Suy nieäm tónh taâm Giaùo trieàu Roma Muøa Chay 2023:
Baøi 1 - Söï höôùng daãn cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn
Suy nieäm tónh taâm Giaùo trieàu Roma Muøa Chay 2023: Baøi 1 - Söï höôùng daãn cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn.
Nt. Anna Ngoïc Dieäp, OP. chuyeån ngöõ tieáng Vieät
Vatican (WHÑ 05-03-2023) - Töø hoâm moàng 03 thaùng 3 naêm 2023, Ñöùc Hoàng y Raniero Cantalamessa, giaûng thuyeát vieân phuû Giaùo Hoaøng, baét ñaàu loaït baøi giaûng Muøa Chay naêm 2023. Vôùi muïc ñích khuyeán khích ñaët Chuùa Thaùnh Thaàn ôû trung taâm ñôøi soáng Giaùo hoäi, vaø ñaëc bieät laø ôû trung taâm cuûa tieán trình Hieäp haønh, Ñöùc Hoàng y taäp trung vaøo vai troø höôùng daãn cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn.
Döôùi ñaây laø baûn dòch Vieät ngöõ toaøn vaên baøi giaûng thöù nhaát cuûa Ñöùc Hoàng y:
Baøi Suy Nieäm Tónh Taâm Muøa Chay 2023 Cho Giaùo Trieàu Roma Cuûa Vò Giaûng Thuyeát Phuû Giaùo Hoaøng
Baøi 1 - Söï höôùng daãn cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn
Ñöùc Hoàng Y Raniero Cantalamessa
Lòch söû Giaùo hoäi cuoái theá kyû XIX ñaàu theá kyû XX ñaõ ñeå laïi cho chuùng ta moät baøi hoïc cay ñaéng maø chuùng ta khoâng ñöôïc queân, keûo laëp laïi sai laàm ñaõ gaây ra. Toâi ñeà caäp ñeán söï chaäm treã (hay ñuùng hôn laø söï töø choái) trong vieäc ghi nhaän nhöõng thay ñoåi ñaõ dieãn ra trong xaõ hoäi, vaø haäu quaû laø cuoäc khuûng hoaûng cuûa Chuû nghóa Hieän ñaïi.
Baát cöù ai ñaõ nghieân cöùu veà thôøi kyø ñoù, duø chæ ôû möùc ñoä hôøi hôït, ñeàu bieát nhöõng thieät haïi maø noù gaây ra cho caû hai, nghóa laø cho caû Giaùo hoäi vaø cho caùi goïi laø "nhöõng ngöôøi theo chuû nghóa hieän ñaïi". Moät maët, vieäc thieáu ñoái thoaïi ñaõ ñaåy moät soá ngöôøi theo chuû nghóa hieän ñaïi noåi tieáng nhaát vaøo nhöõng quan ñieåm ngaøy caøng cöïc ñoan vaø cuoái cuøng roõ raøng laø dò giaùo; maët khaùc, noù ñaõ töôùc ñi nguoàn naêng löôïng to lôùn cuûa Giaùo hoäi, gaây ra nhöõng veát raùch vaø ñau khoå khoân nguoâi trong Giaùo hoäi, khieán Giaùo hoäi ngaøy caøng thu mình laïi vaø tuït haäu so vôùi thôøi ñaïi.
Coâng ñoàng Vatican II laø moät saùng kieán mang tính ngoân söù ñeå buø ñaép thôøi gian ñaõ maát. Coâng ñoàng ñaõ mang laïi moät söï ñoåi môùi maø chaéc chaén khoâng caàn thieát phaûi minh hoïa laïi ôû ñaây. Hôn caû noäi dung cuûa noù, ñieàu khieán chuùng ta quan taâm ngaøy nay laø phöông phaùp maø Coâng ñoàng ñaõ khôûi xöôùng, bao goàm vieäc ñi xuyeân qua lòch söû, beân caïnh nhaân loaïi, tìm caùch phaân ñònh nhöõng daáu chæ cuûa thôøi ñaïi.
Lòch söû vaø ñôøi soáng cuûa Giaùo hoäi khoâng keát thuùc vôùi Coâng ñoàng Vatican II. Chuùng ta haõy caån thaän ñeå khoâng bieán noù thaønh ñieàu ñaõ coá gaéng vôùi Hoäi ñoàng Trent, ñoù laø vaïch ñích vaø muïc tieâu coá ñònh. Neáu cuoäc soáng cuûa Giaùo hoäi döøng laïi, noù seõ gioáng nhö moät doøng soâng chaûy vaøo moät con ñaäp: noù chaéc chaén seõ bieán thaønh moät vuõng laày hoaëc moät ñaàm laày.
