Baøi dieãn vaên cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ
taïi Hoäi nghò COP28, 02.12.2023
Baøi dieãn vaên cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ taïi Hoäi nghò COP28, 02.12.2023.
Nt. Anna Ngoïc Dieäp, OP. chuyeån ngöõ tieáng Vieät
Dubai (WHÑ 03-12-2023) - Vì lyù do söùc khoûe, Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ ñaõ huûy chuyeán ñi Dubai nhaân Hoäi nghò Thöôïng ñænh cuûa Lieân Hieäp Quoác veà Khí haäu (COP28) neân Ñöùc Hoàng Y Pietro Parolin, Quoác vuï khanh Toaø thaùnh, ñaõ ñaïi dieän Ñöùc Thaùnh Cha tham döï Hoäi nghò naøy.
Trong khuoân khoå Hoäi nghò ñöôïc dieãn ra töø ngaøy 30 thaùng 11 ñeán ngaøy 12 thaùng 12 naêm 2023, saùng ngaøy 02 thaùng 12 naêm 2023, Ñöùc Hoàng Y Pietro Parolin ñaõ tuyeân ñoïc baøi dieãn vaên cuûa Ñöùc Thaùnh Cha tröôùc khoaûng 140 nguyeân thuû quoác gia vaø chính phuû tham döï Hoäi nghò.
Sau ñaây laø baûn dòch Vieät ngöõ noäi dung baøi dieãn vaên cuûa Ñöùc Thaùnh Cha:
Baøi dieãn vaên cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ
taïi Hoäi nghò Thöôïng Ñænh veà Bieán Ñoåi Khí Haäu
Cuûa Lieân Hieäp Quoác (COP28)
Expo City, Dubai
Thöù Baûy, ngaøy 2 thaùng 12 naêm 2023
Toâi haân haïnh ñöôïc ñoïc baøi dieãn vaên maø Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñaõ chuaån bò cho dòp naøy:
Thöa ngaøi Chuû tòch,
Thöa ngaøi Toång thö kyù Lieân hieäp quoác,
Thöa quyù Nguyeân thuû quoác gia vaø Chính phuû,
Thöa quyù vò,
Toâi raát laáy laøm tieác khi khoâng theå hieän dieän cuøng vôùi quyù vò nhö toâi mong muoán. Duø vaäy, toâi vaãn hieän dieän beân quyù vò, vì ñaây laø thôøi gian raát caáp baùch. Toâi hieän dieän beân quyù vò vì hôn bao giôø heát, töông lai cuûa taát caû chuùng ta phuï thuoäc vaøo hieän taïi maø chuùng ta löïa choïn. Toâi hieän dieän beân quyù vò vì söï huûy hoaïi moâi tröôøng laø moät söï xuùc phaïm ñeán Thieân Chuùa, moät toäi khoâng chæ mang tính caù nhaân maø coøn mang tính cô caáu, gaây aûnh höôûng nghieâm troïng ñeán toaøn nhaân loaïi, ñaëc bieät laø nhöõng ngöôøi deã bò toån thöông nhaát, vaø coù nguy cô gaây ra xung ñoät giöõa caùc theá heä. Toâi hieän dieän beân quyù vò vì bieán ñoåi khí haäu laø "moät vaán ñeà xaõ hoäi toaøn caàu coù lieân heä maät thieát ñeán phaåm giaù söï soáng con ngöôøi" (Toâng huaán Laudate Deum, 3). Toâi hieän dieän beân quyù vò ñeå neâu leân moät caâu hoûi maø chuùng ta ñöôïc môøi goïi ñeå traû lôøi ngay baây giôø: Chuùng ta ñang laøm vieäc cho moät neàn vaên hoùa söï soáng hay söï cheát? Toâi khaån thieát xin quyù vò: Chuùng ta haõy choïn söï soáng! Chuùng ta haõy choïn töông lai! Chuùng ta haõy laéng nghe tieáng reân ræ cuûa traùi ñaát, chuùng ta haõy chuù yù ñeán tieáng keâu than cuûa ngöôøi ngheøo, chuùng ta haõy nhaïy caûm tröôùc nhöõng hy voïng cuûa ngöôøi treû vaø öôùc mô cuûa treû em! Chuùng ta coù moät traùch nhieäm naëng neà: ñaûm baûo raèng töông lai cuûa hoï khoâng bò phuû nhaän.
