Söù ñieäp Ñöùc Thaùnh Cha
göûi Tham döï vieân Cuoäc gaëp gôõ Thöôøng nieân laàn thöù IV
veà Neàn Kinh teá Phanxicoâ
Söù ñieäp Ñöùc Thaùnh Cha göûi Tham döï vieân Cuoäc gaëp gôõ Thöôøng nieân laàn thöù IV veà Neàn Kinh teá Phanxicoâ.
Nt. Anna Ngoïc Dieäp, OP. chuyeån ngöõ tieáng Vieät
Assisi (WHÑ 12-10-2023) - Cuoäc gaëp gôõ toaøn caàu Thöôøng nieân laàn thöù IV veà Neàn Kinh teá Phanxicoâ (The Economy of Francesco - EoF) ñöôïc toå chöùc tröïc tuyeán vaø tröïc tieáp taïi Assisi, töø ngaøy moàng 06 - 08 thaùng 10 naêm 2023. Ñöôïc thaønh laäp vaøo naêm 2019 theo lôøi môøi cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ, Theá heä EoF hieän bao goàm haøng nghìn ngöôøi laøm vieäc nghieâm tuùc vaø coù traùch nhieäm ñeå choáng laïi söï baát bình ñaúng vaø khuûng hoaûng moâi tröôøng, thuùc ñaåy neàn kinh teá baûn ñòa, hoøa bình vaø an toaøn thöïc phaåm. Cuoäc gaëp gôõ naêm nay quy tuï caùc nhaø kinh teá, nhaø khôûi nghieäp, vaø doanh nhaân treû töø khaép nôi treân theá giôùi. Nhaân dòp naøy Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ göûi tôùi caùc tham döï vieân moät Söù ñieäp.
Sau ñaây laø baûn dòchVieät ngöõ noäi dung Söù ñieäp cuûa Ñöùc Thaùnh Cha:
Söù ñieäp Ñöùc Thaùnh Cha
göûi Tham döï vieân Cuoäc gaëp gôõ Thöôøng nieân laàn thöù IV veà Neàn Kinh teá Phanxicoâ
Caùc baïn treû thaân meán,
Thaät vui ñöôïc gaëp laïi caùc baïn moät naêm sau söï kieän Assisi vaø bieát raèng coâng vieäc phuïc hoài neàn kinh teá cuûa caùc baïn ñang tieán trieån vôùi thaønh quaû, nhieät tình, vaø söï daán thaân.
Caùc baïn thöôøng nghe cha noùi raèng thöïc teá cao hôn yù töôûng (Toâng huaán Evangelii Gaudium, soá 217-237). Tuy nhieân, coù nhöõng yù töôûng truyeàn caûm höùng vaø coù moät yù töôûng ñaõ meâ hoaëc cha töø khi cha coøn laø moät sinh vieân thaàn hoïc treû. Trong tieáng Latin, noù ñöôïc goïi laø coincidentia oppositorum; nghóa laø söï thoáng nhaát cuûa caùc maët ñoái laäp. Theo yù töôûng naøy, thöïc teá ñöôïc taïo thaønh töø caùc cöïc ñoái laäp, caùc caëp ñoái laäp nhau. Ví duï nhö: lôùn vaø nhoû, aân suûng vaø töï do, coâng lyù vaø tình yeâu, v.v. Ngöôøi ta laøm gì vôùi nhöõng caëp ñoái laäp naøy? Taát nhieân, ngöôøi ta coù theå thöû choïn caùi naøy vaø loaïi boû caùi kia. Hoaëc, nhö caùc taùc giaû maø cha nghieân cöùu ñaõ gôïi yù, trong noã löïc dung hoøa caùc maët ñoái laäp, coù theå thöïc hieän moät söï toång hôïp, traùnh loaïi boû cöïc naøy hay cöïc kia, nhaèm giaûi quyeát chuùng ôû moät bình dieän cao hôn, tuy nhieân, khoâng theå loaïi tröø söï caêng thaúng.
