Dieãn vaên keát thuùc Cuoäc Gaëp Gôõ Ñòa Trung Haûi
cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ
Dieãn vaên keát thuùc Cuoäc Gaëp Gôõ Ñòa Trung Haûi cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ.
Vuõ Vaên An
Marseille (VietCatholic News 23-09-2023) - Saùng ngaøy 23 thaùng 9 naêm 2023, Toång thoáng Phaùp, Emmanuel Macron, ñaõ chính thöùc chaøo ñoùn Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ taïi cung ñieän Pharo [Haûi Ñaêng], nôi dieãn ra phieân hoïp cuoái cuøng cuûa Cuoäc Gaëp Gôõ Ñòa Trung Haûi. Taïi ñaây, Ñöùc Giaùo Hoaøng ñaõ ñoïc moät baøi dieãn vaên, tröôùc Toång thoáng Phaùp vaø phu nhaân, caùc giaùm muïc, caùc thò tröôûng, cuøng caùc ñaïi dieän chính quyeàn cuûa vuøng Ñòa Trung Haûi.
Sau ñaây laø baûn dòch Vieät ngöõ toaøn vaên baøi dieãn vaên cuûa ngaøi, döïa vaøo baûn tieáng Anh cuûa Toøa Thaùnh:
Thöa Toång thoáng,
Anh em Giaùm muïc thaân meán,
Thöa quí Thò tröôûng vaø Chính quyeàn ñaïi dieän cho caùc thaønh phoá vaø vuøng laõnh thoå giaùp Ñòa Trung Haûi,
Taát caû caùc baïn thaân meán!
Toâi xin göûi lôøi chaøo thaân aùi vaø bieát ôn töøng ngöôøi trong soá quùi vò ñaõ chaáp nhaän lôøi môøi cuûa Ñöùc Hoàng Y Aveline tham gia vaøo caùc cuoäc gaëp gôõ naøy. Caûm ôn Ñöùc Hoàng Y vì coâng vieäc cuûa ngaøi vaø nhöõng suy tö coù giaù trò maø ngaøi ñaõ chia seû. Sau Bari vaø Florence, haønh trình phuïc vuï caùc daân toäc Ñòa Trung Haûi ñang tieán veà phía tröôùc: cuõng taïi ñaây, caùc nhaø laõnh ñaïo Giaùo hoäi vaø daân söï tuï taäp khoâng phaûi ñeå giaûi quyeát caùc lôïi ích chung, nhöng ñöôïc thuùc ñaåy bôûi öôùc muoán chaêm soùc moïi ngöôøi nam nöõ. Caûm ôn caùc quí vò ñaõ loâi keùo giôùi treû, nhöõng ngöôøi laø hieän taïi vaø töông lai cuûa Giaùo hoäi vaø xaõ hoäi.
Marseille laø moät thaønh phoá raát coå kính. Ñöôïc thaønh laäp bôûi caùc thuûy thuû Hy Laïp ñeán töø Tieåu AÙ, truyeàn thuyeát keå veà caâu chuyeän tình yeâu giöõa moät thuûy thuû di cö vaø moät coâng chuùa baûn xöù. Ngay töø ñaàu, noù ñaõ theå hieän moät ñaëc ñieåm ña daïng vaø coù tính quoác teá: noù chaøo ñoùn söï giaøu coù cuûa bieån khôi vaø trao queâ höông cho nhöõng ngöôøi khoâng coøn queâ höông. Marseilles noùi vôùi chuùng ta raèng, duø coù khoù khaên, vieäc chung soáng vaãn coù theå thöïc hieän ñöôïc vaø laø nguoàn vui. Treân baûn ñoà, noù gaàn nhö veõ ra moät nuï cöôøi giöõa Nice vaø Montpellier. Toâi thích nghó veà noù theo caùch ñoù: Marseilles laø "nuï cöôøi cuûa Ñòa Trung Haûi". Vì vaäy, toâi muoán cung caáp cho quí vò moät soá suy nghó xoay quanh ba khía caïnh ñaëc tröng cuûa Marseille, ba bieåu töôïng: bieån khôi, beán caûng vaø ngoïn haûi ñaêng.
1. Bieån khôi. Moät laøn soùng caùc daân toäc ñaõ bieán thaønh phoá naøy thaønh moät böùc tranh hy voïng, vôùi truyeàn thoáng ña saéc toäc vaø ña vaên hoùa vó ñaïi, ñöôïc ñaïi dieän bôûi hôn saùu möôi Laõnh söï quaùn treân laõnh thoå cuûa noù. Marseille vöøa laø moät thaønh phoá ña daïng vöøa khaùc bieät, vì chính söï ña daïng cuûa noù, keát quaû cuûa cuoäc gaëp gôõ vôùi theá giôùi, ñaõ laøm cho lòch söû cuûa noù trôû neân khaùc bieät. Ngaøy nay chuùng ta thöôøng nghe noùi raèng lòch söû Ñòa Trung Haûi laø söï ñan xen cuûa nhöõng xung ñoät giöõa caùc neàn vaên minh, toân giaùo vaø vieãn kieán khaùc nhau. Chuùng ta ñöøng boû qua nhöõng vaán ñeà ñang hieän höõu, nhöng cuõng ñöøng ñeå bò löøa doái: nhöõng trao ñoåi dieãn ra giöõa caùc daân toäc ñaõ bieán Ñòa Trung Haûi thaønh caùi noâi cuûa neàn vaên minh, moät vuøng bieån traøn ngaäp kho baùu, ñeán möùc, nhö moät söû gia vó ñaïi ngöôøi Phaùp ñaõ vieát, ñoù "khoâng phaûi moät caûnh quan maø laø voâ soá caûnh quan. Khoâng phaûi moät bieån, maø laø haøng loaït bieån... trong nhieàu thieân nieân kyû, moïi thöù ñaõ chaûy vaøo ñoù, laøm phöùc taïp vaø laøm phong phuù theâm lòch söû cuûa noù" (F. BRAUDEL, La Meùditerraneùe, Paris 1985, 16). Bieån cuûa chuùng ta (mare nostrum) laø nôi gaëp gôõ: giöõa caùc toân giaùo AÙpraham; giöõa tö töôûng Hy Laïp, Latinh vaø AÛ Raäp; giöõa khoa hoïc, trieát hoïc vaø luaät phaùp; vaø trong soá nhieàu thöïc teá khaùc. Noù ñaõ chuyeån taûi cho theá giôùi giaù trò cao caû cuûa con ngöôøi, ñöôïc ban cho töï do, côûi môû vôùi söï thaät vaø caàn ôn cöùu roãi, coi theá giôùi nhö moät kyø quan caàn ñöôïc khaùm phaù vaø nhö moät khu vöôøn ñeå sinh soáng, döôùi daáu aán cuûa moät Thieân Chuùa laäp giao öôùc vôùi con ngöôøi nam vaø nöõ.
