Baøi dieãn vaên cuûa Ñöùc Phanxicoâ
tröôùc ngoaïi giao ñoaøn beân caïnh Toøa thaùnh
ñeán chuùc möøng naêm môùi 2024
Baøi dieãn vaên cuûa Ñöùc Phanxicoâ tröôùc ngoaïi giao ñoaøn beân caïnh Toøa thaùnh ñeán chuùc möøng naêm môùi 2024.
Vuõ Vaên An
Vatican (VietCatholic News 09-01-2024) - Theo tin Toøa Thaùnh, Saùng ngaøy 1 thaùng 8 naêm 2024, taïi Saûnh Pheùp laønh, Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ ñaõ tieáp kieán caùc thaønh vieân cuûa Ngoaïi giao ñoaøn beân caïnh Toøa thaùnh ñeå trao ñoåi lôøi chuùc möøng naêm môùi 2024.
Sau lôøi giôùi thieäu cuûa Tröôûng Ngoaïi giao ñoaøn, Ngaøi Georges Poulides, Ñaïi söù Coäng hoøa Síp taïi Toøa thaùnh, Ñöùc Giaùo Hoaøng ñaõ coù baøi phaùt bieåu sau ñaây:
Thöa quyù vò, thöa quyù baø vaø quyù oâng,
Toâi vui möøng ñöôïc chaøo ñoùn quyù vò saùng nay vaø göûi lôøi chaøo rieâng cuûa toâi cuõng nhö nhöõng lôøi chuùc toát ñeïp cho Naêm Môùi. Moät caùch ñaëc bieät, toâi caûm ôn Ngaøi Ñaïi söù George Poulides, Tröôûng ñoaøn Ngoaïi giao, vì nhöõng lôøi noùi nhaân aùi, theå hieän moät caùch huøng hoàn moái quan taâm cuûa coäng ñoàng quoác teá vaøo ñaàu moät naêm maø chuùng ta hy voïng laø moät naêm hoøa bình, nhöng thay vaøo ñoù ñaõ loä dieän giöõa nhöõng xung ñoät vaø chia reõ.
Cuoäc gaëp gôõ cuûa chuùng ta laø moät dòp thích hôïp ñeå toâi caûm ôn quyù vò vì nhöõng noã löïc cuûa quyù vò nhaèm thuùc ñaåy moái quan heä toát ñeïp giöõa Toøa Thaùnh vaø caùc quoác gia töông öùng cuûa quyù vò. Naêm ngoaùi, "gia ñình ngoaïi giao" cuûa chuùng ta thaäm chí coøn trôû neân lôùn maïnh hôn nhôø vieäc thieát laäp quan heä ngoaïi giao vôùi Vöông quoác Oman vaø vieäc boå nhieäm Ñaïi söù ñaàu tieân cuûa nöôùc naøy coù maët taïi ñaây.
ÔÛ ñaây toâi xin löu yù raèng Toøa Thaùnh hieän ñaõ boå nhieäm moät Ñaïi dieän Giaùo hoaøng thöôøng truù taïi Haø Noäi, sau khi kyù keát thoûa thuaän lieân heä veà tö caùch cuûa Ñaïi dieän Giaùo hoaøng vaøo thaùng 7 naêm ngoaùi. Ñaây laø daáu hieäu cho thaáy yù ñònh theo ñuoåi tieán trình ñaõ ñöôïc khôûi xöôùng treân tinh thaàn toân troïng vaø tin töôûng laãn nhau, cuõng nhôø vaøo nhöõng lieân heä thöôøng xuyeân ôû bình dieän ñònh cheá vaø hôïp taùc vôùi Giaùo hoäi ñòa phöông.
Naêm 2023 cuõng chöùng kieán vieäc pheâ chuaån Thoûa thuaän boå sung cho Thoûa thuaän ngaøy 24 thaùng 9 naêm 1998 giöõa Toøa thaùnh vaø Kazakhstan veà quan heä hoã töông, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho söï hieän dieän vaø hoaït ñoäng cuûa caùc cô quan muïc vuï ôû quoác gia ñoù. Naêm vöøa qua cuõng ñaùnh daáu vieäc cöû haønh nhöõng ngaøy kyû nieäm quan troïng: kyû nieäm 100 naêm quan heä ngoaïi giao vôùi Coäng hoøa Panama, kyû nieäm 70 naêm quan heä vôùi Coäng hoøa Hoài giaùo Iran, 60 naêm quan heä vôùi Haøn Quoác, vaø 50 naêm quan heä ngoaïi giao vôùi UÙc.
Kính thöa caùc Ñaïi söù,
Moät chöõ ñaëc bieät vang leân trong hai ngaøy leã chính cuûa Kitoâ giaùo. Chuùng ta nghe thaáy ñieàu ñoù trong baøi haùt cuûa caùc thieân thaàn ñaõ loan baùo trong ñeâm Ñaáng Cöùu Theá giaùng sinh, vaø chuùng ta nghe thaáy ñieàu ñoù moät laàn nöõa trong lôøi chaøo cuûa Chuùa Gieâsu phuïc sinh. Chöõ ñoù laø "hoøa bình". Hoøa bình tröôùc heát laø moät moùn quaø cuûa Thieân Chuùa, vì chính Ngöôøi ñaõ ñeå laïi cho chuùng ta söï bình an cuûa Ngöôøi (x. Ga 14: 27). Tuy nhieân, ñoù cuõng laø moät traùch nhieäm maø taát caû chuùng ta phaûi mang vaùc: "Phuùc thay ai xaây döïng hoaø bình" (Mt 5:9). Phaán ñaáu cho hoøa bình. Moät chöõ raát ñôn giaûn nhöng laïi raát ñoøi hoûi vaø giaøu yù nghóa. Hoâm nay toâi muoán taäp trung suy tö cuûa chuùng ta veà hoøa bình, vaøo moät thôøi ñieåm trong lòch söû khi noù ngaøy caøng bò ñe doïa, suy yeáu vaø moät phaàn bò maát ñi. Veà vaán ñeà naøy, traùch nhieäm cuûa Toøa Thaùnh trong coäng ñoàng quoác teá laø trôû thaønh tieáng noùi tieân tri vaø keâu goïi löông taâm.
Vaøo ñeâm Giaùng sinh naêm 1944, Ñöùc Giaùo Hoaøng Pioâ XII ñaõ göûi moät Thoâng ñieäp voâ tuyeán ñaùng nhôù tôùi caùc daân toäc treân theá giôùi. Chieán tranh theá giôùi thöù hai saép keát thuùc sau hôn 5 naêm xung ñoät vaø nhaân loaïi caûm nhaän ñöôïc - theo caùch noùi cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng- "moät yù chí roõ raøng vaø vöõng chaéc hôn bao giôø heát: bieán cuoäc chieán tranh theá giôùi naøy, bieán bieán ñoäng hoaøn caàu naøy thaønh ñieåm khôûi ñaàu cho moät kyû nguyeân môùi ñöôïc ñaùnh daáu baèng söï ñoåi môùi saâu xa".[1] Khoaûng 80 naêm sau, ñoäng löïc cho "söï ñoåi môùi saâu xa" ñoù döôøng nhö ñaõ ruùt ñi vaø theá giôùi cuûa chuùng ta ñang chöùng kieán ngaøy caøng nhieàu xung ñoät ñang daàn bieán ñieàu maø toâi thöôøng goïi laø "moät cuoäc chieán tranh theá giôùi thöù ba dieãn ra töøng phaàn" thaønh moät cuoäc xung ñoät hoaøn caàu thöïc söï.