Vaøo theá kyû thöù III, Origen ñaõ vieát: "Ñöøng nghó raèng chæ caàn ñoåi môùi moät laàn laø ñuû; caàn phaûi laøm môùi chính söï môùi laï" - Ipsa novitas innovanda est. Tröôùc Origen, Thaùnh Irenaeus, taân tieán só cuûa Giaùo hoäi, ñaõ vieát: Chaân lyù maëc khaûi "gioáng nhö röôïu quyù ñöïng trong moät chieác bình quyù giaù. Nhôø taùc ñoäng cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn, chaân lyù luoân treû hoùa vaø cuõng laøm cho chieác bình chöùa noù treû laïi." "Chieác bình" chöùa ñöïng chaân lyù maïc khaûi laø truyeàn thoáng soáng ñoäng cuûa Giaùo hoäi. "Röôïu quyù" tröôùc heát laø Kinh thaùnh, nhöng Kinh thaùnh ñöôïc ñoïc trong Giaùo hoäi, voán laø ñònh nghóa chính xaùc nhaát cuûa Truyeàn thoáng. Töï baûn chaát, Thaàn Khí laø söï môùi meû. Thaùnh Toâng Ñoà khuyeân nhöõng ngöôøi ñaõ ñöôïc röûa toäi phuïc vuï Thieân Chuùa "theo tinh thaàn môùi, chöù khoâng theo baûn vaên cuõ cuûa Leà Luaät" (Rm 7, 6).
Xaõ hoäi khoâng nhöõng khoâng döøng laïi vaøo thôøi Coâng ñoàng Vatican II, maø coøn taêng toác choùng maët. Nhöõng thay ñoåi tröôùc ñaây maát moät hoaëc hai theá kyû, giôø ñaây maát moät thaäp kyû. Nhu caàu ñoåi môùi lieân tuïc naøy khoâng gì khaùc hôn laø nhu caàu hoaùn caûi lieân tuïc, ñöôïc môû roäng töø caù nhaân tín höõu cho ñeán toaøn theå Giaùo hoäi trong thaønh phaàn nhaân baûn vaø lòch söû cuûa noù. Giaùo Hoäi phaûi luoân luoân canh taân. Do ñoù, vaán ñeà thöïc söï khoâng naèm ôû tính môùi meû; maø laø ôû caùch tieáp caän noù. Haõy ñeå toâi giaûi thích. Moïi söï môùi meû vaø moïi söï thay ñoåi ñeàu ôû ngaõ ba ñöôøng; hai con ñöôøng traùi ngöôïc nhau coù theå xuaát hieän: con ñöôøng cuûa theá gian hoaëc con ñöôøng cuûa Thieân Chuùa: con ñöôøng cuûa söï cheát hoaëc con ñöôøng cuûa söï soáng. Didache, moät taùc phaåm ñöôïc vieát khi ít nhaát 1 trong soá 12 Toâng ñoà coøn soáng, ñaõ giaûi thích hai con ñöôøng naøy cho caùc tín höõu.
Baây giôø chuùng ta coù moät phöông tieän khoâng theå sai laàm ñeå ñi treân con ñöôøng söï soáng vaø aùnh saùng moïi luùc: Chuùa Thaùnh Thaàn. Ñoù laø ñieàu chaéc chaén maø Chuùa Gieâsu ñaõ trao cho caùc toâng ñoà tröôùc khi töø giaõ caùc oâng: "Thaày seõ xin Chuùa Cha vaø Ngöôøi seõ ban cho anh em moät Ñaáng Baûo Trôï khaùc ñeán ôû vôùi anh em luoân maõi" (Ga 14, 16). Vaø moät laàn nöõa: "Thaàn Khí söï thaät seõ daãn anh em tôùi söï thaät toaøn veïn" (Ga 16, 13). Ngaøi seõ khoâng laøm taát caû cuøng moät luùc, hoaëc moät laàn cho maõi maõi, maø laø khi coù tình huoáng phaùt sinh. Tröôùc khi döùt khoaùt töø giaõ vaøo luùc Thaêng Thieân, Ñaáng Phuïc Sinh ñaõ traán an caùc moân ñeä veà söï trôï giuùp cuûa Ñaáng Baûo Trôï: "Anh em seõ nhaän ñöôïc söùc maïnh cuûa Thaùnh Thaàn khi Ngöôøi ngöï xuoáng treân anh em. Baáy giôø anh em seõ laø chöùng nhaân cuûa Thaày taïi Gieârusalem, trong khaép caùc mieàn Giuñeâ, Samari cho ñeán taän cuøng traùi ñaát". (Cv 1, 8).
Muïc ñích cuûa 5 baøi giaûng Muøa Chay maø chuùng ta baét ñaàu hoâm nay, raát ñôn giaûn, chính laø ñieàu naøy: khuyeán khích chuùng ta ñaët Chuùa Thaùnh Thaàn ôû trung taâm cuûa toaøn boä ñôøi soáng Giaùo hoäi, vaø ñaëc bieät, trong thôøi ñieåm naøy, ôû trung taâm cuûa tieán trình Hieäp haønh. Noùi caùch khaùc, haõy ñoùn nhaän lôøi môøi goïi khaån thieát maø Ñaáng Phuïc Sinh ngoû vôùi töøng Hoäi thaùnh trong soá 7 Hoäi thaùnh cuûa Tieåu AÙ trong Saùch Khaûi Huyeàn: "Ai coù tai, thì haõy nghe ñieàu Thaàn Khí noùi vôùi caùc Hoäi Thaùnh" (Kh 2, 7).
