Ñöùc Thaùnh cha gaëp gôõ chính quyeàn,
xaõ hoäi daân söï Hungary
Ñöùc Thaùnh cha gaëp gôõ chính quyeàn, xaõ hoäi daân söï Hungary.
G. Traàn Ñöùc Anh, O.P.
Budapest (RVA News 28-04-2023) - Sau khi gaëp rieâng Toång thoáng vaø Thuû töôùng cuûa Hungary, Ñöùc Thaùnh cha Phanxicoâ ñaõ gaëp chung chính quyeàn, caùc ñaïi dieän xaõ hoäi daân söï vaø ngoaïi giao ñoaøn, toång coäng khoaûng 200 ngöôøi, taïi phoøng khaùnh tieát cöïu Ñan vieän Doøng Caùt Minh, caïnh dinh Saùndor.
Ñan vieän naøy tröôùc kia coù nhaø thôø thaùnh Gioan cuûa caùc cha Doøng Phanxicoâ nhöng bò löïc löôïng Ottoman Thoå Nhó Kyø taøn phaù bình ñòa vaø thay vaøo ñoù laø moät ñeàn thôø Hoài giaùo hoài theá kyû XVI. Ñeàn thôø bò phaù huûy khi thaønh Buda ñöôïc taùi chinh phuïc. Doøng Caùt Minh, hay Camelo ñaõ xaây Ñan vieän taïi ñaây hoài theá kyû XVIII. Nhöng sau ñoù, Hoaøng ñeá Joseph II cuûa ñeá quoác AÙo Hung ñaõ giaûi taùn Doøng Caùt Minh vaø bieán Ñan vieän thaønh moät nhaø haùt, nôi giaûi trí cuûa caùc quan chöùc chính quyeàn. Trong Theá chieán thöù hai, nhaø haùt bò hö haïi naëng vaø chæ ñöôïc môû cöûa cho coâng chuùng sau khi taùi thieát hoài naêm 1978. Vaø nay ñöôïc duøng laøm truï sôû cuûa Thuû töôùng.
Cuoäc gaëp gôõ cuûa Ñöùc Thaùnh cha dieãn ra luùc quaù 12 giôø 30 giôø ñòa phöông.
Dieãn vaên cuûa Ñöùc Thaùnh cha
Trong dieãn vaên ñaàu tieân cuûa cuoäc vieáng thaêm, Ñöùc Thaùnh cha ñaõ döïa vaøo caùc döõ kieän lòch söû, khung caûnh ñòa lyù cuûa thaønh phoá Budapest cuõng nhö maãu göông caùc vò thaùnh cuûa Hungary, ñeå môøi goïi moïi ngöôøi goùp phaàn xaây döïng hoøa bình, ñoùn tieáp vaø gaëp gôõ tha nhaân, keå caû nhöõng ngöôøi di daân, duø coù nhöõng khaùc bieät. Ngaøi cuõng beânh vöïc Hungary trong vieäc choáng laïi thöïc daân yù thöùc heä, trong ñoù coù lyù thuyeát veà gioáng vaø söï uûng hoä caùi goïi laø "quyeàn phaù thai".
Ñöùc Thaùnh cha nhaéc laïi vieäc thaønh laäp Budapest: naêm nay laø "kyû nieäm ñuùng 150 naêm, vaøo naêm 1873, do vieäc lieân keát ba thaønh phoá: Buda vaø OÙbuda ôû maïn taây soâng Danube, vôùi thaønh phoá Pest beân bôø phía ñoâng cuûa soâng naøy. Söï khai sinh thuû ñoâ to lôùn naøy giöõa loøng ñaïi luïc AÂu chaâu nhaéc nhôù haønh trình hieäp nhaát maø AÂu chaâu thi haønh, trong ñoù Hungary tìm ñöôïc choã ñöùng sinh töû cuûa mình."
