noù coù laøm ta ñoäng loøng khoâng? Coù quaù nhieàu ñieàu chia caùch chuùng ta, phuû nhaän tình huynh ñeä voán raøng buoäc chuùng ta ngay töø ñaàu.
Trong chuyeán thaêm Lampedusa cuûa mình, nhö moät caùch choáng laïi ñaø toaøn caàu hoùa söï thôø ô, toâi ñaõ hoûi hai caâu hoûi maø ñöôïc thaáy ngaøy caøng trôû neân caáp baùch hôn: "Ngöôi ôû ñaâu?" (St 3,9) vaø "Em ngöôi ñaâu?" (St 4,9). Haønh trình Muøa Chay cuûa chuùng ta seõ cuï theå neáu nhö - baèng caùch laéng nghe hai caâu hoûi ñoù moät laàn nöõa - ta nhaän ra raèng ngay caû ngaøy nay mình vaãn ôû döôùi söï cai trò cuûa Pha-ra-oân. Moät söï cai trò khieán chuùng ta meät moûi vaø thôø ô. Moät kieåu thöùc phaùt trieån gaây chia reõ vaø cöôùp ñi töông lai cuûa chuùng ta. Traùi ñaát, khoâng khí vaø nöôùc bò oâ nhieãm, nhöng caû taâm hoàn cuûa chuùng ta cuõng theá. Quaû thöïc laø Pheùp Röûa ñaõ baét ñaàu tieán trình giaûi phoùng chuùng ta, tuy nhieân vaãn coøn trong chuùng ta moät noãi khao khaùt thaân phaän noâ leä khoâng theå giaûi thích ñöôïc. Ñoù laø thöù söùc huùt tìm söï an toaøn cuûa nhöõng caùi quen thuoäc, duø gaây toån haïi ñeán söï töï do cuûa chuùng ta.
Trong trình thuaät Xuaát haønh, coù moät chi tieát quan troïng: chính Thieân Chuùa nhìn thaáy, ñoäng loøng, vaø mang laïi töï do; Israel khoâng yeâu caàu ñieàu naøy. Pha-ra-oân boùp ngheït nhöõng giaác mô, ngaên chaën taàm nhìn höôùng thöôïng, khieán cho theá giôùi naøy - trong ñoù phaåm giaù con ngöôøi bò chaø ñaïp vaø nhöõng moái lieân keát chaân thöïc bò phuû nhaän - coù veû nhö chaúng theå naøo thay ñoåi ñöôïc. Pha-ra-oân ñaët moïi söï döôùi quyeàn kieåm soaùt cuûa oâng ta. Chuùng ta haõy töï hoûi: Toâi coù muoán moät theá giôùi môùi khoâng? Toâi coù saün saøng töø boû nhöõng thoaû hieäp vôùi theá giôùi cuõ khoâng? Chöùng taù cuûa nhieàu anh em giaùm muïc cuûa toâi vaø raát nhieàu ngöôøi hoaït ñoäng cho hoøa bình vaø coâng lyù ngaøy caøng thuyeát phuïc toâi raèng chuùng ta caàn phaûi choáng laïi tình traïng thieáu hy voïng voán boùp ngheït nhöõng giaác mô cuõng nhö tieáng keâu thoån thöùc thaáu tôùi trôøi vaø lay ñoäng traùi tim cuûa Thieân Chuùa. "Tình traïng thieáu hy voïng" naøy khoâng khaùc gì noãi hoaøi voïng veà caûnh noâ leä, ñaõ laøm daân Israel teâ lieät trong sa maïc vaø ñaõ ngaên caûn hoï tieán veà phía tröôùc. Moät cuoäc xuaát haønh coù theå bò chaën ñöùng: chuùng ta khoâng theå giaûi thích caùch naøo khaùc söï thaät raèng nhaân loaïi ñaõ ñaït ñeán ngöôõng cöûa cuûa tình huynh ñeä phoå quaùt, vaø ôû caùc bình dieän phaùt trieån khoa hoïc, kyõ thuaät, vaên hoùa vaø phaùp lyù, nhaân loaïi coù khaû naêng baûo ñaûm phaåm giaù cho moïi ngöôøi, theá nhöng vaãn ñang moø maãm trong boùng toái cuûa baát bình ñaúng vaø xung ñoät.
