Tónh taâm Thöôïng Hoäi ñoàng vôùi cha Timothy Radcliffe, OP
baøi III: Tình baèng höõu
Tónh taâm Thöôïng Hoäi ñoàng vôùi cha Timothy Radcliffe, OP baøi III: Tình baèng höõu.
Nt. Anna Ngoïc Dieäp, OP chuyeån ngöõ Vieät Nam
Roma (WHÑ 07-10-2023) - "Tình baèng höõu", laø ñeà taøi thöù 3 Cha Timothy Radcliffe, OP chia seû vôùi caùc tham döï vieân Thöôïng Hoäi ñoàng taïi nhaø tónh taâm "Fraterna Domus" saùng moàng 02 thaùng 10 naêm 2013.
Thöa anh chò em,
Vaøo ñeâm tröôùc khi chòu cheát, Chuùa Gieâsu ñaõ caàu nguyeän vôùi Chuùa Cha: "Xin cho hoï neân moät nhö chuùng ta" (Ga 17, 11). Nhöng ngay töø ñaàu, trong haàu heát caùc baûn vaên Taân Öôùc, chuùng ta thaáy caùc moân ñeä chia reõ, caõi vaõ, vaø ruùt pheùp thoâng coâng laãn nhau.
Chuùng ta quy tuï taïi Thöôïng Hoäi ñoàng naøy vì chuùng ta cuõng bò chia reõ, ñoàng thôøi chuùng ta hy voïng vaø caàu nguyeän cho söï ñoàng taâm nhaát trí. Ñaây phaûi laø chöùng töø quyù giaù cuûa chuùng ta trong moät theá giôùi bò xaâu xeù bôûi xung ñoät vaø baát bình ñaúng. Nhieäm Theå Ñöùc Kitoâ phaûi theå hieän söï bình an maø Chuùa Gieâsu ñaõ höùa vaø theá giôùi khao khaùt.
Hoâm qua, toâi ñaõ xem xeùt hai nguoàn goác cuûa söï chia reõ: nhöõng nieàm hy voïng maâu thuaãn nhau, vaø nhöõng taàm nhìn khaùc nhau cuûa chuùng ta veà Giaùo hoäi laø nhaø. Nhöng nhöõng caêng thaúng naøy khoâng nhaát thieát phaûi chia reõ chuùng ta; Chuùng ta laø nhöõng ngöôøi mang moät nieàm hy voïng vöôït leân treân moïi hy voïng, vaø Chuùa noùi vôùi chuùng ta raèng trong ngoâi nhaø roäng raõi cuûa Vöông quoác coù "nhieàu choã ôû" (Ga 14, 1).
Taát nhieân khoâng phaûi moïi hy voïng hoaëc yù kieán ñeàu chính ñaùng. Nhöng chính thoáng thì roäng raõi coøn taø giaùo thì chaät heïp. Chuùa daãn ñaøn chieân cuûa Ngöôøi ra khoûi chuoàng chieân nhoû beù ñeå ñeán nhöõng ñoàng coû roäng môû cuûa ñöùc tin chuùng ta. Vaøo Leã Phuïc Sinh, Ngöôøi seõ daãn ñaøn chieân ra khoûi caên phoøng nhoû bò khoùa ñeå böôùc vaøo söï bao la voâ bieân cuûa Thieân Chuùa, "söï doài daøo cuûa Thieân Chuùa"[1].
Vaäy chuùng ta haõy cuøng nhau laéng nghe Ngöôøi. Nhöng baèng caùch naøo? Moät giaùm muïc Ñöùc lo ngaïi veà "gioïng ñieäu gay gaét" trong caùc cuoäc thaûo luaän taïi coâng nghò cuûa hoï. Ngaøi noùi raèng hoï "gioáng nhö moät cuoäc trao ñoåi baèng lôøi noùi khoa tröông "hôn laø moät cuoäc tranh luaän coù traät töï"[2]. Taát nhieân laø caàn phaûi coù nhöõng cuoäc tranh luaän hôïp lyù coù traät töï. Laø moät tu só Ña Minh, toâi khoâng bao giôø phuû nhaän taàm quan troïng cuûa lyù trí! Nhöng neáu muoán vöôït leân treân nhöõng khaùc bieät, chuùng ta caàn hôn theá nöõa. Ñaøn chieân tin töôûng vaøo tieáng cuûa Chuùa vì ñoù laø tieáng cuûa moät ngöôøi baïn. Thöôïng Hoäi ñoàng naøy seõ coù keát quaû neáu noù daãn chuùng ta ñeán moät tình baèng höõu saâu saéc hôn vôùi Chuùa vaø vôùi nhau.
