Loøng yeâu meán cuûa cha Matteo Ricci
ñoái vôùi daân toäc Trung Hoa
laø nguoàn caûm höùng laâu beàn...
Tieáp kieán chung cuûa Ñöùc Thaùnh cha: Loøng yeâu meán cuûa cha Matteo Ricci ñoái vôùi daân toäc Trung Hoa laø nguoàn caûm höùng laâu beàn...
G. Traàn Ñöùc Anh, O.P.
Vatican (RVA News 01-06-2023) - Saùng thöù Tö, ngaøy 31 thaùng Naêm naêm 2023, gaàn 20,000 tín höõu haønh höông töø caùc nôi ñaõ ñeán tham döï buoåi tieáp kieán chung haèng tuaàn cuûa Ñöùc Thaùnh cha Phanxicoâ, luùc gaàn 9 giôø.
Nhö thöôøng leä, sau lôøi chaøo phuïng vuï môû ñaàu cuûa Ñöùc Thaùnh cha, moïi ngöôøi nghe ñoïc moät ñoaïn Saùch thaùnh baèng taùm thöù tieáng. Ñoù laø moät ñoaïn trích töø thö thöù nhaát cuûa thaùnh Phaoloâ toâng ñoà göûi tín höõu Coârintoâ (9,19-20.22.23), ñoaïn thöù 9:
"Tuy laø ngöôøi töï do, khoâng leä thuoäc vaøo ai, nhöng toâi ñaõ trôû thaønh noâ leä moïi ngöôøi, haàu chinh phuïc theâm ñöôïc nhieàu ngöôøi. Vôùi ngöôøi Do thaùi, toâi ñaõ trôû neân Do thaùi, ñeå chinh phuïc ngöôøi Do thaùi... Toâi ñaõ trôû neân yeáu vôùi nhöõng ngöôøi yeáu, ñeå chinh phuïc ngöôøi yeáu; Toâi ñaõ trôû neân moïi söï cho moïi ngöôøi ñeå cöùu moät soá ngöôøi baèng moïi caùch. Vì Tin möøng, toâi laøm taát caû nhöõng ñieàu ñoù, ñeå cuøng ñöôïc thoâng chia phaàn phuùc cuûa Tin möøng".
Baøi giaùo lyù
Trong baøi huaán duï tieáp ñoù, Ñöùc Thaùnh cha tieáp tuïc loaït baøi giaùo lyù veà "söï haêng say loan baùo Tin möøng: loøng nhieät thaønh toâng ñoà cuûa tín höõu". Baøi thöù möôøi laêm naøy mang töïa ñeà: "Caùc chöùng nhaân: Ñaáng ñaùng kính Matteo Ricci". Ngaøi coù teân tieáng Hoa laø "Lôïi Maõ Ñaäu", soáng vaøo theá kyû XVI vaø XVII, ñang ñöôïc Giaùo hoäi cöùu xeùt aùn phong chaân phöôùc. Ngaøy 17 thaùng Möôøi Hai naêm 2022, Boä Phong thaùnh ñaõ coâng boá saéc leänh nhìn nhaän caùc nhaân ñöùc anh huøng cuûa cha, sau khi ñöôïc Ñöùc Thaùnh cha chaáp thuaän.
Môû ñaàu baøi huaán duï, Ñöùc Thaùnh cha noùi:
Anh chò em thaân meán, chaøo anh chò em!
Hoâm nay toâi muoán giôùi thieäu moät maãu göông lôùn khaùc veà loøng nhieät thaønh toâng ñoà, ñoù laø cha Matteo Ricci.
Thaân theá
Cha nguyeân quaùn taïi Macerata, mieàn Marche, [Trung YÙ]. Sau khi hoïc taïi tröôøng cuûa caùc cha doøng Teân vaø gia nhaäp doøng naøy ôû Roma, Matteo phaán khôûi vì nhöõng baûn töôøng trình cuûa caùc thöøa sai. Nhö nhieàu ngöôøi treû khaùc, cha ñaõ xin ñöôïc göûi ñi truyeàn giaùo taïi Vieãn Ñoâng. Sau nhöõng coá gaéng cuûa cha Phanxicoâ Xavieâ, ñaõ coù 25 tu só doøng Teân khaùc cuõng tìm caùch vaøo Trung Quoác, nhöng khoâng thaønh coâng. Tuy nhieân, cha Ricci vaø moät baïn cuøng doøng ñaõ chuaån bò raát kyõ löôõng, nghieân cöùu ngoân ngöõ vaø caùc phong tuïc cuûa ngöôøi Hoa, vaø sau cuøng ñaõ thaønh coâng trong vieäc ñònh cö ôû mieàn nam nöôùc naøy. Cha ñaõ maát 18 naêm trôøi, qua boán giai ñoaïn, taïi caùc thaønh phoá khaùc nhau, môùi tôùi ñöôïc Baéc Kinh. Vôùi loøng kieân trì vaø nhaãn naïi, vôùi nieàm tin khoâng lay chuyeån, cha Matteo Ricci ñaõ coù theå vöôït qua nhöõng khoù khaên vaø nguy hieåm, nghi kî vaø choáng ñoái.
