Suy nieäm tónh taâm Giaùo trieàu Roma Muøa Chay 2023:
Baøi 2 - Moái töông quan caù vò vôùi Ñöùc Kitoâ
Suy nieäm tónh taâm Giaùo trieàu Roma Muøa Chay 2023: Baøi 2 - Moái töông quan caù vò vôùi Ñöùc Kitoâ.
Nt. Anna Ngoïc Dieäp, OP. chuyeån ngöõ tieáng Vieät
Vatican (WHÑ 14-3-2023) - Saùng thöù saùu, ngaøy 10 thaùng 3 naêm 2023, taïi Saûnh Ñöôøng Phaoloâ VI, Ñöùc Hoàng y Raniero Cantalamessa, O.F.M. Cap., vò giaûng thuyeát Phuû Giaùo hoaøng, ñaõ trình baøy Baøi suy nieäm Muøa Chay thöù hai, taäp trung vaøo Moái töông quan caù vò vôùi Ñöùc Kitoâ.
Döôùi ñaây laø baûn dòch Vieät ngöõ toaøn vaên baøi giaûng thöù hai cuûa Ñöùc Hoàng y:
Baøi Suy Nieäm Tónh Taâm Muøa Chay 2023 Cho Giaùo Trieàu Roma Cuûa Vò Giaûng Thuyeát Phuû Giaùo Hoaøng
Baøi 2 - Moái töông quan caù vò vôùi Ñöùc Kitoâ
Ñöùc Hoàng Y Raniero Cantalamessa
Töø Toâng huaán Evangelii Nuntiandi cuûa Thaùnh Phaoloâ VI ñeán Toâng huaán Evangelii gaudium cuûa Ñöùc Giaùo hoaøng ñöông nhieäm, chuû ñeà loan baùo Tin Möøng luoân laø trung taâm cuûa Huaán quyeàn. Caùc thoâng ñieäp vó ñaïi cuûa Thaùnh Gioan Phaoloâ II ñaõ goùp phaàn vaøo vieäc naøy, cuõng nhö vieäc thaønh laäp Hoäi ñoàng Giaùo hoaøng veà Truyeàn giaùo do Ñöùc Beâneâñictoâ XVI thuùc ñaåy. Moái quan taâm töông töï coù theå ñöôïc nhìn thaáy trong tieâu ñeà ñöôïc ñaët cho Toâng hieán veà caûi caùch Giaùo trieàu Praedicate Evangelium vaø trong vieäc chæ ñònh "Boä Loan baùo Tin Möøng" thay theá Thaùnh boä Truyeàn baù Ñöùc tin tröôùc ñaây. Muïc ñích töông töï hieän ñang ñöôïc giao cho Thöôïng hoäi ñoàng cuûa Giaùo hoäi. Chính vì ñieàu naøy, töùc laø vieäc rao giaûng Tin Möøng, maø toâi muoán chia seû baøi suy nieäm naøy.
Ñònh nghóa ngaén goïn vaø ñaày ñuû nhaát veà loan baùo Tin Möøng coù theå ñoïc thaáy trong Thö Thöù Nhaát cuûa Thaùnh Pheâroâ, trong ñoù caùc Toâng ñoà ñöôïc ñònh nghóa laø: "nhöõng ngöôøi loan baùo Tin Möøng cho anh em trong Chuùa Thaùnh Thaàn" (1 Pr 1,12). Chính taïi ñaây, baûn chaát cuûa vieäc rao giaûng Tin Möøng ñöôïc theå hieän: Noäi dung cuûa vieäc rao giaûng - laø Tin Möøng - vaø phöông phaùp cuûa vieäc rao giaûng - laø trong Chuùa Thaùnh Thaàn.
Ñeå bieát thuaät ngöõ "Tin Möøng" nghóa laø gì, caùch chaéc chaén nhaát laø hoûi ngöôøi ñaàu tieân söû duïng töø Hy Laïp naøy vaø bieán noù thaønh quy phaïm trong ngoân ngöõ Kitoâ giaùo, - ñoù laø Toâng ñoà Phaoloâ. Chuùng ta may maén sôû höõu moät baûn giaûi thích do chính tay ngaøi giaûi thích yù nghóa cuûa töø "Tin Möøng", ñoù laø Thö göûi tín höõu Roâma. Chuû ñeà cuûa Thö Roma ñöôïc loan baùo vôùi nhöõng lôøi sau: "Toâi khoâng hoå theïn vì Tin Möøng. Quaû theá, Tin Möøng laø söùc maïnh Thieân Chuùa duøng ñeå cöùu ñoä baát cöù ai coù loøng tin" (Rm 1, 16).
Ñeå baát kyø noã löïc môùi naøo trong vieäc loan baùo Tin Möøng ñaït ñöôïc thaønh quaû, thì ñieàu quan troïng laø phaûi hieåu roõ coát loõi thieát yeáu cuûa vieäc rao giaûng Kitoâ giaùo, vaø khoâng ai nhaán maïnh ñieàu naøy toát hôn Thaùnh Toâng ñoà trong 3 chöông ñaàu tieân cuûa Thö göûi tín höõu Roâma. Toâi tin chaéc raèng vieäc hieåu vaø aùp duïng söù ñieäp cuûa ngaøi vaøo hoaøn caûnh hieän taïi phuï thuoäc vaøo vaán ñeà lieäu con caùi Thieân Chuùa coù ñöôïc sinh ra töø nhöõng noã löïc cuûa chuùng ta, hay lieäu chuùng ta coù phaûi laëp laïi lôøi cuûa ngoân söù Isaia hay khoâng:
"Chuùng con ñaõ mang thai, ñaõ quaèn quaïi, nhöng chæ sinh ra gioù: chuùng con chaúng giaûi thoaùt ñöôïc theá gian, cuõng chaúng sinh saûn theâm daân cö cho maët ñaát" (Is 26, 18).
