Dieãn vaên cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ
daønh cho thaønh vieân
Ngoaïi giao ñoaøn caïnh Toøa thaùnh
Dieãn vaên cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ daønh cho thaønh vieân Ngoaïi giao ñoaøn caïnh Toøa thaùnh ñaàu naêm 2024.
Nt. Anna Ngoïc Dieäp, OP. chuyeån ngöõ tieáng Vieät
Vatican (WHÑ 09-01-2024) - Theo thoâng leä, saùng thöù Hai ngaøy moàng 08 thaùng 01 naêm 2024, Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñaõ daønh cho caùc thaønh vieân Ngoaïi giao ñoaøn caïnh Toøa thaùnh buoåi gaëp gôõ truyeàn thoáng nhaân dòp ñaàu naêm môùi. Hieän dieän trong buoåi tieáp kieán, coù ñaïi dieän cuûa 184 quoác gia vaø moät soá toå chöùc quoác teá coù quan heä vôùi Toøa Thaùnh treân caáp ñaïi söù, cuøng vôùi ñaïi dieän cuûa chính quyeàn Palestine.
Sau ñaây laø baûn dòch Vieät ngöõ noäi dung baøi dieãn vaên cuûa Ñöùc Thaùnh Cha:
Dieãn vaên cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ
daønh cho thaønh vieân Ngoaïi giao ñoaøn caïnh Toøa thaùnh
Benediction Hall
Thöù Hai, ngaøy moàng 08 thaùng 01 naêm 2024
Thöa quyù vò,
Toâi raát vui ñöôïc ñoùn tieáp quyù vò vaøo saùng nay vaø ñöôïc göûi ñeán quyù vò lôøi chaøo thaân maät vaø lôøi chuùc toát ñeïp trong naêm môùi. Toâi ñaëc bieät caûm ôn Ngaøi Ñaïi söù George Poulides, Nieân tröôûng Ngoaïi giao ñoaøn, vì nhöõng lôøi aân caàn, theå hieän caùch huøng hoàn moái quan taâm cuûa coäng ñoàng quoác teá vaøo moät naêm maø chuùng ta hy voïng laø moät naêm hoøa bình, nhöng laïi khôûi söï döôùi daáu hieäu cuûa nhöõng xung ñoät vaø chia reõ.
Cuoäc gaëp gôõ naøy laø moät dòp thích hôïp ñeå toâi caûm ôn quyù vò vì nhöõng noã löïc cuûa quyù vò trong vieäc thuùc ñaåy moái quan heä toát ñeïp giöõa Toøa Thaùnh vaø caùc quoác gia maø quyù vò ñaïi dieän. Naêm ngoaùi, "gia ñình ngoaïi giao" cuûa chuùng ta ñaõ môû roäng hôn nöõa nhôø vieäc thieát laäp quan heä ngoaïi giao vôùi Vöông quoác Oman vaø vieäc boå nhieäm Ñaïi söù ñaàu tieân hieän dieän taïi ñaây.
Ñoàng thôøi, toâi muoán nhaéc laïi raèng Toøa Thaùnh hieän ñaõ boå nhieäm vò Ñaïi dieän Giaùo hoaøng thöôøng truù taïi Haø Noäi, sau khi kyù keát Thoûa thuaän veà Quy cheá cuûa Ñaïi dieän Thöôøng truù cuûa Toøa Thaùnh taïi Vieät Nam vaøo thaùng 7 vöøa qua. Ñaây laø daáu hieäu cho thaáy yù höôùng theo ñuoåi tieán trình ñaõ ñöôïc khôûi xöôùng treân tinh thaàn toân troïng vaø tin töôûng laãn nhau, nhôø nhöõng lieân heä thöôøng xuyeân ôû caáp ñoä theå cheá vaø hôïp taùc vôùi Giaùo hoäi ñòa phöông.
Naêm 2023 cuõng chöùng kieán vieäc pheâ chuaån Thoûa thuaän boå sung cho Thoûa thuaän giöõa Toøa thaùnh vaø Coäng hoøa Kazakhstan veà quan heä song phöông ngaøy 24.09.1998, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho söï hieän dieän vaø laøm vieäc cuûa caùc cô quan muïc vuï ôû quoác gia naøy. Naêm vöøa qua cuõng ñaùnh daáu vieäc cöû haønh nhöõng ngaøy kyû nieäm quan troïng: 100 naêm quan heä ngoaïi giao vôùi Coäng hoøa Panama, 70 naêm quan heä vôùi Coäng hoøa Hoài giaùo Iran, 60 naêm quan heä vôùi Haøn Quoác, vaø 50 naêm quan heä ngoaïi giao vôùi Australia.
Kính thöa quyù Ñaïi söù,
Coù moät töø ñaëc bieät vang leân trong hai ngaøy leã chính cuûa Kitoâ giaùo. Chuùng ta nghe thaáy töø naøy trong baøi haùt cuûa caùc thieân thaàn loan baùo trong ñeâm Ñaáng Cöùu Theá giaùng sinh, vaø chuùng ta nghe thaáy töø naøy moät laàn nöõa trong lôøi chaøo cuûa Chuùa Gieâsu phuïc sinh. Ñoù laø töø "bình an". Bình an tröôùc heát laø moät moùn quaø cuûa Thieân Chuùa, vì chính Ngaøi laø Ñaáng ñaõ ñeå laïi cho chuùng ta söï bình an cuûa Ngaøi (x. Ga 14,27). Nhöng ñoàng thôøi, ñoù cuõng laø traùch nhieäm cuûa chuùng ta: "Phuùc thay ai xaây döïng hoaø bình" (Mt 5,9). Phaán ñaáu vì hoøa bình. Moät töø raát ñôn giaûn nhöng laïi raát khaét khe vaø giaøu yù nghóa. Hoâm nay toâi muoán taäp trung suy tö cuûa chuùng ta veà hoøa bình, trong moät thôøi ñieåm lòch söû khi maø hoøa bình ngaøy caøng bò ñe doïa, suy yeáu vaø, phaàn naøo ñoù, bò maát ñi. Maët khaùc, nhieäm vuï cuûa Toøa Thaùnh trong coäng ñoàng quoác teá laø trôû thaønh tieáng noùi ngoân söù vaø lôøi nhaéc nhôû löông taâm.
Vaøo ñeâm Giaùng sinh naêm 1944, Ñöùc Giaùo hoaøng Pioâ XII ñaõ göûi moät Söù ñieäp noåi tieáng treân ñaøi phaùt thanh tôùi caùc daân toäc treân toaøn theá giôùi. Chieán tranh theá giôùi thöù hai saép keát thuùc sau hôn 5 naêm xung ñoät, vaø nhaân loaïi - theo lôøi cuûa Ñöùc Thaùnh Cha - caûm thaáy "moät yù chí roõ raøng vaø vöõng chaéc hôn bao giôø heát: bieán cuoäc chieán tranh theá giôùi naøy, bieán söï giaùn ñoaïn mang tính toaøn caàu naøy thaønh ñieåm khôûi ñaàu cuûa moät kyû nguyeân môùi ñöôïc ñaùnh daáu baèng söï ñoåi môùi saâu saéc"[1]. Vaø roài, 80 naêm sau, noã löïc cho "söï ñoåi môùi saâu saéc" ñoù döôøng nhö ñaõ giaûm suùt vaø theá giôùi cuûa chuùng ta ñang chöùng kieán ngaøy caøng nhieàu xung ñoät daàn daàn bieán ñieàu maø toâi thöôøng goïi laø "cuoäc chieán tranh theá giôùi thöù ba töøng phaàn" thaønh moät cuoäc xung ñoät toaøn caàu thöïc söï.