Hôn nöõa, ñaây laø caùch duy nhaát maø toâi coù ñeå khoâng hoaøn toaøn xa laï vôùi cam keát ñang dieãn ra ñoái vôùi Thöôïng hoäi ñoàng. Trong moät trong nhöõng baøi giaûng ñaàu tieân cuûa toâi taïi Phuû Giaùo hoaøng, caùch ñaây 43 naêm, toâi ñaõ noùi tröôùc söï hieän dieän cuûa Thaùnh Gioan Phaoloâ II: "Suoát cuoäc ñôøi, con tieáp tuïc laøm coâng vieäc khieâm toán maø con ñaõ laøm khi coøn nhoû". Vaø toâi ñaõ giaûi thích taïi sao. OÂng baø ngoaïi toâi canh taùc treân moät maûnh ñaát ñoài roäng lôùn vôùi tö caùch laø ngöôøi caáy reõ [ngöôøi thueâ ruoäng ñaát ñeå laøm vaø noäp moät phaàn hoa lôïi cho chuû ruoäng ñaát]. Vaøo thaùng 6 hoaëc thaùng 7, coù vuï thu hoaïch, taát caû ñeàu laøm baèng tay, vôùi löôõi lieàm, coøng löng döôùi naéng. Ñoù laø moät coâng vieäc raát vaát vaû! Toâi vaø maáy ñöùa em hoï phuï traùch vieäc lieân tuïc mang nöôùc cho thôï gaët uoáng. Ñoù laø ñieàu, nhö toâi ñaõ noùi, toâi laøm trong suoát phaàn ñôøi coøn laïi cuûa mình. Thôï gaët ñaõ thay ñoåi, giôø ñaây hoï laø nhöõng ngöôøi thôï trong vöôøn nho cuûa Chuùa, vaø nöôùc ñaõ khaùc ñi, töùc laø Lôøi Chuùa. Thaät loøng maø noùi, coâng vieäc cuûa toâi ít meät hôn nhieàu so vôùi coâng vieäc cuûa nhöõng ngöôøi lao ñoäng ngoaøi ñoàng, nhöng toâi hy voïng, ôû moät möùc ñoä naøo ñoù, cuõng höõu ích vaø caàn thieát.
Trong baøi giaûng ñaàu tieân naøy, toâi chæ giôùi haïn trong vieäc tieáp thu baøi hoïc ñeán vôùi chuùng ta töø Giaùo hoäi sô khai. Noùi caùch khaùc, toâi muoán trình baøy caùch Chuùa Thaùnh Thaàn ñaõ höôùng daãn caùc toâng ñoà vaø coäng ñoàng Kitoâ höõu nhö theá naøo trong nhöõng böôùc ñaàu tieân cuûa hoï trong lòch söû. Khi Gioan vieát ra nhöõng lôøi cuûa Chuùa Gieâsu maø toâi vöøa nhaéc laïi, nhôø söï trôï giuùp cuûa Ñaáng Baûo Trôï, Giaùo Hoäi ñaõ coù kinh nghieäm thöïc teá veà nhöõng lôøi ñoù, vaø chính kinh nghieäm naøy, caùc nhaø chuù giaûi cho chuùng ta bieát, ñöôïc phaûn aùnh trong nhöõng lôøi cuûa thaùnh söû.
Saùch Coâng vuï Toâng ñoà cho chuùng ta thaáy moät Giaùo hoäi töøng böôùc ñöôïc "Thaùnh Thaàn höôùng daãn". Söï höôùng daãn cuûa Ngaøi ñöôïc thöïc hieän khoâng chæ trong nhöõng quyeát ñònh lôùn maø coøn trong nhöõng ñieàu nhoû beù hôn. Phaoloâ vaø Timoâtheâ muoán rao giaûng phuùc aâm trong tænh Asia, nhöng "Thaùnh Thaàn ngaên caûn hoï"; hoï chuaån bò tieán veà Bithynia, nhöng coù lôøi cheùp raèng "Thaàn Khí Ñöùc Gieâsu khoâng cho pheùp" (Cv 16, 6). Töø nhöõng gì tieáp theo, chuùng ta hieåu lyù do cuûa söï höôùng daãn caáp baùch naøy: Chuùa Thaùnh Thaàn ñaõ thuùc giuïc Giaùo hoäi sô khai rôøi khoûi Chaâu AÙ ñeå höôùng tôùi moät luïc ñòa môùi, Chaâu AÂu (x. Cv 16, 9). Thaùnh Phaoloâ ñi xa ñeán möùc töï xaùc ñònh mình, trong caùc löïa choïn cuûa mình, laø "tuø nhaân cuûa Thaàn Khí" (Cv 20, 22).
Con ñöôøng cuûa Giaùo hoäi sô khai khoâng phaûi laø con ñöôøng thaúng taép vaø baèng phaúng. Cuoäc khuûng hoaûng lôùn ñaàu tieân lieân quan ñeán vieäc thu nhaän nhöõng ngöôøi goác ngoaïi vaøo Giaùo hoäi. ÔÛ ñaây, chuùng ta khoâng caàn phaûi nhôù laïi tieán trình naøy, nhöng chæ quan taâm ñeán vieäc ghi nhôù caùch giaûi quyeát cuoäc khuûng hoaûng. Pheâroâ ñeán gaëp Cornelius vaø nhöõng ngöôøi ngoaïi - Chính Thaùnh Thaàn ra leänh cho oâng laøm nhö vaäy (x. Cv 10, 19; 11, 12). Vaø quyeát ñònh cuûa caùc Toâng ñoà ôû Gieârusalem chaøo ñoùn nhöõng daân ngoaïi vaøo coäng ñoàng maø khoâng buoäc hoï phaûi caét bì vaø tuaân thuû taát caû luaät phaùp Moâise, ñöôïc thuùc ñaåy vaø truyeàn ñaït nhö theá naøo? Noù ñöôïc giaûi quyeát baèng nhöõng lôøi môû ñaàu phi thöôøng naøy: "Thaùnh Thaàn vaø chuùng toâi ñaõ quyeát ñònh..." (15, 28).
