Cuøng böôùc ñi trong hi voïng
Cuøng böôùc ñi trong hi voïng.
Gm. Louis Nguyeãn Anh Tuaán
Phoù Toång Thö Kyù HÑGMVN
Saøigoøn (WHÑ 06-11-2023) - Giöõa moät theá giôùi ñang noùng leân ñöùng keà beân vöïc thaúm cuûa chieán tranh xung ñoät vì thuø haän, moät theá giôùi saân haän khoâng coøn khaû naêng laéng nghe ngöôøi khaùc, bò kích ñoäng bôûi baïo löïc phaûn chieáu caû treân theá giôùi kó thuaät soá, gaàn boán traêm con ngöôøi qui tuï nhau laïi trong moät thaùng trôøi xa queâ ñeå caàu nguyeän, laéng nghe nhau, trao ñoåi chia seû, quaû laø moät ñieàm thieâng, tin laønh. Söï kieän Ñaïi hoäi laàn XVI Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc thaùng Möôøi naêm nay (2023) taïi Roma, do Ñöùc Giaùo hoaøng Phanxicoâ trieäu taäp, ñaùnh daáu Daân Chuùa löõ haønh ñang tieán böôùc nay döøng chaân ñeå laéng nghe tieáng Chuùa giöõa thôøi theá hoâm nay, laø moät haït gioáng Hi voïng nhoû beù. Daân löõ haønh Ñöôøng Hi voïng giöõa boùng toái ngaäp traøn traàn gian. Theá ra, ngöôøi ta vaãn coù theå ñoái thoaïi vôùi nhau, ñoùn tieáp nhau, ñeå laïi sau löng moïi baän taâm rieâng, vöôït qua moïi xu höôùng phaân cöïc, ñeå ñaït tôùi söï ñoàng taâm nhaát trí ngaøy caøng lôùn hôn. Chuùng ta ñang traûi qua nhöõng ngaøy giôø ñen toái, thôøi khaéc trong ñoù ngöôøi ta duøng baïo löïc cuûa lôøi noùi vaø suy nghó moät chieàu, kích ñoäng chieán tranh vaø khuûng boá thaûm saùt daân thöôøng vaø treû con. Thôøi gian naøy ngöôøi ta khoù noùi leân töø "ñoái thoaïi", "thöông thaûo", "ngöng chieán", moät thôøi kì ghi daáu bôûi moät töông lai maäp môø, thieáu baïo daïn, saùng kieán ngoaïi giao töø caùc chính quyeàn caùc nöôùc. Thaät söï chuùng ta caàn caàu nguyeän nhieàu, caàn ñöôïc naâng ñôõ vaø nghe tieáng noùi cuûa Chuùa ñeå ñöôïc vöïc daäy vaø vöôït leân treân caùc lôïi ích cuïc boä, yù thöùc heä vaø phe phaùi. Ñaïi hoäi Thöôïng Hoäi Ñoàng (THÑ) tieán haønh trong thaùng Möôøi vöøa qua tieán haønh theo phöông phaùp Ñoái thoaïi trong Thaùnh Thaàn (Conversation in the Holy Spirit) nhö moät haït gioáng nhoû beù chaát ñaày nhöõng kì voïng cho töông lai cuûa Hoäi thaùnh vaø nhaân loaïi.
Nhìn vaøo Hoäi thaùnh vaø söù maïng cuûa Hoäi thaùnh hoâm nay, coù theå thaáy coù moät chuùt môùi meû phaûn chieáu qua sinh hoaït Ñaïi hoäi vaø Baùo caùo Toång hôïp (Synthesis Report), ñöôïc Ñaïi hoäi thoâng qua vôùi söï ñoàng thuaän cuûa ñaïi ña soá, cuûa khoùa hoïp thöù nhaát cuûa THÑ, voán chæ keát thuùc vaøo thaùng Möôøi naêm sau 2024. Coù theå keå ra vaøi neùt ñuùc keát noåi baät sau ñaây.