Giôø ñaây, tröôùc söï hieän dieän cuûa quyù vò, toâi khoâng theå khoâng taùi khaúng ñònh moái quan ngaïi cuûa mình veà nhöõng gì ñang xaûy ra ôû Palestine vaø Israel. Taát caû chuùng ta ñeàu baøng hoaøng tröôùc cuoäc taán coâng nhaém vaøo ngöôøi daân Israel hoâm moàng 07 thaùng 10, trong ñoù raát nhieàu ngöôøi voâ toäi bò thöông, bò tra taán, bò saùt haïi moät caùch daõ man, vaø nhieàu ngöôøi khaùc bò baét laøm con tin. Toâi xin laëp laïi söï leân aùn cuûa toâi ñoái vôùi haønh ñoäng naøy cuõng nhö ñoái vôùi moïi hình thöùc khuûng boá vaø cöïc ñoan. Ñaây khoâng phaûi laø caùch giaûi quyeát tranh chaáp giöõa caùc daân toäc; traùi laïi, chuùng khieán nhöõng maâu thuaãn caøng trôû neân traàm troïng, gaây ñau khoå hôn cho moïi ngöôøi. Thöïc vaäy, cuoäc taán coâng ñaõ gaây ra phaûn öùng quaân söï maïnh meõ cuûa Israel ôû daûi Gaza, daãn ñeán caùi cheát cuûa haøng chuïc nghìn ngöôøi Palestine, chuû yeáu laø daân thöôøng, trong ñoù coù nhieàu thanh thieáu nieân vaø treû em, ñoàng thôøi gaây ra cuoäc khuûng hoaûng nhaân ñaïo heát söùc nghieâm troïng vôùi nhöõng ñau khoå khoâng theå töôûng töôïng ñöôïc.
Toâi xin nhaéc laïi lôøi keâu goïi cuûa toâi tôùi taát caû caùc beân lieân quan veà leänh ngöøng baén treân moïi maët traän, bao goàm caû ôû Lebanon, vaø thaû ngay laäp töùc caùc con tin bò giam giöõ ôû Gaza. Toâi yeâu caàu ngöôøi daân Palestine nhaän ñöôïc vieän trôï nhaân ñaïo, vaø caùc beänh vieän, tröôøng hoïc vaø nôi thôø phöôïng nhaän ñöôïc moïi söï baûo veä caàn thieát.
Toâi hy voïng raèng coäng ñoàng quoác teá seõ quyeát taâm theo ñuoåi giaûi phaùp hai nhaø nöôùc, moät Israel vaø moät Palestine, cuõng nhö moät quy cheá ñaëc bieät ñöôïc quoác teá baûo ñaûm cho Thaønh phoá Jerusalem, ñeå cuoái cuøng ngöôøi Israel vaø Palestine coù theå chung soáng trong hoøa bình vaø an ninh.
Cuoäc xung ñoät hieän nay ôû Gaza caøng laøm maát oån ñònh khu vöïc mong manh vaø ñaày caêng thaúng naøy. Cuï theå, chuùng ta khoâng ñöôïc queân ngöôøi daân Syria, nhöõng ngöôøi ñang soáng trong tình traïng baát oån veà kinh teá vaø chính trò, bò aûnh höôûng naëng neà hôn bôûi traän ñoäng ñaát hoài thaùng Hai naêm ngoaùi. Mong sao coäng ñoàng quoác teá khuyeán khích caùc beân lieân quan tham gia vaøo cuoäc ñoái thoaïi mang tính xaây döïng vaø nghieâm tuùc, ñoàng thôøi tìm kieám caùc giaûi phaùp môùi, ñeå ngöôøi daân Syria khoâng coøn phaûi tieáp tuïc chòu ñau khoå do caùc leänh tröøng phaït quoác teá nöõa. Ngoaøi ra, toâi baøy toû söï ñau buoàn saâu saéc ñoái vôùi haøng trieäu ngöôøi tò naïn Syria vaãn ñang löu laïi ôû caùc nöôùc laùng gieàng nhö Jordan vaø Lebanon.
Toâi ñaëc bieät nghó tôùi vaø baøy toû moái quan taâm ñeán tình hình kinh teá vaø xaõ hoäi maø ngöôøi daân Lebanon thaân yeâu ñang traûi qua. Toâi hy voïng raèng tình traïng beá taéc veà maët theå cheá voán ñeø naëng theâm leân hoï seõ ñöôïc giaûi quyeát vaø Vuøng ñaát Cedars seõ sôùm coù Toång thoáng.
Cuõng vôùi luïc ñòa AÙ Chaâu, toâi keâu goïi söï chuù yù cuûa coäng ñoàng quoác teá ñeán Myanmar vaø yeâu caàu thöïc hieän moïi noã löïc ñeå mang laïi nieàm hy voïng cho vuøng ñaát naøy, vaø moät töông lai xöùng ñaùng cho caùc theá heä treû, ñoàng thôøi khoâng boû qua tình traïng khaån caáp nhaân ñaïo maø ngöôøi Rohingya ñang tieáp tuïc gaùnh chòu.
Beân caïnh nhöõng tình huoáng phöùc taïp naøy, khoâng thieáu nhöõng daáu chæ hy voïng, nhö toâi ñaõ traûi nghieäm trong chuyeán toâng du ñeán Moâng Coå, nôi maø toâi moät laàn nöõa baøy toû loøng bieát ôn ñoái vôùi söï ñoùn tieáp noàng haäu cuûa chính quyeàn. Töông töï nhö vaäy, toâi cuõng muoán caûm ôn chính quyeàn Hungary vì söï hieáu khaùch daønh cho toâi trong chuyeán vieáng thaêm ñaát nöôùc naøy vaøo thaùng Tö vöøa roài. Ñoù laø moät cuoäc haønh trình ñeán trung taâm Chaâu AÂu, nôi coù lòch söû vaø vaên hoùa phong phuù, nôi toâi traûi nghieäm tình caûm cuûa nhieàu ngöôøi, nhöng toâi cuõng caûm thöùc ñöôïc söï gaàn keà cuûa moät cuoäc xung ñoät maø chuùng ta khoâng theå töôûng töôïng ñöôïc laø coù theå xaûy ra ôû Chaâu AÂu cuûa theá kyû XXI.
Thaät ñaùng tieác, sau gaàn 2 naêm chieán tranh quy moâ lôùn do Lieân bang Nga tieán haønh choáng laïi Ukraine, söï hoøa bình mong muoán vaãn chöa tìm ñöôïc choã ñöùng trong trí oùc vaø con tim, maëc duø coù voâ soá naïn nhaân vaø söï taøn phaù naëng neà. Ngöôøi ta khoâng theå cho pheùp moät cuoäc xung ñoät ngaøy caøng trôû neân khoác lieät tieáp tuïc gaây toån haïi cho haøng trieäu ngöôøi; caàn phaûi chaám döùt thaûm kòch hieän nay thoâng qua ñaøm phaùn, vaø toân troïng luaät phaùp quoác teá.