Vaøo ñeâm tröôùc khi cheát, Chuùa Gieâsu noùi vôùi caùc moân ñeä saép phaûn boäi, choái boû, vaø boû rôi Ngöôøi raèng: "Thaày goïi anh em laø baïn höõu". (Ga 15, 15). Chuùng ta ñöôïc ñoùn nhaän bôûi tình baèng höõu chöõa laønh cuûa Thieân Chuùa, tình baèng höõu môû ra nhöõng caùnh cöûa nguïc tuø maø chuùng ta töï taïo ra cho mình. "Thieân Chuùa voâ hình noùi vôùi con ngöôøi nhö nhöõng ngöôøi baïn" (Vatican II, Dei Verbum, 2). Chuùa Gieâsu ñaõ môû ñöôøng ñeå ñi vaøo tình baèng höõu vónh cöûu cuûa Ba Ngoâi. Tình baèng höõu naøy ñöôïc trao taëng cho caùc moân ñeä, cho nhöõng ngöôøi thu thueá vaø gaùi ñieám, cho caùc luaät só vaø daân ngoaïi. Ñoù laø höông vò ñaàu tieân cuûa Vöông quoác.
Caû Cöïu Öôùc laãn Hy Laïp vaø Roma coå ñieån ñeàu coi tình baèng höõu nhö vaäy laø baát khaû thi. Tình baèng höõu chæ toàn taïi giöõa nhöõng ngöôøi toát laønh, coøn keát baïn vôùi keû gian aùc bò coi laø khoâng theå. Nhö Tv 26 noùi roõ: "Con gôùm gheùt beø luõ voâ löông, khoâng ngoài chung vôùi phöôøng gian aùc" (c. 5). Keû gian taø khoâng coù tình baïn vì hoï chæ hôïp taùc ñeå thöïc hieän nhöõng haønh ñoäng xaáu xa. Nhöng Thieân Chuùa cuûa chuùng ta luoân coù xu höôùng taïo ra nhöõng tình baïn gaây söûng soát. Ngaøi yeâu meán Giacob, keû löøa gaït; Ñavít, keû saùt nhaân vaø ngoaïi tình; vaø Saloâmoân, keû thôø ngaãu töôïng.
Ngoaøi ra, tình baèng höõu chæ coù theå toàn taïi giöõa nhöõng ngöôøi bình ñaúng vôùi nhau. Nhöng aân suûng naâng chuùng ta leân trong tình baèng höõu thaàn linh. Thaùnh Toâma Aquino khaúng ñònh, "solus Deus deificat - chæ coù Thieân Chuùa môùi coù theå laøm cho chuùng ta trôû neân gioáng thaàn thaùnh". Hoâm nay Leã caùc Thieân thaàn Baûn meänh, nhöõng vò laø daáu chæ cuûa tình baèng höõu ñoäc ñaùo maø Thieân Chuùa daønh cho moãi ngöôøi chuùng ta. Ñöùc Thaùnh Cha coù noùi nhaân ngaøy leã naøy raèng, "Khoâng ai böôùc ñi moät mình vaø ñöøng ai coù theå nghó raèng mình ñôn ñoäc"[3]. Trong haønh trình, moãi chuùng ta ñeàu ñöôïc bao boïc bôûi tình baèng höõu thaàn linh.
Vieäc rao giaûng Phuùc aâm khoâng bao giôø chæ laø truyeàn ñaït thoâng tin. Ñoù laø moät haønh ñoäng cuûa tình baèng höõu. Moät traêm naêm tröôùc, Vincent McNabb OP ñaõ noùi: "Haõy yeâu thöông nhöõng ngöôøi baïn rao giaûng. Neáu khoâng coù tình yeâu thöông thì ñöøng giaûng nöõa. Haõy giaûng cho chính mình". Ngöôøi ta cho raèng thaùnh Ña Minh ñöôïc moïi ngöôøi yeâu meán vì ngaøi yeâu thöông taát caû moïi ngöôøi. Thaùnh Catarina Siena luoân coù moät nhoùm baïn höõu beân caïnh laø nhöõng nam nöõ giaùo daân vaø tu só, ñeán ñoä hoï ñöôïc goïi laø Caterinati, ngöôøi cuûa Catarina. Thaùnh Martin de Porres thöôøng xuaát hieän trong böùc tranh coù caûnh moät con meøo, moät con choù, vaø moät con chuoät ñang aên cuøng moät ñóa. Thaät laø hình aûnh ñeïp veà ñôøi soáng tu trì!