1. Moïi ngöôøi ñöôïc laéng nghe, phaåm giaù cuûa ngöôøi tín höõu ñaõ chòu Thaùnh taåy ñöôïc toân troïng
Caùc tham döï vieân goàm coù caû giaùo hoaøng, hoàng y, giaùm muïc, thöôïng phuï, linh muïc, tu só, giaùo daân, laø thaønh vieân cuûa THÑ naøy vaø nhöõng khaùch "ñaïi bieåu anh em" (Chính thoáng giaùo, Anh giaùo, Tin laønh, Methodist, Nguõ Tuaàn,...). Hôn moät phaàn ba trong soá tham döï vieân THÑGM laàn naøy khoâng phaûi laø giaùm muïc: hoï laø giaùo daân treû (1 nam, 1 nöõ), lôùn tuoåi, khuyeát taät, giaùo daân coù gia ñình, giaùo daân ñoäc thaân taän hieán giöõa ñôøi, tu só doøng (nöõ, nam, doøng chieâm nieäm, doøng toâng ñoà), linh muïc treû, linh muïc lôùn tuoåi, linh muïc vaø vôï linh muïc (thuoäc Giaùo hoäi khoâng theo nghi leã la-tinh), giaùm muïc giaùo phaän vaø doøng tu,... Hoï laø nhöõng ngöôøi ñaõ chòu pheùp Thaùnh Taåy ñaõ laõnh nhaän Thaùnh Thaàn, taát caû ñeàu laø chi theå cuûa Thaân Theå Chuùa Kitoâ, cuûa Giaùo hoäi vaø ñöôïc moïi ngöôøi khaùc laéng nghe. Hoï ngoài nôi 39, hay 40 caùi baøn troøn trong hoäi tröôøng Phaoloâ VI, chia ñeàu moãi baøn khoaûng 12 ngöôøi. Moïi ngöôøi khoâng tröø ai ñeàu ñöôïc môøi goïi leân tieáng chia seû yù kieán, kinh nghieäm cuûa mình trong nhöõng voøng (rounds) ñoái thoaïi trong nhoùm nhoû (circuli minores) vaø töï do ghi teân phaùt bieåu yù kieán trong nhöõng laàn hoïp toaøn theå ñaïi hoäi (hoäi nghò khoaùng ñaïi).
Moïi ngöôøi tham döï ñeàu ñöôïc môøi goïi laéng nghe ngöôøi khaùc: laéng nghe ngöôøi ngheøo, ngöôøi bò loaïi tröø, bò kì thò, laéng nghe ngöôøi khoâng coù tieáng noùi, ngöôøi bò laïm duïng, laéng nghe giaùo daân, phuï nöõ, ngöôøi treû, ngöôøi giaø, laéng nghe nhöõng vò coù chöùc thaùnh, vaø caùc tu só. Coù nhöõng ôn goïi, ñaëc suûng vaø söù vuï khaùc nhau, neân phaûi laéng nghe ñeå Hoäi thaùnh thaät laø cuûa moïi tín höõu.
Ngoaïi tröø caùc buoåi cöû haønh phuïng vuï Thaùnh leã, Ñaïi hoäi Thöôïng Hoäi Ñoàng khoâng thaáy coù phaân bieät gheá treân, gheá döôùi, khoâng phaân bieät ngöôøi trong, ngöôøi ngoaøi. Baàu khí huynh ñeä thaân maät vui töôi trong caùc nhoùm nhoû (4/5 ngaøy chuyeån ñoåi moät laàn) toaùt leân giöõa nhöõng trao ñoåi cuûa hoàng y, giaùm muïc, linh muïc, tu só, giaùo daân, giöõa ngöôøi giaø ngöôøi treû, ngöôøi nöôùc naøy ngöôøi nöôùc kia, ngöôøi Ñoâng phöông ngöôøi Taây phöông,... tình huynh ñeä: taát caû ñeàu laø anh em, chuùng ta chæ coù moät Thaày, moät Cha treân trôøi. Ñuùng hôn, vaãn coù nhöõng ngöôøi laøm lôùn nhöng ngöôøi lôùn nhaát laïi laø keû phuïc vuï moïi ngöôøi. Vaãn phaûi kính troïng caùc vò laõnh ñaïo Hoäi thaùnh, nhöng khoâng coi nheï phaåm giaù cuûa ngöôøi Kitoâ höõu. Phaûi laéng nghe Giaùo huaán cuûa Hoäi thaùnh, nhöng khoâng ñöôïc queân Chuùa cuõng noùi vôùi Daân cuûa Chuùa (sensus fidelium), khoâng ñöôïc queân chính mình ñaõ laõnh nhaän Thaùnh Thaàn ñeå ñoùng goùp cho vieäc xaây döïng Hoäi thaùnh. (x. SR 5,6,7).