Chuùa khoâng heà chaùn ngaùn chuùng ta. Ta haõy ñoùn Muøa Chay nhö moät muøa troïng ñaïi trong ñoù Ngaøi nhaéc nhôû chuùng ta: "Ta laø Chuùa, Thieân Chuùa cuûa ngöôi, Ta ñaõ ñöa ngöôi ra khoûi ñaát Ai caäp, ra khoûi nhaø noâ leä" (Xh 20,2). Muøa Chay laø muøa hoaùn caûi, muøa töï do. Chính Chuùa Gieâsu, nhö chuùng ta nhaéc laïi haèng naêm vaøo Chuùa Nhaät thöù nhaát Muøa Chay, ñaõ ñöôïc Thaùnh Thaàn ñöa vaøo sa maïc ñeå chòu caùm doã trong söï töï do. Trong boán möôi ngaøy, Ngöôøi laø Ngöôøi Con nhaäp theå seõ ñöùng tröôùc chuùng ta vaø ôû vôùi chuùng ta. Khoâng gioáng nhö Pha-ra-oân, Thieân Chuùa khoâng muoán caùc thaàn daân, maø Ngaøi muoán nhöõng con trai, con gaùi. Sa maïc laø nôi maø söï töï do cuûa chuùng ta coù theå tröôûng thaønh trong moät quyeát ñònh caù vò khoâng rôi trôû laïi tình traïng noâ leä nöõa. Trong Muøa Chay, chuùng ta khaùm phaù ra nhöõng tieâu chuaån môùi cuûa coâng lyù vaø moät coäng ñoaøn cuøng ta böôùc tôùi treân moät con ñöôøng mình chöa töøng ñi.
Nhöng ñieàu naøy gaén vôùi moät cuoäc chieán ñaáu, nhö saùch Xuaát haønh vaø nhöõng caùm doã cuûa Chuùa Gieâsu trong sa maïc cho thaáy roõ. "Con laø Con yeâu daáu cuûa Cha" (Mc 1,11), vaø "Ngöôi seõ khoâng coù thaàn naøo khaùc tröôùc maët Ta" (Xh 20,3), tieáng noùi aáy cuûa Thieân Chuùa bò phaûn ñoái bôûi keû thuø vaø nhöõng lôøi doái traù cuûa haén. Ñieàu ñaùng sôï hôn caû Pha-ra-oân, ñoù laø nhöõng ngaãu töôïng maø chuùng ta töï döïng leân cho mình; chuùng ta coù theå coi chuùng nhö tieáng noùi cuûa keû thuø ñang noùi trong mình. Trôû neân toaøn naêng, ñöôïc moïi ngöôøi ngöôõng moä, thoáng trò ngöôøi khaùc: ai cuõng hieåu lôøi doái traù naøy coù theå quyeán ruõ thaâm saâu ngaàn naøo. Ñoù laø moät con ñöôøng raát deã ñi. Chuùng ta coù theå trôû neân baùm chaët vaøo tieàn baïc, vaøo nhöõng döï aùn, nhöõng yù töôûng hay muïc tieâu naøo ñoù, baùm chaët vaøo ñòa vò cuûa mình, vaøo moät truyeàn thoáng, thaäm chí baùm chaët vaøo nhöõng caù nhaân naøo ñoù. Thay vì giuùp ta tieán böôùc, nhöõng caùi ñoù laøm ta teâ lieät. Thay vì söï gaëp gôõ, chuùng taïo ra xung ñoät. Theá nhöng cuõng coù moät nhaân loaïi môùi, moät daân goàm nhöõng ngöôøi beù moïn vaø khieâm nhöôøng khoâng chòu khuaát phuïc tröôùc söï duï doã cuûa doái traù. Trong khi nhöõng ngöôøi cung phuïng ngaãu töôïng cuõng trôû neân gioáng nhö caùc ngaãu töôïng, caâm, ñieác, muø, vaø baát ñoäng (x. Tv 114,4), thì nhöõng ngöôøi coù tinh thaàn ngheøo khoù laïi côûi môû saün saøng: hoï laø moät naêng löïc toát laønh thaàm laëng coù söùc chöõa laønh vaø naâng ñôõ theá giôùi.