Moät thò tröôûng vó ñaïi ñaõ nhìn thaáy ôû Ñòa Trung Haûi khoâng phaûi laø vaán ñeà xung ñoät maø laø phaûn öùng cuûa hoøa bình, thöïc söï laø "söï khôûi ñaàu vaø neàn taûng cuûa hoøa bình giöõa taát caû caùc quoác gia treân theá giôùi" (G. LA PIRA, Nhaän xeùt taïi buoåi Keát thuùc cuoäc Hoäi thaûo Ñòa Trung Haûi ñaàu tieân, ngaøy 6 thaùng 10 naêm 1958). OÂng noùi: "Caâu traû lôøi# coù theå thöïc hieän ñöôïc neáu chuùng ta xem xeùt ôn goïi chung vaø coù theå noùi laø vónh vieãn maø Chuùa Quan Phoøng ñaõ giao phoù trong quaù khöù, ñaõ giao phoù trong hieän taïi vaø, theo moät nghóa naøo ñoù, seõ giao phoù trong töông lai cho caùc daân toäc vaø caùc quoác gia, nhöõng ngöôøi soáng treân bôø Hoà Tiberias môû roäng ñaày maàu nhieäm naøy, töùc laø Ñòa Trung Haûi" (Dieãn vaên khai maïc Hoäi thaûo Ñòa Trung Haûi ñaàu tieân, ngaøy 3 thaùng 10 naêm 1958). Vaøo thôøi Chuùa Kitoâ, Hoà Tiberias, hay Bieån hoà Galileâ, laø nôi taäp trung nhieàu quaàn theå, tín ngöôõng vaø truyeàn thoáng khaùc nhau. Chính taïi ñoù, taïi "Galileâ cuûa Daân Ngoaïi" (x. Mt 4:15), vöôït qua ñöôïc nhôø Ñöôøng Bieån, phaàn lôùn cuoäc ñôøi coâng khai cuûa Chuùa Gieâsu ñaõ dieãn ra. Moät boái caûnh ña dieän vaø khoâng oån ñònh veà nhieàu maët ñaõ laø nôi ñeå moïi ngöôøi coâng boá caùc Moái Phuùc Thaät, nhaân danh moät Thieân Chuùa laø Cha cuûa moïi ngöôøi, Ñaáng "laøm cho maët trôøi moïc leân treân keû xaáu cuõng nhö ngöôøi toát, vaø laøm möa treân keû ngöôøi coâng chính vaø keû baát chính" (Mt 5:45). Ñaây cuõng laø moät lôøi môøi goïi môû roäng bieân giôùi cuûa traùi tim, vöôït qua caùc raøo caûn saéc toäc vaø vaên hoùa. Vaäy thì ñaây laø caâu traû lôøi ñeán töø Ñòa Trung Haûi: Bieån hoà Galileâ laâu naêm naøy keâu goïi chuùng ta choáng laïi tính chia reõ cuûa caùc xung ñoät vôùi "söï cuøng toàn taïi cuûa nhöõng khaùc bieät" (T. BELLO, Benedette inquietudini, Milan 2001, 73). Bieån cuûa chuùng ta, ôû ngaõ tö Baéc vaø Nam, Ñoâng vaø Taây, hoäi tuï nhöõng thaùch thöùc cuûa toaøn theá giôùi, nhö "naêm bôø bieån" maø quí vò ñaõ suy tö laøm chöùng: Baéc Phi, Caän Ñoâng, Bieån Ñen vaø Bieån Aegean, vuøng Balkan vaø chaâu AÂu Latinh. Ñoù laø tieàn ñoàn cuûa nhöõng thaùch thöùc maø moïi ngöôøi ñeàu quan taâm: chuùng ta haõy nghó ñeán khí haäu, vôùi Ñòa Trung Haûi laø moät ñieåm noùng nôi nhöõng thay ñoåi ñöôïc caûm nhaän nhanh choùng hôn. Ñieàu quan troïng bieát bao laø baûo veä söï keát noái cuûa Ñòa Trung Haûi, moät kho taøng ña daïng sinh hoïc ñoäc ñaùo! Noùi toùm laïi, vuøng bieån naøy, moät moâi tröôøng mang laïi moät caùch tieáp caän ñoäc ñaùo ñoái vôùi tính ña phöùc, laø moät "taám göông cuûa theá giôùi" vaø mang trong mình moät ôn goïi hoaøn caàu höôùng tôùi tình huynh ñeä, moät ôn goïi ñoäc ñaùo vaø laø caùch duy nhaát ñeå ngaên chaën vaø khaéc phuïc xung ñoät.