Roõ raøng laø söï bieán ñoåi khí haäu hieän nay laø keát quaû cuûa hieän töôïng noùng leân toaøn caàu, nguyeân nhaân chuû yeáu laø do söï gia taêng löôïng khí nhaø kính trong khí quyeån do hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi gaây ra, maø trong nhöõng thaäp nieân gaàn ñaây ñaõ ñöôïc minh chöùng laø khoâng beàn vöõng ñoái vôùi heä sinh thaùi. Tham voïng saûn xuaát vaø chieám höõu ñaõ trôû thaønh noãi aùm aûnh, daãn ñeán loøng tham voâ ñaùy, khieán moâi tröôøng trôû thaønh ñoái töôïng bò khai thaùc voâ ñoä. Khí haäu bò xaùo troän laø lôøi caûnh baùo ñeå chuùng ta chaám döùt aûo töôûng veà söùc maïnh voâ haïn naøy. Chuùng ta phaûi moät laàn nöõa nhaän thöùc veà nhöõng giôùi haïn cuûa mình vôùi söï khieâm toán vaø can ñaûm nhö laø loä trình duy nhaát ñeå coù moät cuoäc soáng vieân maõn ñích thöïc.
Ñieàu gì ñang caûn trôû loä trình naøy? Söï chia reõ hieän ñang toàn taïi giöõa chuùng ta. Nhöng moät theá giôùi hoaøn toaøn ñöôïc keát noái, gioáng nhö theá giôùi hieän nay, khoâng theå bò ngaét khoûi nhöõng ngöôøi cai trò noù, vôùi caùc cuoäc ñaøm phaùn quoác teá "khoâng ñaït ñöôïc böôùc tieán ñaùng keå do laäp tröôøng cuûa caùc quoác gia öu tieân lôïi ích quoác gia cuûa hoï leân coâng ích mang tính toaøn caàu" (Thoâng ñieäp Laudato si', 169). Chuùng ta phaûi ñoái dieän vôùi nhöõng quan ñieåm cöùng nhaéc, vaø thaäm chí thieáu linh hoaït, coù xu höôùng baûo veä doanh thu cuûa caù nhaân vaø cuûa coâng ty, ñoâi khi töï bieän minh cho mình döïa treân nhöõng gì ngöôøi khaùc ñaõ laøm trong quaù khöù vôùi haønh vi troán traùnh traùch nhieäm nhieàu laàn. Tuy nhieân, nhieäm vuï maø chuùng ta ñöôïc môøi goïi thöïc hieän hoâm nay khoâng phaûi laø quay trôû laïi quaù khöù maø laø höôùng tôùi töông lai: moät töông lai, maø duø muoán hay khoâng, seõ thuoäc veà moïi ngöôøi hoaëc khoâng thuoäc veà ai caû.
Ñieàu ñaëc bieät ñaùng löu yù laø nhöõng noã löïc nhaèm ñoå loãi cho ngöôøi ngheøo hoaëc cho tyû leä sinh saûn cao. Ñaây laø nhöõng ñieàu giaû doái caàn phaûi kieân quyeát loaïi boû. Ñoù khoâng phaûi loãi cuûa ngöôøi ngheøo, bôûi vì gaàn moät nöûa theá giôùi ngheøo khoù hôn chæ chòu traùch nhieäm cho khoaûng 10% löôïng khí thaûi gaây oâ nhieãm, trong khi khoaûng caùch giöõa soá ít ngöôøi giaøu vaø ñaïi ña soá ngöôøi ngheøo chöa bao giôø thaêm thaúm ñeán theá. Treân thöïc teá, ngöôøi ngheøo laø naïn nhaân cuûa nhöõng gì ñang xaûy ra: chuùng ta haõy nghó ñeán hoaøn caûnh khoù khaên cuûa nhöõng ngöôøi daân baûn ñòa, naïn phaù röøng, thaûm kòch cuûa naïn ñoùi, tình traïng löông thöïc vaø nöôùc khoâng an toaøn, vaø doøng di cö cöôõng böùc. Vieäc sinh saûn khoâng phaûi laø moät vaán ñeà, maø laø moät nguoàn löïc: chuùng khoâng choáng laïi söï soáng maø uûng hoä söï soáng, trong khi moät soá moâ hình yù thöùc heä vaø chuû nghóa vò lôïi hieän ñang aùp ñaët leân caùc gia ñình vaø daân cö, baèng moät chieán löôïc vöøa ñaäp vöøa xoa, laø söï thuoäc ñòa hoùa thöïc söï. Söï phaùt trieån cuûa nhieàu quoác gia, voán ñaõ quaù taûi vôùi caùc khoaûn nôï kinh teá naëng neà khoâng theå bò tröøng phaït; traùi laïi, chuùng ta caàn xem xeùt taùc ñoäng cuûa moät soá quoác gia phaûi chòu traùch nhieäm veà "moùn nôï sinh thaùi" ñaùng lo ngaïi saâu saéc ñoái vôùi nhieàu quoác gia khaùc (x. Laudato si', 51-52). Seõ laø ñieàu ñuùng ñaén neáu tìm ra nhöõng phöông theá thích hôïp ñeå xoùa boû caùc khoaûn nôï kinh teá ñang ñeø naëng leân nhieàu daân toäc, nhaát laø ñoái vôùi khoaûn nôï sinh thaùi maø hoï ñang maéc phaûi.