Ñaõ ñeán luùc ta phaûi haønh ñoäng, vaø trong Muøa Chay, haønh ñoäng cuõng coù nghóa laø döøng laïi. Döøng laïi ñeå caàu nguyeän, ñeå ñoùn nhaän lôøi Chuùa, döøng laïi nhö ngöôøi Samari tröôùc söï hieän dieän cuûa moät ngöôøi anh em, chò em bò thöông tích. Meán Chuùa vaø yeâu ngöôøi chæ laø moät tình yeâu. Khoâng coù thaàn naøo khaùc, ñoù laø döøng laïi tröôùc söï hieän dieän cuûa Thieân Chuùa nôi xaùc thòt cuûa tha nhaân beân caïnh mình. Do ñoù, caàu nguyeän, boá thí vaø aên chay khoâng phaûi laø ba haønh vi taùch rôøi nhau, maø laø moät ñoäng thaùi duy nhaát cuûa söï côûi môû vaø truùt roãng chính mình, trong ñoù chuùng ta toáng khöù nhöõng ngaãu töôïng ñeø naëng treân mình, nhöõng quyeán luyeán giam haõm mình. Roài traùi tim khoâ heùo vaø coâ laäp seõ hoài sinh. Vì theá, ta haõy chaäm laïi vaø taïm döøng! Chieàu kích soáng chieâm nieäm maø Muøa Chay giuùp chuùng ta khaùm phaù laïi seõ giaûi phoùng nhöõng naêng löôïng môùi. Tröôùc toân nhan Thieân Chuùa, chuùng ta trôû thaønh anh chò em, nhaïy caûm vôùi nhau hôn: chuùng ta khaùm phaù ra nhöõng baïn ñoàng haønh, nhöõng ngöôøi cuøng böôùc ñi vôùi mình, thay vì laø nhöõng keû thuø vaø nhöõng moái ñe doïa. Ñaây laø giaác mô cuûa Thieân Chuùa, laø mieàn ñaát höùa maø chuùng ta höôùng ñeán moät khi ñaõ boû thaân phaän noâ leä laïi phía sau.
Daïng thöùc hieäp haønh cuûa Giaùo hoäi, maø trong nhöõng naêm naøy chuùng ta ñang taùi khaùm phaù vaø phaùt huy, gôïi yù raèng Muøa Chay cuõng laø thôøi gian cuûa nhöõng quyeát ñònh mang tính coäng ñoaøn, nhöõng quyeát ñònh lôùn vaø nhoû coù tính loäi ngöôïc doøng. Nhöõng quyeát ñònh coù khaû naêng thay ñoåi cuoäc soáng haøng ngaøy cuûa caùc caù nhaân vaø cuûa toaøn boä nhöõng khu vöïc sinh soáng, chaúng haïn veà nhöõng caùch chuùng ta thuû ñaéc cuûa caûi, caùch chaêm soùc theá giôùi töï nhieân, vaø caùch ta noã löïc ñeå bao goàm nhöõng ngöôøi bò queân laõng hoaëc bò coi thöôøng. Toâi môøi goïi moïi coäng ñoaøn Kitoâ höõu laøm ñieàu naøy: haõy giuùp caùc thaønh vieân cuûa mình coù nhöõng khoaûnh khaéc daønh rieâng ñeå suy nghó laïi veà loái soáng cuûa hoï, coù nhöõng dòp ñeå xem xeùt söï hieän dieän cuûa mình trong xaõ hoäi vaø söï ñoùng goùp cuûa mình cho moät xaõ hoäi toát ñeïp hôn. Khoán thay cho chuùng ta neáu vieäc