ÔÛ ñaây, tröôùc söï hieän dieän cuûa quyù vò, toâi khoâng theå khoâng nhaéc laïi moái quan taâm saâu xa cuûa toâi ñoái vôùi caùc söï kieän ñang dieãn ra ôû Palestine vaø Israel. Taát caû chuùng ta vaãn coøn bò soác tröôùc cuoäc taán coâng vaøo ngöôøi daân Israel ngaøy 7 thaùng 10, trong ñoù raát nhieàu ngöôøi voâ toäi bò thöông, bò tra taán vaø saùt haïi khuûng khieáp, vaø nhieàu ngöôøi bò baét laøm con tin. Toâi nhaéc laïi söï leân aùn cuûa mình ñoái vôùi haønh ñoäng naøy vaø moïi tröôøng hôïp khuûng boá vaø cöïc ñoan. Ñaây khoâng phaûi laø caùch giaûi quyeát tranh chaáp giöõa caùc daân toäc; nhöõng tranh chaáp ñoù chæ caøng traàm troïng hôn, gaây ñau khoå cho moïi ngöôøi. Quaû thöïc, cuoäc taán coâng ñaõ gaây ra phaûn öùng quaân söï maïnh meõ cuûa Israel ôû Gaza, daãn ñeán caùi cheát cuûa haøng chuïc nghìn ngöôøi Palestine, chuû yeáu laø daân thöôøng, trong ñoù coù nhieàu thanh thieáu nieân vaø treû em, ñoàng thôøi gaây ra moät cuoäc khuûng hoaûng nhaân ñaïo ñaëc bieät nghieâm troïng vaø nhöõng ñau khoå khoâng theå töôûng töôïng ñöôïc.
Vôùi taát caû caùc beân lieân quan, toâi nhaéc laïi lôøi keâu goïi ngöøng baén treân moïi maët traän, bao goàm caû Lebanon vaø giaûi phoùng ngay laäp töùc taát caû caùc con tin bò giam giöõ ôû Gaza. Toâi yeâu caàu ngöôøi daân Palestine nhaän ñöôïc vieän trôï nhaân ñaïo vaø caùc beänh vieän, tröôøng hoïc vaø nôi thôø phöôïng nhaän ñöôïc moïi söï baûo veä caàn thieát.
Toâi hy voïng raèng coäng ñoàng quoác teá seõ quyeát taâm theo ñuoåi giaûi phaùp cho hai quoác gia, moät Israel vaø moät Palestine, cuõng nhö moät quy cheá ñaëc bieät ñöôïc quoác teá ñaûm baûo cho Thaønh phoá Jerusalem, ñeå ngöôøi Israel vaø ngöôøi Palestine cuoái cuøng coù theå soáng trong hoøa bình vaø an ninh.
Cuoäc xung ñoät hieän nay ôû Gaza caøng laøm maát oån ñònh theâm khu vöïc mong manh vaø ñaày caêng thaúng. Ñaëc bieät, chuùng ta khoâng theå queân ngöôøi daân Syria, ñang soáng trong tình traïng baát oån kinh teá vaø chính trò traàm troïng hôn sau traän ñoäng ñaát hoài thaùng Hai naêm ngoaùi. Mong coäng ñoàng quoác teá khuyeán khích caùc beân lieân quan thöïc hieän moät cuoäc ñoái thoaïi mang tính xaây döïng vaø nghieâm tuùc cuõng nhö tìm kieám caùc giaûi phaùp môùi, ñeå ngöôøi daân Syria khoâng coøn phaûi chòu ñau khoå do caùc leänh tröøng phaït quoác teá nöõa.
Ngoaøi ra, toâi baøy toû söï ñau buoàn saâu saéc ñoái vôùi haøng trieäu ngöôøi tò naïn Syria vaãn coøn hieän dieän ôû caùc nöôùc laùng gieàng nhö Jordan vaø Lebanon.
Toâi ñaëc bieät nghó ñeán ngöôøi daân Lebanon thaân yeâu vaø baøy toû moái quan taâm cuûa toâi ñoái vôùi tình hình kinh teá vaø xaõ hoäi maø hoï ñang traûi qua. Toâi hy voïng raèng tình traïng beá taéc veà ñònh cheá voán caøng ñeø naëng theâm leân hoï seõ ñöôïc giaûi quyeát vaø Vuøng ñaát Tuyeát tuøng (Cedars) seõ sôùm coù Toång thoáng.
Vaãn veà luïc ñòa AÙ Chaâu, toâi cuõng keâu goïi söï chuù yù cuûa coäng ñoàng quoác teá ñeán Myanmar vaø khaån caàu raèng moïi noã löïc seõ ñöôïc thöïc hieän ñeå mang laïi nieàm hy voïng cho vuøng ñaát naøy vaø moät töông lai xöùng ñaùng cho giôùi treû cuûa noù, ñoàng thôøi khoâng boû qua tình traïng nhaân ñaïo khaån caáp maø ngöôøi Rohingya tieáp tuïc traûi qua.
Beân caïnh nhöõng tình huoáng phöùc taïp naøy, cuõng coù nhöõng daáu hieäu hy voïng, nhö toâi ñaõ traûi nghieäm ñöôïc trong chuyeán haønh trình ñeán Moâng Coå, vôùi chính quyeàn cuûa hoï, moät laàn nöõa toâi baøy toû loøng bieát ôn vì söï ñoùn tieáp cuûa hoï. Toâi cuõng muoán caûm ôn chính quyeàn Hungary vì söï hieáu khaùch maø toâi ñaõ nhaän ñöôïc trong chuyeán thaêm ñaát nöôùc naøy vaøo thaùng 4 naêm ngoaùi. Ñoù laø moät cuoäc haønh trình vaøo trung taâm Chaâu AÂu, giaøu lòch söû vaø vaên hoùa, nôi toâi caûm nhaän ñöôïc tình caûm cuûa nhieàu ngöôøi, nhöng cuõng caûm nhaän ñöôïc söï gaàn guõi moät cuoäc xung ñoät maø chuùng ta coi laø khoâng theå töôûng töôïng ñöôïc ôû Chaâu AÂu cuûa theá kyû XXI.
Ñaùng buoàn thay, sau gaàn hai naêm chieán tranh quy moâ lôùn do Lieân bang Nga tieán haønh choáng laïi Ukraine, neàn hoøa bình voâ cuøng mong muoán vaãn chöa theå beùn reã trong taâm trí, baát chaáp soá löôïng naïn nhaân raát lôùn vaø söï taøn phaù naëng neà. Ngöôøi ta khoâng theå cho pheùp söï toàn taïi dai daúng cuûa moät cuoäc xung ñoät tieáp tuïc lan roäng, gaây toån haïi cho haøng trieäu ngöôøi; caàn phaûi chaám döùt thaûm kòch hieän nay thoâng qua ñaøm phaùn, toân troïng luaät phaùp quoác teá.