Söù ñieäp cuûa Thaùnh Toâng Ñoà trong 3 chöông ñaàu cuûa Thö Roma coù theå ñöôïc toùm taét trong 2 ñieåm: thöù nhaát, tình traïng cuûa con ngöôøi tröôùc maët Thieân Chuùa laø haäu quaû cuûa toäi loãi; vaø thöù hai, laøm sao ñeå ngöôøi ta thoaùt khoûi noù, nghóa laø laøm sao ngöôøi ta coù theå ñöôïc cöùu bôûi ñöùc tin vaø trôû thaønh moät taïo vaät môùi. Chuùng ta haõy noi theo Thaùnh Toâng Ñoà trong loái lyù luaän chaët cheõ cuûa ngaøi. Toát hôn, chuùng ta haõy ñi theo Thaàn Khí, Ñaáng noùi qua ngaøi.
Ai ñaõ töøng ñi maùy bay seõ khoâng ít laàn nghe thaáy thoâng baùo: "Chuùng toâi yeâu caàu quyù khaùch thaét daây an toaøn, vì chuùng ta saép ñi vaøo vuøng nhieãu ñoäng". Chuùng ta cuõng neân ñöa ra lôøi caûnh baùo töông töï cho nhöõng ai saép ñoïc nhöõng lôøi sau ñaây cuûa thaùnh Phaoloâ:
"Töø trôøi, Thieân Chuùa maëc khaûi côn thònh noä cuûa Ngöôøi choáng laïi moïi thöù voâ luaân vaø baát chính cuûa nhöõng ngöôøi laáy söï baát chính maø giam haõm chaân lyù. Nhöõng gì ngöôøi ta coù theå bieát veà Thieân Chuùa, thì thaät laø hieån nhieân tröôùc maét hoï, vì chính Thieân Chuùa ñaõ cho hoï thaáy roõ. Quaû vaäy, nhöõng gì ngöôøi ta khoâng theå nhìn thaáy ñöôïc nôi Thieân Chuùa, töùc laø quyeàn naêng vónh cöûu vaø thaàn tính cuûa Ngöôøi, thì töø khi Thieân Chuùa taïo thaønh vuõ truï, trí khoân con ngöôøi coù theå nhìn thaáy ñöôïc qua nhöõng coâng trình cuûa Ngöôøi. Do ñoù, hoï khoâng theå töï baøo chöõa ñöôïc, vì tuy bieát Thieân Chuùa, hoï ñaõ khoâng toân vinh hay caûm taï Ngöôøi cho phaûi ñaïo. Traùi laïi, ñaàu oùc hoï suy luaän vieån voâng vaø taâm trí ngu si cuûa hoï hoùa ra meâ muoäi. Hoï khoe mình khoân ngoan, nhöng ñaõ trôû neân ñieân roà. Thay vì Thieân Chuùa vinh quang baát töû, hoï ñaõ thôø hình töôïng ngöôøi phaøm laø loaøi phaûi cheát, hay hình töôïng caùc loaøi chim choùc, thuù vaät, raén reát" (Rm, 1, 18-23)
Nhö chuùng ta thaáy, toäi loãi cô baûn, ñoái töôïng chính cuûa côn thònh noä cuûa Thieân Chuùa, ñöôïc ñoàng nhaát vôùi asebeia, töùc laø vôùi söï baát kính. Chính xaùc thì söï baát kính naøy bao goàm nhöõng gì? Thaùnh Toâng ñoà ngay laäp töùc giaûi thích raèng söï baát kính bao goàm vieäc töø choái "toân vinh" vaø "taï ôn" Thieân Chuùa. Thaät laø laï! Ñoái vôùi chuùng ta, vieäc khoâng toân vinh vaø taï ôn Thieân Chuùa döôøng nhö laø moät toäi, nhöng thöïc söï khoâng quaù khuûng khieáp vaø laø toäi troïng. Chuùng ta caàn hieåu nhöõng gì aån giaáu ñaèng sau, ñoù laø söï töø choái nhìn nhaän Thieân Chuùa laø Thieân Chuùa, laø khoâng daønh cho Thieân Chuùa söï quan taâm xöùng vôùi Ngaøi. Chuùng ta coù theå noùi, söï baát kính heä taïi vieäc "phôùt lôø" Thieân Chuùa, trong ñoù phôùt lôø khoâng coù nghóa laø "khoâng bieát raèng Thieân Chuùa hieän höõu" maø laø "haønh ñoäng nhö theå Thieân Chuùa khoâng hieän höõu".
Trong Cöïu Öôùc, chuùng ta nghe Moâseâ keâu goïi daân chuùng: "Haõy bieát raèng Thieân Chuùa cuûa anh em, thaät laø Thieân Chuùa!" (x. Ñnl 7, 9) vaø taùc giaû Thaùnh vònh ñaõ laëp laïi lôøi keâu goïi naøy khi noùi: "Haõy nhìn nhaän Chuùa laø Thöôïng Ñeá, chính Ngöôøi döïng neân ta, ta thuoäc veà Ngöôøi!" (Tv 100, 3). Bò giaûm thieåu veà coát loõi maàm moáng, toäi loãi heä taïi ôû vieäc töø choái "söï nhìn nhaän" naøy; ñoù laø noã löïc cuûa taïo vaät, theo saùng kieán rieâng cuûa mình, haàu nhö baèng söï kieâu ngaïo, xoùa boû söï khaùc bieät voâ taän toàn taïi giöõa taïo vaät vaø Thieân Chuùa. Theo caùch naøy, toäi loãi taán coâng vaøo taän goác reã cuûa moïi söï; ñoù laø thöïc traïng "boùp ngheït söï thaät baèng söï gian aùc". Ñaây laø moät ñieàu gì ñoù nham hieåm vaø khuûng khieáp hôn nhieàu so vôùi nhöõng gì con ngöôøi coù theå töôûng töôïng hoaëc noùi ra. Neáu con ngöôøi bieát khi coøn soáng, cuõng nhö hoï seõ bieát vaøo luùc cheát, töø choái Thieân Chuùa coù nghóa laø gì, thì hoï seõ cheát maát vì kinh hoaøng.