Khoâng coù tình baïn thanh thoaùt naøo giöõa nam vaø nöõ trong Cöïu Öôùc. Vöông quoác Chuùa Gieâsu khai môû ñöôïc bao quanh bôûi baïn beø, caû ñaøn oâng laãn phuï nöõ. Thaäm chí ngaøy nay, nhieàu ngöôøi vaãn hoaøi nghi lieäu coù theå toàn taïi moät tình baïn trong saùng giöõa moät ngöôøi nam vaø moät ngöôøi nöõ hay khoâng. Ñaøn oâng sôï bò buoäc toäi; phuï nöõ sôï bò ñaøn oâng baïo haønh; giôùi treû sôï bò laïm duïng. Chuùng ta caàn theå hieän tình baèng höõu roäng löôïng cuûa Thieân Chuùa.
Vì theá, chuùng ta rao giaûng phuùc aâm qua tình baèng höõu vöôït leân treân ranh giôùi. Thieân Chuùa ñaõ vöôït qua söï phaân caùch giöõa Ñaáng Taïo Hoùa vaø thuï taïo. Vaäy chuùng ta coù theå thieát laäp ñöôïc nhöõng tình baèng höõu baát khaû thi naøo? Khi Chaân phöôùc Pierre Claverie ñöôïc taán phong giaùm muïc cuûa Oran ôû Algeria vaøo naêm 1981, ngaøi ñaõ chia seû vôùi nhöõng ngöôøi baïn Hoài giaùo cuûa mình raèng: "Toâi cuõng maéc nôï caùc baïn nhöõng gì toâi coù ngaøy hoâm nay. Vôùi caùc baïn khi hoïc tieáng AÛ Raäp, treân heát toâi ñaõ hoïc ñöôïc caùch noùi vaø hieåu ngoân ngöõ cuûa traùi tim, ngoân ngöõ cuûa tình huynh ñeä, nôi caùc chuûng toäc vaø toân giaùo giao tieáp vôùi nhau... Vì toâi tin raèng tình baïn naøy ñeán töø Thieân Chuùa vaø daãn ñeán Thieân Chuùa"[4]. Xin haõy nhôù raèng, chính tình baèng höõu ñaõ laøm neân con ngöôøi cuûa ngaøi nhö ngaøi laø!
Chính vì tình baèng höõu naøy maø Ñöùc cha Pierre Claverie ñaõ bò nhoùm khuûng boá saùt haïi cuøng vôùi moät ngöôøi baïn treû Hoài giaùo, Mohamed Bouckichi. Sau khi ngaøi ñöôïc phong chaân phöôùc, ngöôøi ta ñaõ trình dieãn vôû kòch veà tình baïn Pierre et Mohamed. Meï cuûa Mohamed ñaõ xem vôû kòch veà caùi cheát cuûa con trai vaø baø ñaõ oâm hoân dieãn vieân ñoùng vai con mình.
Tin möøng maø ngöôøi treû chôø ñôïi ñöôïc nghe töø chuùng ta laø Thieân Chuùa ñeán vôùi hoï qua tình baèng höõu. Ñaây chính laø tình baïn maø hoï khao khaùt, vaø vì ñoù maø hoï tìm kieám treân Instagram vaø TikTok. Khi coøn laø thieáu nieân, toâi keát baïn vôùi moät soá linh muïc Coâng giaùo. Vôùi hoï, toâi khaùm phaù ra nieàm vui ñöùc tin. Nhöng than oâi, cuoäc khuûng hoaûng laïm duïng tình duïc ñaõ khieán nhöõng tình baïn nhö vaäy trôû neân ñaùng ngôø. Toài teä hôn caû toäi tình duïc, ñoù laø toäi choáng laïi tình baïn. Taàng saâu nhaát trong Ñòa nguïc cuûa Dante (Dante's Inferno) ñöôïc daønh rieâng cho nhöõng keû phaûn boäi tình baïn.
