Hoäi Thöøa sai Paris ñaêng treân maïng
thö töø cuûa caùc thöøa sai taïi Vieät Nam
Hoäi Thöøa sai Paris ñaêng treân maïng thö töø cuûa caùc thöøa sai taïi Vieät Nam.
G. Traàn Ñöùc Anh, O.P.
Paris (RVA News 15-10-2023) - Toaøn theå thö töø cuûa caùc thöøa sai giöõa Paris vaø Vieät Nam ñöôïc laäp thaønh danh muïc keøm theo muïc luïc ñöôïc phoå bieán treân maïng ñeå caùc nhaø nghieân cöùu treân theá giôùi coù theå tìm hieåu veà lòch söû ñaày bieán ñoäng taïi Vieät Nam trong theá kyû XX.
Treân ñaây laø saùng kieán cuûa Vieän nghieân cöùu quan heä giöõa Phaùp vaø AÙ chaâu, goïi taét laø IRFA, ñöôïc Hoäi Thöøa sai Paris thaêng tieán vaø thöïc hieän.
Trong naêm qua, hôn 400 hoäp taøi lieäu cuûa Hoäi thöøa sai giöõa cuoái theá kyû XIX vaø naêm 1975 ñaõ ñöôïc phoå bieán treân maïng. Danh muïc naøy giuùp taát caû nhöõng ngöôøi nghieân cöùu lòch söû Vieät Nam bieát hoï coù theå tìm caùi gì trong vaên khoá cuûa Vieän IRFA. Caùc taøi lieäu naøy ñöôïc môû cho coâng chuùng tham khaûo taïi Phoøng ñoïc saùch ôû truï sôû cuûa Hoäi thöøa sai Ñöôøng Du Bac, Paris.
Boä taøi lieäu veà Vieät Nam chuû yeáu goàm thö töø giöõa caùc cô quan khaùc nhau cuûa Hoäi Thöøa sai Paris vôùi caùc thöøa sai ôû ñòa phöông. Ngoaïi tröø giaùo phaän Höng Hoùa, ñöôïc cha Ñöùc cha Mazeù mang vaøo hoài naêm 1964 vaø Giaùo phaän Kon Tum, ñöôïc Ñöùc cha Seitz ñöa vaøo naêm 1964 vaø naêm 1975, khoâng coù giaùo phaän naøo khaùc ôû Vieät Nam ñaët caùc taøi lieäu cuûa mình vaøo Boä taøi lieäu naøy.
Hoäi Thöøa sai Paris baét ñaàu hieän dieän taïi Vieät Nam töø theá kyû XVII. Naêm 1662, Ñöùc cha Lambert de la Motte, trôû thaønh Ñaïi dieän Toâng toøa ñaàu tieân ôû Ñoâng Döông. Cha Louis Chevreuil laø thöøa sai AÂu chaâu ñaàu tieân ñeán mieàn naøy, ngaøy 26 thaùng Baûy naêm 1664, trong tö caùch laø ñaëc uûy cuûa Ñaïi dieän Toâng toøa, do Ñöùc cha de la Motte boå nhieäm. Naêm 1790, caùc thöøa sai Paris ôû Baéc Vieät chæ coøn boán ngöôøi. Caùch maïng Phaùp ñaõ ñoùng cöûa Chuûng vieän ôû Paris, choân vuøi moïi hy voïng gia taêng con soá caùc thöøa sai cho ñeán naêm 1815.
Haäu baùn theá kyû XIX, tieáp theo Hieäp öôùc Hueá vaø thaønh laäp Ñoâng Döông Phaùp naêm 1887, caùc thöøa sai coù theå taùi toå chöùc: Vieät Nam ñöôïc chia thaønh caùc giaùo phaän ñaïi dieän Toâng toøa, nhaân söï gia taêng vaø coù nhieàu ngöôøi trôû laïi ñaïo. Soá tín höõu Coâng giaùo ôû Taây Ñaøng Ngoaøi taêng töø 140 leân 220.000 ngöôøi. Ñaàu theá kyû XX, do tình traïng khoù khaên cuûa haønh chaùnh Phaùp, naïn ñoùi keùm vaø khuûng hoaûng kinh teá, Hoäi Thöøa sai Paris quyeát ñònh chuyeån traùch nhieäm cho Haøng giaùo só Vieät Nam.
Trong thôøi chieán tranh Ñoâng Döông, töø 1946 ñeán 1954, tình traïng caùc thöøa sai taïi Vieät Nam khaùc nhau, tuøy theo ñoù laø vuøng do Vieät Minh hay vuøng do quaân ñoäi chieám ñoùng. Tình traïng naøy khieán cho gaàn 700,000 ngöôøi Coâng giaùo mieàn Baéc tò naïn vaøo Nam, töø naêm 1970 trôû ñi, khoâng coù thöøa sai Paris naøo hieän dieän ôû mieàn Baéc. Sau khi Coäng hoøa Xaõ hoäi Chuû nghóa Vieät Nam ñöôïc tuyeân boá, naêm 1975, taát caû caùc thöøa sai coøn laïi ñeàu bò truïc xuaát khoûi Vieät Nam.
(Asia News 13-10-2023)