thoáng hoái Kitoâ giaùo cuûa ta gioáng vôùi kieåu thoáng hoái ñaõ khieán Chuùa Gieâsu phieàn loøng. Caû vôùi chuùng ta nöõa, Ngöôøi noùi: "Khi aên chay, anh em ñöøng laøm boä uû ruõ nhö boïn ñaïo ñöùc giaû, vì hoï nhaên nhoù ñeå cho ngöôøi khaùc thaáy laø hoï ñang aên chay" (Mt 6,16). Thay vaøo ñoù, haõy ñeå ngöôøi khaùc nhìn thaáy khuoân maët vui töôi cuûa mình, thöôûng ngoaïn höông thôm cuûa töï do vaø caûm nhaän ñöôïc thöù tình yeâu laøm cho moïi söï trôû neân môùi meû, baét ñaàu töø nhöõng ñieàu nhoû nhaát vaø gaàn guõi nhaát vôùi chuùng ta. Ñieàu naøy coù theå xaûy ra nôi moïi coäng ñoaøn Kitoâ höõu chuùng ta.
Muøa Chay naøy seõ trôû thaønh moät thôøi gian hoaùn caûi theo möùc ñoä maø moät nhaân loaïi ñaày lo aâu seõ nhaän thaáy moät söï buøng phaùt cuûa tính saùng taïo, moät tia hy voïng môùi. Cho pheùp toâi nhaéc laïi ñieàu ñaõ noùi vôùi caùc baïn treû maø toâi gaëp gôõ ôû Lisbon muøa heø naêm ngoaùi: "Haõy tieáp tuïc tìm kieám vaø haõy saün saøng ñoùn nhaän ruûi ro. Taïi thôøi ñieåm naøy, chuùng ta ñoái maët vôùi nhöõng ruûi ro lôùn; chuùng ta nghe thaáy lôøi van xin thoáng thieát cuûa raát nhieàu ngöôøi. Thaät vaäy, chuùng ta ñang caûm nhaän moät cuoäc Theá Chieán Thöù Ba dieãn ra töøng phaàn. Nhöng ta haõy can ñaûm nhìn theá giôùi cuûa mình, khoâng phaûi nhö ñang haáp hoái maø laø ñang trong tieán trình sinh nôû, khoâng phaûi ñang keát thuùc maø laø ñang baét ñaàu moät chöông môùi tuyeät vôøi cuûa lòch söû. Chuùng ta caàn söï can ñaûm ñeå suy nghó nhö theá" (Dieãn töø noùi vôùi Caùc Sinh vieân Ñaïi hoïc, ngaøy 3 thaùng 8 naêm 2023). Ñoù laø söï can ñaûm hoaùn caûi, phaùt xuaát töø vieäc tieán leân khoûi caûnh noâ leä. Vì ñöùc tin vaø ñöùc aùi naém tay ñöùc caäy ví nhö moät ñöùa beù. Ñöùc tin vaø ñöùc aùi daïy ñöùc caäy böôùc ñi, ñoàng thôøi chính ñöùc caäy daãn ñöùc tin vaø ñöùc aùi tieán veà phía tröôùc. (xem CH. Peùguy, Daãn vaøo Maàu nhieäm Nhaân ñöùc Thöù Hai).
Toâi chuùc laønh taát caû anh chò em vaø haønh trình Muøa Chay cuûa anh chò em.
Roâma, Ñeàn thôø Thaùnh Gioan Lateranoâ, ngaøy 3 thaùng 12 naêm 2023, Chuùa Nhaät I Muøa Voïng.
Phanxicoâ, Giaùo Hoaøng
Baûn dòch cuûa Lm. Giuse Leâ Coâng Ñöùc, PSS
WHÑ (01.02.2024)
(Nguoàn: Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Vieät Nam)