Toâi cuõng baøy toû moái quan ngaïi cuûa mình ñoái vôùi tình hình caêng thaúng ôû Nam daãy Caucasus giöõa Armenia vaø Azerbaijan, ñoàng thôøi keâu goïi caùc beân tieán tôùi kyù keát moät hieäp öôùc hoøa bình. Ñieàu caáp baùch laø phaûi tìm ra giaûi phaùp cho tình hình nhaân ñaïo bi thaûm cuûa nhöõng ngöôøi soáng trong khu vöïc ñoù, ñoàng thôøi taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho nhöõng ngöôøi tò naïn trôû veà queâ höông cuûa hoï moät caùch hôïp phaùp vaø an ninh cuõng nhö toân troïng nhöõng nôi thôø phöôïng cuûa caùc toân giaùo khaùc nhau hieän dieän ôû ñoù. Nhöõng böôùc ñi naøy seõ goùp phaàn xaây döïng baàu khoâng khí tin caäy giöõa hai nöôùc, höôùng tôùi neàn hoøa bình voâ cuøng mong muoán.
Höôùng aùnh nhìn veà Chaâu Phi, chuùng ta ñang chöùng kieán söï ñau khoå cuûa haøng trieäu ngöôøi do voâ soá cuoäc khuûng hoaûng nhaân ñaïo maø nhieàu quoác gia vuøng caän Sahara phaûi traûi qua do chuû nghóa khuûng boá quoác teá, caùc vaán ñeà chính trò xaõ hoäi phöùc taïp vaø nhöõng taùc ñoäng taøn khoác do bieán ñoåi khí haäu gaây ra. Theâm vaøo ñoù laø nhöõng aûnh höôûng cuûa caùc cuoäc ñaûo chính quaân söï ñaõ xaûy ra ôû moät soá quoác gia vaø moät soá quy trình baàu cöû ñöôïc ñaùnh daáu baèng tham nhuõng, ñe doïa vaø baïo löïc.
Ñoàng thôøi, toâi nhaéc laïi lôøi keâu goïi cuûa mình veà nhöõng noã löïc nghieâm tuùc töø phía taát caû nhöõng ngöôøi tham gia vaøo vieäc aùp duïng Thoûa thuaän Pretoria thaùng 11 naêm 2022 nhaèm chaám döùt tình traïng thuø ñòch ôû Tigray. Töông töï nhö vaäy, ñeå theo ñuoåi caùc giaûi phaùp chuyeân bieät cho nhöõng caêng thaúng vaø baïo löïc ñang taán coâng Ethiopia, cuõng nhö cho cuoäc ñoái thoaïi, hoøa bình vaø oån ñònh giöõa caùc quoác gia vuøng Söøng Chaâu Phi.
Toâi cuõng muoán nhaéc ñeán nhöõng bieán coá bi thaûm ôû Sudan, nôi ñaùng buoàn sau nhieàu thaùng noäi chieán khoâng coù loái thoaùt, cuõng nhö hoaøn caûnh cuûa nhöõng ngöôøi tò naïn ôû Cameroon, Mozambique, Coäng hoøa Daân chuû Congo vaø Nam Sudan. Toâi ñaõ vui möøng ñöôïc ñeán thaêm hai quoác gia vöøa keå vaøo ñaàu naêm ngoaùi, nhö moät daáu hieäu cho thaáy söï gaàn guõi cuûa toâi vôùi nhöõng ngöôøi daân ñang ñau khoå cuûa hoï, maëc duø trong nhöõng boái caûnh vaø hoaøn caûnh khaùc nhau. Toâi baøy toû loøng bieát ôn chaân thaønh tôùi chính quyeàn cuûa caû hai nöôùc vì nhöõng noã löïc cuûa hoï trong vieäc toå chöùc nhöõng chuyeán thaêm naøy vaø vì loøng hieáu khaùch cuûa hoï. Cuoäc haønh trình cuûa toâi ñeán Nam Sudan cuõng mang höông vò ñaïi keát, vì toâi ñöôïc tham gia cuøng vôùi Ñöùc Toång Giaùm Muïc Canterbury vaø Vò ñieàu haønh Ñaïi hoäi ñoàng Giaùo hoäi Scotland, nhö moät daáu chæ cam keát chung cuûa caùc coäng ñoàng giaùo hoäi cuûa chuùng ta ñoái vôùi hoøa bình vaø hoøa giaûi.
Maëc duø khoâng coù chieán tranh coâng khai ôû chaâu Myõ, nhöng caêng thaúng nghieâm troïng vaãn toàn taïi giöõa moät soá quoác gia, chaúng haïn nhö Venezuela vaø Guyana, trong khi ôû nhöõng quoác gia khaùc, chaúng haïn nhö Peru, chuùng ta thaáy coù daáu hieäu phaân cöïc laøm toån haïi ñeán söï haøi hoøa xaõ hoäi vaø laøm suy yeáu theå cheá daân chuû.
Tình hình ôû Nicaragua vaãn coøn raéc roái: moät cuoäc khuûng hoaûng keùo daøi vôùi nhöõng haäu quaû ñau ñôùn ñoái vôùi toaøn theå xaõ hoäi Nicaragua vaø ñaëc bieät ñoái vôùi Giaùo Hoäi Coâng Giaùo. Toøa Thaùnh tieáp tuïc khuyeán khích moät cuoäc ñoái thoaïi ngoaïi giao toân troïng vì lôïi ích cuûa ngöôøi Coâng Giaùo vaø toaøn theå ngöôøi daân.
Thöa quyù vò, thöa quyù baø vaø quyù oâng,
Trong boái caûnh maø toâi ñaõ phaùc hoïa maø khoâng coù baát cöù cao voïng ñaày ñuû naøo, chuùng ta thaáy moät theá giôùi ngaøy caøng bò xeù naùt, nhöng thaäm chí coøn hôn theá nöõa, haøng trieäu ngöôøi - ñaøn oâng, ñaøn baø, cha, meï, con caùi- maø khuoân maët cuûa hoï phaàn lôùn chuùng ta khoâng bieát ñeán, vaø thöôøng xuyeân bò laøm ngô.
Hôn nöõa, caùc cuoäc chieán tranh hieän ñaïi khoâng coøn chæ dieãn ra treân nhöõng chieán tröôøng ñöôïc xaùc ñònh roõ raøng, cuõng khoâng chæ lieân quan ñeán binh lính. Trong boái caûnh maø döôøng nhö söï khaùc bieät giöõa caùc muïc tieâu quaân söï vaø daân söï khoâng coøn ñöôïc toân troïng, thì khoâng coù cuoäc xung ñoät naøo maø khoâng keát thuùc baèng caùch naøo ñoù taán coâng daân thöôøng moät caùch böøa baõi. Caùc söï kieän ôû Ukraine vaø Gaza laø baèng chöùng roõ raøng cho ñieàu naøy. Chuùng ta khoâng ñöôïc queân raèng nhöõng vi phaïm nghieâm troïng luaät nhaân ñaïo quoác teá laø toäi aùc chieán tranh, vaø vieäc vaïch maët chuùng laø chöa ñuû maø coøn caàn phaûi ngaên chaën chuùng. Do ñoù, caàn coù noã löïc lôùn hôn töø phía coäng ñoàng quoác teá ñeå baûo veä vaø thöïc thi luaät nhaân ñaïo, voán döôøng nhö laø caùch duy nhaát ñeå baûo ñaûm vieäc baûo veä phaåm giaù con ngöôøi trong caùc tình huoáng chieán tranh.