2. Laõnh ñaïo laø phuïc vuï
Noåi leân moät yù kieán thöôøng ñöôïc neâu leân trong Ñaïi hoäi, ñoù laø chuùng ta haõy coi chöøng thaùi ñoä, naõo traïng giaùo só trò (clericalism), coù caû nôi ngöôøi giaùo só laãn tu só vaø giaùo daân. Chuyeän Chuùa Gieâsu pheâ phaùn nhöõng ngöôøi Pharisieâu trong coäng ñoaøn Do thaùi giaùo thôøi xöa cuõng coù trong coäng ñoaøn Hoäi thaùnh hoâm nay.
Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ nhieàu laàn pheâ phaùn moät soá nhoû giaùo só laøm meùo moù khuoân maët Hoäi thaùnh baèng thaùi ñoä ñoäc ñoaùn, taøn nhaãn ñoái vôùi Daân Chuùa: hoï laøm muïc vuï bí tích trong giaùo xöù gioáng nhö trong sieâu thò, moïi thöù ñeàu coù neâu giaù caû haún hoi; roát cuoäc Hoäi thaùnh trôû thaønh moät coâng ty cung öùng dòch vuï vaø linh muïc thaønh nhaân vieân coâng ty ña quoác gia.
THÑ keâu goïi nhìn vaøo Ñöùc Gieâsu Kitoâ, Chuùa chuùng ta, Ngöôøi ñeán gaàn töøng ngöôøi vaø noùi chuyeän vôùi hoï vôùi caû nhöõng ngöôøi toäi loãi, nhöõng ngöôøi bò gaït beân leà, duø bò choáng ñoái vaø taán coâng bôûi caùc kì muïc, kinh sö, thaày daïy Do thaùi. Nhìn vaøo coäng ñoaøn Do thaùi thôøi aáy, Ñöùc Gieâsu pheâ phaùn thoùi giaû hình cuûa nhöõng kì muïc, kinh sö, thaày daïy thích ngoài choã danh döï trong ñaùm tieäc, chieám haøng gheá ñaàu trong hoäi ñöôøng, thích ñöôïc ngöôøi ta chaøo hoûi nôi coâng coäng, ñöôïc ngöôøi ta goïi laø thaày, Ngöôøi daïy caùc moân ñeä: "Phaàn anh em ñöøng ñeå ai goïi mình laø thaày, vì anh em chæ coù moät Thaày; coøn taát caû ñeàu laø anh em vôùi nhau. Anh em cuõng ñöøng goïi ai döôùi ñaát naøy laø cha cuûa anh em, vì anh em chæ coù moät Cha laø Cha treân trôøi. Anh em cuõng ñöøng ñeå ai goïi mình laø ngöôøi laõnh ñaïo, vì anh em chæ coù moät ngöôøi laõnh ñaïo, laø Ñaáng Kitoâ. Trong anh em, ngöôøi laøm lôùn hôn caû, phaûi laøm ngöôøi phuïc vuï anh em" (Mt 23,8-11). Giaùo hoäi ôû moïi caáp ñoä, töø giaùo trieàu Roma ñeán caùc giaùo xöù nhoû nhaát, caàn nhìn vaøo Chuùa Gieâsu ñeå bieát raèng chöùc vuï laø ñeå phuïc vuï chöù khoâng phaûi uy quyeàn, söù vuï chæ coù ích neáu loâi keùo ngöôøi ta laïi gaàn, hieäp nhaát, thuùc ñaåy tinh thaàn ñoàng traùch nhieäm tham gia xaây döïng coäng ñoaøn truyeàn giaùo, taïo tình huynh ñeä, laøm chöùng veà Loøng thöông xoùt cuûa Chuùa; chöùc vuï trôû neân voâ ích hay nguy haïi neáu laøm ngöôøi ta xa laùnh hay dính chaët vôùi ñaëc quyeàn ñaëc lôïi, neáu phaân bieät quaù chaët cheõ giöõa ngöôøi coù chöùc thaùnh vôùi ngöôøi khoâng coù chöùc thaùnh, vaø xem Kitoâ höõu giaùo daân nhö ngöôøi tín höõu ñaõ chòu Thaùnh taåy haïng hai (thöïc teá coù leõ baèng vieäc laøm hôn baèng lôøi noùi). Ñoàng thôøi, THÑ cuõng nhaéc nhôû ngöôøi tín höõu giaùo daân khoâng coù chöùc thaùnh thì tham gia nhöõng hình thöùc chöùng taù phuïc vuï khaùc cuûa chöùc tö teá coäng ñoàng do bí tích Thaùnh taåy, traùnh nguy cô giaùo só hoùa hay bò giaùo só hoùa vöôït quaù ranh giôùi ngöôøi "giaùo daân daán thaân".