Chuùng ta ñaõ nghe noùi raèng söï töø choái naøy ñaõ dieãn ra döôùi hình thöùc thôø ngaãu töôïng, maø theo ñoù, taïo vaät ñöôïc toân thôø thay vì Ñaáng Taïo Hoùa. Trong vieäc thôø ngaãu töôïng, ngöôøi ta khoâng "chaáp nhaän" Thieân Chuùa, nhöng töï mình taïo ra moät vò thaàn; chính hoï laø ngöôøi quyeát ñònh veà Thieân Chuùa chöù khoâng phaûi ngöôïc laïi. Caùc vai troø bò ñaûo ngöôïc: con ngöôøi trôû thaønh thôï goám vaø Thieân Chuùa laø chieác bình maø con ngöôøi taïo ra theo yù mình (x. Rm 9, 20ff). Ngaøy nay, noã löïc coå xöa naøy ñaõ mang moät dieän maïo môùi. Noù khoâng heä taïi ôû vieäc ñaët moät caùi gì ñoù - keå caû chính mình - vaøo vò trí cuûa Thieân Chuùa, maø ôû vieäc baõi boû, moät caùch thuaàn tuùy vaø ñôn giaûn, vai troø ñöôïc bieåu thò bôûi thuaät ngöõ "Thieân Chuùa". Thuyeát hö voâ! Hö voâ thay theá cho Thieân Chuùa. Tuy nhieân, chuùng ta khoâng taäp trung vaøo ñieåm naøy ôû ñaây vì noù seõ laøm giaùn ñoaïn vieäc chuùng ta laéng nghe thaùnh Toâng ñoà, traùi laïi, ngaøi tieáp tuïc lyù luaän chaët cheõ cuûa mình.
Thaùnh Phaoloâ tieáp tuïc baûn caùo traïng baèng vieäc cho thaáy nhöõng haäu quaû, treân bình dieän luaân lyù, phaùt sinh töø vieäc choái boû Thieân Chuùa. Töø ñoù daãn ñeán söï suy ñoài chung veà luaân lyù, moät "doøng chaûy dieät vong" thöïc söï ñang daãn nhaân loaïi ñeán choã dieät vong. Vaø ôû ñaây, thaùnh Toâng ñoà veõ moät böùc tranh aán töôïng veà nhöõng teä naïn cuûa xaõ hoäi ngoaïi giaùo. Tuy nhieân, ñieàu quan troïng nhaát caàn nhôù töø phaàn naøy cuûa söù ñieäp Phaoloâ khoâng phaûi laø danh saùch caùc teä naïn naøy, maø chuùng ta cuõng tìm thaáy trong soá caùc nhaø ñaïo ñöùc khaéc kyû thôøi baáy giôø. Ñieàu khoù hieåu ngay töø caùi nhìn ñaàu tieân laø Thaùnh Phaoloâ coi taát caû söï roái loaïn ñaïo ñöùc naøy khoâng phaûi laø nguyeân nhaân, maø laø haäu quaû cuûa côn thònh noä cuûa Thieân Chuùa. Ba laàn xuaát hieän coâng thöùc khaúng ñònh ñieàu ñoù moät caùch döùt khoaùt:
Vì theá, Thieân Chuùa ñaõ ñeå maëc hoï buoâng theo duïc voïng maø laøm nhöõng ñieàu oâ ueá, [...]Bôûi theá, Thieân Chuùa ñaõ ñeå maëc hoï buoâng theo duïc tình ñoài baïi [...]. Vì hoï ñaõ khoâng theøm nhaän bieát Thieân Chuùa, neân Ngöôøi ñaõ ñeå maëc hoï theo trí oùc leäch laïc maø laøm nhöõng ñieàu baát xöùng (Rm 1, 24. 26. 28).
Chaéc chaén laø Thieân Chuùa khoâng "muoán" nhöõng ñieàu naøy, nhöng Ngaøi "cho pheùp" chuùng ñeå laøm cho con ngöôøi hieåu ñöôïc söï töø choái Thieân Chuùa daãn hoï ñeán ñaâu. Thaùnh Augustine vieát "nhöõng haønh ñoäng naøy maëc duø laø hình phaït, nhöng cuõng laø toäi loãi, bôûi vì hình phaït cuûa söï gian aùc chính laø söï gian aùc; Thieân Chuùa can thieäp ñeå tröøng phaït caùi aùc vaø nhöõng toäi loãi ngaøy caøng nghieâm troïng hôn naûy sinh töø ñoù"[1].
Tröôùc maët Thieân Chuùa khoâng coù söï phaân bieät giöõa ngöôøi Do Thaùi vaø ngöôøi Hy Laïp, giöõa tín höõu vaø daân ngoaïi: "Moïi ngöôøi ñaõ phaïm toäi vaø bò töôùc maát vinh quang Thieân Chuùa" (Rm 3, 23). Thaùnh Toâng ñoà ñaõ daønh toaøn boä chöông 2 vaø moät phaàn cuûa chöông 3 ñeå laøm saùng toû ñieåm naøy. Toaøn theå nhaân loaïi thaáy mình ôû trong tình traïng dieät vong, chöù khoâng phaûi caù nhaân naøy hay daân toäc kia.