Do ñoù, neàn taûng cuûa nhöõng gì chuùng ta seõ laøm trong Thöôïng Hoäi ñoàng naøy phaûi laø tình baèng höõu maø chuùng ta taïo ra. Chaúng coù gì to taùt ñaâu vaø vieäc naøy seõ khoâng xuaát hieän treân caùc tieâu ñeà cuûa truyeàn thoâng. "Hoï ñeán taän Roma ñeå keát baïn! Thaät laø laõng phí!" Nhöng chính nhôø tình baèng höõu maø chuùng ta thöïc hieän quaù trình chuyeån ñoåi töø 'Toâi' sang 'Chuùng ta' (Taøi lieäu laøm vieäc A. 1. 25). Khoâng coù tình baïn, chuùng ta seõ chaúng ñaït ñöôïc gì caû. Khi Toång Giaùm muïc Anh giaùo cuûa Canterbury, Robert Runcie, gaëp Thaùnh Gioan Phaoloâ II, ngaøi thaáy thaát voïng vì döôøng nhö chaúng coù tieán trieån naøo höôùng tôùi söï hieäp nhaát ñöôïc thöïc hieän. Nhöng Ñöùc Gioan Phaoloâ II noùi Ñöùc cha Robert Runcie laø haõy tin töôûng. "Tính hieäp ñoaøn tình caûm ñi tröôùc tính hieäp ñoaøn hieäu quaû".
Taøi lieäu Laøm vieäc ñeà caäp ñeán tình traïng coâ ñôn cuûa nhieàu linh muïc, vaø caùc vò "caàn ñöôïc chaêm soùc, caàn tình baïn, vaø söï naâng ñôõ". (B. 2.4, b). Trung taâm cuûa ôn goïi linh muïc laø ngheä thuaät cuûa tình baïn. Ñaây laø tình baèng höõu vónh cöûu, bình ñaúng cuûa Thieân Chuùa Ba Ngoâi. Khi ñoù, moïi chaát ñoäc cuûa giaùo só trò seõ tan bieán. Ôn goïi cuûa baäc cha meï cuõng coù theå coâ ñôn vaø caàn tình baïn hoã trôï.
Tình baèng höõu laø moät phaän vuï saùng taïo. Trong tieáng Anh chuùng ta noùi raèng chuùng ta yeâu nhau nhöng laïi khoâng keát baïn. Chuùa Gieâsu hoûi ngöôøi luaät só sau duï ngoân Ngöôøi Samaritanoâ nhaân laønh: 'Trong ba ngöôøi ñoù, ai ñaõ toû ra laø ngöôøi thaân caän vôùi ngöôøi ñaõ bò rôi vaøo tay keû cöôùp?' (Lc 10, 36). Ngaøi baûo caùc moân ñeä raèng hoï haõy duøng tieàn cuûa baát chính maø taïo laáy baïn beø (Lc 16, 9). Trong Thöôïng Hoäi ñoàng, chuùng ta coù nhieäm vuï saùng taïo laø taïo ra nhöõng tình baèng höõu baát khaû thi, nhaát laø vôùi nhöõng ngöôøi maø chuùng ta baát ñoàng. Neáu baïn nghó raèng toâi ñang noùi nhöõng ñieàu voâ nghóa, haõy tieán laïi vaø keát baïn vôùi toâi!
Ñieàu naøy nghe coù veû laï luøng! Haõy töôûng töôïng toâi moät möïc quyeát chí muoán keát baïn vôùi baïn. Coù leõ baïn seõ muoán boû chaïy! Nhöng neàn taûng cuûa tình baïn thöïc ra chæ ñôn giaûn laø ôû beân nhau. Ñoù laø nieàm vui khi coù söï hieän dieän cuûa ngöôøi khaùc. Chuùa Gieâsu môøi goïi nhoùm thaân caän, Pheâroâ, Giacoâbeâ vaø Gioan cuøng leân nuùi vôùi Ngöôøi, ñoàng thôøi hoï cuõng seõ ôû beân Ngöôøi trong vöôøn Gheátseâmani. Sau khi Chuùa Gieâsu leân trôøi, caùc toâng ñoà tìm ngöôøi thay theá Giuña, moät ngöôøi ñaõ töøng ôû vôùi Chuùa vaø vôùi hoï. Pheâroâ noùi raèng ngöôøi aáy phaûi laø moät "trong soá nhöõng anh em ñaõ cuøng chuùng toâi theo Chuùa Gieâsu suoát thôøi gian Ngöôøi daãn ñaàu chuùng ta, keå töø pheùp röûa cuûa oâng Gioan cho ñeán ngaøy Ngöôøi lìa boû chuùng ta vaø ñöôïc röôùc leân trôøi" (Cv 1, 21). Thieân ñaøng chæ ñôn thuaàn laø ôû beân Chuùa. Boán laàn khi cöû haønh Thaùnh Theå, chuùng ta nghe nhöõng lôøi naøy: "Chuùa ôû cuøng anh chò em". Ñaây chính laø tình baèng höõu thaàn linh. Sô Wendy Becket dieãn taû vieäc caàu nguyeän laø "baát löïc tröôùc söï tröôùc söï hieän dieän cuûa Chuùa". Khoâng caàn phaûi noùi gì theâm nöõa.