3. Thieân Chöùc cuûa ngöôøi phuï nöõ
Trong THÑ coù moät söï ñoàng thuaän ña soá muoán taïo khoâng gian söù vuï roäng hôn cho phuï nöõ ngaøy nay trong Hoäi thaùnh trong khi neâu leân thieân chöùc ngöôøi nöõ cuõng nhö ôn goïi thöïc söï cuûa hoï trong chöông trình saùng taïo - cöùu ñoä cuûa Thieân Chuùa, luoân trong töông quan tình yeâu boå tuùc vôùi ngöôøi nam. Ngöôøi nöõ vaø ngöôøi nam ñöôïc taïo döïng theo hình aûnh gioáng nhö Thieân Chuùa, cuøng baûn tính, chung moät ôn goïi laøm ngöôøi vaø ñònh meänh vôùi hai kinh nghieäm laøm ngöôøi khaùc bieät ñeå yeâu thöông trôï giuùp cho nhau. Trong Ñöùc Kitoâ, ngöôøi nöõ vaø ngöôøi nam ñeàu coù cuøng phaåm giaù cuûa ngöôøi ñaõ chòu pheùp Thaùnh taåy (Gl 3,28) vaø nhaän nhöõng ôn cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn nhö nhau. Chuùng ta, nöõ cuõng nhö nam, ñeàu ñöôïc keâu goïi soáng hieäp thoâng yeâu thöông, soáng caùc moái töông quan khoâng-ganh-ñua trong Ñöùc Kitoâ, vaø ñoàng traùch nhieäm bieåu loä ñôøi soáng Hoäi thaùnh ôû moïi caáp ñoä.
Ñöùc Gieâsu noùi chuyeän vôùi caùc phuï nöõ, noùi vôùi hoï veà Nöôùc Thieân Chuùa, ñoùn tieáp hoï nhö nhöõng moân ñeä, nhö Maria thaønh Beâthania chaúng haïn. Nhöõng ngöôøi phuï nöõ caûm nhaän quyeàn naêng chöõa laønh, giaûi thoaùt cuûa Ngöôøi vaø ñöôïc Ngöôøi chaáp nhaän, ñi theo Ngöôøi treân con ñöôøng töø Galileâ leân Gieârusalem (Lc 8,1-3). Döôùi chaân thaäp giaù, trong khi caùc Toâng ñoà vaø moân ñeä boû chaïy thì caùc phuï nöõ ôû laïi ñoù vôùi Ngöôøi. Khi Ngöôøi cheát hoï ôû laïi beân Ngöôøi. Hoï laø nhöõng ngöôøi ñaõ nhaän ra Chuùa soáng laïi, gaëp Ngöôøi vaø loan baùo Tin möøng Phuïc sinh ñaàu tieân. Caùc phuï nöõ baïo daïn rao truyeàn baøi giaûng kerygma ñaàu tieân cho caùc Toâng ñoà vaø moân ñeä trong khi hoï coøn sôï haõi vaø nghi nan.