Toâi cuõng baøy toû quan ngaïi veà tình hình caêng thaúng ôû Nam Caucasus giöõa Armenia vaø Azerbaijan, ñoàng thôøi keâu goïi caùc beân tieán tôùi vieäc kyù keát moät Hieäp öôùc hoøa bình. Ñieàu caáp baùch laø phaûi tìm ra giaûi phaùp cho tình hình nhaân ñaïo bi thaûm cuûa cö daân trong khu vöïc naøy, ñoàng thôøi taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho nhöõng ngöôøi di taûn trôû veà queâ höông cuûa hoï moät caùch hôïp phaùp vaø an toaøn, cuõng nhö toân troïng nhöõng nôi thôø phöôïng cuûa caùc toân giaùo khaùc nhau hieän dieän trong khu vöïc. Nhöõng böôùc naøy coù theå goùp phaàn kieán taïo baàu khí tin caäy giöõa hai nöôùc, nhaèm ñaït ñöôïc söï hoøa bình nhö mong muoán.
Höôùng aùnh nhìn sang Chaâu Phi, chuùng ta chöùng kieán söï ñau khoå cuûa haøng trieäu ngöôøi do nhieàu cuoäc khuûng hoaûng nhaân ñaïo aûnh höôûng ñeán moät soá quoác gia vuøng caän Sahara do chuû nghóa khuûng boá quoác teá, caùc vaán ñeà chính trò xaõ hoäi phöùc taïp vaø nhöõng taùc ñoäng taøn phaù do bieán ñoåi khí haäu gaây ra. Theâm vaøo ñoù laø nhöõng haäu quaû cuûa caùc cuoäc ñaûo chính quaân söï ôû moät soá quoác gia vaø cuûa moät soá tieán trình baàu cöû mang tính chaát cuûa söï tham nhuõng, ñe doïa, vaø baïo löïc.
Ñoàng thôøi, toâi nhaéc laïi lôøi keâu goïi nhöõng noã löïc nghieâm tuùc töø phía taát caû caùc beân tham gia thöïc hieän Thoûa thuaän Pretoria thaùng 11.2022 nhaèm chaám döùt tình traïng giao tranh ôû khu vöïc Tigray. Töông töï nhö vaäy, tìm kieám caùc giaûi phaùp hoøa bình ñoái vôùi nhöõng caêng thaúng vaø baïo löïc ñang bao truøm Ethiopia, cuõng nhö ñoái vôùi cuoäc ñoái thoaïi, hoøa bình vaø oån ñònh giöõa caùc quoác gia vuøng Söøng Chaâu Phi.
Toâi cuõng muoán nhaéc ñeán nhöõng bieán coá bi thaûm ôû Sudan, nôi ñaùng tieác laø sau nhieàu thaùng, cuoäc noäi chieán vaãn khoâng coù loái thoaùt, cuõng nhö hoaøn caûnh khoán cuøng cuûa nhöõng ngöôøi tò naïn ôû Cameroon, Mozambique, Coäng hoøa Daân chuû Congo vaø Nam Sudan. Toâi thöïc söï raát vui khi ñöôïc ñeán thaêm hai quoác gia Coäng hoøa Daân chuû Congo vaø Nam Sudan vaøo ñaàu naêm tröôùc, nhö moät daáu chæ cho thaáy söï gaàn guõi cuûa toâi vôùi nhöõng ngöôøi daân ñang ñau khoå cuûa caû hai nöôùc, maëc duø trong nhöõng boái caûnh vaø hoaøn caûnh khaùc nhau. Toâi chaân thaønh caûm ôn chính quyeàn cuûa hai quoác gia vì nhöõng noã löïc trong vieäc toå chöùc vaø chaøo ñoùn nhaân chuyeán toâng du cuûa toâi. Cuoäc haønh trình ñeán Nam Sudan cuõng mang tính ñaïi keát, khi toâi coù söï ñoàng haønh cuûa Ñöùc Toång Giaùm muïc Canterbury vaø Vò ñieàu haønh Ñaïi hoäi ñoàng cuûa Giaùo hoäi Scotland, nhö moät daáu chæ veà söï daán thaân chung cuûa caùc coäng ñoàng giaùo hoäi cuûa chuùng ta vì hoøa bình vaø hoøa giaûi.
Maëc duø khoâng coù chieán tranh môû ôû chaâu Myõ, nhöng vaãn coù nhöõng caêng thaúng nghieâm troïng giöõa moät soá quoác gia, ví duï nhö giöõa Venezuela vaø Guyana, trong khi ôû nhöõng quoác gia khaùc, chaúng haïn nhö Peru, chuùng ta thaáy hieän töôïng phaân cöïc gaây xoùi moøn söï hoøa hôïp xaõ hoäi vaø laøm suy yeáu caùc theå cheá daân chuû.
Tình hình ôû Nicaragua cuõng vaãn coøn ñaùng lo ngaïi: Ñoù laø moät cuoäc khuûng hoaûng ñaõ dieãn ra trong moät thôøi gian daøi vôùi nhöõng haäu quaû ñau ñôùn ñoái vôùi toaøn theå xaõ hoäi Nicaragua vaø ñaëc bieät ñoái vôùi Giaùo hoäi Coâng giaùo. Toøa Thaùnh khoâng bao giôø ngöøng môøi goïi ñoái thoaïi ngoaïi giao nhaèm toân troïng lôïi ích cuûa tín höõu Coâng giaùo vaø toaøn theå ngöôøi daân.
Thöa quyù vò,
Ñaèng sau böùc tranh maø toâi muoán phaùc hoïa caùch ngaén goïn vaø khoâng theå ñaày ñuû naøy, chuùng ta thaáy moät theá giôùi ngaøy caøng bò giaèng xeù, thaäm chí coøn hôn theá nöõa, laø haøng trieäu con ngöôøi - ñaøn oâng, phuï nöõ, cha, meï, treû em - nhöõng göông maët maø chuùng ta haàu nhö khoâng bieát ñeán vaø thöôøng bò laõng queân.
Maët khaùc, caùc cuoäc chieán tranh hieän ñaïi khoâng coøn chæ dieãn ra treân nhöõng chieán tröôøng ñöôïc xaùc ñònh roõ raøng, cuõng nhö khoâng coøn chæ lieân quan ñeán binh lính. Trong boái caûnh maø söï phaân bieät giöõa caùc muïc tieâu quaân söï vaø daân söï döôøng nhö khoâng coøn ñöôïc toân troïng nöõa, thì khoâng coù cuoäc xung ñoät naøo maø khoâng keát thuùc baèng caùch taán coâng böøa baõi vaøo daân thöôøng. Nhöõng söï vieäc ôû Ukraine vaø daûi Gaza laø baèng chöùng roõ raøng cho ñieàu naøy. Chuùng ta khoâng ñöôïc queân raèng nhöõng haønh ñoäng vi phaïm nghieâm troïng luaät nhaân ñaïo quoác teá laø toäi aùc chieán tranh, vaø vieäc phaùt hieän chuùng thoâi thì chöa ñuû maø caàn phaûi ngaên chaën chuùng. Do ñoù, caàn phaûi coù noã löïc lôùn hôn töø phía coäng ñoàng quoác teá ñeå baûo veä vaø thöïc thi luaät nhaân ñaïo, voán döôøng nhö laø caùch theá duy nhaát ñeå baûo veä phaåm giaù con ngöôøi trong caùc tình huoáng chieán tranh.