Ñaây khoâng phaûi laø vaán ñeà khaûo coå hoïc veà Giaùo hoäi, maø laø ñöa ra aùnh saùng, luoân luoân môùi meû, moâ hình cuûa moïi quyeát ñònh cuûa Giaùo hoäi. Thöïc ra, khoâng caàn phaûi coá gaéng nhieàu ñeå thaáy söï töông ñoàng giöõa söï côûi môû luùc baáy giôø daønh cho Daân ngoaïi, vôùi söï côûi môû ngaøy nay daønh cho giaùo daân, vaø ñaëc bieät laø phuï nöõ. Do ñoù, ñieàu ñaùng nhaéc laïi laø ñoäng löïc ñaõ thuùc ñaåy Pheâroâ vöôït qua söï boái roái cuûa mình vaø laøm pheùp röûa cho Cornelius vaø gia ñình oâng. Chuùng ta ñoïc trong Coâng vuï:
OÂng Pheâroâ coøn ñang noùi nhöõng ñieàu ñoù, thì Thaùnh Thaàn ñaõ ngöï xuoáng treân taát caû nhöõng ngöôøi ñang nghe lôøi Thieân Chuùa. Nhöõng tín höõu thuoäc giôùi caét bì cuøng ñeán ñoù vôùi oâng Pheâroâ ñeàu kinh ngaïc vì thaáy Thieân Chuùa cuõng ban Thaùnh Thaàn xuoáng treân caû caùc daân ngoaïi nöõa, bôûi hoï nghe nhöõng ngöôøi naøy noùi caùc thöù tieáng vaø taùn döông Thieân Chuùa. Baáy giôø oâng Pheâroâ noùi raèng: "Nhöõng ngöôøi naøy ñaõ nhaän ñöôïc Thaùnh Thaàn cuõng nhö chuùng ta, thì ai coù theå ngaên caûn chuùng ta laáy nöôùc laøm pheùp röûa cho hoï?" (Cv 10, 44-47)
Ñöôïc keâu goïi ñeå bieän minh cho haønh vi cuûa mình ôû Gieârusalem, thaùnh Pheâroâ keå laïi nhöõng gì ñaõ xaûy ra trong nhaø cuûa Cornelius vaø keát luaän raèng:
Toâi söïc nhôù laïi lôøi Chuùa noùi raèng: "OÂng Gioan thì laøm pheùp röûa baèng nöôùc, coøn anh em thì seõ ñöôïc röûa trong Thaùnh Thaàn." Vaäy, neáu Thieân Chuùa ñaõ ban cho hoï cuøng moät aân hueä nhö Ngöôøi ñaõ ban cho chuùng ta, vì chuùng ta tin vaøo Chuùa Gieâsu Kitoâ, thì toâi laø ai maø daùm ngaên caûn Thieân Chuùa?" (Cv 11, 16-17).
Neáu chuùng ta nhìn kyõ, thì ñoù cuõng chính laø ñoäng löïc ñaõ thuùc ñaåy caùc Nghò phuï cuûa Coâng ñoàng Vatican II xaùc ñònh laïi vai troø cuûa giaùo daân trong Giaùo hoäi, cuï theå laø hoïc thuyeát veà caùc ñaëc suûng. Chuùng ta bieát roõ vaên baûn, nhöng vieäc nhôù laïi noù luoân höõu ích:
Chuùa Thaùnh Thaàn khoâng chæ thaùnh hoùa, daãn daét Daân Chuùa nhôø caùc bí tích vaø nhöõng taùc vuï cuûa Giaùo Hoäi vaø trang ñieåm Daân Chuùa baèng nhöõng nhaân ñöùc, nhöng coøn phaân phaùt nhöõng aân suõng ñaëc bieät cho caùc tín höõu thuoäc moïi caáp baäc, khi trao ban aân hueä "cho moãi ngöôøi theo yù Ngaøi muoán" (1 Cr 12,11), nhôø ñoù, Ngaøi laøm cho hoï neân thích hôïp vaø saün saøng ñaûm nhaän caùc coâng vieäc vaø chöùc vuï khaùc nhau ñeå canh taân vaø xaây döïng Giaùo Hoäi nhö lôøi cuûa thaùnh Toâng Ñoà: "Thaàn Khí toû mình ra nôi moãi ngöôøi moät caùch, laø vì ích chung" (1 Cr 12,7). Duø laø ôn thaät ñaëc bieät hay ôn thaät ñôn sô hoaëc ñöôïc ban roäng raõi cho nhieàu ngöôøi, nhöõng ñaëc suûng naøy phaûi ñöôïc laõnh nhaän vôùi loøng tri aân vaø nieàm an uûi, vì ñoù laø nhöõng ôn thích hôïp vaø höõu ích cho nhöõng nhu caàu cuûa Giaùo Hoäi. (Hieán cheá Lumen Gentium, 12).