Ñoái thoaïi, thaân höõu vaø hoäi nhaäp
Cha ñaõ luoân theo con ñöôøng ñoái thoaïi vaø thaân höõu vôùi taát caû moïi ngöôøi cha gaëp, vaø ñieàu naøy ñaõ môû ra cho cha nhieàu caùnh cöûa ñeå loan baùo ñöùc tin Kitoâ. Taùc phaåm ñaàu tieân cuûa cha baèng tieáng Hoa chính laø cuoán veà tình baèng höõu, vaø ñaõ coù tieáng vang lôùn. Ñeå hoäi nhaäp vaøo neàn vaên hoùa vaø ñôøi soáng Trung Hoa trong giai ñoaïn ñaàu, cha maëc y phuïc nhö caùc taêng só Phaät giaùo, roài cha hieåu con ñöôøng toát hôn chính laø chaáp nhaän loái soáng vaø y phuïc cuûa caùc vaên nhaân. Cha hoïc hoûi saâu roäng veà caùc taùc phaåm coå ñieån, ñeå coù theå trình baøy Kitoâ giaùo trong cuoäc ñoái thoaïi tích cöïc vôùi trieát lyù Khoång giaùo cuûa hoï vaø nhöõng phong tuïc taäp quaùn cuûa xaõ hoäi Trung Hoa. Theo theå thöùc töông töï, trong nhöõng theá kyû ñaàu tieân cuûa Giaùo hoäi, caùc Giaùo phuï cuõng ñaõ bieát "hoäi nhaäp ñöùc tin Kitoâ vaøo vaên hoùa" trong cuoäc ñoái thoaïi vôùi vaên hoùa Hy Laïp.
Chuaån bò veà maët khoa hoïc
Söï chuaån bò raát toát cuûa cha Ricci veà maët khoa hoïc ñaõ khôi daäy söï chuù yù vaø ngöôõng moä töø giôùi trí thöùc, baét ñaàu töø baûn ñoà theá giôùi noåi tieáng cuûa cha, baûn ñoà toaøn theá giôùi ñöôïc bieát ñeán hoài ñoù, vôùi nhöõng ñaïi luïc khaùc nhau, laàn ñaàu tieân toû cho ngöôøi Hoa moät thöïc taïi beân ngoaøi Trung Quoác, roäng lôùn hôn nhieàu so vôùi nhöõng gì hoï nghó. Vaø caû nhöõng kieán thöùc toaùn hoïc vaø thieân vaên hoïc cuûa cha Ricci vaø caùc thöøa sai moân ñeä cuûa cha cuõng goùp phaàn vaøo cuoäc gaëp gôõ phong phuù giöõa vaên hoùa vaø khoa hoïc Taây phöông vôùi Ñoâng phöông, baáy giôø ñang traûi qua moät trong nhöõng thôøi kyø haïnh phuùc nhaát, döôùi daáu hieäu ñoái thoaïi vaø thaân höõu. Thöïc vaäy, coâng trình cuûa cha Matteo Ricci seõ khoâng bao giôø coù theå hieän thöïc, neáu khoâng coù söï coäng taùc cuûa caùc baïn thaân ngöôøi Hoa cuûa cha, nhö tieán só Phaoloâ Töø Quang Khaûi (Xu Guangqi), vaø tieán só Leone Lyù Chi Taûo (Li Zhizao).