Thöa quyù vò, cho pheùp toâi ngoû lôøi vôùi quyù vò, vôùi tö caùch laø anh chò em vôùi nhau, nhaân danh ngoâi nhaø chung nôi chuùng ta ñang soáng, ñeå hoûi caâu hoûi naøy: Ñaâu laø loái thoaùt khoûi tình traïng naøy? Ñoù chính laø loä trình maø quyù vò ñang theo ñuoåi trong nhöõng ngaøy naøy: con ñöôøng cuûa söï ñoaøn keát, söï ña phöông. Thaät vaäy, "theá giôùi ñang trôû neân ña cöïc vaø ñoàng thôøi phöùc taïp ñeán möùc caàn phaûi coù moät khuoân khoå khaùc ñeå hôïp taùc hieäu quaû. Chæ nghó ñeán söï caân baèng quyeàn löïc thoâi thì chöa ñuû# Vaán ñeà laø thieát laäp caùc quy taéc mang tính toaøn caàu vaø hieäu quaû" (Laudate Deum, 42). Theo nghóa naøy, ñieàu ñaùng lo ngaïi laø hieän töôïng noùng leân toaøn caàu ñi keøm vôùi söï nguoäi laïnh chung cuûa chuû nghóa ña phöông, söï maát loøng tin ngaøy caøng taêng ñoái vôùi coäng ñoàng quoác teá, vaø söï ñaùnh maát "nhaän thöùc chung veà vieäc trôû thaønh# moät gia ñình cuûa caùc quoác gia" (Saint John Paul II, Dieãn vaên taïi Ñaïi hoäi ñoàng Lieân Hieäp Quoác nhaân kyû nieäm 50 naêm thaønh laäp, New York, ngaøy moàng 05.10.1995, 14). Ñieàu caàn thieát laø phaûi khoâi phuïc loøng tin, voán laø neàn taûng cuûa chuû nghóa ña phöông.
Ñieàu naøy aùp duïng cho caû vieäc chaêm soùc thuï taïo laãn vieäc baûo veä hoøa bình. Ñaây laø nhöõng vaán ñeà caáp baùch nhaát vaø chuùng lieân keát chaët cheõ vôùi nhau. Nhaân loaïi ñang laõng phí bieát bao naêng löôïng vaøo voâ soá nhöõng cuoäc chieán tranh ñang dieãn ra, chaúng haïn nhö ôû Israel vaø Palestine, ôû Ukraine vaø ôû nhieàu nôi khaùc treân theá giôùi: xung ñoät seõ khoâng giaûi quyeát ñöôïc vaán ñeà maø coøn laøm chuùng theâm traàm troïng hôn! Bieát bao taøi nguyeân ñang bò laõng phí vaøo caùc loaïi vuõ khí huûy dieät söï soáng vaø huûy hoaïi ngoâi nhaø chung! Moät laàn nöõa, toâi xin ñöa ra ñeà xuaát: "Vôùi nguoàn taøi chính ñoå vaøo vuõ khí vaø caùc chi tieâu quaân söï khaùc, chuùng ta haõy thaønh laäp moät ngaân quyõ toaøn caàu ñeå döùt khoaùt xoùa boû naïn ñoùi" (Thoâng ñieäp Fratelli Tutti, 262; x. Thaùnh Phaoloâ VI, Thoâng ñieäp Populorum Progressio, 51) vaø thöïc hieän caùc hoaït ñoäng thuùc ñaåy söï phaùt trieån beàn vöõng cuûa caùc quoác gia ngheøo hôn, vaø ñeå choáng bieán ñoåi khí haäu.