Thöa anh chò em, giöõa bieån caû xung ñoät ngaøy nay, chuùng ta coù maët ôû ñaây ñeå taêng cöôøng söï ñoùng goùp cuûa Ñòa Trung Haûi, ñeå noù coù theå trôû laïi laø moät phoøng thí nghieäm cuûa hoøa bình. Vì ñaây laø thieân chöùc cuûa noù, trôû thaønh moät nôi maø caùc quoác gia vaø thöïc taïi khaùc nhau coù theå gaëp nhau treân cô sôû nhaân tính maø taát caû chuùng ta cuøng chia seû, chöù khoâng phaûi treân cô sôû nhöõng heä tö töôûng töông phaûn. Quaû thöïc, Ñòa Trung Haûi noùi leân moät loái suy nghó khoâng ñoäc dieän vaø mang tính heä tö töôûng, maø ña dieän vaø nhaát quaùn vôùi baûn chaát cuûa söï vieäc; moät loái suy nghó soáng ñoäng, côûi môû vaø thích nghi, moät loái suy nghó mang tính coäng ñoàng, ñoù laø töø ngöõ chính xaùc. Chuùng ta caàn ñieàu naøy bieát bao trong thôøi ñieåm hieän nay, khi nhöõng chuû nghóa daân toäc coå huû vaø hieáu chieán muoán laøm tan bieán giaác mô cuûa coäng ñoàng caùc quoác gia! Tuy nhieân - chuùng ta haõy nhôù ñieàu naøy - vôùi vuõ khí, chuùng ta gaây ra chieán tranh chöù khoâng phaûi hoøa bình, vaø vôùi loøng tham quyeàn löïc, chuùng ta luoân quay veà quaù khöù hôn laø xaây döïng töông lai.
Vaäy chuùng ta neân baét ñaàu töø ñaâu ñeå hoøa bình beùn reã? Treân bôø Bieån hoà Galileâ, Chuùa Gieâsu baét ñaàu baèng vieäc ban nieàm hy voïng cho ngöôøi ngheøo vaø tuyeân boá hoï laø ngöôøi coù phuùc: Ngöôøi laéng nghe nhöõng nhu caàu cuûa hoï, chöõa laønh veát thöông cho hoï vaø treân heát laø loan baùo cho hoï tin möøng veà Nöôùc Trôøi. Chuùng ta caàn baét ñaàu laïi töø ñoù, töø tieáng keâu thöôøng thaàm laëng cuûa nhöõng ngöôøi nhoû beù nhaát trong chuùng ta, chöù khoâng phaûi töø nhöõng ngöôøi may maén hôn, nhöõng ngöôøi khoâng caàn giuùp ñôõ nhöng vaãn leân tieáng. Chuùng ta, Giaùo hoäi vaø xaõ hoäi daân söï, haõy baét ñaàu laïi baèng caùch laéng nghe nhöõng ngöôøi ngheøo "caàn ñöôïc oâm aáp chöù khoâng phaûi ñöôïc ñeám soá" (P: MAZZOLARI, La parola ai poveri, Bologna 2016, 39), vì hoï laø nhöõng göông maët chöù khoâng phaûi nhöõng con soá. Söï thay ñoåi höôùng ñi trong coäng ñoàng cuûa chuùng ta naèm ôû vieäc ñoái xöû vôùi hoï nhö anh chò em maø chuùng ta bieát nhöõng caâu chuyeän cuûa hoï, chöù khoâng phaûi laø nhöõng vaán ñeà raéc roái hay ñuoåi hoï ñi, ñuoåi hoï veà nhaø; noù naèm ôû vieäc chaøo ñoùn hoï chöù khoâng che giaáu hoï; trong vieäc tích hôïp hoï, khoâng ñuoåi hoï ñi; trong vieäc mang laïi cho hoï phaåm giaù. Toâi muoán nhaéc laïi raèng Marseilles laø thuû ñoâ cuûa söï hoäi nhaäp caùc daân toäc. Anh chò em coù theå töï haøo veà ñieàu naøy! Ngaøy nay, bieån chung soáng cuûa con ngöôøi bò oâ nhieãm bôûi söï baát oån, thaäm chí coøn taán coâng caû Marseille xinh ñeïp. ÔÛ ñaâu coù baát oån ôû ñoù coù toäi phaïm. Nôi naøo thieáu vieäc laøm cuøng vôùi tình traïng ngheøo ñoùi veà vaät chaát, giaùo duïc, vaên hoùa vaø toân giaùo, con ñöôøng seõ môû ra cho caùc baêng ñaûng vaø naïn buoân baùn baát hôïp phaùp. Chæ cam keát cuûa caùc toå chöùc thoâi thì chöa ñuû, chuùng ta caàn moät cuù hích löông taâm ñeå noùi "khoâng" vôùi tình traïng voâ luaät phaùp vaø noùi "coù" vôùi tình lieân ñôùi, ñoù khoâng phaûi laø moät gioït nöôùc trong ñaïi döông, maø laø yeáu toá khoâng theå thieáu ñeå thanh loïc vuøng nöôùc cuûa noù.
Quaû thöïc, teä naïn xaõ hoäi thöïc söï khoâng phaûi ôû vieäc gia taêng caùc vaán ñeà maø laø ôû vieäc giaûm bôùt söï quan taâm. Ai ngaøy nay trôû thaønh haøng xoùm cuûa nhöõng ngöôøi treû bò boû rôi, nhöõng ngöôøi deã trôû thaønh con moài cho toäi aùc vaø maïi daâm? Ai ñang chaêm soùc hoï? Ai gaàn guõi vôùi nhöõng ngöôøi bò noâ leä bôûi coâng vieäc ñeå giuùp hoï ñöôïc töï do hôn? Ai quan taâm ñeán nhöõng gia ñình ñang sôï haõi, sôï haõi veà töông lai vaø sôï haõi vieäc ñöa con caùi vaøo ñôøi? Ai laéng nghe tieáng than thôû cuûa nhöõng ngöôøi anh chò em lôùn tuoåi bò coâ laäp cuûa chuùng ta, nhöõng ngöôøi thay vì ñöôïc ñaùnh giaù cao laïi bò gaït sang moät beân, vôùi lyù do giaû taïo veà moät caùi cheát ñöôïc cho laø xöùng ñaùng vaø "ngoït ngaøo" nhöng laïi "maën ñaéng" hôn caû nöôùc bieån? Ai nghó ñeán nhöõng ñöùa treû chöa chaøo ñôøi, bò töø choái nhaân danh moät quyeàn tieán boä giaû taïo, thay vaøo ñoù laïi laø söï ruùt lui vaøo nhöõng nhu caàu ích kyû cuûa caù nhaân? Ngaøy nay chuùng ta thaáy thaûm kòch nhaàm laãn treû em vôùi ñoäng vaät. Thö kyù cuûa toâi noùi vôùi toâi raèng khi ngaøi ñi ngang qua Quaûng tröôøng Thaùnh Pheâroâ, ngaøi nhìn thaáy moät soá phuï nöõ ñang ñaåy treû em trong xe ñaåy... nhöng chuùng khoâng phaûi laø treû em maø laø nhöõng con choù! Söï nhaàm laãn naøy cho chuùng ta bieát ñieàu gì ñoù ñaùng lo ngaïi. Ai coù loøng traéc aån nhìn xa hôn bôø bieån cuûa mình ñeå nghe tieáng keâu ñau ñôùn vang leân töø Baéc Phi vaø Trung Ñoâng? Bieát bao ngöôøi ñang soáng trong baïo löïc vaø chòu ñöïng nhöõng hoaøn caûnh baát coâng vaø baùch haïi! ÔÛ ñaây toâi ñang nghó ñeán nhieàu Kitoâ höõu thöôøng xuyeân bò buoäc phaûi rôøi boû queâ höông hoaëc cö truù taïi ñoù maø khoâng ñöôïc coâng nhaän caùc quyeàn lôïi cuûa mình vaø khoâng ñöôïc höôûng quyeàn coâng daân ñaày ñuû. Xin chuùng ta haõy daán thaân ñeå taát caû moïi ngöôøi trong xaõ hoäi ñeàu coù theå trôû thaønh nhöõng coâng daân coù ñaày ñuû quyeàn lôïi. Cuoái cuøng, coù moät tieáng keâu ñau ñôùn vang doäi hôn heát, vaø noù ñang bieán Ñòa Trung Haûi, mare nostrum [bieån cuûa chuùng ta], töø caùi noâi cuûa neàn vaên minh thaønh mare mortuum [bieån ngöôøi cheát], nghóa ñòa cuûa phaåm giaù con ngöôøi: ñoù laø tieáng keâu ngheïn ngaøo cuûa anh chò em di daân. Toâi muoán daønh söï chuù yù cho tieáng keâu naøy baèng caùch suy gaãm veà hình aûnh thöù hai maø Marseille coáng hieán cho chuùng ta, ñoù laø hình aûnh beán caûng cuûa noù.
2. Caûng Marseille voán laø cöûa ngoõ roäng lôùn môû ra bieån khôi, ñi vaøo Phaùp vaø vaøo chaâu AÂu trong nhieàu theá kyû. Töø ñaây nhieàu ngöôøi ñaõ ra ñi ñeå tìm vieäc laøm vaø töông lai ôû nöôùc ngoaøi, vaø töø ñaây nhieàu ngöôøi ñaõ ñi qua cöûa ngoõ vaøo luïc ñòa vôùi haønh lyù tróu naëng nieàm hy voïng. Marseille coù moät caûng lôùn vaø laø moät cöûa ngoõ lôùn khoâng theå ñoùng laïi ñöôïc. Maët khaùc, moät soá caûng Ñòa Trung Haûi ñaõ ñoùng cöûa. Vaø coù hai töø vang leân, khôi daäy noãi sôï haõi cuûa moïi ngöôøi: "xaâm löôïc" vaø "khaån caáp". Vì vaäy hoï ñaõ ñoùng cöûa caùc caûng. Tuy nhieân, nhöõng ngöôøi lieàu maïng soáng treân bieån khoâng xaâm löôïc, hoï tìm kieám söï chaøo ñoùn, hoï tìm kieám söï soáng. Ñoái vôùi tình traïng khaån caáp, hieän töôïng di daân khoâng phaûi laø moät vaán ñeà caáp baùch ngaén haïn, luoân toát cho vieäc thuùc ñaåy tuyeân truyeàn gaây hoang mang, maø laø moät thöïc taïi cuûa thôøi ñaïi chuùng ta, moät quaù trình lieân quan ñeán ba luïc ñòa xung quanh Ñòa Trung Haûi vaø phaûi ñöôïc quaûn lyù baèng taàm nhìn xa khoân ngoan, bao goàm caû ñaùp öùng cuûa chaâu AÂu coù khaû naêng ñoái phoù vôùi nhöõng khoù khaên khaùch quan. ÔÛ ñaây, treân baûn ñoà naøy, toâi ñang nhìn nhöõng beán caûng ñöôïc ngöôøi di cö öa thích: Síp, Hy Laïp, Malta, YÙ vaø Taây Ban Nha... Chuùng höôùng ra Ñòa Trung Haûi vaø tieáp nhaän nhöõng ngöôøi di cö. Mare nostrum keâu goïi coâng lyù, vôùi bôø bieån cuûa noù moät maët toaùt leân söï sung tuùc, chuû nghóa tieâu duøng vaø laõng phí, maët khaùc laïi laø ngheøo ñoùi vaø baát oån. ÔÛ ñaây, Ñòa Trung Haûi cuõng phaûn chieáu theá giôùi, vôùi mieàn Nam höôùng veà phía Baéc, vôùi nhieàu nöôùc ñang phaùt trieån, bò caûn trôû bôûi söï baát oån, cheá ñoä, chieán tranh vaø sa maïc hoùa, höôùng tôùi nhöõng nöôùc khaù giaû, trong moät theá giôùi hoaøn caàu hoùa maø taát caû chuùng ta ñeàu keát noái vôùi nhau, nhöng laïi coù söï cheânh leäch chöa bao giôø lôùn ñeán theá. Tuy nhieân, tình traïng naøy khoâng phaûi laø ñieàu môùi laï trong nhöõng naêm gaàn ñaây, vaø vò Giaùo hoaøng naøy ñeán töø beân kia theá giôùi khoâng phaûi laø ngöôøi ñaàu tieân caûnh caùo veà noù moät caùch caáp baùch vaø quan taâm. Giaùo hoäi ñaõ noùi veà noù vôùi gioïng chaân thaønh trong hôn naêm möôi naêm qua.