Vaøo ñaàu naêm nay, lôøi khuyeân cuûa Coâng ñoàng Vatican II trong Gaudium et Spes döôøng nhö ñaëc bieät hôïp thôøi: "Veà vaán ñeà chieán tranh, coù nhieàu coâng öôùc quoác teá khaùc nhau, ñöôïc nhieàu quoác gia kyù keát, nhaèm muïc ñích laøm cho haønh ñoäng quaân söï vaø haäu quaû cuûa noù bôùt voâ nhaân ñaïo hôn.... Nhöõng thoûa thuaän naøy phaûi ñöôïc toân troïng; thöïc söï caùc cô quan coâng quyeàn vaø chuyeân gia trong nhöõng vaán ñeà naøy phaûi laøm taát caû trong khaû naêng cuûa hoï ñeå caûi thieän nhöõng coâng öôùc naøy vaø do ñoù mang laïi söï kieàm cheá toát hôn vaø hieäu quaû hôn söï taøn khoác cuûa chieán tranh".[2]
Coù leõ chuùng ta caàn nhaän thöùc roõ raøng hôn raèng naïn nhaân daân söï khoâng phaûi laø "thieät haïi taøi saûn giaùn tieáp haøng ngang" maø laø nhöõng ngöôøi ñaøn oâng, ñaøn baø, coù hoï teân, ñang thieät maïng. Hoï laø nhöõng ñöùa treû moà coâi vaø bò töôùc ñoaït töông lai. Hoï laø nhöõng caù nhaân phaûi chòu ñoùi, khaùt vaø laïnh, hoaëc bò queø quaët do söùc maïnh cuûa chaát noå hieän ñaïi. Neáu chuùng ta coù theå nhìn thaúng vaøo maét töøng ngöôøi, goïi teân hoï vaø tìm hieåu ñieàu gì ñoù veà lòch söû baûn thaân cuûa hoï, chuùng ta seõ thaáy chieán tranh thöïc söï laø nhö theá naøo: khoâng gì khaùc hôn laø moät thaûm kòch to lôùn, moät "cuoäc taøn saùt voâ ích",[3] moät ñieàu xuùc phaïm phaåm giaù cuûa moãi con ngöôøi treân traùi ñaát naøy.
Tuy nhieân, caùc cuoäc chieán vaãn coù theå tieáp tuïc nhôø vaøo kho vuõ khí khoång loà saün coù. Caàn phaûi theo ñuoåi chính saùch giaûi tröø vuõ khí, vì thaät laø vieån voâng khi nghó raèng vuõ khí coù giaù trò raên ñe. Ñieàu ngöôïc laïi môùi ñuùng: söï saün coù cuûa vuõ khí seõ khuyeán khích vieäc söû duïng chuùng vaø taêng cöôøng saûn xuaát chuùng. Vuõ khí taïo ra söï ngôø vöïc vaø chuyeån höôùng nguoàn löïc. Coù bao nhieâu sinh maïng coù theå ñöôïc cöùu vôùi nhöõng nguoàn taøi nguyeân maø ngaøy nay ñang bò söû duïng sai muïc ñích cho vuõ khí? Seõ toát hôn neáu ñaàu tö nhöõng nguoàn löïc ñoù ñeå theo ñuoåi an ninh hoaøn caàu thöïc söï? Nhöõng thaùch thöùc cuûa thôøi ñaïi chuùng ta vöôït qua bieân giôùi, nhö chuùng ta thaáy töø haøng loaït cuoäc khuûng hoaûng - veà löông thöïc, moâi tröôøng, neàn kinh teá vaø chaêm soùc söùc khoûe - ñaõ ñaùnh daáu söï khôûi ñaàu cuûa theá kyû naøy. ÔÛ ñaây toâi nhaéc laïi ñeà xuaát cuûa mình laø thaønh laäp moät quyõ hoaøn caàu ñeå cuoái cuøng loaïi boû naïn ñoùi[4] vaø thuùc ñaåy söï phaùt trieån beàn vöõng cuûa toaøn haønh tinh.
Trong soá nhöõng moái ñe doïa do nhöõng coâng cuï gieát ngöôøi naøy gaây ra, toâi khoâng theå khoâng nhaéc ñeán nhöõng moái ñe doïa do kho vuõ khí haït nhaân taïo ra vaø söï phaùt trieån cuûa caùc loaïi vuõ khí huûy dieät vaø tinh vi hôn. ÔÛ ñaây, moät laàn nöõa, toâi khaúng ñònh söï voâ ñaïo ñöùc cuûa vieäc saûn xuaát vaø sôû höõu vuõ khí haït nhaân. Veà vaán ñeà naøy, toâi baøy toû hy voïng raèng caùc cuoäc ñaøm phaùn seõ ñöôïc noái laïi trong thôøi gian sôùm nhaát coù theå ñeå khôûi ñoäng laïi Keá hoaïch haønh ñoäng toaøn dieän chung, hay coøn ñöôïc goïi laø "Thoûa thuaän haït nhaân Iran", ñeå ñaûm baûo moät töông lai an toaøn hôn cho taát caû moïi ngöôøi.
Tuy nhieân, ñeå theo ñuoåi hoøa bình, vieäc loaïi boû caùc phöông tieän chieán tranh thoâi thì chöa ñuû; nguyeân nhaân goác reã cuûa noù phaûi ñöôïc loaïi boû. Ñaàu tieân trong soá naøy laø naïn ñoùi, moät tai hoïa tieáp tuïc gaây ñau khoå cho toaøn boä khu vöïc treân theá giôùi cuûa chuùng ta trong khi nhöõng khu vöïc khaùc laïi bò ñaùnh daáu bôûi söï laõng phí löông thöïc khoång loà. Sau ñoù laø vieäc khai thaùc taøi nguyeân thieân nhieân, laøm giaøu cho moät soá ít ngöôøi trong khi khieán toaøn boä ngöôøi daân, nhöõng ngöôøi ñöôïc höôûng lôïi töï nhieân töø caùc taøi nguyeân naøy, rôi vaøo tình traïng cô cöïc vaø ngheøo ñoùi. Gaén lieàn vôùi ñieàu naøy laø tình traïng boùc loät nhöõng ngöôøi bò buoäc phaûi laøm vieäc vôùi möùc löông thaáp vaø thieáu trieån voïng thöïc söï ñeå phaùt trieån ngheà nghieäp.
Nguyeân nhaân cuûa xung ñoät coøn bao goàm thieân tai vaø thaûm hoïa moâi tröôøng. Chaéc chaén coù nhöõng thaûm hoïa maø con ngöôøi khoâng theå kieåm soaùt ñöôïc. Toâi nghó ñeán caùc traän ñoäng ñaát gaàn ñaây ôû Maroc vaø Trung Quoác ñaõ cöôùp ñi haøng traêm naïn nhaân, cuõng nhö traän ñoäng ñaát nghieâm troïng xaûy ra ôû Thoå Nhó Kyø vaø moät phaàn Syria, gaây ra nhieàu thöông vong vaø taøn phaù khuûng khieáp. Toâi cuõng nghó ñeán traän luõ luït taán coâng Derna ôû Libya, ñaõ phaù huûy thaønh phoá moät caùch höõu hieäu, nhaát laø vì söï suïp ñoå ñoàng thôøi cuûa hai con ñaäp.
Tuy nhieân, cuõng coù nhöõng thaûm hoïa do hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi hoaëc do söï thôø ô cuûa con ngöôøi vaø goùp phaàn nghieâm troïng vaøo cuoäc khuûng hoaûng khí haäu hieän nay, chaúng haïn nhö naïn phaù röøng Amazon, "laù phoåi xanh" cuûa traùi ñaát.