Traùch nhieäm cuûa theá heä naøy laø phaûi löu taâm ñeán tieáng keâu cuûa ngöôøi daân, ngöôøi treû vaø treû em, ñoàng thôøi ñaët neàn moùng cho moät chuû nghóa ña phöông môùi. Taïi sao khoâng baét ñaàu ngay töø ngoâi nhaø chung? Bieán ñoåi khí haäu baùo hieäu söï caàn thieát phaûi thay ñoåi chính saùch. Chuùng ta haõy thoaùt ra khoûi loái moøn cuûa tö lôïi vaø chuû nghóa daân toäc; voán laø nhöõng khuoân maãu thuoäc veà quaù khöù. Chuùng ta haõy cuøng nhau ñoùn nhaän moät taàm nhìn thay theá: ñieàu naøy seõ giuùp mang laïi moät cuoäc hoaùn caûi mang tính sinh thaùi, bôûi vì "khoâng coù söï thay ñoåi laâu daøi neáu khoâng coù söï thay ñoåi veà vaên hoùa" (Laudate Deum, 70). Veà ñieàu naøy, toâi ñaûm baûo vôùi quyù vò veà söï daán thaân vaø hoã trôï cuûa Giaùo hoäi Coâng giaùo, ñaëc bieät goùp phaàn tích cöïc trong vieäc giaùo duïc vaø naâng cao nhaän thöùc veà söï tham gia cuûa taát caû moïi ngöôøi, cuõng nhö trong vieäc coå vuõ nhöõng loái soáng laønh maïnh, vì taát caû moïi ngöôøi ñeàu coù traùch nhieäm vaø söï ñoùng goùp cuûa moãi ngöôøi laø cô baûn.
Thöa anh chò em, ñieàu thieát yeáu laø phaûi coù moät böôùc ñoät phaù, taát nhieân khoâng phaûi laø moät söï thay ñoåi cuïc boä, maø laø moät caùch thöùc môùi ñeå cuøng nhau tieán veà phía tröôùc. Neáu loä trình chieán ñaáu choáng bieán ñoåi khí haäu ñöôïc baét ñaàu ôû Rio de Janeiro vaøo naêm 1992, vaø Thoûa thuaän Paris naêm 2015 ñaùnh daáu "moät söï khôûi ñaàu môùi" (Laudate Deum, 47) thì giôø ñaây vieäc khôûi ñoäng laïi loä trình naøy laø ñieàu caáp thieát. Chôù gì COP naøy laø moät böôùc ngoaët theå hieän yù chí chính trò roõ raøng vaø höõu hình, daãn ñeán söï taêng toác mang tính quyeát ñònh cuûa tieán trình chuyeån ñoåi sinh thaùi, thoâng qua caùc bieän phaùp ñaùp öùng 3 yeâu caàu: chuùng phaûi "hieäu quaû, baét buoäc, vaø deã giaùm saùt" (Laudate Deum, 59). Vaø chuùng ñöôïc thöïc hieän trong 4 lónh vöïc: söû duïng naêng löôïng hieäu quaû; nguoàn taùi taïo; loaïi boû nhieân lieäu hoùa thaïch; vaø giaùo duïc loái soáng ít phuï thuoäc vaøo nhieân lieäu hoùa thaïch.