Chuùng ta ñang ñoái dieän vôùi vieäc taùi khaùm phaù baûn chaát cuûa Giaùo hoäi khoâng chæ coù phaåm traät maø coøn coù ñaëc suûng. Thaùnh Gioan Phaoloâ II, trong Toâng thö Novo millennio ineunte (soá 45) ñaõ laøm cho ñieàu ñoù trôû neân roõ raøng hôn baèng caùch ñònh nghóa Giaùo hoäi nhö moät phaåm traät vaø nhö moät söï hieäp thoâng (koinonia). Trong laàn ñoïc ñaàu tieân, Toâng hieán gaàn ñaây veà vieäc caûi caùch Giaùo trieàu Praedicate Evangelium (ngoaøi taát caû caùc khía caïnh phaùp lyù vaø kyõ thuaät maø toâi hoaøn toaøn khoâng bieát gì) ñaõ cho toâi aán töôïng veà moät böôùc tieán theo cuøng höôùng naøy: ñoù laø, trong vieäc aùp duïng nguyeân taéc ñöôïc Coâng ñoàng pheâ chuaån cho moät laõnh vöïc cuï theå cuûa Giaùo hoäi, ñoù laø theå cheá cuûa noù vaø cho söï tham gia nhieàu hôn vaøo ñoù cuûa giaùo daân vaø phuï nöõ.
Nhöng baây giôø chuùng ta phaûi tieán theâm moät böôùc nöõa. Taám göông cuûa Giaùo hoäi toâng truyeàn soi saùng cho chuùng ta khoâng chæ veà caùc nguyeân taéc höôùng daãn, nghóa laø veà giaùo lyù, maø coøn veà thöïc haønh cuûa Giaùo hoäi. Noù cho chuùng ta bieát raèng khoâng phaûi moïi söï ñeàu ñöôïc giaûi quyeát baèng caùc quyeát ñònh ñöôïc ñöa ra trong moät coâng ñoàng hoaëc baèng moät saéc leänh. Caàn phaûi bieán nhöõng quyeát ñònh naøy thaønh thöïc teá, ñöôïc goïi laø "söï tieáp nhaän" caùc giaùo ñieàu. Vaø ñeå laøm ñöôïc ñieàu naøy, chuùng ta caàn thôøi gian, söï kieân nhaãn, ñoái thoaïi, vaø loøng khoan dung; thaäm chí ñoâi khi phaûi thoûa hieäp. Khi ñöôïc thöïc hieän trong Chuùa Thaùnh Thaàn, söï thoûa hieäp khoâng phaûi laø nhöôïng boä hoaëc haï thaáp chaân lyù, maø laø baùc aùi vaø tuaân theo hoaøn caûnh. Thieân Chuùa ñaõ kieân nhaãn vaø bao dung bieát bao sau khi ban Möôøi Ñieàu Raên cho daân Ngaøi! Ngaøi ñaõ phaûi - vaø vaãn coøn phaûi - ñôïi söï tieáp nhaän cuûa chuùng ta trong thôøi gian!
Trong toaøn boä söï vieäc maø chuùng ta vöøa nhaéc laïi, roõ raøng thaùnh Pheâroâ xuaát hieän nhö laø ngöôøi trung gian giöõa Giacoâbeâ vaø Phaoloâ, nghóa laø giöõa moái quan taâm veà tính lieân tuïc vaø tính môùi laï. Trong cuoäc hoøa giaûi naøy, chuùng ta chöùng kieán moät söï vieäc coù theå giuùp ích cho chuùng ta ngay caû ngaøy nay. Söï vieäc xaûy ra khi Phaoloâ, taïi Antiokia ñaõ khieån traùch Pheâroâ laø ñaïo ñöùc giaû vì ñaõ traùnh ngoài cuøng baøn vôùi nhöõng ngöôøi goác daân ngoaïi trôû laïi. Haõy nghe nhöõng gì ñaõ xaûy ra töø chính nhöõng lôøi cuûa Phaoloâ:
Nhöng khi oâng Keâpha ñeán Antioâkhia, toâi ñaõ cöï laïi oâng ngay tröôùc maët, vì oâng ñaõ laøm ñieàu ñaùng traùch. Thaät vaäy, tröôùc khi coù nhöõng ngöôøi cuûa oâng Giacoâbeâ ñeán, oâng thöôøng duøng böõa vôùi nhöõng ngöôøi goác daân ngoaïi; nhöng khi hoï ñeán, oâng laïi traùnh neù vaø töï taùch ra, vì sôï nhöõng ngöôøi ñöôïc caét bì. (Gl 2, 11-12).