Böôùc vaøo naêm môùi, lôøi khuyeân cuûa Coâng ñoàng Vatican II trong Hieán cheá Gaudium et Spes döôøng nhö heát söùc hôïp thôøi: "Veà vaán ñeà chieán tranh, hieän coù nhieàu coâng öôùc quoác teá ñöôïc khaù nhieàu quoác gia kyù keát, nhaèm laøm giaûm bôùt tính caùch voâ nhaân ñaïo cuûa nhöõng hoaït ñoäng quaân söï vaø caùc haäu quaû cuûa chuùng... Nhöõng hieäp öôùc nhö theá caàn phaûi ñöôïc toân troïng; hôn nöõa, moïi ngöôøi, nhaát laø chính quyeàn vaø nhöõng chuyeân gia veà vaán ñeà naøy, tuøy theo khaû naêng cuûa mình, caàn phaûi coá gaéng laøm sao cho nhöõng hieäp öôùc ñoù ñöôïc hoaøn haûo, vaø nhö theá töùc laø hoï giuùp ngaên chaën moät caùch toát ñeïp vaø höõu hieäu hôn tính chaát voâ nhaân ñaïo cuûa chieán tranh"[2].
Coù leõ chuùng ta caàn nhaän thöùc roõ hôn raèng nhöõng naïn nhaân daân söï khoâng phaûi laø "söï thieät haïi taøi saûn theá chaáp"; maø hoï laø nhöõng ngöôøi nam, ngöôøi nöõ coù hoï teân bò thieät maïng. Hoï laø nhöõng ñöùa treû moà coâi vaø bò töôùc ñoaït töông lai. Hoï laø nhöõng ngöôøi phaûi chòu ñoùi, khaùt vaø laïnh giaù, hoaëc bò taøn taät do söùc maïnh cuûa vuõ khí hieän ñaïi. Neáu chuùng ta coù theå nhìn thaúng vaøo maét töøng ngöôøi trong soá hoï, goïi teân hoï, vaø tìm hieåu ñieàu gì ñoù veà lòch söû caù nhaân cuûa hoï, chuùng ta seõ thaáy chieán tranh thöïc chaát laø gì: khoâng gì khaùc hôn laø moät thaûm kòch to lôùn, moät "cuoäc taøn saùt voâ ích"[3], moät söï xuùc phaïm phaåm giaù cuûa moãi ngöôøi treân traùi ñaát naøy.
Maët khaùc, chieán tranh vaãn coù theå tieáp dieãn nhôø vaøo kho vuõ khí khoång loà saün coù. Caàn phaûi aùp duïng chính saùch giaûi tröø quaân bò, vì thaät laø vieån voâng khi cho raèng vuõ khí coù giaù trò raên ñe. Ñieàu ngöôïc laïi môùi ñuùng: söï saün coù cuûa vuõ khí seõ khuyeán khích vieäc söû duïng chuùng vaø taêng cöôøng saûn xuaát chuùng. Vuõ khí taïo ra söï ngôø vöïc vaø chuyeån höôùng nguoàn löïc. Coù bao nhieâu sinh maïng coù theå ñöôïc cöùu vôùi nguoàn löïc maø hieän ñang bò söû duïng sai muïc ñích cho vuõ khí? Seõ chaúng toát hôn neáu ñaàu tö nhöõng nguoàn löïc ñoù vaøo an ninh toaøn caàu ñích thöïc sao? Nhöõng thaùch ñoá cuûa thôøi ñaïi chuùng ta vöôït ra ngoaøi bieân giôùi, nhö ñöôïc chöùng minh töø haøng loaït khuûng hoaûng khaùc nhau - veà löông thöïc, moâi tröôøng, kinh teá vaø chaêm soùc söùc khoûe - voán laø ñaëc ñieåm cuûa ñaàu theá kyû naøy. ÔÛ ñaây, toâi xin nhaéc laïi ñeà xuaát veà vieäc thaønh laäp moät ngaân quyõ toaøn caàu ñeå döùt khoaùt xoùa boû naïn ñoùi[4] vaø thuùc ñaåy söï phaùt trieån beàn vöõng cho toaøn haønh tinh.
Trong soá nhöõng moái ñe doïa do caùc coâng cuï gieát ngöôøi naøy gaây ra, toâi khoâng theå khoâng nhaéc ñeán moái ñe doïa do kho vuõ khí haït nhaân vaø söï phaùt trieån cuûa caùc loaïi vuõ khí huûy dieät ngaøy caøng tinh vi hôn. ÔÛ ñaây, toâi moät laàn nöõa khaúng ñònh söï voâ ñaïo ñöùc cuûa vieäc cheá taïo vaø sôû höõu vuõ khí haït nhaân. Veà vaán ñeà naøy, toâi baøy toû hy voïng raèng caùc cuoäc ñaøm phaùn seõ ñöôïc noái laïi sôùm bao nhieâu coù theå ñeå khôûi ñoäng laïi Keá hoaïch haønh ñoäng chung toaøn dieän, hay coøn ñöôïc goïi laø "Thoûa thuaän haït nhaân Iran", nhaèm ñaûm baûo moät töông lai an toaøn hôn cho taát caû moïi ngöôøi.
Tuy nhieân, ñeå ñaït ñöôïc hoøa bình, chæ loaïi boû caùc coâng cuï chieán tranh thoâi thì chöa ñuû; caàn phaûi dieät tröø taän goác nguyeân nhaân cuûa chieán tranh, tröôùc heát laø naïn ñoùi, moät tai hoïa vaãn tieáp tuïc aûnh höôûng ñeán toaøn boä caùc khu vöïc treân theá giôùi trong khi ôû nhöõng nôi khaùc laïi coù söï laõng phí thöïc phaåm qui moâ lôùn. Thöù ñeán laø vieäc khai thaùc taøi nguyeân thieân nhieân, laøm giaøu cho moät soá ít ngöôøi trong khi khieán toaøn boä daân cö, voán laø nhöõng ngöôøi leõ ra ñöôïc höôûng lôïi töï nhieân töø nhöõng taøi nguyeân naøy, rôi vaøo caûnh khoán cuøng vaø ngheøo ñoùi. Gaén lieàn vôùi ñieàu naøy laø tình traïng boùc loät nhöõng ngöôøi bò buoäc phaûi laøm vieäc vôùi möùc löông reû maït vaø thieáu trieån voïng thöïc söï ñeå phaùt trieån ngheà nghieäp.
Nguyeân nhaân xung ñoät coøn bao goàm thieân tai vaø thaûm hoïa moâi tröôøng. Chaéc chaén coù nhöõng tai hoïa maø con ngöôøi khoâng theå kieåm soaùt ñöôïc. Toâi nghó ñeán nhöõng traän ñoäng ñaát môùi ñaây ôû Maroc vaø Trung Quoác ñaõ cöôùp ñi haøng traêm naïn nhaân, cuõng nhö traän ñoäng ñaát nghieâm troïng xaûy ra ôû Thoå Nhó Kyø vaø moät phaàn Syria, gaây ra nhieàu thöông vong vaø huyû dieät khuûng khieáp. Toâi cuõng nghó ñeán traän luït taán coâng Derna ôû Libya, ñaõ taøn phaù thaønh phoá naøy moät caùch nghieâm troïng, nhaát laø vì hai con ñaäp bò saäp cuøng luùc.
Tuy nhieân, cuõng coù nhöõng thaûm hoïa xuaát phaùt töø haønh ñoäng hoaëc söï sô suaát cuûa con ngöôøi vaø goùp phaàn nghieâm troïng vaøo cuoäc khuûng hoaûng khí haäu hieän nay, chaúng haïn nhö naïn phaù röøng Amazon, "laù phoåi xanh" cuûa traùi ñaát.