4. Choïn löïa öu tieân ngöôøi ngheøo
Moät khía caïnh khaùc noåi leân ñöôïc Ñaïi hoäi cuûa THÑ quan taâm ñaëc bieät phaûn aùnh trong baûn Baùo caùo Toång hôïp (SR 4) laø tieáp ñoùn nhöõng ngöôøi bò toån thöông, bò gaït beân leà xaõ hoäi. Nhöõng ngöôøi ngheøo keâu xin tình yeâu töø Giaùo hoäi. Baùc aùi yeâu thöông laø kính troïng, ñoùn nhaän vaø nhìn nhaän con ngöôøi, khoâng coù tình yeâu ñoù duø coù cung caáp löông thöïc, tieàn baïc hay caùc dòch vuï xaõ hoäi cuõng laø chöa coi troïng phaåm giaù nhaân vò. Moãi ngöôøi caàn ñöôïc giuùp ñôõ ñeå coù theå töï mình phaùt trieån hôn chæ laø ñoái töôïng cung öùng nhöõng phuùc lôïi. Öu tieân choïn löïa ngöôøi ngheøo laø moät heä quaû cuûa soáng ñöùc tin Kitoâ giaùo. Chuùa Gieâsu laø moät ngöôøi ngheøo khieâm toán, laøm baïn vôùi nhöõng ngöôøi ngheøo, ñoàng baøn aên vôùi hoï, Ngöôøi cuõng toá caùo nhöõng nguyeân nhaân gaây baát coâng gaây caûnh ngheøo cuûa con ngöôøi. Ñoái vôùi Giaùo hoäi, choïn löïa öu tieân ngöôøi ngheøo vaø nhöõng ngöôøi soáng beân leà xaõ hoäi laø moät phaïm truø thaàn hoïc tröôùc khi laø phaïm truø vaên hoùa, xaõ hoäi, chính trò hay trieát hoïc. Ñoùn tieáp ngöôøi di daân, tò naïn chuùng ta chæ thaáy mình ñang ñoùn tieáp Thaùnh gia Nazaret ñang chaïy laùnh naïn; ñoùn tieáp caû nhöõng ngöôøi "roái hay voâ ñaïo", nhöõng ngöôøi ôû xa, "khoâng-ñöôïc-hieän-dieän" trong coäng ñoaøn Hoäi thaùnh (khi thôø phöôïng). Hoäi thaùnh coù choã cho taát caû moïi ngöôøi, nhö lôøi cuûa Ñöùc Thaùnh Cha noùi trong Ñaïi hoäi Giôùi treû Lisbon vöøa qua: "Todos, todos, todos".
Trong moãi trang Phuùc aâm chuùng ta thaáy Chuùa Gieâsu phaù ñoå nhöõng caám kò, truyeàn thoáng trong daân Do thaùi, pheâ phaùn nhöõng keû giaû hình, töï cho mình laø coâng chính, ñeå oâm laáy nhöõng ngöôøi toäi loãi, nhöõng ngöôøi bò toån thöông, nhöõng ngöôøi bò xaõ hoäi ruoàng raãy, nhöõng ngöôøi bò cho laø voâ ñaïo, nhöõng keû hö hoûng, nhöõng keû xa rôøi khoâng phaûi laø "moät ngöôøi trong chuùng ta". Ñöùc Gieâsu khi ñi ngang qua döôùi caây sung thaønh Jeâricoâ ngöôùc nhìn thaáy anh chaøng thu thueá hö hoûng nhoû con bò moïi ngöôøi khinh cheâ, Ngöôøi keâu goïi anh baèng vieäc chính Ngöôøi vaøo nhaø anh. Zakeâu ñoùn tieáp Ngöôøi vaøo nhaø, nhìn nhaän toäi loãi vaø saùm hoái thay ñoåi. Nhöng söï hoaùn caûi naøy tröôùc tieân laø heä quaû cuûa vieäc anh ñöôïc nhìn nhaän bôûi loøng Chuùa yeâu thöông, ñöôïc ñoùn nhaän vaø ngaäp traøn tình thöông xoùt cuûa Chuùa, chöù khoâng phaûi laø ñieàu kieän tieân quyeát taát yeáu ñeå ñöôïc ñoùn nhaän. Giaùo hoäi hieäp haønh mang laáy caùi nhìn ñoù cuûa Chuùa tröôùc anh chò em ñang trong noãi cuøng khoå, toäi loãi, cho anh chò em ñoù caûm thaáy ñöôïc ñoùn nhaän vaø ñoàng haønh caùch kieân nhaãn vaø dòu daøng, Giaùo hoäi tin töôûng vaøo ôn Chuùa hoaït ñoäng hieäu quaû trong traùi tim con ngöôøi, theo thôøi gian vaø caùch thöùc Chuùa muoán.
Giaùo hoäi hieäp haønh qua Ñaïi hoäi THÑ coøn nhìn thaáy nhöõng "ngöôøi ngheøo môùi" phaùt sinh bôûi chieán tranh vaø khuûng boá ñang taøn phaù nhieàu ñaát nöôùc treân moät soá ñaïi luïc, vaø leân aùn nhöõng heä thoáng chính trò vaø kinh teá ñaõ gaây ra tranh chaáp, xung ñoät nhö hieän nay. Giaùo hoäi nghe thaáy tieáng keâu cuûa nhöõng ngöôøi soáng trong caûnh ngheøo heøn do söï taøn phaù traùi ñaát, "ngoâi nhaø chung" cuûa nhaân loaïi, vaø keâu goïi tinh thaàn ñoàng traùch nhieäm chaêm soùc Ngoâi Nhaø Chung. Toâng huaán Laudate Deum cuûa Ñöùc Giaùo hoaøng Phanxicoâ ñöôïc phaùt haønh ñoàng thôøi vôùi ngaøy khai maïc Ñaïi hoäi THÑGM laàn VXI naøy nhaán maïnh ñeán ñieàu ñoù.
