Coâng boá Toâng huaán "Laudate Deum"
cuûa Ñöùc Thaùnh cha
Coâng boá Toâng huaán "Laudate Deum" cuûa Ñöùc Thaùnh cha.
G. Traàn Ñöùc Anh, O.P.
Vatican (RVA News 04-10-2023) - Saùng ngaøy 04 thaùng Möôøi naêm 2023, Phoøng Baùo chí Toøa Thaùnh ñaõ coâng boá Toâng huaán môùi cuûa Ñöùc Thaùnh cha Phanxicoâ, "Laudate Deum", Anh chò em haõy chuùc tuïng Thieân Chuùa, vôùi muïc ñích boå tuùc Thoâng ñieäp Laudato sì, maø Ñöùc Thaùnh cha ñaõ coâng boá naêm 2015, veà vieäc baûo veä traùi ñaát nhö caên nhaø chung cuûa nhaân loaïi.
Trong vaên kieän môùi, Ñöùc Thaùnh cha nhaän xeùt raèng chuùng ta ñaõ khoâng phaûn öùng ñuû, chuùng ta gaàn tôùi möùc ñoä suïp ñoå. Ngaøi cuõng pheâ bình nhöõng ngöôøi choái boû nhöõng hieåm hoïa ñang ñe doïa traùi ñaát. Ñieàu chaéc chaén laø söï haâm noùng traùi ñaát do con ngöôøi gaây ra. Ngoaøi ra, söï daán thaân chaêm soùc caên nhaø chung xuaát phaùt töø ñöùc tin Kitoâ.
Toâng huaán môùi goàm 6 chöông, chia thaønh 73 ñoaïn, trong ñoù, höôùng ñeán Hoäi nghò Thöôïng ñænh COP28, veà söï thay ñoåi khí haäu, seõ nhoùm taïi Dubai, vaøo thaùng Möôøi Hai tôùi ñaây, Ñöùc Thaùnh cha muoán gioùng leân lôøi keâu goïi coäng ñoàng nhaân loaïi haõy ñoàng traùch nhieäm tröôùc tình traïng khaån caáp cuûa khí haäu thay ñoåi, vì theá giôùi "ñang suïp ñoå vaø coù leõ ñang tieán tôùi ñieåm raïn vôõ. Ñoù laø moät trong "nhöõng thaùch ñoá chính maø xaõ hoäi vaø coäng ñoàng theá giôùi ñang phaûi ñöông ñaàu", "nhöõng ngöôøi deã bò toån thöông nhaát phaûi chòu nhöõng haäu quaû cuûa söï thay ñoåi khí haäu" (3).
Nhöõng daáu hieäu thay ñoåi khí haäu ngaøy caøng hieån nhieân
Trong chöông thöù I, Ñöùc Thaùnh cha noùi ñeán nhöõng ngöôøi tìm caùch phuû nhaän nhöõng daáu hieäu cuûa söï thay ñoåi khí haäu. Nhöng "nhöõng daáu hieäu naøy ngaøy caøng hieån nhieân. Ngaøi tröng daãn nhöõng hieän töôïng cuøng cöïc, thöôøng xaûy ra nhöõng thôøi kyø noùng baát thöôøng, haïn haùn, vaø nhöõng 'than vaõn' khaùc cuûa traùi ñaát". Ngaøi vieát: "Ñieàu coù theå kieåm chöùng laø moät soá thay ñoåi khí haäu do con ngöôøi gaây ra. Chuùng laøm taêng ñaùng keå nhöõng hieän töôïng cuøng cöïc, thöôøng xuyeân vaø vôùi cöôøng ñoä maïnh meõ hôn". Vaø ñoái vôùi nhöõng ngöôøi coi thöôøng caùc hieän töôïng ñoù, Ñöùc Thaùnh cha traû lôøi raèng "ñieàu maø chuùng ta ñang chöùng kieán hieän nay chæ laø söï gia taêng baát thöôøng söï haâm noùng traùi ñaát... Coù leõ trong vaøi naêm nöõa, nhieàu daân toäc seõ phaûi di chuyeån gia cö cuûa hoï vì nhöõng bieán coá aáy" (6).