Khuûng hoaûng khí haäu vaø moâi tröôøng laø chuû ñeà cuûa Hoäi nghò laàn thöù 28 caùc beân tham gia Coâng öôùc khung cuûa Lieân hieäp quoác veà bieán ñoåi khí haäu (COP28) ñöôïc toå chöùc vaøo thaùng tröôùc taïi Dubai. Toâi raát tieác vì khoâng theå ñích thaân tham gia. Hoäi nghò baét ñaàu cuøng vôùi thoâng baùo cuûa Toå chöùc Khí töôïng Theá giôùi raèng naêm 2023 laø naêm aám nhaát ñöôïc ghi nhaän so vôùi 174 naêm tröôùc ñoù. Cuoäc khuûng hoaûng khí haäu ñoøi hoûi moät phaûn öùng ngaøy caøng caáp baùch vaø söï tham gia ñaày ñuû cuûa taát caû moïi ngöôøi, bao goàm caû coäng ñoàng quoác teá noùi chung.[5]
Vieäc thoâng qua vaên kieän cuoái cuøng taïi COP28 theå hieän moät böôùc tieán ñaùng khích leä; noù cho thaáy raèng, tröôùc nhieàu cuoäc khuûng hoaûng ngaøy nay, chuû nghóa ña phöông coù theå ñöôïc ñoåi môùi thoâng qua vieäc quaûn lyù vaán ñeà khí haäu hoaøn caàu trong moät theá giôùi nôi caùc vaán ñeà moâi tröôøng, xaõ hoäi vaø chính trò coù moái lieân heä chaët cheõ vôùi nhau. Taïi COP28, roõ raøng laø thaäp nieân hieän taïi raát quan troïng ñeå giaûi quyeát vaán ñeà bieán ñoåi khí haäu. Chaêm soùc coâng trình saùng taïo vaø hoøa bình "laø nhöõng vaán ñeà caáp baùch nhaát vaø chuùng coù moái lieân heä chaët cheõ vôùi nhau".[6] Vì lyù do naøy, toâi baøy toû hy voïng raèng nhöõng gì ñöôïc thoâng qua ôû Dubai seõ daãn ñeán "söï taêng toác mang tính quyeát ñònh cuûa quaù trình hoaùn caûi sinh thaùi, thoâng qua caùc phöông tieän... [caàn] ñaït ñöôïc trong boán lónh vöïc: hieäu naêng naêng löôïng; caùc nguoàn taøi nguyeân coù theå taùi taïo; vieäc loaïi boû nhieân lieäu hoùa thaïch; vaø giaùo duïc veà loái soáng ít phuï thuoäc hôn vaøo loaïi nhieân lieäu vöøa keå.[7]
Chieán tranh, ngheøo ñoùi, vieäc ngöôïc ñaõi ngoâi nhaø chung cuûa chuùng ta vaø vieäc lieân tuïc khai thaùc taøi nguyeân, daãn ñeán thieân tai, cuõng khieán haøng ngaøn ngöôøi phaûi rôøi boû queâ höông ñeå tìm kieám moät töông lai hoøa bình vaø an ninh. Trong cuoäc haønh trình, hoï lieàu maïng doïc theo nhöõng tuyeán ñöôøng nguy hieåm, nhö nhöõng tuyeán ñöôøng xuyeân qua sa maïc Sahara, trong röøng Darieùn ôû bieân giôùi giöõa Colombia vaø Panama ôû Trung Myõ, ôû phía baéc Mexico ôû bieân giôùi vôùi Hoa Kyø, vaø treân heát laø treân bieån Ñòa Trung Haûi. Ñaùng buoàn thay, trong möôøi naêm qua, Ñòa Trung Haûi ñaõ trôû thaønh moät nghóa trang lôùn, khi nhöõng thaûm kòch tieáp tuïc xaûy ra do nhöõng keû buoân ngöôøi voâ löông taâm. Chuùng ta ñöøng queân raèng con soá lôùn caùc naïn nhaân bao goàm nhieàu treû vò thaønh nieân khoâng coù ngöôøi ñi cuøng.
Thay vaøo ñoù, Ñòa Trung Haûi phaûi laø moät phoøng thí nghieäm hoøa bình, "nôi maø caùc quoác gia vaø thöïc taïi khaùc nhau coù theå gaëp nhau treân cô sôû tình ngöôøi maø taát caû chuùng ta ñeàu chia seû".[8] Toâi muoán nhaán maïnh ñieàu naøy ôû Marseille, trong chuyeán toâng du Rencontres Meùditerraneùennes (Gaëp Gôõ Ñòa Trung Haûi) vaø toâi bieát ôn nhöõng ngöôøi toå chöùc vaø chính quyeàn Phaùp ñaõ bieán chuyeán ñi ñoù thaønh khaû höõu. Ñoái dieän vôùi moät thaûm kòch to lôùn nhö vaäy, cuoái cuøng chuùng ta coù theå deã daøng kheùp kín traùi tim mình, coá thuû trong noãi sôï haõi veà moät "cuoäc xaâm löôïc". Chuùng ta nhanh choùng queân raèng chuùng ta ñang ñoái xöû vôùi nhöõng con ngöôøi coù khuoân maët vaø teân tuoåi, vaø chuùng ta boû qua ôn goïi cuï theå cuûa vuøng naøy, vuøng "bieån cuûa chuùng ta" (mare nostrum), khoâng phaûi laø moät ngoâi moä maø laø nôi gaëp gôõ vaø laøm phong phuù laãn nhau giöõa caùc caù nhaân, caùc daân toäc vaø caùc neàn vaên hoùa. Ñieàu naøy khoâng laøm maát ñi söï kieän naøy laø vieäc di cö caàn ñöôïc qui ñònh ñeå chaáp nhaän, coå vuõ, ñoàng haønh vaø hoäi nhaäp nhöõng ngöôøi di cö, ñoàng thôøi toân troïng vaên hoùa, söï nhaïy caûm vaø an ninh cuûa nhöõng daân toäc coù traùch nhieäm ñoái vôùi vieäc chaáp nhaän vaø hoäi nhaäp ñoù. Töông töï, chuùng ta caàn nhaán maïnh ñeán quyeàn cuûa moïi ngöôøi ñöôïc ôû laïi queâ höông vaø nhu caàu töông öùng laø taïo ñieàu kieän ñeå thöïc thi quyeàn naøy moät caùch höõu hieäu.
Khi ñoái dieän vôùi thaùch thöùc naøy, khoâng quoác gia naøo ñöôïc ñeå moät mình, cuõng nhö khoâng quoác gia naøo coù theå nghó ñeán vieäc giaûi quyeát vaán ñeà moät caùch coâ laäp, thoâng qua luaät phaùp haïn cheá vaø ñaøn aùp hôn ñöôïc thoâng qua ñoâi khi döôùi aùp löïc cuûa söï sôï haõi hoaëc ñeå theo ñuoåi söï ñoàng thuaän baàu cöû. Veà phöông dieän naøy, toâi hoan ngheânh cam keát cuûa Lieân minh Chaâu AÂu trong vieäc tìm kieám moät giaûi phaùp chung thoâng qua vieäc thoâng qua Hieäp öôùc môùi veà Di cö vaø Tò naïn, ñoàng thôøi löu yù moät soá haïn cheá cuûa noù, ñaëc bieät lieân quan ñeán vieäc coâng nhaän quyeàn tò naïn vaø nguy cô bò giam giöõ tuøy tieän.