Caùc baïn treû thaân meán, moïi lyù thuyeát ñeàu phieán dieän vaø coù giôùi haïn; khoâng theå tuyeân boá keát hôïp hoaëc giaûi quyeát hoaøn toaøn nhöõng maët ñoái laäp. Moïi döï aùn cuûa con ngöôøi cuõng vaäy. Thöïc teá luoân troán traùnh. Vì vaäy, laø moät tu só Doøng Teân treû, ñoái vôùi cha, yù töôûng veà söï thoáng nhaát cuûa caùc maët ñoái laäp döôøng nhö laø moät moâ hình hieäu quaû ñeå hieåu vai troø cuûa Giaùo hoäi trong lòch söû. Tuy nhieân, neáu caùc baïn nghó veà noù, seõ raát höõu ích ñeå hieåu ñöôïc ñieàu gì ñang xaûy ra trong neàn kinh teá ngaøy nay. Lôùn vaø nhoû, ngheøo ñoùi vaø giaøu coù, cuõng nhö nhieàu maët ñoái laäp khaùc cuøng toàn taïi trong kinh teá. Coù neân kinh teá bao goàm caùc quaày haøng beù nhoû vaø cuõng coù caùc trung taâm taøi chính quoác teá; coù neàn kinh teá ñöôïc taïo neân töø nhöõng khuoân maët, veû beà ngoaøi vaø nhöõng con ngöôøi cuï theå cuûa caùc ngaân haøng vaø doanh nghieäp nhoû vaø cuõng coù neàn kinh teá lôùn ñeán möùc döôøng nhö tröøu töôïng goàm caùc coâng ty ña quoác gia, nhaø nöôùc, ngaân haøng, quyõ ñaàu tö; coù neàn kinh teá chuyeân veà tieàn baïc, tieàn thöôûng vôùi möùc löông raát cao, vaø beân caïnh ñoù cuõng coù neàn kinh teá chuyeân chaêm soùc, gìn giöõ töông quan giöõa con ngöôøi vôùi möùc löông quaù thaáp ñeå coù theå soáng toát. Ñaâu laø söï thoáng nhaát giöõa nhöõng maët ñoái laäp naøy? Noù ñöôïc tìm thaáy trong baûn chaát ñích thöïc cuûa neàn kinh teá: laø nôi dung naïp vaø hôïp taùc, lieân tuïc taïo ra giaù trò vaø löu thoâng vôùi nhöõng thöù khaùc. Caùi nhoû caàn caùi lôùn, caùi cuï theå caàn caùi tröøu töôïng, kheá öôùc cuûa söï cho ñi, söï ngheøo khoù trong vieäc chia seû nhöõng cuûa caûi.
Nhöng, chuùng ta ñöøng queân, coù nhöõng söï ñoái laäp khoâng heà taïo ra söï haøi hoøa chuùt naøo caû. Neàn kinh teá gieát cheát khoâng truøng khôùp vôùi neàn kinh teá taïo neân söï soáng; neàn kinh teá giaøu sang baát löông daønh cho moät soá ít khoâng hoøa hôïp töø coát loõi vôùi quaù nhieàu ngöôøi ngheøo khoâng coøn ñöôøng soáng; ngaønh kinh doanh vuõ khí khoång loà seõ khoâng bao giôø coù ñieåm chung vôùi neàn kinh teá hoøa bình; neàn kinh teá gaây oâ nhieãm vaø huûy hoaïi haønh tinh khoâng coù söï töông hôïp vôùi neàn kinh teá toân troïng vaø baûo toàn noù.
Nhaän thöùc naøy chính laø troïng taâm cuûa neàn kinh teá môùi maø caùc baïn ñaõ cam keát thöïc hieän. Neàn kinh teá gieát cheát, loaïi tröø, gaây oâ nhieãm, taïo ra chieán tranh, khoâng phaûi laø neàn kinh teá: nhöõng ngöôøi khaùc goïi noù laø neàn kinh teá, nhöng noù chæ laø thöù voâ giaù trò, moät söï troáng vaéng; noù laø moät caên beänh, moät söï xuyeân taïc chính neàn kinh teá vaø thieân chöùc cuûa noù. Caùc loaïi vuõ khí ñöôïc saûn xuaát vaø baùn cho chieán tranh, lôïi nhuaän kieám ñöôïc töø nhöõng ngöôøi deã bò toån thöông vaø khoâng coù khaû naêng töï veä nhaát, chaúng haïn nhö nhöõng ngöôøi rôøi boû queâ höông ñeå tìm kieám moät töông lai toát ñeïp hôn, vieäc khai thaùc taøi nguyeân, vaø nhöõng ngöôøi aên caép ñaát ñai vaø söùc khoûe cuûa ngöôøi khaùc: taát caû nhöõng ñieàu naøy khoâng phaûi laø kinh teá, noù khoâng phaûi laø truï coät toát cuûa thöïc teá caàn duy trì. Noù chæ ñôn thuaàn laø baét naït, baïo löïc; noù chæ laø moät caáu truùc nhaèm muïc ñích cöôùp boùc maø nhaân loaïi phaûi thoaùt ra.