Khuûng hoaûng khí haäu vaø moâi tröôøng laø chuû ñeà cuûa Hoäi nghò thöôïng ñænh veà bieán ñoåi khí haäu cuûa Lieân Hieäp Quoác laàn thöù 28 (COP28) ñöôïc toå chöùc taïi Dubai vaøo thaùng tröôùc maø toâi raát laáy laøm tieác vì khoâng theå ñích thaân tham döï. Hoäi nghò baét ñaàu truøng hôïp vôùi thoâng baùo cuûa Toå chöùc Khí töôïng Theá giôùi raèng naêm 2023 laø naêm noùng kyû luïc so vôùi 174 naêm tröôùc ñoù. Cuoäc khuûng hoaûng khí haäu ñoøi hoûi moät phaûn öùng ngaøy caøng caáp baùch vaø söï tham gia ñaày ñuû cuûa moïi ngöôøi, cuõng nhö cuûa toaøn theå coäng ñoàng quoác teá[5].
Vieäc thoâng qua taøi lieäu cuoái cuøng taïi COP28 laø moät böôùc tieán ñaùng khích leä; noù cho thaáy raèng, tröôùc nhieàu cuoäc khuûng hoaûng hieän nay, chuû nghóa ña phöông coù theå ñöôïc ñoåi môùi thoâng qua vieäc quaûn lyù vaán ñeà khí haäu toaøn caàu trong moät theá giôùi maø caùc vaán ñeà veà moâi tröôøng, xaõ hoäi vaø chính trò coù moái lieân heä chaët cheõ vôùi nhau. Taïi COP28, ngöôøi ta thaáy roõ raøng thaäp nieân hieän taïi mang tính quyeát ñònh trong vieäc öùng phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu. Vieäc chaêm soùc coâng trình saùng taïo vaø hoøa bình "laø nhöõng vaán ñeà caáp baùch nhaát vaø chuùng lieân keát chaët cheõ vôùi nhau"[6]. Vì theá, toâi baøy toû hy voïng raèng nhöõng gì ñaõ ñöôïc thoâng qua ôû Dubai seõ daãn ñeán "söï taêng toác mang tính quyeát ñònh cuûa tieán trình chuyeån ñoåi sinh thaùi, thoâng qua caùc bieän phaùp... caàn ñöôïc thöïc hieän trong 4 lónh vöïc: söû duïng naêng löôïng hieäu quaû; nguoàn taùi taïo; loaïi boû nhieân lieäu hoùa thaïch; vaø giaùo duïc loái soáng ít phuï thuoäc vaøo nhieân lieäu hoùa thaïch"[7].
Chieán tranh, ngheøo ñoùi, söï laïm duïng ngoâi nhaø chung cuûa chuùng ta vaø vieäc lieân tuïc khai thaùc taøi nguyeân, voán laø nhöõng nguyeân nhaân daãn ñeán thaûm hoïa thieân nhieân, cuõng laø nhöõng lyù do khieán haøng ngaøn ngöôøi phaûi rôøi boû queâ höông ñeå tìm kieám moät töông lai hoøa bình vaø an toaøn. Trong cuoäc haønh trình, hoï lieàu maïng doïc theo nhöõng tuyeán ñöôøng nguy hieåm, chaúng haïn nhö xuyeân qua sa maïc Sahara, trong röøng raäm Darieùn ôû bieân giôùi giöõa Colombia vaø Panama ôû Trung Myõ, phía baéc Mexico ôû bieân giôùi vôùi Hoa Kyø, vaø treân heát laø ôû bieån Ñòa Trung Haûi. Thaät khoâng may, Ñòa Trung Haûi ñaõ trôû thaønh moät nghóa trang roäng lôùn trong thaäp nieân qua, khi nhöõng thaûm kòch lieân tuïc xaûy ra do nhöõng keû buoân ngöôøi voâ ñaïo ñöùc. Chuùng ta ñöøng queân raèng trong soá lôùn caùc naïn nhaân coù raát nhieàu treû vò thaønh nieân khoâng coù ngöôøi ñi cuøng.
Ñòa Trung Haûi ñuùng ra phaûi laø moät phoøng thí nghieäm hoøa bình, "nôi maø caùc quoác gia vaø thöïc teá khaùc nhau coù theå gaëp nhau treân cô sôû loøng nhaân ñaïo maø taát caû chuùng ta cuøng chia seû"[8], nhö toâi ñaõ nhaán maïnh ñieàu naøy ôû Marseille, trong chuyeán Toâng du cuûa toâi ñeán Rencontres Meùditerraneùennes. Toâi bieát ôn nhöõng ngöôøi toå chöùc vaø chính quyeàn Phaùp ñaõ bieán Cuoäc haønh trình ñoù thaønh hieän thöïc. Khi ñoái dieän vôùi thaûm kòch to lôùn nhö vaäy, chuùng ta coù theå deã daøng kheùp kín con tim, coá thuû trong noãi sôï haõi veà moät "cuoäc xaâm löôïc". Chuùng ta mau choùng queân raèng mình ñang ñoái xöû vôùi nhöõng con ngöôøi coù khuoân maët vaø coù teân, vaø chuùng ta boû qua ôn goïi ñaëc thuø cuûa vuøng naøy, "bieån cuûa chuùng ta" (mare nostrum), khoâng phaûi laø moät naám moà maø laø nôi gaëp gôõ vaø laøm phong phuù laãn nhau giöõa caùc caù nhaân, caùc daân toäc, vaø caùc neàn vaên hoùa. Ñieàu naøy khoâng laáy ñi thöïc teá raèng vieäc di cö caàn ñöôïc ñieàu tieát ñeå chaáp nhaän, thuùc ñaåy, ñoàng haønh vaø hoäi nhaäp nhöõng ngöôøi di cö, ñoàng thôøi toân troïng vaên hoùa, tính nhaïy caûm vaø an toaøn cuûa nhöõng quoác gia chòu traùch nhieäm tieáp nhaän vaø hoäi nhaäp ñoù. Cuõng theá, chuùng ta caàn nhaán maïnh ñeán quyeàn ñöôïc ôû laïi queâ höông cuûa moïi ngöôøi vaø caàn taïo ñieàu kieän ñeå quyeàn naøy ñöôïc thöïc thi moät caùch hieäu quaû.
Khi ñoái dieän vôùi thaùch ñoá naøy, khoâng quoác gia naøo coù theå bò boû maëc, cuõng nhö khoâng quoác gia naøo coù theå nghó ñeán vieäc giaûi quyeát vaán ñeà moät caùch coâ laäp, thoâng qua luaät phaùp haïn cheá vaø haø khaéc hôn, ñoâi khi ñöôïc thöøa nhaän döôùi aùp löïc cuûa söï sôï haõi hoaëc nhaèm tìm kieám söï ñoàng thuaän trong baàu cöû. Do ñoù, toâi hoan ngheânh söï daán thaân cuûa Lieân minh Chaâu AÂu trong vieäc tìm kieám moät giaûi phaùp chung qua vieäc thoâng qua Hieäp öôùc môùi veà Di cö vaø Tò naïn, ñoàng thôøi ghi nhaän moät soá haïn cheá, ñaëc bieät lieân quan ñeán vieäc coâng nhaän quyeàn tò naïn vaø nguy cô bò giam giöõ tuøy tieän.