Trong cuoán saùch veà tình baïn thieâng lieâng, Thaùnh Aelred Rivaulx, vieän phuï doøng Xitoâ ôû theá kyû XII, ñaõ vieát "Chuùng ta ôû ñaây, baïn vaø toâi, vaø toâi hy voïng raèng Ñöùc Kitoâ laø ngöôøi thöù ba vôùi chuùng ta. Giôø ñaây chaúng ai coù theå laøm phieàn chuùng ta nöõa... Vì vaäy, hôõi baïn thaân meán, haõy ñeán ñaây, haõy boäc loä taâm tö vaø noùi leân suy nghó cuûa mình". Lieäu chuùng ta coù ñuû can ñaûm ñeå noùi ra ñieàu mình nghó khoâng?
Taát nhieân, trong Toång Tu nghò Ña Minh, chuùng toâi tranh luaän vaø ñöa ra quyeát ñònh. Nhöng chuùng toâi cuõng caàu nguyeän, aên uoáng, ñi daïo, vaø giaûi trí cuøng nhau. Chuùng toâi trao cho nhau moùn quaø quyù giaù nhaát, ñoù laø thôøi gian. Chuùng toâi xaây döïng ñôøi soáng chung. Sau ñoù, nhöõng tình baïn töôûng nhö khoâng theå ñaõ naûy sinh. Lyù töôûng nhaát laø chuùng ta cuõng neân laøm ñieàu naøy trong ba tuaàn cuûa Thöôïng Hoäi ñoàng thay vì ñi theo nhöõng con ñöôøng rieâng reõ vaøo cuoái ngaøy. Chuùng ta haõy hy voïng raèng ñieàu naøy seõ coù theå thöïc hieän ñöôïc trong khoaù hoïp tieáp theo cuûa Thöôïng Hoäi ñoàng naøy.
Tình yeâu saùng taïo cuûa Thieân Chuùa mang laïi cho chuùng ta khoâng gian. Herbert McCabe OP vieát raèng: "Quyeàn naêng cuûa Thieân Chuùa tröôùc heát laø quyeàn naêng cho pheùp moïi thöù dieãn ra nhö chuùng laø. "Haõy coù aùnh saùng" - quyeàn naêng saùng taïo laø quyeàn naêng laø bôûi vì noù khieán moïi thöù trôû neân nhö chuùng laø, con ngöôøi trôû neân nhö mình laø, khoâng can thieäp vaøo caùc thuï taïo. Roõ raøng laø vieäc saùng taïo khoâng taïo ra söï khaùc bieät naøo ñoái vôùi söï vaät, maø ñeå chuùng laø chính chuùng. Saùng taïo chæ ñôn giaûn laø ñeå moïi thöù dieãn ra töï nhieân, vaø tình yeâu cuûa chuùng ta laø moät hình aûnh môø nhaït veà ñieàu ñoù"[5].
Nhieàu khi khoâng caàn ñeán lôøi noùi. Moät phuï nöõ treû ngöôøi Algeria teân laø Yasmina ñaõ ñeå laïi moät taám thieäp gaàn nôi Pierre Claverie chòu töû ñaïo, trong ñoù coâ aáy vieát: "Cha ôi, toái nay con chaúng theå noùi ñöôïc lôøi naøo ngoaïi tröø nöôùc maét vaø nieàm hy voïng"[6].
Neáu chuùng ta ôû beân nhau gioáng nhö theá, chuùng ta seõ gaëp nhau nhö theå môùi gaëp nhau laàn ñaàu! Khi Chuùa Gieâsu duøng böõa taïi nhaø oâng Simon Bieät phaùi, moät phuï nöõ, coù leõ laø moät gaùi ñieám ñòa phöông, böôùc vaøo vaø khoùc, röûa chaân cho Ngöôøi baèng nöôùc maét cuûa mình. OÂng Simon bò soác. Chaúng leõ Chuùa Gieâsu khoâng bieát coâ aáy laø ai sao? Nhöng Chuùa Gieâsu ñaùp laïi: "OÂng thaáy ngöôøi phuï nöõ naøy chöù? Toâi vaøo nhaø oâng: nöôùc laõ, oâng cuõng khoâng ñoå leân chaân toâi, coøn chò aáy ñaõ laáy nöôùc maét töôùi öôùt chaân toâi, roài laáy toùc mình maø lau" (Lc 7, 44).