Trong taát caû nhöõng ñieàu naøy, ñaâu laø tính thôøi söï cuûa söù ñieäp maø toâi ñang noùi ñeán? Noù naèm trong phöông thuoác maø Tin Möøng ñeà nghò cho tình traïng naøy. Noù khoâng heä taïi vieäc tham gia vaøo moät cuoäc ñaáu tranh ñeå caûi toå ñaïo ñöùc cuûa xaõ hoäi vaø söûa chöõa nhöõng teä naïn cuûa noù. Ñoái vôùi Phaoloâ, ñieàu ñoù gioáng nhö muoán nhoå moät caùi caây baèng caùch baét ñaàu ngaét boû nhöõng chieác laù hoaëc nhöõng caønh nhoâ ra nhaát, hoaëc gioáng nhö lo laéng veà vieäc loaïi boû côn soát hôn laø chöõa trò caên beänh gaây ra côn soát.
Ñöôïc dòch sang ngoân ngöõ hieän taïi, ñieàu naøy coù nghóa laø vieäc rao giaûng Tin Möøng khoâng baét ñaàu vôùi nhöõng ñieàu luaân lyù, maø baèng kerygma; baèng ngoân ngöõ cuûa Taân Öôùc, khoâng phaûi bôûi Leà Luaät, maø bôûi Tin Möøng. Vaø noäi dung vaø coát loõi cuûa vieäc rao giaûng laø gì? Thaùnh Phaoloâ muoán noùi gì veà "Tin Möøng" khi ngaøi noùi ñoù laø "quyeàn naêng cuûa Thieân Chuùa ñoái vôùi moïi keû tin?" Tin vaøo caùi gì? "Söï coâng chính cuûa Thieân Chuùa ñaõ ñöôïc theå hieän!" (Rm 3, 21): Ñaây laø ñieàu môùi meû. Khoâng phaûi con ngöôøi ñoät nhieân thay ñoåi cuoäc soáng vaø phong tuïc cuûa hoï vaø baét ñaàu laøm ñieàu toát. Ñieàu môùi meû laø, khi thôøi gian vieân maõn ñeán, Thieân Chuùa ñaõ haønh ñoäng; Ngaøi phaù vôõ söï im laëng; Ngaøi laø Ñaáng tröôùc heát ñöa tay ra vôùi con ngöôøi toäi loãi.
Nhöng baây giôø chuùng ta haõy tröïc tieáp laéng nghe Thaùnh Toâng Ñoà giaûi thích "haønh ñoäng" naøy cuûa Thieân Chuùa bao goàm nhöõng gì. Ñaây laø nhöõng lôøi maø chuùng ta ñaõ ñoïc hoaëc nghe haøng traêm laàn, nhöng chuùng ta thích nghe moät laàn nöõa giai ñieäu cuûa baûn giao höôûng tuyeät vôøi naøy:
"Thaät vaäy, moïi ngöôøi ñaõ phaïm toäi vaø bò töôùc maát vinh quang Thieân Chuùa, nhöng hoï ñöôïc trôû neân coâng chính do aân hueä Thieân Chuùa ban khoâng, nhôø coâng trình cöùu chuoäc thöïc hieän trong Ñöùc Kitoâ Gieâsu. Thieân Chuùa ñaõ ñònh cho Ñöùc Kitoâ Gieâsu phaûi ñoå maùu mình ra, laøm hy leã ñem laïi ôn tha toäi cho nhöõng ai tin. Nhö vaäy, Thieân Chuùa cho thaáy Ngöôøi laø Ñaáng Coâng Chính. Tröôùc kia, trong thôøi Thieân Chuùa nhaãn naïi, Ngöôøi ñaõ boû qua caùc toäi loãi ngöôøi ta phaïm. Nhöng baây giôø, Ngöôøi muoán cho thaáy raèng Ngöôøi vöøa laø Ñaáng Coâng Chính, vöøa laøm cho keû tin vaøo Ñöùc Gieâsu ñöôïc neân coâng chính" (Rm 3, 23-26).
Toâi caàn traán an moïi ngöôøi ngay laäp töùc: Toâi khoâng coù yù ñònh ñöa ra moät baøi giaûng naøo khaùc veà söï coâng chính hoaù bôûi ñöùc tin. Chæ nhaán maïnh vaøo chuû ñeà naøy laø moät moái nguy hieåm. Ñieàu thaùnh Phaoloâ trình baøy cho chuùng ta khoâng phaûi laø moät hoïc thuyeát, maø laø moät söï kieän, thaäm chí laø moät con ngöôøi. Chuùng ta khoâng ñöôïc cöùu ñoä moät caùch chung chung "nhôø aân suûng", nhöng chuùng ta ñöôïc cöùu ñoä nhôø aân suûng cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ; chuùng ta khoâng ñöôïc coâng chính hoaù moät caùch chung chung "nhôø ñöùc tin" nhöng chuùng ta ñöôïc coâng chính hoaù nhôø ñöùc tin nôi Chuùa Gieâsu Kitoâ. Moïi thöù ñaõ thay ñoåi "nhôø ôn cöùu ñoä cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ". Ñieàu xaùc thöïc veà vieäc Giaùo hoäi ñöùng vöõng hoaëc suïp ñoå (articulum stantis et cadentis Ecclesiae) khoâng phaûi laø moät hoïc thuyeát, maø laø moät con ngöôøi.