Ngay sau khi keát thuùc Coâng ñoàng Vatican II, Thaùnh Phaoloâ VI, trong Thoâng ñieäp Populorum Progressio, ñaõ vieát: "Caùc quoác gia ñang ñoùi khaùt treân theá giôùi ñang keâu goïi caùc daân toäc ñöôïc ban phöôùc dö thöøa. Vaø Giaùo hoäi, bò ñau ñôùn bôûi tieáng keâu naøy, yeâu caàu moãi ngöôøi haõy laéng nghe lôøi van væ cuûa anh chò em mình vaø ñaùp laïi moät caùch yeâu thöông" (soá 3). Ñöùc Giaùo Hoaøng Phaoloâ lieät keâ "ba nhieäm vuï" cuûa caùc quoác gia phaùt trieån hôn, "xuaát phaùt töø tình huynh ñeä nhaân baûn vaø sieâu nhieân cuûa con ngöôøi# tình lieân ñôùi hoã töông - söï trôï giuùp maø caùc quoác gia giaøu coù hôn phaûi daønh cho caùc quoác gia ñang phaùt trieån; coâng baèng xaõ hoäi - ñieàu chænh quan heä thöông maïi giöõa caùc quoác gia maïnh vaø yeáu; baùc aùi phoå quaùt - noã löïc xaây döïng moät coäng ñoàng theá giôùi nhaân baûn hôn, nôi taát caû moïi ngöôøi ñeàu coù theå cho vaø nhaän, vaø söï tieán boä cuûa moät soá ngöôøi khoâng bò mua chuoäc baèng söï toån haïi cuûa nhöõng ngöôøi khaùc" (Soá 44). Vaøo naêm 1967, döôùi aùnh saùng Tin Möøng vaø nhöõng caân nhaéc naøy, Ñöùc Phaoloâ VI ñaõ nhaán maïnh "boån phaän tieáp ñoùn nhöõng ngöôøi nöôùc ngoaøi moät caùch hieáu khaùch", moät nghóa vuï maø ngaøi vieát: "chuùng ta khoâng theå nhaán maïnh ñuû" (Soá 67). Möôøi laêm naêm tröôùc, Ñöùc Giaùo Hoaøng Pioâ XII ñaõ khuyeán khích ñieàu naøy khi vieát raèng "Thaùnh Gia löu vong, Chuùa Gieâsu, Meï Maria vaø Thaùnh Giuse di cö sang Ai Caäp... laø maãu möïc, göông saùng vaø söï hoã trôï cho taát caû nhöõng ngöôøi di cö vaø haønh höông ôû moïi thôøi ñaïi, moïi quoác gia, vaø cuûa moïi ngöôøi tò naïn trong baát kyø hoaøn caûnh naøo, duø do baét bôù hay do thieáu thoán, ñeàu bò buoäc phaûi rôøi boû queâ höông vaø cha meï thaân yeâu cuûa mình... vaø ñi tìm moät vuøng ñaát xa laï" (Toâng Hieán Exsul Familia de Spirituali emigrantium cura, 1 thaùng 8 naêm 1952).
Chaéc chaén khoâng ai khoâng nhìn thaáy nhöõng khoù khaên trong vieäc chaøo ñoùn. Ngöôøi di cö phaûi ñöôïc chaøo ñoùn, baûo veä hoaëc ñoàng haønh, thaêng tieán vaø hoäi nhaäp. Neáu ñieàu naøy khoâng xaûy ra thì ngöôøi di cö seõ bò ñaåy ra beân leà xaõ hoäi. Ñöôïc chaøo ñoùn, ñoàng haønh, thaêng tieán vaø hoäi nhaäp: ñaây laø phong caùch. Ñuùng laø khoâng deã ñeå coù phong caùch naøy hoaëc hoøa nhaäp nhöõng ngöôøi baát ngôø, tuy nhieân tieâu chuaån chính khoâng theå laø vieäc baûo toàn haïnh phuùc cuûa chính mình, maø laø baûo veä phaåm giaù con ngöôøi. Chuùng ta khoâng neân coi nhöõng ngöôøi nöông naùu giöõa chuùng ta nhö moät gaùnh naëng phaûi gaùnh: thay vaøo ñoù, neáu chuùng ta coi hoï nhö anh chò em, thì tröôùc heát hoï seõ xuaát hieän vôùi chuùng ta nhö nhöõng hoàng phuùc. Ngaøy mai chuùng ta kyû nieäm Ngaøy Theá giôùi Di daân vaø Tò naïn. Xin cho chuùng ta caûm ñoäng tröôùc caâu chuyeän cuûa raát nhieàu anh chò em baát haïnh, nhöõng ngöôøi coù quyeàn di cö vaø khoâng di cö, vaø khoâng kheùp kín trong loøng thôø ô. Lòch söû ñang thaùch thöùc chuùng ta thöïc hieän böôùc nhaûy voït veà löông taâm ñeå ngaên chaën cuoäc ñaém taàu cuûa neàn vaên minh. Vì töông lai seõ khoâng naèm trong söï kheùp kín, voán laø söï trôû veà quaù khöù, moät böôùc ngoaët trong haønh trình lòch söû. Tröôùc tai hoïa khuûng khieáp cuûa vieäc boùc loät con ngöôøi, giaûi phaùp khoâng phaûi laø baùc boû maø laø baûo ñaûm, tuøy theo khaû naêng cuûa moãi ngöôøi, moät soá löôïng doài daøo caùc loái vaøo hôïp phaùp vaø thöôøng xuyeân. Ñieàu naøy seõ duy trì ñöôïc vôùi söï chaøo ñoùn coâng baèng töø phía luïc ñòa Chaâu AÂu, trong boái caûnh hôïp taùc vôùi caùc nöôùc xuaát xöù. Trong khi ñoù, vieäc keâu "ñuû roài!" laø nhaém maét laïi; möu toan "töï cöùu mình" baây giôø seõ trôû thaønh bi kòch ngaøy mai. Caùc theá heä töông lai seõ caûm ôn chuùng ta neáu chuùng ta coù theå taïo ñieàu kieän cho söï hoäi nhaäp caàn thieát. Neáu khoâng, hoï seõ khieån traùch chuùng ta neáu chuùng ta chæ uûng hoä nhöõng hình thöùc ñoàng hoùa voâ sinh. Vieäc hoøa nhaäp cuûa ngöôøi di cö laø moät noã löïc meät moûi nhöng coù taàm nhìn xa; moät vieäc ñoàng hoùa khoâng tính ñeán nhöõng khaùc bieät vaø vaãn coá ñònh moät caùch cöùng ngaéc trong caùc moâ hình rieâng cuûa noù chæ laøm cho caùc yù töôûng chieám öu theá hôn thöïc taïi vaø gaây nguy hieåm cho töông lai, gia taêng khoaûng caùch vaø kích ñoäng söï phaân bieät chuûng toäc, töø ñoù gaây ra söï thuø ñòch vaø caùc hình thöùc baát khoan dung. Chuùng ta caàn tình huynh ñeä nhö chuùng ta caàn baùnh mì. Chính chöõ "anh em" trong töø nguyeân AÁn-AÂu cuûa noù baét nguoàn töø moät chöõ goác gaén lieàn vôùi nuoâi vaø döôõng. Chuùng ta seõ chæ döôõng baûn thaân baèng caùch nuoâi nhöõng ngöôøi deã bò toån thöông nhaát moät caùch ñaày hy voïng, chaáp nhaän hoï nhö anh chò em. "Ñöøng queân toû loøng hieáu khaùch" (Dt 13:2), Kinh thaùnh daïy chuùng ta nhö theá. Vaø trong Cöïu Öôùc ñieàu naøy ñöôïc laëp laïi: goùa phuï, treû moà coâi vaø khaùch laï. Ba boån phaän baùc aùi: giuùp ñôõ ngöôøi goùa buïa, giuùp ñôõ treû moà coâi vaø giuùp ñôõ ngöôøi xa laï, ngöôøi di cö.