Kính thöa quyù Ñaïi söù,
Loä trình daãn ñeán hoøa bình ñoøi hoûi phaûi toân troïng söï soáng, söï soáng cuûa moãi con ngöôøi, baét ñaàu töø söï soáng cuûa thai nhi trong buïng meï, voán khoâng theå bò ñaøn aùp hoaëc trôû thaønh ñoái töôïng cuûa thöông maïi hoùa. Theo nghóa naøy, toâi coi vieäc thöïc haønh caùi goïi laø mang thai hoä laø ñieàu ñaùng traùch, vì noù xuùc phaïm nghieâm troïng ñeán phaåm giaù cuûa phuï nöõ vaø ñöùa treû; döïa treân vieäc boùc loät hoaøn caûnh nhu caàu vaät chaát cuûa ngöôøi meï. Moät ñöùa treû luoân laø moät quaø taëng vaø khoâng bao giôø laø ñoái töôïng cuûa moät hôïp ñoàng thöông maïi. Vì vaäy, toâi hy voïng coäng ñoàng quoác teá noã löïc nghieâm caám haønh vi naøy ôû caáp ñoä phoå quaùt. Trong moïi khoaûnh khaéc hieän höõu, söï soáng con ngöôøi phaûi ñöôïc baûo toàn vaø baûo veä; tuy nhieân toâi raát laáy laøm tieác khi nhaän thaáy, nhaát laø ôû phöông Taây, söï lan roäng lieân tuïc cuûa moät neàn vaên hoùa söï cheát, nhaân danh loøng traéc aån giaû taïo ñaõ loaïi boû treû em, ngöôøi giaø caû, vaø ngöôøi ñau beänh.
Loä trình daãn tôùi hoøa bình ñoøi hoûi phaûi toân troïng nhaân quyeàn, phuø hôïp vôùi coâng thöùc ñôn giaûn nhöng roõ raøng trong Tuyeân ngoân Quoác teá Nhaân quyeàn maø chuùng ta vöøa kyû nieäm 75 naêm. Ñaây laø nhöõng nguyeân taéc hieån nhieân vaø ñöôïc chaáp nhaän roäng raõi. Ñaùng tieác laø trong nhöõng thaäp nieân gaàn ñaây ñaõ coù nhieàu noã löïc nhaèm ñöa ra nhöõng quyeàn môùi nhöng khoâng hoaøn toaøn töông thích vôùi nhöõng quyeàn ñöôïc xaùc ñònh ban ñaàu vaø khoâng phaûi luùc naøo cuõng ñöôïc chaáp nhaän, ñaõ daãn ñeán söï thuoäc ñòa hoùa yù thöùc heä, trong ñoù lyù thuyeát veà giôùi tính ñoùng vai troø trung taâm; ñieàu naøy cöïc kyø nguy hieåm vì noù xoaù boû nhöõng khaùc bieät trong quan ñieåm cho raèng moïi ngöôøi ñeàu bình ñaúng. Vieäc thuoäc ñòa hoùa veà maët yù thöùc heä nhö vaäy gaây toån haïi vaø taïo ra söï chia reõ giöõa caùc quoác gia, thay vì thuùc ñaåy hoøa bình.
Maët khaùc, ñoái thoaïi phaûi laø linh hoàn cuûa coäng ñoàng quoác teá. Tình hình hieän nay cuõng laø do söï suy yeáu cuûa caùc caáu truùc ngoaïi giao ña phöông töøng ra ñôøi sau Theá chieán thöù hai. Nhöõng toå chöùc ñöôïc thaønh laäp ñeå thuùc ñaåy an ninh, hoøa bình vaø hôïp taùc khoâng coøn coù khaû naêng hieäp nhaát taát caû caùc thaønh vieân cuûa mình quanh cuøng moät baøn. Coù nguy cô xaûy ra "ñôn nguyeân" vaø söï phaân maûnh thaønh caùc "caâu laïc boä" chæ thöøa nhaän caùc quoác gia ñöôïc coi laø töông thích veà maët tö töôûng. Ngay caû nhöõng toå chöùc quan taâm ñeán coâng ích vaø caùc vaán ñeà kyõ thuaät, voán ñaõ toû ra hieäu quaû cho ñeán nay, cuõng coù nguy cô bò teâ lieät do söï phaân cöïc veà yù thöùc heä khi bò moät soá quoác gia rieâng leû lôïi duïng.
Ñeå khôûi ñoäng laïi cam keát chung trong vieäc phuïc vuï hoøa bình, caàn phaûi phuïc hoài coäi nguoàn, tinh thaàn, vaø caùc giaù trò ñaõ hình thaønh neân caùc toå chöùc naøy, ñoàng thôøi tính ñeán boái caûnh ñaõ thay ñoåi vaø theå hieän söï quan taâm ñuùng möùc ñeán nhöõng ngöôøi caûm thaáy khoâng ñöôïc ñaïi dieän ñaày ñuû trong cô caáu cuûa caùc toå chöùc quoác teá.
Ñoái thoaïi chaéc chaén ñoøi hoûi söï kieân nhaãn, kieân trì vaø khaû naêng laéng nghe, tuy nhieân khi noã löïc chaân thaønh nhaèm chaám döùt nhöõng baát ñoàng thì coù theå ñaït ñöôïc nhöõng keát quaû ñaùng keå. Chaúng haïn, toâi nghó ñeán laø Thoûa thuaän Belfast, coøn ñöôïc goïi laø Thoûa thuaän Thöù Saùu Tuaàn Thaùnh, ñöôïc chính phuû Anh vaø Ireland kyù keát, vöøa ñöôïc kyû nieäm 25 naêm vaøo naêm ngoaùi. Vieäc chaám döùt 30 naêm xung ñoät baïo löïc naøy coù theå laø moät ví duï ñeå thuùc ñaåy vaø khuyeán khích caùc nhaø chöùc traùch tin töôûng vaøo caùc tieán trình hoøa bình, baát chaáp nhöõng khoù khaên vaø hy sinh maø chuùng ñoøi hoûi.
Loä trình daãn ñeán hoøa bình phaûi thoâng qua ñoái thoaïi chính trò vaø xaõ hoäi, vì ñoù laø neàn taûng cho söï chung soáng daân söï trong moät coäng ñoàng chính trò hieän ñaïi. Naêm 2024 seõ chöùng kieán nhieàu cuoäc baàu cöû ñöôïc toå chöùc taïi nhieàu quoác gia. Baàu cöû laø moät thôøi ñieåm quan troïng trong ñôøi soáng cuûa moät ñaát nöôùc, vì vieäc baàu cöû cho pheùp moïi coâng daân löïa choïn ngöôøi laõnh ñaïo cuûa mình moät caùch coù traùch nhieäm. Nhöõng lôøi cuûa Ñöùc Pioâ XII vaãn luoân raát thöùc thôøi: "Haõy baøy toû quan ñieåm rieâng cuûa mình veà nhöõng nghóa vuï vaø nhöõng hy sinh maø mình phaûi gaùnh vaùc; khoâng bò buoäc phaûi tuaân theo neáu chöa ñöôïc laéng nghe - ñaây laø hai quyeàn cuûa coâng daân ñöôïc theå hieän trong neàn daân chuû, nhö chính teân goïi cuûa noù ñaõ chæ ra. Töø söï oån ñònh, haøi hoøa, vaø nhöõng thaønh quaû toát ñeïp cuûa söï töông taùc giöõa coâng daân vaø chính phuû, ngöôøi ta coù theå nhaän ra lieäu moät neàn daân chuû coù thöïc söï laønh maïnh, caân baèng hay khoâng, vaø caûm nhaän ñöôïc söùc soáng vaø söï phaùt trieån cuûa noù laø gì"[9].