Kính thöa caùc Ñaïi söù,
Con ñöôøng daãn ñeán hoøa bình ñoøi hoûi phaûi toân troïng söï soáng, söï soáng cuûa moãi con ngöôøi, baét ñaàu töø söï soáng cuûa thai nhi trong buïng meï, söï soáng khoâng theå bò ñaøn aùp hoaëc bieán thaønh ñoái töôïng buoân baùn. Veà vaán ñeà naøy, toâi thaáy thaät ñaùng traùch veà vieäc thöïc haønh ñieàu goïi laø laøm meï thay theá, moät haønh vi vi phaïm nghieâm troïng phaåm giaù cuûa ngöôøi phuï nöõ vaø treû em, döïa treân vieäc khai thaùc nhöõng hoaøn caûnh nhu caàu vaät chaát cuûa ngöôøi meï. Moät ñöùa treû luoân laø moät moùn quaø vaø khoâng bao giôø laø neàn taûng cuûa moät hôïp ñoàng thöông maïi. Do ñoù, toâi baøy toû hy voïng coäng ñoàng quoác teá seõ noã löïc ngaên caám thöïc haønh naøy treân toaøn theá giôùi. Trong moïi thôøi ñieåm hieän höõu cuûa noù, söï soáng con ngöôøi phaûi ñöôïc baûo toàn vaø baûo veä; tuy nhieân toâi löu yù vôùi söï tieác nuoái, ñaëc bieät laø ôû phöông Taây, söï lan roäng lieân tuïc cuûa moät neàn vaên hoùa söï cheát, nhaân danh loøng thöông xoùt giaû taïo, loaïi boû treû em, ngöôøi giaø vaø ngöôøi beänh.
Con ñöôøng daãn tôùi hoøa bình ñoøi hoûi phaûi toân troïng nhaân quyeàn, phuø hôïp vôùi coâng thöùc ñôn giaûn nhöng roõ raøng trong Tuyeân ngoân Quoác teá Nhaân quyeàn maø chuùng ta vöøa kyû nieäm 75 naêm. Nhöõng nguyeân taéc naøy laø hieån nhieân vaø ñöôïc chaáp nhaän roäng raõi. Ñaùng tieác laø trong nhöõng thaäp nieân gaàn ñaây ñaõ coù nhieàu noã löïc nhaèm ñöa ra caùc quyeàn môùi nhöng khoâng hoaøn toaøn phuø hôïp vôùi nhöõng quyeàn ñöôïc xaùc ñònh ban ñaàu vaø cuõng khoâng phaûi luùc naøo cuõng ñöôïc chaáp nhaän. Chuùng ñaõ daãn ñeán nhöõng tröôøng hôïp thuoäc ñòa hoùa veà maët yù thöùc heä, trong ñoù lyù thuyeát giôùi tính ñoùng vai troø trung taâm; ñieàu vöøa keå cöïc kyø nguy hieåm vì trong chuû tröông cuûa mình, noù huûy boû nhöõng khaùc bieät nhaèm bieán moïi ngöôøi thaønh bình ñaúng nhö nhau. Nhöõng tröôøng hôïp thöïc daân hoùa yù thöùc heä naøy toû ra coù haïi vaø taïo ra söï chia reõ giöõa caùc quoác gia, thay vì thuùc ñaåy hoøa bình.
Maët khaùc, ñoái thoaïi phaûi laø linh hoàn cuûa coäng ñoàng quoác teá. Tình hình hieän nay cuõng laø keát quaû cuûa söï suy yeáu cuûa caùc caáu truùc ngoaïi giao ña phöông naûy sinh sau Theá chieán thöù hai. Caùc toå chöùc ñöôïc thaønh laäp ñeå thuùc ñaåy an ninh, hoøa bình vaø hôïp taùc khoâng coøn coù khaû naêng ñoaøn keát taát caû caùc thaønh vieân quanh moät baøn thöông nghò. Coù nguy cô xaûy ra "thuyeát ñôn töû [monadology]" vaø chia reõ thaønh caùc "caâu laïc boä" chæ thöøa nhaän caùc quoác gia ñöôïc coi laø töông thích veà maët yù thöùc heä. Ngay caû nhöõng cô quan quan taâm ñeán ích chung vaø caùc vaán ñeà kyõ thuaät, voán ñaõ toû ra hieäu quaû cho ñeán nay, cuõng coù nguy cô bò teâ lieät do söï phaân cöïc veà yù thöùc heä vaø söï boùc loät bôûi caùc quoác gia rieâng leû.
Ñeå khôûi ñoäng laïi cam keát chung phuïc vuï hoøa bình, caàn phaûi khoâi phuïc coäi nguoàn, tinh thaàn vaø caùc giaù trò ñaõ hình thaønh neân caùc toå chöùc ñoù, ñoàng thôøi tính ñeán boái caûnh ñaõ thay ñoåi vaø bieåu loä söï quan taâm ñoái vôùi nhöõng ngöôøi khoâng caûm thaáy ñöôïc ñaïi dieän ñaày ñuû trong cô caáu cuûa caùc toå chöùc quoác teá.
Chaéc chaén, ñoái thoaïi ñoøi hoûi söï kieân nhaãn, kieân trì vaø khaû naêng bieát laéng nghe, theá nhöng, khi nhöõng noã löïc chaân thaønh ñöôïc thöïc hieän nhaèm chaám döùt nhöõng baát ñoàng thì coù theå ñaït ñöôïc nhöõng keát quaû quan troïng. Moät thí duï xuaát hieän trong ñaàu toâi laø Thoûa thuaän Belfast, coøn ñöôïc goïi laø Thoûa thuaän Thöù Saùu Tuaàn Thaùnh, ñöôïc kyù bôûi chính phuû Anh vaø AÙi Nhó Lan, ñöôïc kyû nieäm 25 naêm vaøo naêm ngoaùi. Chaám döùt ba möôi naêm xung ñoät baïo löïc, noù coù theå laø moät thí duï ñeå thuùc ñaåy vaø khuyeán khích caùc nhaø chöùc traùch tin töôûng vaøo caùc tieán trình hoøa bình, baát keå nhöõng khoù khaên vaø hy sinh maø chuùng voán haøm chöùa.
Con ñöôøng daãn ñeán hoøa bình laø thoâng qua ñoái thoaïi chính trò vaø xaõ hoäi, vì ñoù laø neàn taûng cho söï chung soáng daân söï trong moät coäng ñoàng chính trò hieän ñaïi. Naêm 2024 seõ chöùng kieán caùc cuoäc baàu cöû ñöôïc toå chöùc ôû nhieàu quoác gia. Baàu cöû laø moät thôøi ñieåm quan troïng trong ñôøi soáng cuûa baát cöù quoác gia naøo, vì chuùng cho pheùp moïi coâng daân coù traùch nhieäm löïa choïn ngöôøi laõnh ñaïo cuûa mình. Nhöõng lôøi cuûa Ñöùc Pioâ XII vaãn coøn hôïp thôøi hôn bao giôø heát: "Baøy toû quan ñieåm rieâng cuûa mình veà nhöõng nghóa vuï vaø nhöõng hy sinh ñaët leân hoï; khoâng bò buoäc phaûi tuaân theo tröôùc khi ñöôïc laéng nghe - ñaây laø hai quyeàn cuûa coâng daân ñöôïc phaùt bieåu trong neàn daân chuû, nhö chính teân goïi cuûa noù. Töø söï oån ñònh, haøi hoøa vaø nhöõng thaønh quaû toát ñeïp ñöôïc taïo ra bôûi söï tieáp xuùc naøy giöõa ngöôøi daân vaø chính quyeàn nhaø nöôùc, ngöôøi ta coù theå nhaän ra lieäu moät neàn daân chuû coù thöïc söï laønh maïnh vaø caân baèng hay khoâng, ñoàng thôøi caûm nhaän ñöôïc söùc soáng vaø söï phaùt trieån cuûa noù".[9]
Do ñoù, ñieàu quan troïng laø caùc coâng daân, ñaëc bieät laø nhöõng ngöôøi treû seõ boû phieáu laàn ñaàu tieân, coi vieäc ñoùng goùp vaøo vieäc thaêng tieán ích chung thoâng qua vieäc tham gia baàu cöû moät caùch töï do vaø coù hieåu bieát laø moät trong nhöõng nhieäm vuï haøng ñaàu cuûa hoï. Veà phaàn mình, chính trò phaûi luoân ñöôïc hieåu khoâng phaûi laø chieám ñoaït quyeàn löïc maø laø "hình thöùc baùc aùi cao nhaát",[10] vaø do ñoù laø phuïc vuï ngöôøi laân caän trong coäng ñoàng ñòa phöông hoaëc quoác gia.