Cha muoán ñeà xuaát moät yù töôûng thöù hai maø cha canh caùnh trong loøng, lieân quan ñeán ñieàu cha vöøa noùi vôùi caùc baïn veà nhöõng caêng thaúng trong neàn kinh teá: Neàn kinh teá cuûa ñaát, vaø neàn kinh teá haønh trình. Neàn kinh teá cuûa ñaát xuaát phaùt töø yù nghóa ñaàu tieân cuûa töø kinh teá, ñoù laø chaêm soùc gia ñình. Ngoâi nhaø khoâng chæ laø nôi chuùng ta sinh soáng maø coøn laø coäng ñoaøn, caùc moái töông quan cuûa chuùng ta, laø thaønh phoá nôi chuùng ta ñang soáng, coäi nguoàn cuûa chuùng ta. Noùi roäng hôn, ngoâi nhaø laø caû theá giôùi, laø thöù duy nhaát chuùng ta coù, vaø ñöôïc giao phoù cho taát caû chuùng ta. Chæ vôùi vieäc ñöôïc sinh ra, chuùng ta ñöôïc môøi goïi trôû thaønh nhöõng ngöôøi baûo veä ngoâi nhaø chung naøy vaø do ñoù, trôû thaønh anh chò em cuûa moïi cö daân treân traùi ñaát. Thöïc haønh quaûn lyù kinh teá coù nghóa laø chaêm soùc ngoâi nhaø chung, vaø ñieàu naøy seõ khoâng theå thöïc hieän ñöôïc neáu chuùng ta khoâng coù ñoâi maét ñöôïc reøn luyeän ñeå nhìn theá giôùi baét ñaàu töø nhöõng vuøng ngoaïi bieân: caùi nhìn cuûa nhöõng ngöôøi bò loaïi tröø, cuûa nhöõng ngöôøi beù moïn. Cho ñeán nay, quan ñieåm veà ngoâi nhaø chieám öu theá laø quan ñieåm cuûa nam giôùi, noùi chung laø ngöôøi phöông Taây, vaø ñeán töø mieàn Baéc Baùn Caàu. Trong nhieàu theá kyû, trong soá nhöõng thöù khaùc, chuùng ta ñaõ loaïi tröø caùi nhìn cuûa phuï nöõ: neáu hoï hieän dieän, hoï seõ khieán chuùng ta thaáy ít haøng hoùa hôn vaø nhieàu moái töông quan hôn, ít tieàn baïc hôn vaø phaân phoái laïi nhieàu hôn, quan taâm hôn ñeán nhöõng ngöôøi coù vaø khoâng coù, thöïc teá hôn vaø ít tröøu töôïng hôn, nhieàu noäi dung hôn vaø ít huyeân thuyeân hôn. Chuùng ta khoâng theå tieáp tuïc loaïi tröø nhöõng quan ñieåm khaùc nhau khoûi thöïc tieãn vaø lyù thuyeát kinh teá, cuõng nhö khoûi ñôøi soáng cuûa Giaùo hoäi. Vì vaäy, cha heát söùc vui möøng khi thaáy coù bieát bao phuï nöõ treû laø nhaân vaät chính cuûa Neàn kinh teá Phanxicoâ. Neàn kinh teá toaøn dieän laø neàn kinh teá ñöôïc thöïc hieän vôùi vaø cho ngöôøi ngheøo - theo moïi caùch thöùc maø ngaøy nay ngöôøi ta coù theå ngheøo - nhöõng ngöôøi bò loaïi tröø, nhöõng ngöôøi khoâng ñöôïc nhìn nhaän, nhöõng ngöôøi khoâng coù tieáng noùi ñeå ñöôïc laéng nghe. Chuùng ta phaûi thaáy mình ôû ñoù, treân nhöõng ranh giôùi cuûa lòch söû vaø söï toàn taïi, vaø ñoái vôùi nhöõng ngöôøi coáng hieán heát mình cho vieäc nghieân cöùu kinh teá hoïc, cuõng nhö ôû nhöõng vuøng