Ñoäng löïc saâu xa
Tuy nhieân, tieáng taêm cuûa cha Ricci nhö moät nhaø khoa hoïc khoâng ñöôïc laøm lu môø ñoäng löïc saâu xa nhaát trong taát caû nhöõng coá gaéng cuûa cha, ñoù laø loan baùo Tin möøng. Uy tín cha ñaït ñöôïc nhôø cuoäc ñoái thoaïi khoa hoïc mang laïi cho cha theá giaù ñeå trình baøy chaân lyù ñöùc tin vaø luaân lyù Kitoâ, maø cha noùi veà moät caùch saâu xa trong nhöõng taùc phaåm chính cuûa cha baèng tieáng Hoa, nhö cuoán "YÙ nghóa ñích thöïc cuûa Chuùa Trôøi". Ngoaøi ñaïo lyù, coøn coù chöùng taù cuoäc soáng toân giaùo, nhaân ñöùc vaø caàu nguyeän, loøng baùc aùi, khieâm toán vaø söï hoaøn toaøn khoâng maøng tôùi nhöõng vinh döï vaø giaøu sang, khieán cho nhieàu moân ñeä vaø baïn höõu ngöôøi Hoa cuûa cha ñaõ ñoùn nhaän ñöùc tin Coâng giaùo.
Trong nhöõng ngaøy cuoái ñôøi, vôùi nhöõng ngöôøi thaân caän nhaát, khi hoï hoûi cha caûm thaáy theá naøo, cha Ricci traû lôøi raèng "cha ñang nghó tôùi luùc vui möøng haân hoan nhaát maø cha caûm thaáy trong loøng, nghó mình ñang ñeán gaàn con ñöôøng höôûng Thieân Chuùa, hay nghó mình buoàn saàu vì phaûi boû laïi caùc baïn trong toaøn giaùo ñieåm truyeàn giaùo maø cha raát yeáu meán, vaø nghó ñeán vieäc phuïc vuï maø cha coøn coù theå laøm cho Thieân Chuùa chuùng ta trong söù maïng naøy" (S. De URSIS, töôøng trình veà cha M. Ricci, Vaên khoá söû hoïc Roma S.I). Ñoù cuõng laø thaùi ñoä cuûa thaùnh Phaoloâ toâng ñoà (Xc Phl q1,22-24) toång hôïp tình yeâu Thieân Chuùa vaø loøng nhieät thaønh truyeàn giaùo.
Cha Matteo Ricci qua ñôøi taïi Baéc Kinh naêm 1610, luùc 57 tuoåi, kieät löïc vì nhöõng vaát vaû truyeàn giaùo, ñaëc bieät vì luoân saün saøng ñoùn tieáp caùc khaùch vieáng thaêm. Hoï tìm kieám cha trong moïi luùc ñeå ñöôïc höôûng söï khoân ngoan vaø nhöõng lôøi khuyeân cuûa cha. Cha laø ngöôøi ngoaïi quoác ñaàu tieân maø Hoaøng Ñeá cho pheùp ñöôïc an taùng treân ñaát Trung Hoa.
Vaø Ñöùc Thaùnh cha keát luaän raèng: "Trong vieãn töôïng Coâng ñoàng chung Vatican II, tinh thaàn vaø phöông phaùp truyeàn giaùo cuûa cha Matteo Ricci laø moät maãu göông soáng ñoäng vaø thôøi söï. Loøng yeâu meán cuûa cha ñoái vôùi daân toäc Trung Hoa, ñöôïc theå hieän cuï theå trong tình baïn, ñöôïc ngöôøi Hoa thaân tình ñaùp laïi, vaãn coøn laø nguoàn caûm höùng laâu beàn khoâng nhöõng cho moïi töông quan giöõa Giaùo hoäi Coâng giaùo vaø Trung Quoác, nhöng coøn giöõa vaên hoùa Taây phöông vaø vaên hoùa Trung Hoa, ñeå nhöõng ngöôøi nam nöõ thuoäc moïi nöôùc coù theå soáng nhö anh chò em vôùi nhau."
Chaøo thaêm vaø keâu goïi
Sau baøi huaán giaùo cuûa Ñöùc Thaùnh cha, buoåi tieáp kieán ñöôïc noái tieáp vôùi phaàn toùm taét baøi giaùo lyù vaø nhöõng lôøi chaøo thaêm cuûa ngaøi.
Khi chaøo caùc tín höõu noùi tieáng Phaùp, Ñöùc Thaùnh cha ñaëc bieät nhaéc ñeán caùc tín höõu haønh höông töø Gabon beân Phi chaâu, töø Dijon beân Phaùp vaø töø ñaûo La Reùunion, cuõng nhö caùc hoïc sinh caùc tröôøng thaùnh Giuse vaø Thaùnh Giaù ôû Neuilly. Ngaøi noùi: "Chuùa sai chuùng ta ñi loan baùo Tin möøng thöông xoùt cuûa Thieân Chuùa cho taát caû moïi ngöôøi. Chuùng ta haõy caàu xin ôn duøng cuoäc ñôøi chuùng ta, noi göông cha Matteo Ricci, ñeå laøm chöùng taù ñöùc tin ñaùng tin caäy qua tình huynh ñeä vaø tình baïn vôùi taát caû moïi ngöôøi".