Toâi luoân bò kinh ngaïc moãi khi ñoïc laïi ñoaïn naøy cuûa Thö göûi tín höõu Roâma. Sau khi ñaõ moâ taû tình traïng tuyeät voïng cuûa nhaân loaïi, thaùnh Toâng ñoà can ñaûm noùi raèng noù ñaõ thay ñoåi hoaøn toaøn vì nhöõng gì ñaõ xaûy ra vaøi naêm tröôùc ñoù, trong moät phaàn ñaát ít ngöôøi bieát ñeán cuûa Ñeá Quoác Roma, bôûi moät ngöôøi ñaøn oâng, ngöôøi ñaõ cheát treân caây thaäp giaù! Chæ coù aùnh saùng röïc rôõ töø Chuùa Thaùnh Thaàn môùi coù theå mang laïi cho moät ngöôøi can ñaûm ñeå tin vaø coâng boá ñieàu chöa töøng nghe thaáy naøy, ñaëc bieät laø vì chính ngöôøi naøy ñaõ töøng "töùc giaän" neáu coù ai daùm coâng boá moät ñieàu nhö vaäy tröôùc maët mình. Phoù teá Stephano ñaõ phaûi traû giaù cho söï "töùc giaän" ñoù...
Ñoái vôùi chuùng ta, söï baøng hoaøng ñöôïc xoa dòu sau 20 theá kyû xaùc nhaän, nhöng chuùng ta haõy nghó xem nhöõng lôøi cuûa thaùnh Toâng ñoà chaéc haún ñaõ gaây ñöôïc tieáng vang nhö theá naøo ñoái vôùi nhöõng ngöôøi coù hoïc thöùc thôøi baáy giôø. Baûn thaân thaùnh Phaoloâ cuõng nhaän thöùc ñöôïc ñieàu ñoù; ñaây laø lyù do taïi sao thaùnh nhaân caûm thaáy caàn phaûi leân tieáng: "Toâi khoâng hoå theïn vì Tin Möøng" (Rm 1, 16). Treân thöïc teá, chuùng ta coù theå ñaõ hoå theïn vì Tin Möøng.
Toâi khoâng hieåu laøm theá naøo maø caùc nhaø söû hoïc coù theå tin moät caùch chaân thaønh raèng Phaoloâ ñaõ ruùt ra söï chaéc chaén môùi meû cuûa mình töø caùc giaùo phaùi Hy Laïp, hoaëc töø baát kyø nguoàn naøo khaùc. Ai ñaõ töøng töôûng töôïng, hoaëc lieäu con ngöôøi coù theå töôûng töôïng ñöôïc moät ñieàu nhö vaäy chaêng?
Nhöng chuùng ta haõy trôû laïi vôùi muïc ñích cuï theå cuûa mình, ñoù laø loan baùo Tin Möøng. Chuùng ta coù theå hoïc ñöôïc gì töø lôøi Chuùa maø chuùng ta vöøa nghe? Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ngoaïi giaùo, thaùnh Phaoloâ khoâng noùi raèng phöông thuoác cho vieäc thôø ngaãu töôïng cuûa hoï heä taïi ôû vieäc ñaët caâu hoûi kyõ hôn veà vuõ truï ñeå quay trôû laïi töø taïo vaät ñeán Ñaáng Taïo Hoùa; ñoái vôùi ngöôøi Do Thaùi, thaùnh Phaoloâ khoâng noùi raèng bieän phaùp khaéc phuïc heä taïi ôû vieäc quay laïi tuaân giöõ Luaät Moâseâ moät caùch hoaøn haûo hôn. Bieän phaùp khaéc phuïc khoâng ôû beân treân cuõng khoâng ôû phía sau, maø ôû tröôùc maët chuùng ta, vaø heä taïi ôû vieäc tin vaøo "ôn cöùu ñoä do Chuùa Gieâsu Kitoâ thöïc hieän".
Thaät ra, thaùnh Phaoloâ khoâng noùi ñieàu gì hoaøn toaøn môùi laï. Neáu ngaøi laø taùc giaû cuûa söù ñieäp chöa töøng coù naøy, thì nhöõng ngöôøi noùi raèng vò saùng laäp thöïc söï cuûa Kitoâ giaùo laø Saulo ngöôøi Tarsus, chöù khoâng phaûi Chuùa Gieâsu ngöôøi Nazaret, seõ ñuùng. Nhöng hoï ñaõ laàm! Thaùnh Phaoloâ khoâng laøm gì khaùc ngoaøi vieäc tieáp nhaän, ñieàu chænh cho phuø hôïp vôùi hoaøn caûnh luùc baáy giôø, lôøi loan baùo ñaàu tieân cuûa Chuùa Gieâsu: "Thôøi kyø ñaõ maõn, vaø Trieàu Ñaïi Thieân Chuùa ñaõ ñeán gaàn. Anh em haõy saùm hoái vaø tin vaøo Tin Möøng" (Mc 1, 15).
Ñoái vôùi Chuùa Gieâsu, "saùm hoái" khoâng coù nghóa gioáng nhö trong caùc ngoân söù xöa kia hay trong Gioan Taåy giaû: Haõy trôû laïi, tuaân giöõ Leà Luaät vaø caùc ñieàu raên! Ñuùng hôn, saùm hoái coù nghóa laø: Haõy tieán veà phía tröôùc; haõy töï do tieán vaøo Vöông quoác ñaõ hieän dieän giöõa caùc ngöôi! Haõy tin vaøo Tin Möøng! Haõy saùm hoái laø haõy tin töôûng. Thaùnh Thomas Aquinas ñaõ vieát: "Söï saùm hoái tröôùc tieân heä taïi ôû vieäc tin töôûng: Prima conversio fit per fidem"[2].