ngoaïi bieân cuûa tö töôûng, voán laø nhöõng lónh vöïc khoâng keùm phaàn quan troïng. Vì vaäy, haõy töï vaán: Ñaâu laø vuøng ngoaïi bieân cuûa khoa hoïc kinh teá ngaøy nay? Suy nghó veà vaø vì ngöôøi ngheøo laø chöa ñuû, maø coøn phaûi suy nghó vôùi ngöôøi ngheøo, vôùi nhöõng ngöôøi bò loaïi tröø. Ngay caû trong thaàn hoïc, chuùng ta cuõng thöôøng "nghieân cöùu ngöôøi ngheøo" nhöng laïi ít khi nghieân cöùu "vôùi ngöôøi ngheøo": töø laø ñoái töôïng cuûa khoa hoïc, ngöôøi ngheøo phaûi trôû thaønh chuû theå, bôûi vì moãi ngöôøi ñeàu coù nhöõng caâu chuyeän ñeå keå, moät tö töôûng veà theá giôùi: söï ngheøo khoù ñaàu tieân cuûa ngöôøi ngheøo laø bò loaïi khoûi khaû naêng leân tieáng, khoûi chính khaû naêng baøy toû moät tö töôûng ñöôïc coi laø nghieâm tuùc. Ñoù laø veà phaåm giaù vaø söï toân troïng, cuõng thöôøng bò töø choái.
Ñaây laø neàn kinh teá cuûa cuoäc haønh trình. Neáu chuùng ta nhìn vaøo kinh nghieäm cuûa Chuùa Gieâsu vaø caùc moân ñeä tieân khôûi thì ñoù laø kinh nghieäm cuûa "Con Ngöôøi khoâng coù choã töïa ñaàu" (Lc 9, 58). Moät trong nhöõng caùch moâ taû coå xöa nhaát veà caùc Kitoâ höõu laø "nhöõng ngöôøi ñang ñi treân ñöôøng". Vaø khi Thaùnh Phanxicoâ Assisi, ngöôøi raát thaân thöông vôùi chuùng ta, baét ñaàu cuoäc caùch maïng kinh teá chæ nhaân danh Tin Möøng, ngaøi trôû laïi laø moät ngöôøi aên xin, moät ngöôøi löõ haønh: ngaøi leân ñöôøng, rôøi boû nhaø cuûa cha mình laø Bernardone. Vaäy thì haønh trình naøo daønh cho nhöõng ai muoán canh taân neàn kinh teá töø goác reã? Loä trình cuûa ngöôøi haønh höông luoân ñaày ruûi ro, ñan xen vôùi söï tin töôûng vaø deã bò toån thöông. Nhöõng ai ñaûm nhaän loä trình naøy phaûi sôùm nhaän ra söï phuï thuoäc cuûa mình vaøo ngöôøi khaùc trong suoát chaëng ñöôøng: do ñoù, caùc baïn hieåu raèng kinh teá hoïc cuõng caàn ñeán caùc ngaønh vaø kieán thöùc khaùc. Vaø cuõng nhö ngöôøi haønh höông bieát raèng cuoäc haønh trình cuûa mình seõ ñaày buïi baëm, caùc baïn cuõng bieát raèng coâng ích ñoøi hoûi moät daán thaân khieán ñoâi tay baïn bò lem luoác. Chæ nhöõng baøn tay bò laám lem môùi bieát laøm sao ñeå thay ñoåi traùi ñaát: coâng lyù ñöôïc thöïc thi, loøng baùc aùi ñöôïc theå hieän, vaø lieân ñôùi trong nhöõng thaùch ñoá, caùc baïn kieân trì vôùi loøng can ñaûm. Trôû thaønh nhöõng nhaø kinh teá vaø doanh nhaân "cuûa neàn kinh teá Phanxicoâ" ngaøy nay nhaát thieát coù nghóa laø trôû thaønh nhöõng ngöôøi nam nöõ cuûa hoøa bình: khoâng nghæ ngôi cho ñeán khi coù hoøa bình.