5. Caàn caûi toå cô caáu
Sau cuøng, THÑGM laàn XVI naøy cuõng keâu goïi xem xeùt laïi Boä Giaùo luaät, tieáp tuïc ñi treân con ñöôøng ñaïi keát caùch xaùc tín hôn vaø cuï theå hôn nöõa, laøm theá naøo ñeå cô caáu thöôïng hoäi ñoàng ñang coù ñoù coù giaù trò lôùn hôn nöõa? Laøm sao ñi tieáp con ñöôøng maø thaùnh Giaùo hoaøng Gioan Phaoloâ II ñaõ chæ ra, töø naêm 1995, maø chöa thöïc hieän ñöôïc, veà thöøa taùc vuï cuûa Giaùm muïc Roma: laøm sao tìm ñöôïc con ñöôøng thöïc hieän toái thöôïng quyeàn (primacy) cuûa ngaøi, trong khi khoâng boû caùi coát yeáu cuûa söù vuï aáy nhöng laïi phaûi côûi môû tröôùc hoaøn caûnh môùi? (Ut unum sint). Thaêng tieán söï hieäp nhaát caùc Kitoâ höõu laø coát yeáu cuûa söù vuï cuûa Giaùm muïc Roma.
THÑ (SR 13) noùi haønh trình ñaïi keát ñaõ ñaøo saâu söï hieåu bieát cuûa chuùng ta veà thöøa taùc vuï cuûa Ñaáng Keá vò Thaùnh Pheâroâ vaø phaûi tieáp tuïc laøm nhö theá trong töông lai. Traû lôøi cho lôøi keâu goïi cuûa Thaùnh Gioan Phaoloâ II trong Toâng huaán Ut unum sint cuõng nhö nhöõng keát luaän cuûa caùc ñoái thoaïi ñaïi keát coù theå giuùp Hoäi thaùnh Coâng giaùo hieåu roõ vaø saâu saéc hôn veà toái thöôïng quyeàn, tính hieäp ñoaøn (giaùm muïc, linh muïc), tính hieäp haønh, vaø töông quan giöõa nhöõng phaïm truø aáy. Thaät vaäy, tính hieäp haønh seõ keát hôïp haøi hoøa chieàu kích coäng ñoaøn (communal, "all"), chieàu kích hieäp ñoaøn (collegial, "some") vaø chieàu kích caù vò (personal, "one"). Nhöõng chieàu kích aáy laø cuûa Giaùo hoäi (ñòa phöông, vuøng/mieàn, vaø hoaøn vuõ). Vôùi caùi nhìn ñoù, thöøa taùc vuï Pheâroâ cuûa Giaùm muïc Roma laø yeáu toá noäi taïi cuûa moïi ñoäng thaùi hieäp haønh, cuõng nhö chieàu kích coäng ñoaøn thì bao haøm toaøn theå Daân Chuùa vaø chieàu kích hieäp ñoaøn thuoäc thöïc haønh söù vuï Giaùm muïc. Do ñoù, tính hieäp haønh, tính hieäp ñoaøn, vaø toái thöôïng quyeàn tham chieáu laãn nhau: toái thöôïng quyeàn giaû thieát phaûi coù thöïc haønh tính hieäp haønh vaø tính hieäp ñoaøn, cuõng nhö hai chieàu kích naøy haøm chöùa thöïc haønh toái thöôïng quyeàn.
Nhôø lôøi chuyeån caàu cuûa Ñöùc Meï Maria vaø Thaùnh Giuse, xin Thieân Chuùa Ba Ngoâi, Chuùa Cha, Chuùa Con vaø Chuùa Thaùnh Thaàn ôû vôùi Hoäi thaùnh luoân maõi vaø chuùc laønh cho khaùt voïng cuûa chuùng con ñöôïc trôû neân hieäp haønh nhö Chuùa muoán ngaøy moät hôn.
Haø Tónh, ngaøy 6 thaùng 11 naêm 2023
(*) Chuù thích: SR = Synthesis Report, laø Baùo caùo Toång hôïp cuûa THÑGM laàn XVI.
(Nguoàn: Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Vieät Nam)