Vì vaäy, ñieàu quan troïng laø caùc coâng daân, ñaëc bieät laø giôùi treû, nhöõng ngöôøi laàn ñaàu tieân boû phieáu, haõy coi ñaây laø moät trong nhöõng traùch nhieäm haøng ñaàu cuûa mình ñeå goùp phaàn vaøo vieäc xaây döïng coâng ích, thoâng qua vieäc tham gia baàu cöû moät caùch töï do vaø coù yù thöùc. Veà phaàn mình, hoaït ñoäng chính trò phaûi luoân ñöôïc hieåu khoâng phaûi laø chieám ñoaït quyeàn löïc maø laø "hình thöùc baùc aùi cao nhaát"[10], vaø do ñoù, phuïc vuï ngöôøi khaùc trong coäng ñoàng ñòa phöông hoaëc quoác gia.
Loä trình daãn tôùi hoøa bình cuõng phaûi traûi qua cuoäc ñoái thoaïi lieân toân, voán tröôùc heát ñoøi phaûi baûo veä quyeàn töï do toân giaùo vaø toân troïng caùc nhoùm thieåu soá. Chaúng haïn, thaät ñau loøng khi nhaän thaáy raèng ngaøy caøng coù nhieàu quoác gia ñang aùp duïng nhöõng moâ hình kieåm soaùt taäp trung ñoái vôùi quyeàn töï do toân giaùo, nhaát laø baèng vieäc söû duïng coâng ngheä oà aït. ÔÛ nhöõng nôi khaùc, nhöõng coäng ñoaøn toân giaùo thieåu soá thöôøng rôi vaøo tình traïng ngaøy caøng bi ñaùt. Trong moät soá tröôøng hôïp, hoï coù nguy cô tuyeät chuûng do söï keát hôïp cuûa caùc haønh ñoäng khuûng boá, caùc cuoäc taán coâng vaøo di saûn vaên hoùa, vaø caùc bieän phaùp tinh vi hôn nhö phoå bieán luaät choáng caûi ñaïo, thao tuùng caùc quy taéc baàu cöû, vaø haïn cheá taøi chính.
Söï gia taêng caùc haønh ñoäng baøi Do Thaùi trong nhöõng thaùng gaàn ñaây laø ñieàu ñaëc bieät ñaùng lo ngaïi. Moät laàn nöõa, toâi xin nhaéc laïi raèng thaûm hoïa naøy phaûi ñöôïc loaïi boû khoûi xaõ hoäi, treân heát baèng vieäc giaùo duïc tình huynh ñeä vaø söï chaáp nhaän ngöôøi khaùc.
Ñieàu ñaùng lo ngaïi khoâng keùm laø söï gia taêng caùc cuoäc baùch haïi vaø phaân bieät ñoái xöû ñoái vôùi caùc Kitoâ höõu, cuï theå laø trong thaäp nieân vöøa qua. Ñoâi khi, ñieàu naøy lieân quan ñeán nhöõng tröôøng hôïp baát baïo ñoäng nhöng coù yù nghóa xaõ hoäi veà vieäc daàn daàn bò gaït ra beân leà vaø bò loaïi tröø khoûi ñôøi soáng chính trò vaø xaõ hoäi cuõng nhö khoûi vieäc thöïc hieän moät soá ngheà nghieäp nhaát ñònh, ngay caû ôû nhöõng vuøng ñaát coù truyeàn thoáng Kitoâ giaùo. Nhìn chung, coù hôn 360 trieäu Kitoâ höõu treân theá giôùi ñang phaûi chòu söï ñaøn aùp vaø phaân bieät ñoái xöû ôû möùc ñoä cao vì ñöùc tin cuûa hoï, vaø ngaøy caøng nhieàu ngöôøi trong soá hoï bò buoäc phaûi rôøi boû queâ höông.
Cuoái cuøng, loä trình daãn ñeán hoøa bình phaûi thoâng qua giaùo duïc, voán laø phöông theá ñaàu tö chính cho töông lai vaø theá heä treû. Toâi vaãn coøn nhôù nhöõng kyû nieäm soáng ñoäng veà Ngaøy Giôùi treû Theá giôùi dieãn ra ôû Boà Ñaøo Nha vaøo thaùng 8 vöøa qua. Khi nhaéc laïi loøng bieát ôn cuûa toâi ñoái vôùi caùc nhaø chöùc traùch, daân söï, vaø toân giaùo Boà Ñaøo Nha, vì nhöõng noã löïc cuûa hoï trong vieäc toå chöùc söï kieän naøy, toâi luoân traân troïng cuoäc gaëp gôõ vôùi hôn moät trieäu baïn treû töø khaép nôi treân theá giôùi, ñaày nhieät huyeát vaø nieàm say meâ cuoäc soáng. Söï hieän dieän cuûa hoï laø moät baøi thaùnh ca tuyeät vôøi cho hoøa bình vaø laø moät chöùng taù cho söï thaät raèng "söï hieäp nhaát lôùn hôn xung ñoät"[11] vaø "coù theå xaây döïng söï hieäp thoâng giöõa nhöõng baát ñoàng"[12].
Trong thôøi hieän ñaïi, nhöõng thaùch ñoá maø caùc nhaø giaùo duïc phaûi ñoái dieän bao goàm vieäc söû duïng caùc coâng ngheä môùi moät caùch coù ñaïo ñöùc. Nhöõng coâng ngheä môùi coù theå deã daøng trôû thaønh coâng cuï truyeàn baù söï chia reõ hoaëc doái traù, "tin giaû", nhöng chuùng cuõng ñoùng vai troø laø nguoàn gaëp gôõ, trao ñoåi laãn nhau, vaø laø phöông tieän quan troïng cho hoøa bình. "Nhöõng tieán boä ñaùng chuù yù cuûa nhöõng coâng ngheä thoâng tin môùi, ñaëc bieät laø trong laõnh vöïc kyõ thuaät soá, mang laïi nhöõng cô hoäi thuù vò cuõng nhö nhöõng ruûi ro nghieâm troïng, vôùi nhöõng taùc ñoäng heä troïng ñeán vieäc theo ñuoåi coâng lyù vaø hoøa hôïp giöõa caùc daân toäc"[13]. Ñoù laø lyù do taïi sao toâi caûm thaáy ñieàu quan troïng laø phaûi daønh Söù ñieäp Ngaøy Hoøa bình Theá giôùi naêm nay cho chuû ñeà trí tueä nhaân taïo, moät trong nhöõng thaùch ñoá quan troïng nhaát trong nhöõng naêm tôùi.
Ñieàu thieát yeáu laø söï phaùt trieån coâng ngheä phaûi ñöôïc thöïc hieän moät caùch coù ñaïo ñöùc vaø coù traùch nhieäm, toân troïng tính trung taâm cuûa con ngöôøi, voán laø moät vò trí khoâng theå vaø seõ khoâng bao giôø bò thay theá bôûi thuaät toaùn hay maùy moùc. "Phaåm giaù noäi taïi cuûa moãi ngöôøi vaø tình huynh ñeä gaén keát chuùng ta vôùi tö caùch laø thaønh vieân cuûa moät gia ñình nhaân loaïi phaûi laø neàn taûng cho söï phaùt trieån cuûa caùc coâng ngheä môùi vaø ñoùng vai troø laø tieâu chí khoâng theå choái caõi ñeå ñaùnh giaù chuùng tröôùc khi söû duïng, nhôø ñoù tieán boä kyõ thuaät soá coù theå ñöôïc thöïc hieän vôùi söï toân troïng thích ñaùng ñoái vôùi coâng lyù vaø goùp phaàn vaøo söï nghieäp hoøa bình"[14].