Con ñöôøng daãn tôùi hoøa bình cuõng phaûi traûi qua cuoäc ñoái thoaïi lieân toân, voán tröôùc heát ñoøi hoûi phaûi baûo veä quyeàn töï do toân giaùo vaø toân troïng caùc nhoùm thieåu soá. Chaúng haïn, thaät ñau loøng khi nhaän thaáy raèng ngaøy caøng coù nhieàu quoác gia ñang aùp duïng caùc moâ hình kieåm soaùt taäp trung ñoái vôùi töï do toân giaùo, ñaëc bieät laø baèng vieäc söû duïng roäng raõi kyõ thuaät. ÔÛ nhöõng nôi khaùc, caùc coäng ñoàng toân giaùo thieåu soá thöôøng rôi vaøo hoaøn caûnh ngaøy caøng baáp beânh. Trong moät soá tröôøng hôïp, hoï coù nguy cô tuyeät chuûng do söï keát hôïp cuûa chuû nghóa khuûng boá, caùc cuoäc taán coâng vaøo di saûn vaên hoùa cuûa hoï vaø caùc bieän phaùp tinh vi hôn nhö phoå bieán luaät choáng caûi ñaïo, thao tuùng caùc quy taéc baàu cöû vaø haïn cheá taøi chính.
Ñieàu ñaëc bieät quan taâm laø söï gia taêng caùc haønh vi baøi Do Thaùi trong nhöõng thaùng gaàn ñaây. Moät laàn nöõa, toâi xin nhaéc laïi raèng tai hoïa naøy phaûi ñöôïc loaïi boû khoûi xaõ hoäi, ñaëc bieät thoâng qua vieäc giaùo duïc tình huynh ñeä vaø söï chaáp nhaän ngöôøi khaùc.
Ñieàu ñaùng lo ngaïi khoâng keùm laø söï gia taêng caùc cuoäc ñaøn aùp vaø phaân bieät ñoái xöû choáng laïi caùc Kitoâ höõu, ñaëc bieät trong möôøi naêm qua. Ñoâi khi, ñieàu naøy lieân quan ñeán caùc tröôøng hôïp baát baïo ñoäng nhöng coù yù nghóa xaõ hoäi veà vieäc daàn daàn bò gaït ra ngoaøi leà vaø bò loaïi tröø khoûi ñôøi soáng chính trò vaø xaõ hoäi vaø naêng löôïng cuõng nhö khoûi vieäc thöïc thi moät soá ngheà nghieäp, ngay caû ôû nhöõng vuøng ñaát coù truyeàn thoáng Kitoâ giaùo. Toång coäng, hôn 360 trieäu Kitoâ höõu treân khaép theá giôùi ñang phaûi chòu söï phaân bieät ñoái xöû vaø ñaøn aùp ôû möùc ñoä cao vì ñöùc tin cuûa hoï, vôùi ngaøy caøng nhieàu ngöôøi trong soá hoï bò buoäc phaûi rôøi boû queâ höông.
Cuoái cuøng, con ñöôøng daãn ñeán hoøa bình phaûi thoâng qua giaùo duïc, voán laø phöông tieän chính ñeå ñaàu tö vaøo töông lai vaø giôùi treû. Toâi coù nhöõng kyû nieäm soáng ñoäng veà vieäc cöû haønh Ngaøy Giôùi treû Theá giôùi ôû Boà Ñaøo Nha vaøo thaùng 8 naêm ngoaùi. Khi toâi nhaéc laïi loøng bieát ôn cuûa mình ñoái vôùi caùc nhaø chöùc traùch Boà Ñaøo Nha, daân söï vaø toân giaùo, vì coâng vieäc khoù khaên cuûa hoï trong vieäc toå chöùc söï kieän naøy, toâi tieáp tuïc traân troïng cuoäc gaëp gôõ vôùi hôn moät trieäu ngöôøi treû töø khaép nôi treân theá giôùi, traøn ñaày nhieät huyeát vaø nieàm say meâ cuoäc soáng. Söï hieän dieän cuûa hoï laø moät baøi thaùnh ca tuyeät vôøi cho hoøa bình vaø laø moät baèng chöùng cho söï thaät raèng "söï hieäp nhaát lôùn hôn xung ñoät"[11] vaø raèng "coù theå xaây döïng söï hieäp thoâng giöõa nhöõng baát ñoàng"[12]
Trong thôøi gian gaàn ñaây, nhöõng thaùch thöùc maø caùc nhaø giaùo duïc phaûi ñoái dieän bao goàm vieäc söû duïng caùc kyõ thuaät môùi moät caùch coù ñaïo ñöùc. Caùc kyõ thuaät loaïi naøy coù theå deã daøng trôû thaønh moät phöông tieän truyeàn baù söï chia reõ hoaëc doái traù, "tin giaû", nhöng chuùng cuõng ñoùng vai troø laø nguoàn gaëp gôõ vaø trao ñoåi laãn nhau, vaø laø phöông tieän quan troïng cho hoøa bình. "Nhöõng tieán boä ñaùng chuù yù trong kyõ thuaät thoâng tin môùi, ñaëc bieät trong lónh vöïc kyõ thuaät soá, do ñoù mang ñeán nhöõng cô hoäi ñaày phaán chaán cuõng nhö nhöõng ruûi ro nghieâm troïng ñoái vôùi vieäc theo ñuoåi coâng lyù vaø söï hoøa hôïp giöõa caùc daân toäc".[13] Vì lyù do naøy, toâi nghó ñieàu quan troïng laø daønh Thoâng ñieäp Ngaøy Hoøa bình Theá giôùi naêm nay cho chuû ñeà trí khoân nhaân taïo, moät trong nhöõng thaùch thöùc quan troïng nhaát trong nhöõng naêm tôùi.