Loãi khoâng phaûi do ngöôøi ngheøo
Vôùi nhöõng ngöôøi ñoå toäi cho nhöõng ngöôøi ngheøo coù quaù nhieàu con vaø thaäm chí tìm caùch giaûi quyeát vaán ñeà baèng caùch caét boû cô phaän sinh duïc cuûa phuï nöõ ôû nhöõng nöôùc keùm phaùt trieån", Ñöùc Thaùnh cha Phanxicoâ nhaéc nhôû raèng "moät tæ leä thaáp nhöõng ngöôøi giaøu coù trong daân soá theá giôùi laøm oâ nhieãm traùi ñaát hôn 50% nhöõng ngöôøi ngheøo nhaát". Phi chaâu "chieám hôn moät nöûa soá ngöôøi ngheøo nhaát treân theá giôùi, nhöng hoï chæ gaây ra moät phaàn raát nhoû soá thaùn khí thaûi ra" (9). Ñöùc Thaùnh cha baùc boû nhöõng ngöôøi quaû quyeát raèng giaûm bôùt söû duïng caùc nguyeân lieäu phieán thaïch seõ "laøm giaûm bôùt coâng aên vieäc laøm". Trong thöïc teá, "haøng trieäu ngöôøi maát vieäc vì söï thay ñoåi khí haäu. Trong khi söï chuyeån tieáp, tieán ñeán caùc naêng löôïng taùi taïo ñöôïc, neáu ñöôïc quaûn lyù toát, coù theå taïo neân voâ soá vieäc laøm trong nhieàu laõnh vöïc. Vì theá, ñieàu caàn thieát laø caùc nhaø chính trò vaø caùc doanh nhaân giaûi quyeát ngay vaán ñeà naøy" (10).
Chaéc chaén laø do con ngöôøi
Ñöùc Thaùnh cha khaúng ñònh raèng "Söï thay ñoåi khí haäu do con ngöôøi gaây ra laø ñieàu khoâng theå nghi ngôø gì". "Söï taäp trung khí thaûi gaây neân hieän töôïng loàng kính trong khí quyeån. 50 naêm gaàn ñaây, ngaøy caøng gia taêng maïnh meõ" (11). Ñoàng thôøi, nhieät ñoä gia taêng vôùi möùc ñoä chöa töøng coù trong 2,000 naêm qua (12). Vôùi haäu quaû laø nöôùc bieån bò axít hoùa vaø caùc taûng baêng tan ñi. Söï truøng hôïp giöõa caùc bieán coá aáy vaø gia taêng khí thaûi loàng kính, khoâng theå che giaáu ñöôïc nöõa. Phaàn lôùn caùc nhaø nghieân cöùu khí haäu ñeàu uûng hoä moái töông quan naøy vaø chæ coù moät tyû soá raát nhoû tìm caùch phuû nhaän söï hieån nhieân aáy". Raát tieác laø cuoäc khuûng hoaûng khí haäu khoâng phaûi laø vaán ñeà ñöôïc caùc cöôøng quoác kinh teá quan taâm. Hoï lo kieám lôïi nhuaän toái ña, vôùi phí toån vaø trong thôøi gian ít nhaát" (13).
Chuùng ta chæ vöøa kòp ñeå traùnh nhöõng thieät haïi theâ thaûm
Ñöùc Thaùnh cha vieát: "Toâi buoäc loøng phaûi minh xaùc nhöõng ñieàu coù veû laø hieån nhieân treân ñaây, vì moät soá yù kieán coi reû cuõng coù trong Giaùo hoäi Coâng giaùo. Nhöng chuùng ta khoâng theå nghi ngôø raèng lyù do nhöõng thay ñoåi mau leï nguy hieåm laø ñieàu khoâng theå choái caõi ñöôïc: nhöõng phaùt trieån to lôùn lieân heä tôùi söï can thieäp khoâng theå kieåm soaùt ñöôïc cuûa con ngöôøi treân thieân nhieân" (14). Raát tieác laø moät soá bieåu hieän cuûa cuoäc khuûng hoaûng khí haäu naøy ñaõ trôû thaønh ñieàu khoâng theå laät ngöôïc laïi trong ít nhaát laø haøng traêm naêm. "Ñieàu caáp thieát laø coù moät caùi nhìn bao quaùt hôn. Chuùng ta ñöôïc yeâu caàu coù moät traùch nhieäm naøo ñoù ñoái vôùi gia saûn chuùng ta seõ ñeå laïi sau khi chuùng ta rôøi boû theá giôùi naøy" (18).