Nhöõng ngöôøi baûo thuû thôøi ñoù ñaõ traùch moùc Pheâroâ vì ñaõ ñi quaù xa khi tìm ñeán Cornelius ngoaïi giaùo; Coøn Phaoloâ laïi traùch Pheâroâ ñaõ khoâng ñi ñuû xa. Phaoloâ laø vò thaùnh maø toâi ngöôõng moä vaø yeâu meán nhaát. Nhöng trong tröôøng hôïp naøy, toâi tin chaéc raèng ngaøi ñaõ ñeå baûn thaân bò loâi cuoán (vaø ñaây khoâng phaûi laø laàn duy nhaát!) bôûi tính khí noùng naûy cuûa mình. Pheâroâ khoâng heà phaïm toäi ñaïo ñöùc giaû. Baèng chöùng laø vaøo moät dòp khaùc, chính Phaoloâ ñaõ laøm y nhö Pheâroâ ñaõ laøm ôû Antiokia. Taïi Lystra, Phaoloâ ñaõ cho ngöôøi baïn ñoàng haønh cuûa mình laø Timoâtheâ laøm pheùp caét bì "vì neå caùc ngöôøi Dothaùi ôû nhöõng nôi aáy" (Cv 16, 3), nghóa laø, ñeå khoâng gaây göông muø cho baát kyø ai. Vôùi ngöôøi Coârintoâ, Phaoloâ vieát raèng "Vôùi ngöôøi Dothaùi, toâi ñaõ trôû neân Dothaùi, ñeå chinh phuïc ngöôøi Dothaùi", (1Cr 9, 20) vaø trong Thö göûi tín höõu Roâma, ngaøi khuyeân haõy ñi gaëp nhöõng ngöôøi chöa ñaït ñöôïc söï töï do maø mình ñöôïc höôûng, ñeå khoâng bieán nöôùc Thieân Chuùa thaønh "chuyeän aên uoáng" (Rm 14, 1tt).
Vai troø trung gian maø Pheâroâ thöïc hieän giöõa caùc khuynh höôùng ñoái laäp cuûa Giacoâbeâ vaø Phaoloâ vaãn tieáp tuïc ôû nhöõng ngöôøi keá vò ngaøi. Chaéc chaén laø khoâng theo moät caùch thoáng nhaát nôi moãi vò (vaø ñieàu naøy toát cho Giaùo hoäi) nhöng theo ñaëc suûng rieâng cuûa moãi vò maø Chuùa Thaùnh Thaàn (vaø caùc hoàng y döôùi quyeàn cuûa ngaøi) ñaùnh giaù ñieàu gì laø caàn thieát hôn vaøo moät thôøi ñieåm nhaát ñònh trong lòch söû Giaùo hoäi. Ñoái dieän vôùi caùc söï kieän vaø thöïc teá mang tính chính trò, xaõ hoäi vaø giaùo hoäi, chuùng ta coù khuynh höôùng ngay laäp töùc ñöùng veà moät beân vaø haï beä beân kia, ñeå mong muoán chieán thaéng cuûa söï löïa choïn cuûa chuùng ta ñoái vôùi löïa choïn cuûa keû thuø. (Neáu chieán tranh noå ra, moïi ngöôøi ñeàu caàu nguyeän cuøng moät vò Thaàn ñeå ban chieán thaéng cho quaân ñoäi cuûa mình vaø tieâu dieät quaân ñoäi cuûa keû thuø!). Toâi khoâng noùi raèng khoâng ñöôïc pheùp coù nhöõng sôû thích trong caùc lónh vöïc chính trò, xaõ hoäi, thaàn hoïc, v.v., hoaëc coù theå khoâng coù baát kyø sôû thích naøo. Tuy nhieân, chuùng ta ñöøng bao giôø mong ñôïi Thieân Chuùa seõ ñöùng veà phía chuùng ta ñeå choáng laïi keû thuø. Chuùng ta cuõng khoâng neân yeâu caàu ñieàu naøy töø nhöõng ngöôøi laõnh ñaïo chuùng ta. Noù gioáng nhö vieäc yeâu caàu moät ngöôøi cha phaûi choïn giöõa hai ñöùa con; nhö theå chuùng ta ñang noùi vôùi oâng: "Haõy choïn: hoaëc con hoaëc ñoái thuû cuûa con; theå hieän roõ raøng cha ñöùng veà phía ai! Thieân Chuùa ôû vôùi moïi ngöôøi vaø do ñoù Ngaøi khoâng theå choáng laïi baát cöù ai! Thieân Chuùa laø cha cuûa taát caû moïi ngöôøi.
Haønh ñoäng cuûa Pheâroâ ôû Antioâkia - gioáng nhö haønh ñoäng cuûa Phaoloâ ôû Lystra - khoâng phaûi laø ñaïo ñöùc giaû, maø laø söï thích nghi vôùi hoaøn caûnh, nghóa laø, trong moät tình huoáng nhaát ñònh, löïa choïn ñieàu gì mang laïi lôïi ích lôùn hôn cho söï hieäp thoâng. Chính taïi ñieåm naøy, toâi muoán tieáp tuïc vaø keát thuùc baøi suy nieäm ñaàu tieân hoâm nay, cuõng bôûi vì noù cho pheùp chuùng ta chuyeån töø nhöõng gì lieân quan ñeán Giaùo hoäi hoaøn vuõ sang nhöõng gì lieân quan ñeán Giaùo hoäi ñòa phöông, thaäm chí caû coäng ñoaøn, gia ñình, vaø ñôøi soáng thieâng lieâng cuûa moãi chuùng ta (Toâi nghó ñaây laø ñieàu ñöôïc mong ñôïi trong moät buoåi suy nieäm Muøa Chay!).