Caùc baïn treû thaân meán, ñöøng sôï söï caêng thaúng vaø va chaïm; haõy coá gaéng soáng trong ñoù vaø nhaân caùch hoùa chuùng moãi ngaøy. Cha giao phoù cho caùc baïn nhieäm vuï baûo veä ngoâi nhaø chung vaø can ñaûm böôùc ñi.
Ñieàu ñoù thaät laø khoù, nhöng cha bieát laø caùc baïn coù theå laøm ñöôïc, bôûi vì caùc baïn ñaõ vaø ñang laøm ñöôïc roài. Cha bieát laø khoâng phaûi ngay laäp töùc maø noã löïc vaø chia seû öôùc mô cuûa caùc baïn trong Giaùo hoäi cuûa caùc baïn cuõng nhö giöõa thöïc teá kinh teá cuûa nhöõng nôi caùc baïn sinh soáng. Thöïc teá döôøng nhö ñaõ ñöôïc ñònh hình saün, thöôøng khoâng deã xuyeân suoát, gioáng nhö ñaát khoâng coù möa trong moät thôøi gian daøi. Mong sao caùc baïn luoân kieân nhaãn vaø bieát caùch xoay xôû ñeå ñöôïc moïi ngöôøi bieát ñeán vaø daàn daàn thieát laäp nhöõng keát noái oån ñònh vaø hieäu quaû hôn. Öôùc muoán veà moät theá giôùi môùi ñang lan roäng hôn nhöõng gì noù loä dieän. Ñöøng kheùp mình trong ñoù: oác ñaûo trong sa maïc laø nôi maø moïi ngöôøi ñeàu coù theå tieáp caän, nhöõng ngaõ tö nôi baïn coù theå döøng laïi vaø töø ñoù baét ñaàu laïi. Vì vaäy, haõy luoân côûi môû vaø tìm kieám ñoàng nghieäp cuûa caùc baïn, giaùm muïc cuûa caùc baïn, vaø ñoàng baøo cuûa caùc baïn vôùi loøng quyeát taâm vaø nhieät tình. Vaø trong ñieàu naøy, cha nhaéc laïi, mong sao ngöôøi ngheøo ôû beân caùc baïn. Haõy trao tieáng noùi vaø ñònh hình cho moät daân toäc bôûi vì tính cuï theå cuûa neàn kinh teá cuõng nhö nhöõng giaûi phaùp maø caùc baïn ñang nghieân cöùu vaø thöû nghieäm ñeàu lieân quan ñeán cuoäc soáng cuûa moïi ngöôøi. Ngaøy nay döôøng nhö coù nhieàu khoâng gian daønh cho baïn hôn. Do ñoù, cha yeâu caàu caùc baïn haõy tích cöïc ñoaøn keát, xaây döïng nhöõng caàu noái thöïc söï giöõa caùc chaâu luïc trong caùc vaán ñeà hoaït ñoäng, ñieàu naøy seõ ñöa nhaân loaïi ra khoûi thôøi kyø thuoäc ñòa vaø baát bình ñaúng moät caùch döùt khoaùt. Haõy ñöa ra nhöõng khuoân maët, noäi dung vaø döï aùn cho tình huynh ñeä ñaïi ñoàng. Haõy laø nhöõng ngöôøi tieân phong trong ñôøi soáng kinh teá vaø doanh nghieäp cuûa söï phaùt trieån con ngöôøi toaøn dieän.
Cha tin töôûng caùc baïn, vaø xin ñöøng bao giôø queân ñieàu naøy: Cha quan taâm ñeán caùc baïn raát nhieàu.
Phanxicoâ
Nt. Anna Ngoïc Dieäp, OP
Doøng Ña Minh Thaùnh Taâm
Chuyeån ngöõ töø: press.vatican.va (06.10.2023)
(Nguoàn: Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Vieät Nam)