Vôùi caùc tín höõu noùi tieáng Anh, Ñöùc Thaùnh cha nhaéc ñeán caùc nhoùm ñeán töø Anh, ñaûo Malta, Nigeria beân Phi chaâu, Indonesia, Malaysia vaø Myõ vaø ñaëc bieät chaøo ñoâng ñaûo caùc nhoùm sinh vieân ñaïi hoïc. Ñöùc Thaùnh cha caàu xin Chuùa Gieâsu Kitoâ ban nieàm vui vaø an bình treân hoï vaø toaøn theå thaân quyeán cuûa hoï.
Khi chaøo caùc tín höõu Ba Lan, Ñöùc Thaùnh cha noùi: "Trong khi toâi caàu xin caùc hoàng aân cuûa Chuùa Thaùnh Linh ñöôïc ban xuoáng cho moãi ngöôøi trong anh chò em, toâi phoù thaùc anh chò em cho söï baûo trôï cuûa Ñöùc Meï Nöõ Vöông Ba Lan, vaø chaân thaønh chuùc laønh cho anh chò em. Toâi cuõng nghó ñeán nhöõng ngöôøi treû tuï taäp taïi caùc caùnh ñoàng Lednica, thöù Baûy ñaàu thaùng Saùu naøy, tham döï cuoäc gaëp gôõ giôùi treû coù chuû ñeà laø: "Haõy böôùc theo Chieân Con". Öôùc gì söï suy tö veà maàu nhieäm Thaùnh Theå giuùp moïi ngöôøi taùi choïn löïa Chuùa Kitoâ, ñoùn nhaän Chuùa trong taâm hoàn.
Baèng tieáng YÙ, Ñöùc Thaùnh cha chaøo thaêm caùch rieâng caùc nöõ tu Doøng Phan Sinh thaùnh Clara Thaùnh Theå, ñang cöû haønh Toång Tu nghò, tröôøng Trung hoïc Coâng giaùo Vipava beân Slovenia. Ngaøi cuõng chaøo caùc chuûng sinh thuoäc Giaùo hoaøng Chuûng vieän mieàn Puglia, caùc baïn treû thuoäc hieäp hoäi "Nhöõng chim eùn hoøa bình", chuyeân daán thaân goùp phaàn laøm giaûm bôùt nhöõng xung ñoät voõ trang treân theá giôùi, ôû thaønh Arezzo, ñöôïc Ñöùc cha Andrea Migliavacca höôùng daãn. Ñöùc Thaùnh cha caùm ôn nhöõng ngöôøi ñeán töø Ucraina vaø Nga, cuõng nhö töø caùc nöôùc khaùc ñang coù chieán tranh, ñaõ quyeát ñònh khoâng trôû thaønh keû thuø cuûa nhau, nhöng soáng nhö anh chò em vôùi nhau. "Öôùc gì göông cuûa anh chò em coù theå khôi leân nhöõng quyeát taâm hoøa bình nôi moïi ngöôøi, caû nhöõng ngöôøi ñang coù traùch nhieäm chính trò."
Sau cuøng, nhö thöôøng leä, Ñöùc Thaùnh cha noùi: "Toâi nghó ñeán caùc baïn treû, beänh nhaân vaø ngöôøi cao tuoåi cuõng nhö caùc ñoâi taân hoân. Hoâm nay laø ngaøy cuoái thaùng Naêm, Giaùo hoäi cöû haønh leã Ñöùc Meï thaêm vieáng baø chò hoï Elisabeth. Ngöôøi ta goïi Meï Maria laø ngöôøi coù phuùc vì ñaõ tin nôi Lôøi Chuùa (Xc Lc 1,45). Anh chò em haõy nhìn leân Meï vaø khaån caàu Meï ôn ñöùc tin ngaøy caøng can ñaûm. Chuùng ta haõy phoù thaùc cho söï chuyeån caàu cuûa Ñöùc Meï nhöõng ngöôøi ñang bò thöû thaùch vì chieán tranh, ñaëc bieät laø Ucraina ñau thöông, ñang chòu khoå ñau raát nhieàu".
Buoåi tieáp kieán keát thuùc vôùi kinh Laïy Cha vaø pheùp laønh cuûa Ñöùc Thaùnh cha.