Chuùng ta haõy tieán veà phía tröôùc vaø ñöøng luøi böôùc. Ai cuõng bieát raèng nhieàu thoûa thuaän vaø cam keát ñöôïc cho laø "coù möùc ñoä thöïc hieän keùm, vì thieáu cô cheá phuø hôïp ñeå giaùm saùt, xem xeùt ñònh kyø vaø xöû phaït thích hôïp trong nhöõng tröôøng hôïp vi phaïm" (Laudato si', 167). Baây giôø laø luùc khoâng trì hoaõn ñöôïc nöõa maø laø thöïc hieän chöù khoâng chæ noùi veà phuùc lôïi cuûa con caùi, coâng daân, ñaát nöôùc cuûa quyù vò, vaø theá giôùi cuûa chuùng ta. Quyù vò coù traùch nhieäm kieán taïo nhöõng chính saùch coù theå ñöa ra nhöõng caâu traû lôøi cuï theå vaø maïch laïc, töø ñoù theå hieän söï cao quyù trong vai troø maø quyù vò ñaûm nhieäm, vaø phaåm chaát cuûa dòch vuï maø quyù vò thöïc hieän. Bôûi vì, muïc ñích cuûa quyeàn löïc laø ñeå phuïc vuï. Seõ chaúng ích gì neáu duy trì moät quyeàn bính maø moät ngaøy naøo ñoù seõ chæ ñöôïc ghi nhôù vì khoâng coù khaû naêng can thieäp khi caàn thieát vaø caáp baùch (x. Laudato si', 57). Lòch söû seõ nhôù ôn quyù vò vì ñieàu ñoù. Cuõng gioáng nhö nhöõng xaõ hoäi maø quyù vò ñang soáng, trong ñoù coù söï chia reõ ñaùng tieác thaønh "caùc phe haâm moä", giöõa nhöõng ngoân söù veà söï dieät vong vaø nhöõng ngöôøi ngoaøi cuoäc thôø ô, giöõa nhöõng nhaø baûo veä moâi tröôøng trieät ñeå, vaø nhöõng ngöôøi phuû nhaän bieán ñoåi khí haäu... Vieäc ñöùng veà phe naøo cuõng voâ ích; trong tröôøng hôïp naøy, cuõng nhö trong vaán ñeà hoøa bình, ñieàu naøy khoâng daãn ñeán baát kyø giaûi phaùp khaéc phuïc naøo. Chính saùch toát môùi laø giaûi phaùp: neáu moät taám göông cuï theå vaø gaén keát xuaát phaùt töø caáp treân, thì ñieàu naøy seõ mang laïi lôïi ích cho caáp cô sôû, nôi maø nhieàu ngöôøi, ñaëc bieät laø ngöôøi treû, ñaõ taän taâm chaêm soùc ngoâi nhaø chung cuûa chuùng ta.
Öôùc mong raèng naêm 2024 seõ ñaùnh daáu böôùc ñoät phaù naøy. Toâi thích nghó ñeán moät söï vieäc xaûy ra vaøo naêm 1224 laø moät daáu hieäu toát laønh. Vaøo naêm ñoù, Thaùnh Phanxicoâ Assisi ñaõ saùng taùc "Baøi ca caùc thuï taïo". Luùc aáy Thaùnh Phanxicoâ ñaõ bò muø hoaøn toaøn, vaø sau moät ñeâm ñau ñôùn veà theå xaùc, tinh thaàn cuûa ngaøi ñaõ ñöôïc an uûi nhôø moät traûi nghieäm thaàn bí. Sau ñoù, ngaøi muoán ca ngôïi Ñaáng Toái Cao vì nhöõng thuï taïo maø ngaøi khoâng coøn nhìn thaáy nöõa, nhöng ngaøi bieát raèng chuùng laø anh chò em cuûa mình, vì chuùng xuaát phaùt töø cuøng moät Cha vaø ñöôïc chia seû cho taát caû moïi ngöôøi, nam cuõng nhö nöõ. Do ñoù, caûm thöùc huynh ñeä ñaày caûm höùng naøy ñaõ khieán ngaøi bieán noãi ñau thaønh lôøi ngôïi khen, vaø söï meät moûi thaønh söï daán thaân ñoåi môùi. Ngay sau ñoù, Thaùnh nhaân theâm moät khoå thô khaùc trong ñoù ngaøi ca ngôïi Thieân Chuùa vì nhöõng ai tha thöù; vaø ngaøi ñaõ laøm nhö vaäy ñeå giaûi quyeát - moät caùch thaønh coâng - moät cuoäc xung ñoät khoâng ñaùng coù giöõa chính quyeàn daân söï vaø giaùm muïc ñòa phöông. Cuøng mang danh hieäu Phanxicoâ, vaø vôùi söï chaân thaønh cuûa moät lôøi khaån nguyeän, toâi muoán löu laïi nôi quyù vò söù ñieäp naøy: Chuùng ta haõy gaït boû nhöõng chia reõ vaø haõy hôïp löïc vôùi nhau! Vaø vôùi söï trôï giuùp cuûa Thieân Chuùa, chuùng ta haõy thoaùt ra khoûi ñeâm toái cuûa chieán tranh vaø söï taøn phaù moâi tröôøng ñeå bieán töông lai chung cuûa chuùng ta thaønh bình minh cuûa moät ngaøy môùi töôi saùng. Xin caûm ôn.
Nt. Anna Ngoïc Dieäp, OP
Doøng Ña Minh Thaùnh Taâm
Chuyeån ngöõ töø: vatican.va (02. 12. 2023)
(Nguoàn: Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Vieät Nam)