Daân Israel khao khaùt ñöôïc chieâm ngöôõng toân nhan Thieân Chuùa. Qua nhieàu theá kyû hoï haùt leân: "Xin toaû aùnh toân nhan raïng ngôøi ñeå chuùng con ñöôïc ôn cöùu ñoä" (Tv 80, 4). Nhöng con ngöôøi chaúng theå nhìn thaáy Chuùa maø vaãn soáng ñöôïc. Israel mong moûi ñieàu khoâng theå chòu noåi, ñoù laø vieäc ñöôïc dieän kieán toân nhan Thieân Chuùa. Nôi Chuùa Gieâsu, toân nhan naøy ñaõ ñöôïc maïc khaûi. Nhöõng ngöôøi muïc ñoàng coù theå nhìn thaáy Thieân Chuùa nôi moät em beù ñang nguû trong maùng coû maø vaãn soáng. Toân nhan cuûa Thieân Chuùa trôû neân höõu hình, nhöng chính Thieân Chuùa laïi laø Ñaáng phaûi cheát, ñoâi maét nhaém nghieàn treân thaäp giaù.
Trong Kinh nguyeän Thaùnh Theå thöù hai, chuùng ta caàu nguyeän cho nhöõng tín höõu ñaõ ly traàn ñöôïc vaøo höôûng aùnh saùng Toân nhan Chuùa. Nhaäp Theå laø söï xuaát hieän höõu hình cuûa Thieân Chuùa. Moät nhaø thaàn hoïc coå xöa, coù leõ laø Thaùnh Augustinoâ, töôûng töôïng ra cuoäc ñoái thoaïi giöõa Thieân Chuùa vaø ngöôøi troäm laønh cuøng cheát vôùi Chuùa Gieâsu. Ngöôøi troäm laønh noùi: 'Toâi chöa thöïc hieän baát kyø nghieân cöùu cuï theå naøo veà Kinh thaùnh. Toâi töøng laø moät teân troäm chuyeân nghieäp. Nhöng, vaøo moät thôøi ñieåm naøo ñoù trong noãi ñau ñôùn vaø coâ ñôn cuûa mình, toâi thaáy Chuùa Gieâsu ñang nhìn toâi vaø, trong aùnh maét cuûa Ngöôøi, toâi hieåu ñöôïc moïi thöù"[7].
Trong thôøi gian giöõa laàn ñeán thöù nhaát vaø laàn ñeán thöù hai cuûa Ñöùc Kitoâ, chuùng ta phaûi theå hieän vôùi nhau gioáng nhö vaäy. Chuùng ta thaáy nhöõng ngöôøi beù nhoû khoâng ai thaáy, vaø nôû nuï cöôøi chia seû vôùi nhöõng ngöôøi caûm thaáy xaáu hoå. Brian Pierce, moät tu só Ña Minh ngöôøi Myõ, ñaõ ñeán thaêm cuoäc trieån laõm aûnh veà treû em ñöôøng phoá ôû Lima, Peru. Döôùi böùc aûnh cuûa moät caäu beù coù doøng chuù thích, "Saben que existo pero no me ven - Hoï bieát toâi toàn taïi nhöng hoï khoâng nhìn thaáy toâi". Hoï bieát toâi toàn taïi nhö moät vaán ñeà, moät moái phieàn toaùi, vaø moät soá lieäu thoáng keâ, nhöng hoï khoâng nhìn thaáy toâi!
ÔÛ Nam Phi, lôøi chaøo phoå bieán laø "Sawabona" - Toâi nhìn thaáy baïn! Haøng trieäu ngöôøi caûm thaáy mình voâ hình. Chaúng ai nhìn hoï vôùi söï thöøa nhaän. Thöôøng coù nhöõng ngöôøi bò caùm doã thöïc hieän haønh vi baïo löïc chæ ñeå cho ngöôøi khaùc nhìn thaáy hoï! Nhìn naøy, toâi ôû ñaây naøy! Thaø bò coi laø keû thuø coøn hôn laø khoâng ñöôïc nhìn thaáy.