Veà phöông dieän naøy, caûng Marseille cuõng laø "caùnh cöûa ñöùc tin". Theo truyeàn thoáng, chính taïi ñaây caùc Thaùnh Maùcta, Maria vaø Ladaroâ ñaõ ñaët chaân tôùi vaø gieo haït gioáng Tin Möøng taïi nhöõng vuøng ñaát naøy. Ñöùc tin ñeán töø bieån caû, khi chuùng ta ñöôïc nhaéc nhôû bôûi truyeàn thoáng Leã Neán ôû Marseille vaø cuoäc röôùc haøng haûi cuûa noù. Trong Tin Möøng, Ladaroâ laø baïn cuûa Chuùa Gieâsu, nhöng cuõng laø teân cuûa nhaân vaät chính trong moät trong nhöõng duï ngoân hôïp thôøi nhaát cuûa Ngöôøi, moät duï ngoân môû maét chuùng ta tröôùc söï baát bình ñaúng laøm xoùi moøn tình huynh ñeä vaø noùi vôùi chuùng ta veà vieäc Chuùa daønh öu tieân cho ngöôøi ngheøo. Laø nhöõng Kitoâ höõu, nhöõng ngöôøi tin vaøo Thieân Chuùa laøm ngöôøi, vaøo Con Ngöôøi duy nhaát khoâng theå baét chöôùc ñöôïc, Ñaáng treân bôø Ñòa Trung Haûi töï goïi mình laø ñöôøng, laø söï thaät vaø laø söï soáng (x. Ga 14,6), chuùng ta khoâng theå chaáp nhaän raèng nhöõng con ñöôøng gaëp gôõ phaûi bò ñoùng cöûa. Laøm ôn, chuùng ta ñöøng ñoùng nhöõng con ñöôøng gaëp gôõ! Chuùng ta khoâng theå chaáp nhaän ñieàu naøy: söï thaät veà tieàn taøi laán aùt phaåm giaù con ngöôøi, söï soáng seõ bieán thaønh caùi cheát! Giaùo hoäi tuyeân boá raèng Thieân Chuùa trong Chuùa Gieâsu Kitoâ "caùch naøo ñoù ñaõ hieäp nhaát vôùi moïi ngöôøi nam nöõ" (Gaudium et Spes, 22) vaø cuøng vôùi Thaùnh Gioan Phaoloâ II tin raèng nhaân loaïi laø con ñöôøng cuûa mình (x. Thoâng ñieäp Redemptor Hominis, 14). Haõy thôø phöôïng Thieân Chuùa vaø phuïc vuï nhöõng ngöôøi deã bò toån thöông nhaát, ñoù laø kho baùu cuûa Ngöôøi. Haõy toân thôø Thieân Chuùa vaø phuïc vuï tha nhaân, ñoù môùi laø ñieàu quan troïng: khoâng phaûi taàm quan troïng xaõ hoäi hay con soá roäng lôùn, maø laø loøng trung thaønh vôùi Chuùa vaø vôùi nhaân loaïi!
Ñaây laø chöùng taù Kitoâ giaùo, vaø thöôøng thì noù coøn coù tính anh huøng: chaúng haïn toâi nghó ñeán Thaùnh Charles de Foucauld, "ngöôøi anh em phoå quaùt", caùc vò töû ñaïo ôû Algeria, nhöng toâi cuõng nghó ñeán taát caû nhöõng taùc nhaân baùc aùi trong thôøi ñaïi chuùng ta. Trong loái soáng Tin Möøng gaây xoân xao naøy, Giaùo Hoäi khaùm phaù ra beán caûng chaéc chaén ñeå caäp beán vaø khôûi haønh ñeå thaét chaët moái lieân keát vôùi ngöôøi daân cuûa moïi quoác gia, tìm kieám khaép moïi nôi daáu veát cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn vaø coáng hieán taát caû nhöõng gì Giaùo Hoäi ñaõ nhaän ñöôïc nhôø aân suûng. Ñaây laø thöïc taïi thuaàn khieát nhaát cuûa Giaùo hoäi, nhö Bernanos ñaõ vieát, ñaây laø "Giaùo hoäi cuûa caùc vò thaùnh", ñoàng thôøi noùi theâm raèng "boä maùy vó ñaïi cuûa söï khoân ngoan, söùc maïnh, kyû luaät meàm deûo, söï traùng leä vaø uy nghi naøy töï noù chaúng laø gì caû, tröø khi ñöôïc truyeàn caûm höùng töø ñöùc aùi" (Jeanne, relapse et sainte, Paris, 1994, 74). Toâi vui möøng ca ngôïi caùi nhìn saâu saéc ñaëc bieät cuûa ngöôøi Phaùp naøy, thieân taøi saùng taïo Kitoâ giaùo naøy ñaõ taùi khaúng ñònh raát nhieàu söï thaät thoâng qua voâ soá haønh ñoäng vaø baøi vieát. Thaùnh Caesarius thaønh Arles ñaõ noùi: "Neáu baïn coù ñöùc aùi, baïn coù Thieân Chuùa; vaø neáu baïn coù Thieân Chuùa, thì baïn coøn thieáu ñieàu gì?" (Baøi giaûng 22, 2). Pascal thöøa nhaän raèng "ñoái töôïng duy nhaát cuûa Kinh thaùnh laø ñöùc aùi" (Penseùes, soá 301) vaø "söï thaät ngoaøi ñöùc aùi khoâng phaûi laø Thieân Chuùa maø laø hình aûnh cuûa Ngöôøi vaø moät ngaãu töôïng maø ngöôøi ta khoâng ñöôïc yeâu meán hay toân thôø" (ibid., soá 767). Do ñoù, Thaùnh John Cassian, ngöôøi ñaõ qua ñôøi ôû ñaây, ñaõ vieát raèng "Moïi thöù, ngay caû nhöõng gì chuùng ta coi laø höõu ích vaø caàn thieát, ñeàu coù giaù trò thaáp hôn söï toát laønh voán laø hoøa bình vaø baùc aùi" (Collationes, XVI, 6).