Moâ thöùc kyõ thuaät: YÙ töôûng con ngöôøi voâ giôùi haïn
Trong chöông hai, Ñöùc Thaùnh cha nhaän xeùt raèng chuùng ta ñaõ thöïc hieän nhöõng tieán boä kyõ thuaät lôùn lao vaø ñaùng ngaïc nhieân. Nhöng ñoàng thôøi chuùng ta khoâng yù thöùc raèng chuùng ta ñang trôû neân raát nguy hieåm, coù theå ñe doïa söï soáng cuûa nhieàu sinh vaät vaø cuûa chính chuùng ta (28). "Söï suy thoaùi luaân lyù ñaïo ñöùc veà quyeàn löïc thöïc söï ñöôïc che ñaäy baèng hoaït ñoäng tieáp thò (marketing) vaø thoâng tin sai leäch. Nhöõng hoaït ñoäng höõu hieäu trong tay ngöôøi coù nhieàu nguoàn löïc ñeå aûnh höôûng treân dö luaän quaàn chuùng vôùi nhöõng hoaït ñoäng aáy". "Ngaây ngaát tröôùc nhöõng lôøi höùa heïn cuûa bao nhieâu tieân tri giaû, chính nhöõng ngöôøi ngheøo nhieàu khi cuõng bò löôøng gaït, do moät theá giôùi khoâng ñöôïc xaây döïng cho hoï" (31). Coù moät söï thoáng trò cuûa nhöõng ngöôøi sinh ra vôùi nhöõng ñieàu kieän phaùt trieån toát hôn' (32).
Chính trò quoác teá yeáu nhöôïc
Trong chöông thöù 3 tieáp ñoù, Ñöùc Thaùnh cha baøn ñeán neàn chính trò quoác teá yeáu nhöôïc vaø nhaán maïnh caàn phaûi coù nhöõng "hieäp ñònh ña phöông giöõa caùc nöôùc vôùi nhau" (34). Ngaøi keâu goïi haõy coù nhöõng toå chöùc quoác teá höõu hieäu hôn, coù quyeàn bính ñeå ñaûm baûo coâng ích theá giôùi. Caùc toå chöùc ñoù phaûi ñöôïc quyeàn bính thöïc söï ñeå ñaûm baûo vieäc thöïc thi moät soá muïc tieâu khoâng theå töø boû ñöôïc (35).
Ñöùc Thaùnh cha Phanxicoâ cuõng than phieàn veà söï "uoång phí" caùc cuoäc khuûng hoaûng theá giôùi, nhö xaûy ra trong cuoäc khuûng hoaûng taøi chính hoài naêm 2007-2009, vaø ñaïi dòch. Nhöõng bieán coá naøy ñöa tôùi caù nhaân chuû nghóa maïnh hôn, ít hoäi nhaäp hôn, töï do hôn cho nhöõng ngöôøi thöïc söï quyeàn löïc, hoï luoân tìm ñöôïc nhöõng phöông theá ñeå thoaùt khoûi maø khoâng bò thieät haïi (36). Thaùch ñoá ngaøy nay laø taùi taïo moät cheá ñoä ña phöông môùi, "döôùi aùnh saùng tình traïng môùi cuûa theá giôùi" (37) nhìn nhaän raèng bao nhieâu taäp hôïp vaø toå chöùc xaõ hoäi daân söï giuùp buø ñaép nhöõng ñieåm yeáu trong coäng ñoàng quoác teá".
Caùc toå chöùc baûo toàn keû maïnh hôn laø voâ ích
Ñöùc Thaùnh cha Phanxicoâ ñeà nghò ñöôøng höôùng ña phöông töø haï taàng, chöù khoâng phaûi chæ do giôùi öu tuù quyeàn löïc quyeát ñònh (38). Ngaøi nhaéc nhôû raèng caàn coù moät "khuoân khoå khaùc ñeå coù söï coäng taùc höõu hieäu", ñeå phaûn öùng vôùi caùc cô caáu hoaøn caàu, vôùi qui luaät phoå quaùt vaø coù hieäu naêng (42). Vì theá, caàn moät thöù "daân chuû hoùa" nhieàu hôn treân hoaøn caàu. Khoâng coøn höõu ích hoã trôï caùc toå chöùc chæ baûo toàn quyeàn lôïi cuûa nhöõng keû maïnh hôn, vaø khoâng quan taâm ñeán quyeàn cuûa taát caû moïi ngöôøi" (43).
Mong ñôïi gì nôi Hoäi nghò Thöôïng ñænh COP ôû Dubai?
Trong chöông 4 tieáp ñoù, Toâng huaán cuûa Ñöùc Thaùnh cha baøn veà Hoäi nghò COP28, vaø vieát: "Chuùng ta khoâng theå töø boû mô öôùc Hoäi nghò COP28 mang laïi moät söï quyeát lieät ñaåy maïnh söï chuyeån tieáp naêng löôïng, vôùi nhöõng quyeát taâm höõu hieäu coù theå theo doõi, kieåm chöùng tröôøng kyø. Hoäi nghò naøy coù theå laø moät khuùc quanh (54). Raát tieác laø söï chuyeån tieáp, tieán tôùi caùc naêng löôïng saïch... khoâng tieán haønh ñuû mau leï" (55).