Thomas Merton gia nhaäp ñôøi soáng tu trì vì muoán thoaùt khoûi söï gian aùc cuûa theá gian. Nhöng sau ít naêm soáng trong doøng Xitoâ ñaõ môû roäng taàm maét cuûa oâng tröôùc veû ñeïp vaø söï thieän haûo cuûa con ngöôøi. Moät hoâm, khi ñang ñi treân ñöôøng, nhöõng chieác vaûy che maét oâng rôi xuoáng. Thomas Merton boäc baïch trong nhaät kyù: "Roài nhö theå toâi chôït nhìn thaáy veû ñeïp thaàm kín cuûa traùi tim hoï, chieàu saâu cuûa taâm hoàn hoï, nôi maø toäi loãi, ham muoán, hoaëc söï töï bieát mình ñeàu khoâng theå chaïm tôùi, coát loõi höõu theå cuûa hoï, caù vò moãi ngöôøi ñeàu ôû trong maét Thieân Chuùa. Giaù nhö hoï coù theå nhìn thaáy con ngöôøi thaät cuûa mình. Giaù nhö chuùng ta luoân coù theå luoân nhìn thaáy nhau nhö vaäy. Seõ khoâng coøn chieán tranh, khoâng coøn haän thuø, vaø cuõng khoâng coøn tham lam nöõa"[8].
Theá giôùi cuûa chuùng ta khao khaùt tình baïn, nhöng noù bò phaù hoaïi bôûi nhöõng xu höôùng huûy dieät: Söï troãi daäy cuûa chuû nghóa daân tuùy, trong ñoù moïi ngöôøi gaén keát vôùi nhau baèng nhöõng caâu chuyeän ñôn giaûn, nhöõng khaåu hieäu deã daõi, vaø söï muø quaùng thaùi quaù cuûa ñaùm ñoâng. Vaø coù chuû nghóa caù nhaân cöïc ñoan, coù nghóa laø taát caû nhöõng gì toâi coù ñeàu laø caâu chuyeän cuûa toâi. Terry Eagleton vieát raèng: "Nhöõng chuyeán ñi khoâng coøn phoå bieán maø ñöôïc thieát keá rieâng, gioáng nhö ñi nhôø xe hôn laø ñi xe khaùch. Chuùng khoâng coøn ñöôïc saûn xuaát haøng loaït nöõa maø haàu heát ñöôïc töï xöû lyù. Theá giôùi ñaõ khoâng coøn bò ñònh hình bôûi nhöõng caâu chuyeän, ñieàu ñoù coù nghóa laø, baïn coù theå töï taïo neân cuoäc soáng cuûa mình theo caùch baïn muoán"[9]. Nhöng "caâu chuyeän cuûa toâi" laø caâu chuyeän cuûa chuùng ta, caâu chuyeän phuùc aâm voán coù theå ñöôïc keå theo nhieàu caùch tuyeät vôøi khaùc nhau.
Moät ñieåm ngaén goïn cuoái cuøng. C. S. Lewis noùi raèng nhöõng ngöôøi yeâu nhau nhìn nhau, trong khi baïn beø nhìn veà cuøng moät höôùng. Hoï coù theå baát ñoàng vôùi nhau, nhöng ít nhaát hoï coù chung moät soá vaán ñeà. Toâi trích daãn: '"Baïn coù quan taâm ñeán cuøng moät söï thaät khoâng?" Moät ngöôøi ñoàng yù vôùi chuùng ta raèng coù moät soá vaán ñeà, duø ít ñöôïc ngöôøi khaùc quan taâm, nhöng laïi coù baûn chaát raát quan troïng, ngöôøi ñoù coù theå laø baïn cuûa chuùng ta. Anh aáy khoâng caàn phaûi ñoàng yù vôùi chuùng ta veà giaûi phaùp"[10].
Ñieàu duõng caûm nhaát maø chuùng ta coù theå laøm trong Thöôïng Hoäi ñoàng naøy laø thaønh thaät vôùi nhau veà nhöõng hoaøi nghi vaø thaéc maéc cuûa chuùng ta, nhöõng vaán ñeà maø chuùng ta khoâng coù caâu traû lôøi roõ raøng. Khi ñoù, chuùng ta seõ tieáp caän vôùi tö caùch laø nhöõng ngöôøi cuøng tìm kieám, nhöõng ngöôøi aên xin söï thaät. Trong taùc phaåm Don Quixote cuûa Graham Greene, moät linh muïc Coâng giaùo ngöôøi Taây Ban Nha vaø moät Thò tröôûng Coäng saûn cuøng nhau ñi nghæ. Moät ngaøy noï, hoï chia seû vôùi nhau nhöõng hoaøi nghi cuûa mình. Vò linh muïc noùi, "thaät kyø laï laø laøm sao vieäc chia seû caûm thöùc hoaøi nghi laïi coù theå gaén keát con ngöôøi laïi vôùi nhau hôn laø vieäc chia seû moät ñöùc tin. Ngöôøi coù ñöùc tin seõ ñaáu tranh vôùi moät ngöôøi coù ñöùc tin khaùc vì moät chuùt khaùc bieät; coøn ngöôøi hoaøi nghi chæ chieán ñaáu vôùi chính mình"[11].