Taát nhieân, caû Chuùa Gieâsu vaø thaùnh Phaoloâ ñeàu khoâng döøng laïi ôû ñieåm naøy. Trong baøi giaûng cuûa mình, Chuùa Gieâsu giaûi thích vieäc chaøo ñoùn Nöôùc Trôøi ñoøi hoûi ñieàu gì, vaø thaùnh Phaoloâ daønh toaøn boä phaàn thöù hai cuûa Thö ñeå lieät keâ caùc vieäc laøm, hoaëc caùc ñöùc tính, laø ñaëc ñieåm cuûa nhöõng ngöôøi ñaõ trôû thaønh taïo vaät môùi. Thaùnh nhaân keát thuùc kerygma baèng parenesis, nghóa laø coâng boá veà nhöõng gì Thieân Chuùa ñaõ thöïc hieän cuøng vôùi vieäc giaûi thích nhöõng gì chuùng ta phaûi thi haønh. Ñieàu quan troïng laø thöù töï phaûi tuaân theo trong cuoäc soáng vaø trong vieäc rao giaûng, baét ñaàu töø ñaâu. Nhö Thaùnh Greâgoârioâ Caû ñaõ noùi, "ngöôøi ta khoâng ñaït ñöôïc ñöùc tin baét ñaàu töø caùc nhaân ñöùc, maø ñaït ñöôïc caùc nhaân ñöùc baét ñaàu töø ñöùc tin"[3]. Baát kyø saùng kieán loan baùo Tin Möøng naøo muoán baét ñaàu baèng vieäc caûi caùch phong tuïc xaõ hoäi, maø tröôùc ñoù khoâng coá gaéng thay ñoåi taâm hoàn con ngöôøi, seõ khoâng ñaït ñöôïc keát quaû gì, hoaëc teä hôn nöõa, seõ keát thuùc trong chính trò.
Nhöng khoâng caàn phaûi nhaán maïnh ñieàu ñoù ôû ñaây. Thay vaøo ñoù, chuùng ta phaûi tieáp nhaän giaùo huaán tích cöïc cuûa thaùnh Toâng ñoà. Lôøi Chuùa noùi gì vôùi moät Giaùo hoäi - maëc duø bò thöông tích trong chính mình vaø tröôùc con maét theá gian - nhöng ñang traøo daâng nieàm hy voïng vaø muoán tieáp tuïc söù maïng rao giaûng Tin Möøng cuûa mình vôùi ñoäng löïc môùi? Thaùnh nhaân noùi raèng caàn phaûi baét ñaàu laïi töø con ngöôøi cuûa Chuùa Kitoâ, ñeå leân tieáng "luùc thuaän tieän cuõng nhö luùc khoâng thuaän tieän"; ñöøng bao giôø coi lôøi rao giaûng veà Ñöùc Kitoâ ñaõ ñöôïc giaû ñònh tröôùc hoaëc ñaõ hoaøn thaønh. Chuùa Gieâsu khoâng ñöôïc ôû phía sau, nhöng phaûi ôû trung taâm cuûa moïi lôøi rao giaûng.
Theá giôùi tuïc hoùa laøm moïi caùch (vaø thaät khoâng may, noù ñaõ thaønh coâng!) ñeå khieán danh Chuùa Gieâsu bò xa laùnh, hoaëc bò che giaáu trong nhöõng lôøi rao giaûng veà Giaùo hoäi. Chuùng ta phaûi laøm moïi caùch ñeå danh cuûa Ñöùc Kitoâ luoân vang xa. Khoâng phaûi ñeå aån naáp ñaèng sau Ngöôøi, nhöng bôûi vì Ngöôøi laø söùc maïnh vaø laø söï soáng cuûa Giaùo hoäi. ÔÛ phaàn ñaàu Toâng huaán Evangelii gaudium, chuùng ta ñoïc thaáy nhöõng lôøi naøy:
"Toâi keâu môøi moïi Kitoâ höõu ôû khaép nôi, ngay luùc naøy, ñi vaøo moät cuoäc gaëp gôõ môùi meû vôùi Chuùa Gieâsu Kitoâ, hay ít laø môû loøng ra ñeå cho Chuùa Gieâsu gaëp gôõ mình; toâi xin taát caû anh chò em khoâng ngöøng laøm ñieàu naøy moãi ngaøy. Khoâng ai ñöôïc nghó raèng lôøi môøi goïi naøy khoâng phaûi daønh cho mình" (EG, 3).
Theo toâi ñöôïc bieát, ñaây laø laàn ñaàu tieân cuïm töø "cuoäc gaëp gôõ caù vò vôùi Ñöùc Kitoâ" xuaát hieän trong moät taøi lieäu chính thöùc cuûa Huaán quyeàn. Maëc duø coù veû ñôn giaûn, caùch dieãn ñaït naøy chöùa ñöïng moät ñieàu môùi laï maø chuùng ta phaûi coá gaéng hieåu. Trong vieäc chaêm soùc muïc vuï vaø tu ñöùc Coâng giaùo, nhöõng caùch hieåu khaùc veà moái töông quan cuûa chuùng ta vôùi Ñöùc Kitoâ ñaõ quen thuoäc trong quaù khöù. Chuùng ta noùi veà töông quan Giaùo lyù, heä taïi vieäc tin vaøo Ñöùc Kitoâ; veà moái töông quan Bí tích ñöôïc thöïc hieän trong caùc Bí tích; veà moái töông quan Giaùo hoäi, vôùi tö caùch laø caùc chi theå cuûa Nhieäm theå Chuùa Kitoâ; chuùng ta cuõng noùi veà moät moái töông quan thaàn bí hoaëc maät thieát daønh rieâng cho moät soá linh hoàn coù ñaëc quyeàn nhaát ñònh. Chuùng ta khoâng noùi - hoaëc ít nhaát laø chöa phoå bieán ñeå noùi - veà moät moái töông quan caù vò, chaúng haïn nhö giöõa toâi vaø baïn, môû ra cho moïi tín höõu.