Do ñoù, caàn phaûi suy tö caån thaän ôû moïi caáp ñoä, quoác gia vaø quoác teá, chính trò vaø xaõ hoäi, ñeå ñaûm baûo raèng söï phaùt trieån cuûa trí tueä nhaân taïo luoân phuïc vuï con ngöôøi, thuùc ñaåy chöù khoâng caûn trôû - ñaëc bieät laø ngöôøi treû - nhöõng moái töông quan lieân vò, tinh thaàn huynh ñeä laønh maïnh, tö duy pheâ phaùn vaø khaû naêng phaân ñònh.
Veà vaán ñeà naøy, hai Hoäi nghò Ngoaïi giao cuûa Toå chöùc Sôû höõu Trí tueä Theá giôùi, seõ dieãn ra vaøo naêm 2024, trong ñoù Toøa Thaùnh seõ tham gia vôùi tö caùch laø moät Quoác gia Thaønh vieân, coù yù nghóa ñaëc bieät quan troïng. Ñoái vôùi Toøa Thaùnh, sôû höõu trí tueä veà cô baûn ñöôïc ñònh höôùng nhaèm thuùc ñaåy coâng ích vaø khoâng theå taùch rôøi khoûi nhöõng ñoøi hoûi mang tính ñaïo ñöùc, keûo naûy sinh nhöõng tình huoáng baát coâng vaø boùc loät quaù möùc. Cuõng caàn quan taâm ñaëc ñeán vieäc baûo veä di saûn di truyeàn cuûa con ngöôøi, baèng vieäc ngaên caám nhöõng thöïc haønh traùi vôùi phaåm giaù con ngöôøi, chaúng haïn nhö caáp baèng saùng cheá ñoái vôùi vaät lieäu sinh hoïc cuûa con ngöôøi vaø nhaân baûn con ngöôøi.
Thöa quyù vò,
Naêm nay Giaùo Hoäi ñang chuaån bò cho Naêm Thaùnh seõ baét ñaàu vaøo leã Giaùng Sinh tôùi. Toâi ñaëc bieät bieát ôn caùc nhaø chöùc traùch YÙ, caû caáp quoác gia vaø ñòa phöông, vì nhöõng noã löïc cuûa hoï trong vieäc chuaån bò cho Thaønh phoá Roâma chaøo ñoùn ñoâng ñaûo khaùch haønh höông vaø giuùp hoï ruùt ñöôïc hoa traùi thieâng lieâng töø haønh trình Naêm Thaùnh.
Coù leõ hôn bao giôø heát, ngaøy nay chuùng ta caàn moät Naêm Thaùnh. Tröôùc quaù nhieàu ñau khoå, daãn ñeán caûm thöùc tuyeät voïng khoâng chæ nôi nhöõng ngöôøi bò aûnh höôûng tröïc tieáp maø coøn nôi toaøn xaõ hoäi cuûa chuùng ta; tröôùc nhöõng khoù khaên maø giôùi treû phaûi traûi qua, nhöõng ngöôøi thay vì mô öôùc veà moät töông lai toát ñeïp hôn laïi thöôøng caûm thaáy baát löïc vaø thaát voïng; vaø tröôùc nhöõng ñaùm maây ñen, thay vì tan ñi, döôøng nhö laïi bao truøm theá giôùi, Naêm Thaùnh laø moät lôøi loan baùo raèng Thieân Chuùa khoâng bao giôø boû rôi daân Ngaøi vaø luoân môû roäng caùnh cöûa vaøo Vöông quoác cuûa Ngaøi. Theo truyeàn thoáng Do Thaùi-Kitoâ giaùo, Naêm Thaùnh laø thôøi gian aân suûng giuùp chuùng ta caûm nghieäm loøng thöông xoùt cuûa Thieân Chuùa vaø hoàng aân bình an cuûa Ngaøi. Ñoù cuõng laø thôøi gian cuûa söï coâng chính, trong ñoù toäi loãi ñöôïc tha thöù, söï hoøa giaûi vöôït thaéng söï baát coâng, vaø ñaát ñai ñöôïc nghæ ngôi. Ñoái vôùi taát caû moïi ngöôøi - Kitoâ höõu cuõng nhö khoâng Kitoâ giaùo - Naêm Thaùnh coù theå laø thôøi ñieåm maø göôm ñao ñöôïc ñuùc thaønh cuoác thaønh caøy, caùc quoác gia seõ khoâng coøn vung kieám ñaùnh nhau, vaø thieân haï thoâi hoïc ngheà chinh chieán (x. Is 2,4).
Anh chò em thaân meán, ñaây laø lôøi caàu chuùc chaân thaønh toâi muoán göûi tôùi töøng quyù Ñaïi söù thaân meán, tôùi gia ñình vaø ñoàng nghieäp cuûa quyù vò, cuõng nhö tôùi caùc quoác gia maø quyù vò ñaïi dieän.
Xin caûm ôn vaø Chuùc Möøng Naêm Môùi taát caû quyù vò!
Nt. Anna Ngoïc Dieäp, OP
Doøng Ña Minh Thaùnh Taâm
Chuyeån ngöõ töø: vatican.va (08. 01. 2024)
- - - - - - - - - -
[1] Söù ñieäp Giaùng sinh treân ñaøi phaùt thanh göûi caùc daân toäc treân theá giôùi, ngaøy 24.12.1944.
[2] Hieán cheá muïc vuï Gaudium et Spes veà Giaùo hoäi trong theá giôùi ngaøy nay (07.12.1965), 79.
[3] X. Ñöùc Beâneâñictoâ XV, Thö göûi caùc nhaø laõnh ñaïo caùc daân toäc hieáu chieán (01. 08.1917).
[4] X. Thoâng ñieäp Fratelli Tutti veà tình huynh ñeä vaø tình baèng höõu xaõ hoäi (03.10.2020), 262.
[5] X. Toâng huaán Laudate Deum göûi moïi ngöôøi coù thieän chí veà cuoäc khuûng hoaûng khí haäu (04.10.2023).
[6] Dieãn vaên taïi Hoäi nghò Thöôïng ñænh cuûa Lieân Hieäp Quoác veà Khí haäu, ngaøy 02.12.2023.
[7] Sñd.
[8] Dieãn vaên beá maïc "Rencontres Meùditerraneùennes", Marseille, ngaøy 23.09.2023, 1.
[9] Söù ñieäp Giaùng sinh treân ñaøi phaùt thanh göûi caùc daân toäc treân theá giôùi, ngaøy 24.12.1944.
[10] Ñöùc Pioâ XI, Tieáp kieán caùc nhaø laõnh ñaïo Lieân ñoaøn Ñaïi hoïc Coâng giaùo, ngaøy 18.12.1927.
[11] Toâng huaán Evangelii Gaudium veà vieäc loan baùo Tin Möøng trong theá giôùi ngaøy nay (24.11.2013), 228.
[12] Sñd.
[13] Söù ñieäp Ngaøy Hoøa bình Theá giôùi naêm 2024 (08.12.2023), 1.
[14] Sñd., 2.
(Ekai 8-1-2024)
(Nguoàn: Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Vieät Nam)