Nhö theá, ñieàu ñuùng ñaén laø caùc Kitoâ höõu khoâng neân thua ai veà loøng baùc aùi; vaø Tin Möøng veà loøng baùc aùi laø moät ñaïi hieán chöông cuûa moïi coâng vieäc muïc vuï. Chuùng ta khoâng ñöôïc keâu goïi ñau buoàn veà thôøi ñaõ qua, hoaëc xaùc ñònh laïi vai troø cuûa Giaùo hoäi trong xaõ hoäi; chuùng ta ñöôïc keâu goïi laøm chöùng, khoâng theâu deät Tin Möøng baèng lôøi noùi, nhöng laøm cho Tin Möøng thaønh xaùc thòt; ñöøng lo laéng veà tính hieån thò cuûa chuùng ta nhöng haõy taän hieán moät caùch nhöng khoâng, tin raèng "thöôùc ño cuûa Chuùa Gieâsu laø tình yeâu khoâng thöôùc ño" (Baøi giaûng, ngaøy 23 thaùng 2 naêm 2020). Thaùnh Phaoloâ, vò toâng ñoà cuûa caùc daân toäc, ngöôøi ñaõ daønh phaàn lôùn cuoäc ñôøi cuûa mình baêng qua Ñòa Trung Haûi töø caûng naøy sang caûng khaùc, ñaõ daïy raèng ñeå chu toaøn luaät Chuùa Kitoâ, caàn phaûi mang gaùnh naëng cho nhau (x. Gl 6:2). Anh em Giaùm muïc thaân meán, chuùng ta ñöøng taïo gaùnh naëng cho ngöôøi khaùc, nhöng nhaân danh Tin Möøng veà loøng thöông xoùt, laøm nheï bôùt gaùnh naëng cuûa hoï, ñeå haân hoan loan truyeàn nieàm an uûi cuûa Chuùa Gieâsu cho nhaân loaïi ñang meät moûi vaø bò toån thöông. Caàu mong Giaùo hoäi khoâng phaûi laø moät danh saùch caùc quy ñònh maø laø traùi tim! Öôùc gì Giaùo hoäi trôû thaønh moät beán caûng töôi maùt, nôi moïi ngöôøi caûm thaáy ñöôïc khuyeán khích daán thaân vaøo cuoäc soáng vôùi söùc maïnh voâ song phaùt sinh töø nieàm vui Kitoâ giaùo. Öôùc gì Giaùo hoäi khoâng phaûi laø moät nhaø haûi quan. Chuùng ta haõy nhôù nhöõng gì Chuùa ñaõ noùi vôùi chuùng ta: moïi ngöôøi, moïi ngöôøi, moïi ngöôøi ñeàu ñöôïc môøi goïi.
3. Baây giôø, noùi ngaén goïn, toâi ñeán vôùi hình aûnh cuoái cuøng cuûa mình, hình aûnh ngoïn haûi ñaêng, chieáu tia saùng xuoáng bieån vaø giuùp ngöôøi ta coù theå nhìn thaáy beán caûng. Nhöõng ngoïn ñeøn hieäu saùng choùi naøo coù theå höôùng daãn loä trình cuûa caùc Giaùo hoäi Ñòa Trung Haûi? Nghó veà bieån caû, nôi keát hôïp raát nhieàu coäng ñoàng tín höõu khaùc nhau, toâi tin raèng ngöôøi ta coù theå suy nghó veà nhöõng caùch hôïp taùc hôn nöõa, coù leõ cuõng neân xem xeùt söï höõu ích cuûa moät hoäi nghò giaùo hoäi Ñòa Trung Haûi, nhö Ñöùc Hoàng Y Aveline ñaõ ñeà caäp, coù theå mang laïi nhöõng khaû naêng lôùn hôn cho ñoái thoaïi khu vöïc vaø ñaïi dieän. Ngoaøi ra, khi nghó ñeán caùc beán caûng vaø chuû ñeà di cö, seõ raát höõu ích neáu höôùng tôùi moät keá hoaïch muïc vuï cuï theå thaäm chí coøn lieân keát chaët cheõ hôn, ñeå nhöõng giaùo phaän deã bò aûnh höôûng nhaát coù theå cung caáp söï trôï giuùp toát nhaát veà tinh thaàn vaø nhaân baûn cho caùc anh chò em cuûa chuùng ta, nhöõng ngöôøi ñeán ñoù vôùi nhu caàu raát lôùn.