Haõy ngöng cheá nhaïo vaán ñeà moâi tröôøng
Ñöùc Phanxicoâ yeâu caàu chaám döùt nhöõng laäp tröôøng voâ traùch nhieäm hieän thôøi, cheá nhaïo vaán ñeà moâi tröôøng vì nhöõng lôïi loäc kinh teá: traùi laïi "ñoù laø moät vaán ñeà con ngöôøi vaø xaõ hoäi theo nghóa roäng ôû nhieàu caáp ñoä. Vì theá, ngaøi keâu goïi coù söï can döï cuûa taát caû moïi ngöôøi. Veà nhöõng phaûn ñoái cuûa caùc nhoùm cöïc ñoan, Ñöùc Giaùo hoaøng khaúng ñònh raèng: "hoï laáp ñaày moät khoaûng troáng cuûa xaõ hoäi: vì moãi gia ñình phaûi nghó ñeán nhöõng gì lieân heä tôùi töông lai cuûa con caùi mình (58) vaø taïo moät söùc eùp laønh maïnh. Ñöùc Thaùnh cha cuõng caàu mong töø Hoäi nghò COP28 naûy sinh nhöõng "hình thöùc chuyeån tieáp naêng löôïng coù tính chaát boù buoäc", höõu hieäu vaø deã daøng theo doõi (59). "Chuùng toâi hy voïng raèng nhöõng ngöôøi can thieäp laø nhöõng chieán löôïc gia coù khaû naêng nghó ñeán coâng ích vaø töông lai con caùi hoï, thay vì nghó ñeán nhöõng lôïi loäc nhaát thôøi cuûa vaøi quoác gia hoaëc xí nghieäp. Öôùc gì theá giôùi coù theå chöùng toû söï cao thöôïng cuûa chính trò chöù khoâng phaûi söï oâ nhuïc cuûa chính trò" (60).
Moät söï daán thaân naûy sinh töø ñöùc tin Kitoâ
Sau cuøng, Ñöùc Thaùnh cha nhaéc nhôù nhöõng ñoäng löïc ñeå daán thaân nhö theá naûy sinh töø ñöùc tin Kitoâ vaø khuyeán khích caùc anh chò em thuoäc caùc toân giaùo khaùc cuõng laøm nhö vaäy (61). "Vuõ truï quan Kitoâ Do thaùi hoã trôï giaù trò ñaëc thuø vaø trung taâm cuûa con ngöôøi giöõa coäng ñoàng tuyeät vôøi cuûa moïi höõu theå. Chuùng ta hoïp thaønh moät thöù gia ñình ñaïi ñoàng, moät söï hieäp thoâng cao quyù thuùc ñaåy chuùng ta toân troïng thaùnh thieâng, ñaùng meán vaø khieâm toán' (67). "Ñaây khoâng phaûi laø moät saûn phaåm do yù chí chuùng ta, vì Thieân Chuùa ñaõ lieân keát chuùng ta chaët cheõ vôùi theá giôùi bao quanh ta" (69). Ñieàu ñaùng keå laø "khoâng coù nhöõng thay ñoåi laâu daøi neáu khoâng coù nhöõng thay ñoåi vaên hoùa; vaø khoâng coù thay ñoåi vaên hoùa neáu khoâng coù nhöõng thay ñoåi trong con ngöôøi" (70). "Nhöõng coá gaéng cuûa gia ñình ñeå giaûm bôùt oâ nhieãm hôn, giaûm bôùt nhöõng phí phaïm, tieâu thuï moät caùch khoân ngoan, töùc laø hoï ñang taïo ra moät neàn vaên hoùa môùi". (71).
Ñöùc Thaùnh cha keát luaän, vôùi lôøi nhaéc nhôù raèng "Nhöõng khí thaûi moãi ñaàu ngöôøi taïi Myõ gaàn gaáp ñoâi so vôùi soá khí taïi cuûa moãi ngöôøi daân ôû Trung Quoác, vaø 7 laàn nhieàu hôn so vôùi möùc trung bình cuûa nhöõng nöôùc ngheøo nhaát". Vaø ngaøi khaúng ñònh raèng "moät söï thay ñoåi phoå bieán veà loái soáng coù traùch nhieäm gaén lieàn vôùi kieåu maãu Taây phöông, seõ coù aûnh höôûng veà laâu veà daøi. Nhö theá, vôùi nhöõng quyeát ñònh chính trò, chuùng ta seõ tieán böôùc treân con ñöôøng chaêm soùc nhau" (72).
(Vatican News 4-10-2023)