Coù moät ñaëc quyeàn cuûa Thieân Chuùa trong Kinh thaùnh maø caùc Giaùo phuï thích nhaán maïnh: synkatabasis, nghóa laø haï mình. Ñoái vôùi Thaùnh Gioan Kim khaåu, ñoù laø moät loaïi chìa khoùa ñeå hieåu toaøn boä Kinh thaùnh. Trong Taân Öôùc, cuõng ñaëc quyeàn naøy cuûa Thieân Chuùa ñöôïc dieãn taû baèng thuaät ngöõ loøng nhaân haäu (chrestotes). Söï haï mình cuûa Thieân Chuùa trôû thaønh xaùc theå ñöôïc coi laø bieåu hieän toái cao cuûa loøng nhaân haäu cuûa Thieân Chuùa: "Thieân Chuùa ñaõ bieåu loä loøng nhaân haäu vaø loøng yeâu thöông cuûa Ngaøi ñoái vôùi nhaân loaïi" (Tt 3, 4).
Loøng nhaân haäu laø moät caùi gì ñoù khaùc vôùi loøng toát ñôn thuaàn; ñoù laø töû teá vôùi ngöôøi khaùc. Thieân Chuùa toát laønh trong chính mình vaø nhaân töø vôùi chuùng ta. Loøng nhaân haäu laø moät trong nhöõng hoa traùi cuûa Thaàn Khí (Gl 5, 22) vaø laø thaønh phaàn thieát yeáu cuûa ñöùc aùi (1 Cr 13, 4). Loøng nhaân haäu chieám moät vò trí trung taâm trong tính caùch cuûa ngöôøi toâng ñoà. Chaúng haïn, chuùng ta ñoïc trong Thö göûi tín höõu Coâloâxeâ:
Anh em laø nhöõng ngöôøi ñöôïc Thieân Chuùa tuyeån löïa, hieán thaùnh vaø yeâu thöông. Vì theá, anh em haõy coù loøng thöông caûm, nhaân haäu, khieâm nhu, hieàn hoøa vaø nhaãn naïi. Haõy chòu ñöïng vaø tha thöù cho nhau, neáu trong anh em ngöôøi naøy coù ñieàu gì phaûi traùch moùc ngöôøi kia. Chuùa ñaõ tha thöù cho anh em, thì anh em cuõng vaäy, anh em phaûi tha thöù cho nhau. (Cl 3, 12).
Naêm nay chuùng ta kyû nieäm 400 naêm ngaøy qua ñôøi cuûa moät vò thaùnh laø maãu möïc tuyeät vôøi veà ñöùc tính naøy trong moät thôøi ñaïi cuõng ñöôïc ñaùnh daáu bôûi nhöõng tranh caõi gay gaét: Thaùnh Phanxicoâ de Sales. Trong Giaùo hoäi, taát caû chuùng ta caàn trôû thaønh "nhöõng Salesian", theo nghóa laø: haï mình hôn, töû teá hôn vaø khoan dung hôn, bôùt baùm víu vaøo nhöõng ñieàu chaéc chaén caù nhaân cuûa mình, nhaän thöùc ñöôïc soá laàn chuùng ta phaûi thöøa nhaän raèng chuùng ta ñaõ sai veà moät ngöôøi hoaëc moät tình huoáng, vaø bao nhieâu laàn chuùng ta cuõng phaûi thích nghi vôùi caùc tình huoáng. Taï ôn Chuùa, trong caùc moái töông quan giaùo hoäi cuûa chuùng ta, khoâng coù - vaø khoâng bao giôø neân coù - khuynh höôùng xuùc phaïm vaø phæ baùng ñoái phöông, maø chuùng ta thaáy trong moät soá cuoäc tranh luaän chính trò vaø ñieàu naøy gaây toån haïi raát nhieàu cho söï chung soáng hoøa bình cuûa daân söï.
Ñuùng laø coù moät ngöôøi naøo ñoù maø vieäc khoâng khoan nhöôïng ñoái vôùi hoï laø ñuùng ñaén vaø phuø hôïp, nhöng ai ñoù laïi chính laø toâi. Töï baûn chaát, chuùng ta coù khuynh höôùng khoâng khoan nhöôïng vôùi ngöôøi khaùc vaø khoan dung vôùi chính mình, trong khi chuùng ta neân baét ñaàu laøm ñieàu ngöôïc laïi: nghieâm khaéc vôùi baûn thaân, nhaãn nhòn vôùi ngöôøi khaùc. Quyeát taâm naøy, neáu ñöôïc thöïc hieän moät caùch nghieâm tuùc, cuõng ñuû ñeå thaùnh hoùa Muøa Chay cuûa chuùng ta. Noù seõ mieãn cho chuùng ta khoûi baát kyø hình thöùc aên chay naøo khaùc vaø seõ giuùp chuùng ta laøm vieäc hieäu quaû vaø thanh thaûn hôn trong moïi lónh vöïc cuûa ñôøi soáng Giaùo hoäi.
Moät baøi taäp tuyeät vôøi theo höôùng naøy laø haõy trung thöïc, tröôùc toøa aùn cuûa taâm hoàn mình, vôùi ngöôøi maø mình khoâng ñoàng yù. Khi toâi nhaän thaáy raèng, trong thaâm taâm, mình ñang buoäc toäi ai ñoù, thì toâi phaûi caån thaän ñeå khoâng ñöùng veà phía mình ngay laäp töùc. Toâi caàn ngöøng laäp ñi laäp laïi nhöõng lyù do cuûa mình nhö moät ngöôøi ñang nhai keïo cao su, thay vaøo ñoù, haõy coá gaéng ñaët mình vaøo vò trí cuûa ngöôøi khaùc ñeå hieåu lyù do cuûa hoï cuõng nhö nhöõng gì hoï coù theå noùi vôùi toâi.