Trong suoát 5 theá kyû ñaõ qua- voán ñöôïc goïi moät caùch khoâng thích hôïp laø "cuûa Phaûn Caûi caùch" - tu ñöùc Coâng giaùo vaø vieäc chaêm soùc muïc vuï ñaõ nghi ngôø veà caùch quan nieäm ôn cöùu ñoä naøy. Ngöôøi ta thaáy trong ñoù nguy cô cuûa chuû nghóa chuû quan, nghóa laø coi ñöùc tin vaø ôn cöùu ñoä nhö moät traûi nghieäm caù nhaân, khoâng coù moái lieân heä thöïc söï naøo vôùi Truyeàn thoáng vaø vôùi ñöùc tin cuûa phaàn coøn laïi cuûa Giaùo hoäi. Söï gia taêng cuûa caùc traøo löu vaø giaùo phaùi trong theá giôùi Tin laønh cuõng cuûng coá theâm nieàm tin naøy.
Taï ôn Chuùa, giôø ñaây chuùng ta ñaõ böôùc vaøo moät giai ñoaïn môùi trong ñoù chuùng ta coá gaéng nhìn ra nhöõng khaùc bieät, khoâng nhaát thieát laø xung ñoät laãn nhau vaø do ñoù phaûi ñaáu tranh, nhöng, caøng nhieàu caøng toát, laø söï phong phuù ñöôïc chia seû. Trong moâi tröôøng môùi naøy, khuyeán khích ñeå coù "moái töông quan caù vò vôùi Ñöùc Kitoâ" chaúng coù gì nguy hieåm. Thaät ra, caùch quan nieäm ñöùc tin naøy ñoái vôùi chuùng ta döôøng nhö laø caùch khaû thi duy nhaát, vì ñöùc tin khoâng coøn bò coi laø moät söï thaät hieån nhieân maø ngöôøi ta ñöôïc haáp thuï khi coøn nhoû qua söï giaùo duïc cuûa gia ñình vaø nhaø tröôøng, nhöng laø keát quaû cuûa moät quyeát ñònh caù nhaân. Söï thaønh coâng cuûa söù maïng khoâng coøn ñöôïc ño löôøng baèng soá laàn xöng toäi vaø röôùc leã, nhöng baèng soá ngöôøi ñaõ chuyeån töø Kitoâ höõu treân danh nghóa sang Kitoâ höõu ñích thöïc, nghóa laø xaùc tín vaø hoaït ñoäng trong coäng ñoaøn.
Chuùng ta haõy coá gaéng hieåu moät caùch cuï theå "cuoäc gaëp gôõ caù vò" noåi tieáng naøy vôùi Ñöùc Kitoâ thöïc söï heä taïi ñieàu gì. Toâi noùi noù gioáng nhö gaëp tröïc tieáp moät ngöôøi ngoaøi ñôøi thöïc sau nhieàu naêm quen bieát hoï chæ qua hình aûnh. Ngöôøi ta coù theå bieát nhöõng cuoán saùch, nhöõng hoïc thuyeát, nhöõng taø thuyeát, vaø nhöõng khaùi nieäm veà Chuùa Gieâsu, nhöng khoâng bieát Ngöôøi ñang soáng vaø hieän dieän. (Toâi nhaán maïnh vaøo hai tính töø naøy: moät Chuùa Gieâsu ñang soáng vaø moät Chuùa Gieâsu hieän dieän!). Ñoái vôùi nhieàu ngöôøi, ngay caû nhöõng tín höõu ñaõ chòu Pheùp Röûa, Chuùa Gieâsu laø moät nhaân vaät trong quaù khöù, moät nhaân caùch, chöù khoâng phaûi laø moät ngöôøi ñang soáng.
Ñieàu naøy giuùp hieåu ñöôïc söï khaùc bieät xaûy ra trong phaïm vi con ngöôøi, khi baïn bieát moät ngöôøi vaø khi baïn yeâu hoï. Chuùng ta coù theå bieát moïi thöù veà moät ngöôøi naøo ñoù, chaúng haïn nhö: teân gì, bao nhieâu tuoåi, trình ñoä hoïc vaán, gia caûnh ra sao# Vaø roài moät ngaøy noï, moät tia seùt tình yeâu ñaùnh truùng vaø chuùng ta phaûi loøng ngöôøi aáy. Moïi thöù ñeàu thay ñoåi. Chuùng ta muoán ôû beân ngöôøi aáy, muoán laøm haøi loøng ngöôøi aáy, muoán coù ngöôøi aáy cho rieâng mình, sôï laøm phaät yù ngöôøi aáy, hoaëc sôï mình khoâng xöùng vôùi ngöôøi aáy.
Chuùng ta coù theå laøm gì ñeå tia seùt naøy veà con ngöôøi Chuùa Gieâsu ñöôïc saùng leân trong taâm hoàn nhieàu ngöôøi? Tia seùt naøy seõ khoâng buøng saùng trong taâm hoàn nhöõng ngöôøi nghe söù ñieäp Tin Möøng neáu noù khoâng ñöôïc nhen nhuùm- ít nhaát laø nhö moät khao khaùt, nhö moät cuoäc tìm kieám, vaø nhö moät quyeát taâm - nôi nhöõng ngöôøi loan baùo Tin Möøng. Ñaõ vaø ñang coù nhöõng tröôøng hôïp ngoaïi leä; Lôøi Chuùa coù söùc maïnh rieâng vaø ñoâi khi coù theå hoaït ñoäng, ngay caû khi Lôøi Chuùa ñöôïc thoát ra bôûi nhöõng ngöôøi khoâng soáng theo Lôøi aáy; nhöng ñoù laø tröôøng hôïp ngoaïi leä.