Ñieàu thieát yeáu laø vieäc phaùt trieån kyõ thuaät phaûi dieãn ra moät caùch coù ñaïo ñöùc vaø coù traùch nhieäm, toân troïng vò trí trung taâm cuûa nhaân vò, maø vò trí cuûa noù khoâng bao giôø coù theå bò thay theá bôûi moät thuaät toaùn hay maùy moùc. "Phaåm giaù voán coù cuûa moãi con ngöôøi vaø tình huynh ñeä gaén keát chuùng ta trong tö caùch thaønh vieân cuûa moät gia ñình nhaân loaïi duy nhaát phaûi cuûng coá söï phaùt trieån cuûa caùc kyõ thuaät môùi vaø ñoùng vai troø laøm tieâu chuaån khoâng theå tranh caõi ñeå ñaùnh giaù chuùng tröôùc khi chuùng ñöôïc söû duïng, ñeå tieán boä kyõ thuaät soá coù theå dieãn ra moät caùch toân troïng thích ñaùng ñoái vôùi coâng lyù vaø goùp phaàn vaøo chính nghóa hoøa bình".[14]
Do ñoù, caàn phaûi coù söï suy gaãm caån thaän ôû moïi bình dieän, quoác gia vaø quoác teá, chính trò vaø xaõ hoäi, ñeå ñaûm baûo raèng söï phaùt trieån cuûa trí tueä nhaân taïo vaãn phuïc vuï ñaøn oâng laãn ñaøn baø, thuùc ñaåy chöù khoâng caûn trôû - ñaëc bieät laø trong tröôøng hôïp giôùi treû - caùc moái quan heä lieân baûn vò, moät tinh thaàn huynh ñeä laønh maïnh, tö duy pheâ phaùn vaø khaû naêng phaân ñònh.
Veà phöông dieän naøy, hai Hoäi nghò Ngoaïi giao cuûa Toå chöùc Sôû höõu Trí thöùc Theá giôùi, seõ dieãn ra vaøo naêm 2024 vôùi söï tham gia cuûa Toøa thaùnh trong tö caùch moät Quoác gia Thaønh vieân, seõ toû ra ñaëc bieät quan troïng. Theo quan ñieåm cuûa Toøa Thaùnh, sôû höõu trí thöùc chuû yeáu höôùng ñeán vieäc coå vuõ ích chung vaø khoâng theå taùch rôøi khoûi caùc yeâu caàu ñaïo ñöùc, keûo naûy sinh nhöõng tình huoáng baát coâng vaø boùc loät quaù möùc. Caàn phaûi ñaëc bieät quan taâm ñeán vieäc baûo veä di saûn di truyeàn cuûa con ngöôøi, baèng caùch caám caùc thöïc haønh traùi vôùi phaåm giaù con ngöôøi, chaúng haïn nhö caáp baèng saùng cheá cho vaät lieäu sinh hoïc nhaân baûn vaø vieäc sinh voâ tính caùc höõu theå nhaân baûn.
Thöa quyù vò, thöa quyù baø vaø quyù oâng,
Naêm nay Giaùo Hoäi ñang chuaån bò cho Naêm Thaùnh seõ baét ñaàu vaøo leã Giaùng Sinh tôùi. Caùch ñaëc bieät, toâi baøy toû loøng bieát ôn ñoái vôùi chính quyeàn YÙ, caáp quoác gia vaø ñòa phöông, vì nhöõng noã löïc cuûa hoï trong vieäc chuaån bò cho Thaønh phoá Roâma chaøo ñoùn soá löôïng lôùn ngöôøi haønh höông vaø giuùp hoï ruùt ñöôïc hoa traùi thieâng lieâng töø kinh nghieäm cuûa hoï veà Naêm Thaùnh.
Ngaøy nay, coù leõ hôn bao giôø heát, chuùng ta caàn moät Naêm Thaùnh. Giöõa nhieàu nguyeân nhaân ñau khoå daãn ñeán caûm giaùc tuyeät voïng khoâng chæ ôû nhöõng ngöôøi bò aûnh höôûng tröïc tieáp maø coøn trong toaøn xaõ hoäi chuùng ta; giöõa nhöõng khoù khaên maø giôùi treû cuûa chuùng ta phaûi traûi qua, nhöõng ngöôøi thay vì mô veà moät töông lai toát ñeïp hôn laïi thöôøng caûm thaáy baát löïc vaø thaát voïng; vaø giöõa boùng toái cuûa theá giôùi döôøng nhö ñang lan roäng hôn laø luøi xa naøy, Naêm Thaùnh laø moät lôøi coâng boá raèng Thieân Chuùa khoâng bao giôø boû rôi daân cuûa Ngöôøi vaø luoân luoân môû cöûa cho Vöông quoác cuûa Ngöôøi. Theo truyeàn thoáng Do Thaùi-Kitoâ giaùo, Naêm Thaùnh laø muøa aân suûng giuùp chuùng ta caûm nghieäm ñöôïc loøng thöông xoùt cuûa Thieân Chuùa vaø hoàng aân bình an cuûa Ngöôøi. Ñoù cuõng laø muøa cuûa söï coâng chính, trong ñoù toäi loãi ñöôïc tha thöù, söï hoøa giaûi chieán thaéng söï baát coâng, vaø traùi ñaát ñöôïc yeân nghæ. Ñoái vôùi taát caû moïi ngöôøi - Kitoâ höõu cuõng nhö khoâng Kitoâ höõu - Naêm Thaùnh coù theå laø thôøi ñieåm maø göôm ñao bieán thaønh löôõi caøy, thôøi ñieåm maø moät daân toäc seõ khoâng coøn giô göôm leân choáng laïi daân toäc khaùc, cuõng nhö khoâng coøn hoïc chieán tranh nöõa (x. Is 2:4).
Anh chò em thaân meán, ñaây laø lôøi chuùc chaân thaønh cuûa toâi daønh cho moãi ngöôøi trong soá quyù vò, thöa caùc Ñaïi söù thaân meán, cho gia ñình vaø ñoàng nghieäp cuûa quyù vò cuõng nhö cho nhöõng daân toäc maø quyù vò ñaïi dieän.
Caûm ôn vaø chuùc möøng naêm môùi taát caû quyù vò!
- - - - - - - - - - -
[1] Thoâng ñieäp phaùt thanh Giaùng sinh göûi caùc daân toäc treân theá giôùi, ngaøy 24 thaùng 12 naêm 1944.
[2] Hieán cheá muïc vuï Gaudium et Spes veà Giaùo hoäi trong theá giôùi hieän ñaïi (7/12/1965), 79.
[3] Xem. BENEDICT XV, Thö göûi caùc nhaø laõnh ñaïo caùc daân toäc hieáu chieán (1 thaùng 8 naêm 1917).
[4] Xem Thoâng ñieäp Fratelli Tutti veà tình huynh ñeä vaø tình baïn xaõ hoäi (3 thaùng 10 naêm 2020), 262.
[5] Xem Toâng huaán Laudate Deum göûi moïi ngöôøi coù thieän chí veà cuoäc khuûng hoaûng khí haäu (4 thaùng 10 naêm 2023).
[6] Baøi phaùt bieåu taïi Hoäi nghò caùc beân tham gia Coâng öôùc khung cuûa Lieân hôïp quoác veà bieán ñoåi khí haäu, ngaøy 2 thaùng 12 naêm 2023.
[7] Nhö treân.
[8] Dieãn vaên beá maïc "Rencontres Meùditerraneùennes", Marseille, 23 thaùng 9 naêm 2023, 1.
[9] Thoâng ñieäp Giaùng sinh treân ñaøi phaùt thanh göûi caùc daân toäc treân theá giôùi, ngaøy 24 thaùng 12 naêm 1944.
[10] PIUS XI, Tieáp kieán caùc nhaø laõnh ñaïo Lieân ñoaøn Ñaïi hoïc Coâng Giaùo, 18 thaùng 12 naêm 1927.
[11] Toâng huaán Evangelii Gaudium veà vieäc loan baùo Tin Möøng trong theá giôùi ngaøy nay (24 thaùng 11 naêm 2013), 228.
[12] Nhö treân.
[13] Söù ñieäp Ngaøy Hoøa bình Theá giôùi naêm 2024 (8 thaùng 12 naêm 2023), 1.
[14] Nhö treân, 2.