Cuoái cuøng, ngoïn haûi ñaêng, trong cung ñieän danh giaù mang teân noù, khieán toâi ñaëc bieät nghó ñeán giôùi treû. Hoï laø aùnh saùng chæ ñöôøng cho töông lai. Marseille laø moät thaønh phoá ñaïi hoïc lôùn, nôi coù boán cô sôû; trong soá 35,000 sinh vieân cuûa tröôøng, coù 5,000 ngöôøi nöôùc ngoaøi. Chuùng ta baét ñaàu deät neân moái quan heä giöõa caùc neàn vaên hoùa töø ñaâu, neáu khoâng phaûi töø caùc tröôøng ñaïi hoïc? ÔÛ ñoù, ngöôøi treû khoâng bò thu huùt bôûi söï caùm doã cuûa quyeàn löïc maø bôûi öôùc mô xaây döïng töông lai. Öôùc gì caùc tröôøng ñaïi hoïc Ñòa Trung Haûi trôû thaønh nhöõng phoøng thí nghieäm cuûa nhöõng giaác mô vaø nhöõng buoåi hoäi thaûo trong töông lai, nôi nhöõng ngöôøi treû tröôûng thaønh baèng caùch gaëp gôõ nhau, tìm hieåu nhau vaø khaùm phaù nhöõng neàn vaên hoùa vaø boái caûnh vöøa gaàn guõi vöøa ña daïng. Baèng caùch naøy, nhöõng thaønh kieán ñöôïc dôõ boû, nhöõng veát thöông ñöôïc chöõa laønh vaø nhöõng luaän ñieäu theo traøo löu chính thoáng cöïc ñoan bò baùc boû. Haõy löu yù ñeán vieäc rao giaûng cuûa raát nhieàu traøo löu chính thoáng cöïc ñoan ñang thònh haønh ngaøy nay! Nhöõng ngöôøi treû, ñöôïc chuaån bò toát vaø quen vôùi vieäc giao tieáp xaõ hoäi, seõ coù theå môû ra nhöõng caùnh cöûa ñoái thoaïi baát ngôø. Neáu chuùng ta muoán hoï coáng hieán heát mình cho Tin Möøng vaø phuïc vuï chính trò cao caû, tröôùc tieân chuùng ta caàn phaûi ñaùng tin caäy: queân mình, khoâng quy chieáu veà mình, taän taâm coáng hieán khoâng meät moûi cho ngöôøi khaùc. Tuy nhieân, thaùch thöùc chính cuûa giaùo duïc lieân quan ñeán moïi löùa tuoåi: baét ñaàu töø treû em, baèng caùch "hoøa nhaäp" vôùi nhöõng ngöôøi khaùc, chuùng coù theå vöôït qua nhöõng raøo caûn, vöôït qua nhöõng ñònh kieán vaø phaùt trieån baûn saéc rieâng cuûa mình trong boái caûnh cuøng laøm giaøu cho nhau. Giaùo hoäi chaéc chaén coù theå ñoùng goùp vaøo vieäc naøy baèng caùch cung caáp maïng löôùi giaùo duïc cuûa mình vaø khuyeán khích "söï saùng taïo cuûa tình huynh ñeä".
Thöa anh chò em, thaùch ñoá cuõng laø moät thaùch ñoá cuûa thaàn hoïc Ñòa Trung Haûi - thaàn hoïc phaûi baét nguoàn töø cuoäc soáng, thaàn hoïc trong phoøng thí nghieäm khoâng höõu duïng - coù khaû naêng phaùt trieån nhöõng loái suy nghó baét nguoàn töø thöïc taïi, laø "ngoâi nhaø" cho con ngöôøi chöù khoâng chæ laø döõ kieän kyõ thuaät, saün saøng hôïp nhaát caùc theá heä baèng caùch lieân keát kyù öùc vaø töông lai, ñoàng thôøi thuùc ñaåy moät caùch ñoäc ñaùo haønh trình ñaïi keát cuûa caùc Kitoâ höõu vaø cuoäc ñoái thoaïi giöõa caùc tín höõu thuoäc caùc toân giaùo khaùc nhau. Coù theå raát höùng thuù khi baét ñaàu cuoäc tìm kieám phieâu löu naøy, caû trieát hoïc laãn thaàn hoïc, moät cuoäc tìm kieám, baèng caùch ruùt ra töø caùc nguoàn vaên hoùa Ñòa Trung Haûi, coù theå khoâi phuïc laïi nieàm hy voïng cho con ngöôøi nam nöõ, moät maàu nhieäm töï do, caàn ñeán Thieân Chuùa vaø nhöõng ngöôøi khaùc ñeå mang laïi yù nghóa cho cuoäc soáng cuûa hoï. Cuõng caàn phaûi suy gaãm veà maàu nhieäm Thieân Chuùa, Ñaáng maø khoâng ai coù theå chieám höõu hoaëc kieåm soaùt ñöôïc, vaø thay vaøo ñoù, Ñaáng phaûi ñöôïc baûo veä khoûi moïi laïm duïng baïo löïc vaø coâng cuï, vôùi yù thöùc raèng vieäc tuyeân xöng söï cao caû cuûa Ngöôøii ñoøi hoûi nôi chuùng ta loøng khieâm nhöôøng cuûa nhöõng ngöôøi tìm kieám.
Anh chò em thaân meán, toâi vui möøng ñöôïc ñeán ñaây, ôû Marseilles! Toång thoáng ñaõ môøi toâi ñeán thaêm Phaùp, nhöng oâng noùi: "Ñieàu quan troïng laø ngaøi phaûi ñeán Marseilles!" Vaäy laø toâi ñaõ tôùi ñaây! Toâi caùm ôn quí vò ñaõ kieân nhaãn laéng nghe toâi vaø vì moïi noã löïc cuûa quí vò. Haõy tieáp tuïc coâng vieäc toát ñeïp ñaày can ñaûm cuûa quí vò! Haõy laø moät bieån caû cuûa ñieàu toát ñeïp, ñeå ñöông ñaàu vôùi tình traïng ngheøo ñoùi ngaøy nay trong tình lieân ñôùi vaø hôïp taùc; haõy laø moät beán caûng chaøo ñoùn, ñeå ñoùn nhaän taát caû nhöõng ai ñang tìm kieám moät töông lai toát ñeïp hôn; haõy laø ngoïn haûi ñaêng cuûa hoøa bình, ñeå choïc thuûng, qua neàn vaên hoùa gaëp gôõ, nhöõng vöïc thaúm toái taêm cuûa baïo löïc vaø chieán tranh. Caùm ôn quí vò raát nhieàu!