Ñeå an uûi vaø khuyeán khích nhöõng ngöôøi laøm vieäc moät caùch coù toå chöùc trong laõnh vöïc loan baùo Tin Möøng, toâi muoán noùi vôùi hoï raèng khoâng phaûi moïi söï ñeàu tuøy thuoäc vaøo hoï. Vaãn bieát raèng ñieàu ñoù phuï thuoäc vaøo hoï ñeå taïo ñieàu kieän cho tia seùt buøng chaùy vaø lan roäng, nhöng xaûy ra theo nhöõng caùch theá, vaø vaøo nhöõng thôøi ñieåm baát ngôø nhaát. Trong haàu heát nhöõng tröôøng hôïp toâi ñaõ traûi qua trong ñôøi, vieäc khaùm phaù ra Ñöùc Kitoâ laøm thay ñoåi cuoäc ñôøi laø keát quaû cuûa vieäc gaëp gôõ moät ngöôøi naøo ñoù ñaõ traûi nghieäm aân suûng naøy; cuûa vieäc tham döï moät buoåi hoïp maët; cuûa vieäc nghe moät chöùng töø; cuûa vieäc traûi nghieäm söï hieän dieän cuûa Thieân Chuùa trong moät khoaûnh khaéc ñau khoå toät cuøng, vaø - toâi khoâng theå giöõ im laëng, bôûi vì laø ñieàu cuõng xaûy ra vôùi toâi - ñoù laø khi laõnh nhaän, ñieàu ñöôïc goïi laø, pheùp röûa trong Thaùnh Thaàn.
ÔÛ ñaây, chuùng ta thaáy nhu caàu ngaøy caøng phaûi döïa nhieàu hôn vaøo nhöõng ngöôøi nam nöõ giaùo daân ñeå loan baùo Tin Möøng. Giaùo daân ñöôïc ñöa vaøo nhieàu hôn trong nhöõng khía caïnh cuûa cuoäc soáng, nôi tình huoáng khaùc nhau xaûy ra. Cuõng vì soá löôïng khan hieám, neân thaät deã ñeå haøng giaùo só laøm muïc töû hôn laø laøm nhöõng ngöôøi chaøi löôùi linh hoàn: laøm ngöôøi höôùng daãn baèng lôøi noùi vaø cöû haønh caùc Bí tích cho nhöõng ngöôøi ñeán nhaø thôø hôn laø "cheøo ra choã nöôùc saâu" (Lc 5, 4) ñeå ñaùnh baét nhöõng ngöôøi ôû xa. Giaùo daân coù theå buø ñaép cho chuùng ta trong nhieäm vuï cuûa ngöôøi ngö phuû. Nhieàu ngöôøi trong soá giaùo daân ñaõ khaùm phaù ra yù nghóa cuûa vieäc bieát Chuùa Gieâsu haèng soáng vaø haùo höùc chia seû khaùm phaù cuûa hoï vôùi ngöôøi khaùc.
Ñoái vôùi nhieàu ngöôøi, caùc phong traøo giaùo hoäi phaùt sinh sau Coâng ñoàng laø nôi hoï khaùm phaù ra ñieàu naøy. Trong baøi giaûng Thaùnh Leã Truyeàn Daàu vaøo Thöù Naêm Tuaàn Thaùnh 2012, ngaøy cuoái cuøng trong trieàu ñaïi giaùo hoaøng cuûa mình, Ñöùc Beâneâñictoâ XVI ñaõ noùi: "Baát cöù ai nhìn vaøo lòch söû cuûa thôøi kyø Haäu Coâng ñoàng ñeàu coù theå nhaän ra ñoäng löïc cuûa söï ñoåi môùi thöïc söï, voán thöôøng mang nhöõng hình thöùc baát ngôø trong caùc phong traøo soáng ñoäng vaø gaàn nhö höõu hình hoùa söùc soáng voâ taän cuûa Giaùo hoäi thaùnh thieän, söï hieän dieän vaø hieäu quaû cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn". Beân caïnh nhöõng hoa traùi toát, moät soá phong traøo naøy cuõng ñaõ sinh ra traùi xaáu. Chuùng ta neân nhôù caâu noùi: "Ñöøng ñoå em beù trong chaäu ñi cuøng vôùi nöôùc taém".
Toâi xin keát thuùc baøi suy nieäm baèng nhöõng lôøi keát trong "Haønh Trình cuûa linh hoàn ñeán vôùi Thieân Chuùa" cuûa Thaùnh Bonaventura bôûi vì nhöõng lôøi naøy gôïi yù nôi baét ñaàu ñeå nhaän ra, hoaëc canh taân, "cuoäc gaëp gôõ caù vò vôùi Ñöùc Kitoâ" vaø trôû thaønh nhöõng thöøa sai can ñaûm veà cuoäc gaëp gôõ naøy:
"Söï khoân ngoan maàu nhieäm vaø thaàm kín nhaát naøy khoâng ai bieát ñöôïc ngoaïi tröø ngöôøi laõnh nhaän noù; khoâng ai nhaän ñöôïc noù neáu khoâng öôùc muoán; vaø ngöôøi ta khoâng theå öôùc muoán maø khoâng ñöôïc ñoát chaùy taän taâm can bôûi ngoïn löûa Chuùa Thaùnh Thaàn maø Chuùa Gieâsu Kitoâ ñaõ mang ñeán theá gian"[4].
- - - - - - - - - - - -
[1] Augustine, De natura et gratia, 22,24.
[2] Thomas Aquinas, I-IIae, q.113, a. 4
[3] Gregory Caû, Baøi giaûng veà Ezekiel, II,7 (PL 76, 1018).
[4] Bonaventura of Bagnoregio, Itinerarium mentis in Deum, VII, 4
Nt. Anna Ngoïc Dieäp, OP
Doøng Ña Minh Thaùnh Taâm
Chuyeån ngöõ töø: aleteia.org/2023 (11. 3. 2023)
(Nguoàn: Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Vieät Nam)