Trong cuoäc ñoái thoaïi vôùi Rabbi Skorka, Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ coù noùi raèng: "Caùc nhaø laõnh ñaïo vó ñaïi cuûa Daân Chuùa laø nhöõng ngöôøi luoân ñeå laïi choã cho söï hoaøi nghi# Baát cöù ai muoán laõnh ñaïo Daân Chuùa ñeàu phaûi nhöôøng choã cuûa mình cho Thieân Chuùa; do ñoù, ngöôøi aáy phaûi nhoû laïi, ruùt lui vaøo chính mình vôùi söï hoaøi nghi, vôùi traûi nghieäm noäi taâm veà boùng toái, veà vieäc khoâng bieát phaûi laøm gì; taát caû nhöõng ñieàu ñoù cuoái cuøng ñeàu raát tinh roøng. Ngöôøi laõnh ñaïo toài laø ngöôøi töï tin vaø cöùng ñaàu. Moät trong nhöõng ñaëc ñieåm cuûa moät nhaø laõnh ñaïo toài laø quaù chuaån möïc vì söï töï tin cuûa mình"[12]. (On Heaven and Earth, 52)
Neáu khoâng coù moái quan taâm chung veà söï thaät thì cô sôû cho tình baèng höõu laø gì? Tình baïn trôû neân khoù khaên trong xaõ hoäi chuùng ta, moät phaàn vì xaõ hoäi hoaëc ñaõ maát nieàm tin vaøo söï thaät, hoaëc baùm vaøo nhöõng söï thaät chính thoáng haïn heïp khoâng theå baøn caõi. Solzhenitsyn ñaõ noùi "moät lôøi noùi thaät coù giaù trò hôn caû theá giôùi"[13]. Moät ngöôøi anh em cuûa toâi treân xe buyùt tình côø nghe ñöôïc caâu chuyeän cuûa hai phuï nöõ ngoài ôû gheá tröôùc maët. Moät ngöôøi phaøn naøn veà nhöõng ñau khoå maø coâ phaûi chòu ñöïng. Ngöôøi kia noùi: "Chò aï, chò phaûi nhìn nhaän chuùng moät caùch thoâng thaùi", "Thoâng thaùi ö? nhöng thoâng thaùi nghóa laø gì?". "Noù coù nghóa laø ñöøng nghó veà chuùng nöõa".
Tình baèng höõu phaùt trieån khi chuùng ta daùm chia seû nhöõng hoaøi nghi vaø cuøng nhau tìm kieám söï thaät. Noùi chuyeän vôùi nhöõng ngöôøi ñaõ bieát moïi thöù hoaëc nhöõng ngöôøi hoaøn toaøn ñoàng yù thì lieäu coù ích gì? Nhöng chuùng ta laøm ñieàu ñoù nhö theá naøo? Ñoù laø chuû ñeà cuûa buoåi tónh taâm tieáp theo.
Nt. Anna Ngoïc Dieäp, OP
Doøng Ña Minh Thaùnh Taâm
Chuyeån ngöõ töø: vaticannews.va (02.10.2023)
- - - - - - - - - - -
[1] Earliest use found in Thomas Bacon (1512/13-1567)
[2] The Tablet, Christa Pongratz-Lippitt 20 March 2023
[3] Homily for the Feast of the Guardian Angels, 2014
[4] Cardinal Murphy O'Connor, A Life Poured Out, p. viii
[5] God Matters, Darton, Longman and Todd, London, 1987, p. 108
[6] Paul Murray OP, Scars: Essays, poems and meditations on affliction, Bloomsbury 2014, p. 47.
[7] Quoted by Paul Murray OP, Scars p. 143.
[8] quoted William H. Shannon Seeds of Peace: Contemplation and non-violence New York 1996 p. 63.
[9] Terry Eagleton, "What's Your Story?", in London Review of Books, February 16, 2023 www.lrb.co.uk/the-paper/v45/n04/terry-eagleton/what-s-your-story
[10] P. 66
[11] Monsignor Quixote, New York: Penguin Classics [1982] 2008, p. 41.
[12] Bergoglio, Jorge Mario and Abraham Skorka. On Heaven and Earth. New York: Image [2010] 2013, p. 52, quoted in Marc Bosco, SJ, 'Colouring Catholicism: Greene in the Age of Pope Francis'.
[13] Nobel Prize Speech 1970 'One Word of Truth'