Baøi taäp naøy khoâng chæ ñöôïc thöïc hieän ñoái vôùi ngöôøi ñoù, maø coøn ñoái vôùi luoàng tö töôûng maø toâi khoâng ñoàng yù vaø giaûi phaùp maø ngöôøi ñoù ñeà xuaát cho moät vaán ñeà nhaát ñònh ñang ñöôïc thaûo luaän (taïi Thöôïng Hoäi ñoàng hoaëc ôû nhöõng thôøi ñieåm khaùc). Thaùnh Thomas Aquinas cho chuùng ta moät maãu göông veà ñieàu naøy: ngaøi môû ñaàu moãi luaän ñieåm trong Toång luaän cuûa mình baèng nhöõng laäp luaän cuûa ñoái thuû, nhöõng laäp luaän maø ngaøi khoâng bao giôø taàm thöôøng hoùa hoaëc cheá gieãu, nhöng ngaøi coi troïng vaø ñaùp laïi baèng "Sed contra" cuûa mình, töùc laø vôùi nhöõng lyù do maø ngaøi cho laø phuø hôïp vôùi ñöùc tin vaø ñaïo ñöùc. Chuùng ta haõy töï vaán (toâi tröôùc): chuùng ta coù laøm nhö vaäy khoâng?
Chuùa Gieâsu noùi: "Anh em ñöøng xeùt ñoaùn, ñeå khoûi bò Thieân Chuùa xeùt ñoaùn. [...] Sao anh thaáy caùi raùc trong con maét cuûa ngöôøi anh em, maø caùi xaø trong con maét cuûa mình thì laïi khoâng ñeå yù tôùi?" (Mt 7,1-3). Nhöng lieäu chuùng ta coù theå soáng maø khoâng bao giôø ñoaùn xeùt khoâng? Chaúng phaûi khaû naêng phaùn ñoaùn laø moät phaàn trong caáu truùc tinh thaàn cuûa chuùng ta vaø laø moät moùn quaø töø Thieân Chuùa sao? Trong Tin Möøng Luca, meänh leänh cuûa Chuùa Gieâsu: "Anh em ñöøng xeùt ñoaùn, thì anh em seõ khoâng bò Thieân Chuùa xeùt ñoaùn" ngay sau ñoù - nhö ñeå laøm saùng toû yù nghóa cuûa nhöõng lôøi naøy -, baèng meänh leänh: "Anh em ñöøng leân aùn, thì seõ khoâng bò Thieân Chuùa leân aùn" (Lc 6, 37). Do ñoù, vaán ñeà khoâng phaûi laø loaïi boû söï xeùt ñoaùn khoûi loøng chuùng ta, nhöng ñuùng hôn, laø loaïi boû chaát ñoäc khoûi söï xeùt ñoaùn cuûa chuùng ta! Ñoù chính laø söï thuø gheùt, leân aùn, taåy chay.
Cha meï, beà treân, cha giaûi toäi, thaåm phaùn - baát cöù ai coù traùch nhieäm naøo ñoù ñoái vôùi ngöôøi khaùc - ñeàu phaûi phaùn ñoaùn. Thöïc ra, ñoâi khi, phaùn ñoaùn ñuùng ñaén laø kieåu phuïc vuï maø moät ngöôøi ñöôïc môøi goïi thöïc hieän trong xaõ hoäi hoaëc trong Giaùo hoäi. Söùc maïnh cuûa tình yeâu Kitoâ giaùo naèm ôû choã noù coù khaû naêng thay ñoåi söï phaùn xeùt töø moät haønh ñoäng khoâng yeâu thöông, thaønh moät haønh ñoäng yeâu thöông. Khoâng phaûi baèng söùc rieâng cuûa chuùng ta, nhöng nhôø vaøo tình yeâu "ñaõ ñöôïc ñoå vaøo loøng chuùng ta, nhôø Thaùnh Thaàn maø Ngöôøi ban cho chuùng ta" (Rm 5, 5).
Chuùng ta haõy keát thuùc baøi suy nieäm hoâm nay baèng vieäc bieán lôøi caàu nguyeän tuyeät vôøi cuûa Thaùnh Phanxicoâ Assisi thaønh cuûa rieâng chuùng ta:
Laïy Chuùa xin haõy duøng con
Nhö khí cuï bình an cuûa Chuùa,
Ñeå con ñem yeâu thöông vaøo nôi oaùn thuø,
Ñem thöù tha vaøo nôi laêng nhuïc,
Ñem an hoøa vaøo nôi tranh chaáp,
Ñem chaân lyù vaøo choán loãi laàm.
Ñeå con ñem tin kính vaøo nôi nghi nan,
Chieáu troâng caäy vaøo nôi thaát voïng,
Ñeå con doïi aùnh saùng vaøo nôi toái taêm"
Vaø chuùng ta theâm vaøo:
Ñeå con ñem loøng nhaân töø vaøo nôi aùc taâm,
Ñem söï töû teá ñeán choán haø khaéc!
Nt. Anna Ngoïc Dieäp, OP
Doøng Ña Minh Thaùnh Taâm
Chuyeån ngöõ töø: aleteia.org (04. 3. 2023)
(Nguoàn: Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Vieät Nam)