"Trong thôøi sau Theá chieán thöù hai, AÂu chaâu cuøng vôùi Lieân Hieäp Quoác, töôïng tröng cho nieàm hy voïng lôùn, trong ñoái töôïng chung theo ñoù söï lieân keát chaët cheõ hôn giöõa caùc quoác gia seõ phoøng ngöøa caùc cuoäc xung ñoät môùi. Theá nhöng, Ñöùc Thaùnh cha noùi, trong theá giôùi chuùng ta ñang soáng, loøng say meâ ñoái vôùi moät neàn chính trò coäng ñoàng vaø ña phöông döôøng nhö laø moät kyû nieäm ñeïp cuûa quaù khöù: döôøng nhö ngöôøi ta ñang chöùng kieán söï suy taøn giaác mô chung veà hoøa bình, trong khi ngöôøi ta taïo khoâng gian cho nhöõng keû ñoäc taáu chieán tranh. Noùi chung, döôøng nhö trong taâm hoàn nhieàu ngöôøi, hình nhö söï haêng haùi xaây döïng moät coäng ñoàng caùc daân nöôùc hoøa bình vaø oån ñònh ñang bò giaûm suùt, trong khi ñoù ngöôøi ta vaïch ranh giôùi cho caùc vuøng, ñaùnh daáu nhöõng khaùc bieät, vaø chuû nghóa quoác gia laïi "gaàm leân" cuøng vôùi nhöõng phaùn xeùt vaø thaùi ñoä leân gioïng vôùi ngöôøi khaùc ñöôïc phoùng ñaïi... Ngöôøi ta queân söï tröôûng thaønh ñaõ ñaït ñöôïc sau nhöõng kinh hoaøng cuûa chieán tranh vaø thuït luøi, laâm vaøo moät thaùi ñoä aáu tró trong chieán tranh. Nhöng hoøa bình seõ khoâng bao giôø ñeán töø moät söï theo ñuoåi tö lôïi chieán löôïc, nhöng töø nhöõng chính saùch coù khaû naêng nhìn ñeán toaøn boä, söï phaùt trieån cuûa taát caû moïi ngöôøi: quan taâm ñeán con ngöôøi, nhöõng ngöôøi ngheøo vaø nghó ñeán töông lai; khoâng phaûi chæ nghó ñeán quyeàn löïc, kieám traùch vaø nhöõng thôøi cô hieän taïi".
Tröôùc tình traïng treân ñaây, Ñöùc Thaùnh cha coå voõ vieäc tìm laïi caùi hoàn cuûa AÂu chaâu: söï haêng haùi vaø giaác mô cuûa caùc vò khai saùng AÂu chaâu, caùc vò laõnh ñaïo quoác gia ñaõ bieát nhìn xa hôn thôøi ñaïi cuûa mình, vöôït leân treân nhöõng bieân cöông quoác gia vaø nhu caàu tröôùc maët, taïo neân nhöõng neàn ngoaïi giao coù khaû naêng taùi taïo hieäp nhaát, chöù khoâng nôùi roäng nhöõng chia reõ", caùc vò laõnh ñaïo ñoù laø De Gasperi thuû töôùng ngöôøi YÙ, Schuman, Thuû töôùng Phaùp vaø Adenauer, Thuû töôùng Ñöùc.
Ñöùc Thaùnh cha cuõng nhaän xeùt raèng Budapest laø thaønh phoá cuûa nhöõng caây caàu: nhöõng caàu lieân keát caùc phaàn cuûa thaønh phoá, hoøa hôïp hình daïng cuûa thaønh naøy vôùi hình daïng cuûa con soâng lôùn naøy. Nhöõng caây caàu cuõng lieân keát caùc thöïc taïi khaùc nhau. Taïi Budapest, ñieàu noåi baät laø söï khaùc bieät cuûa caùc quaän, hôn 20 quaän hoïp neân thaønh phoá naøy. Caû AÂu chaâu goàm 27 nöôùc, cuõng ñöôïc xaây döïng ñeå kieán taïo nhöõng caây caàu giöõa caùc quoác gia, ñang caàn söï ñoùng goùp cuûa taát caû moïi nöôùc, maø khoâng laøm giaûm bôùt söï ñaëc thuø cuûa moãi nöôùc. Caàn coù söï hoøa hôïp nhö theá, caàn moät toaøn theå khoâng ñoàng nhaát caùc phaàn vaø caùc phaàn caûm thaáy ñöôïc hoäi nhaäp toát ñeïp trong toaøn theå. Veà vaán ñeà naøy, thaät laø ñieàu yù nghóa ñöôïc khaúng ñònh trong Hieán phaùp Hungary: "Töï do cuûa caù nhaân chæ coù theå ñöôïc phaùt trieån trong söï coäng taùc vôùi nhöõng ngöôøi khaùc". Vaø Hieán phaùp cuõng khaúng ñònh: "Chuùng ta nghó raèng neàn vaên hoùa quoác gia chuùng ta laø moät ñoùng goùp phong phuù cho söï hieäp nhaát ña saéc cuûa AÂu chaâu".
Vaø Ñöùc Thaùnh cha nhaän ñònh raèng: "Vì theá, toâi nghó ñeán moät AÂu chaâu khoâng phaûi laø con tin cuûa nhöõng phe ñaûng, trôû thaønh con moài cho chuû nghóa daân tuùy töï tham chieáu, nhöng AÂu chaâu cuõng ñöøng trôû thaønh moät thöïc taïi chuyeån bieán, nhö hôi khoùi, thaønh moät thöù sieâu quoác gia tröøu töôïng, maø queân cuoäc soáng cuûa nhöõng ngöôøi daân. Ñaây laø con ñöôøng baát chính cuûa "söï thöïc daân yù thöùc heä" loaïi tröø nhöõng khaùc bieät, nhö trong tröôøng hôïp caùi goïi laø neàn vaên hoùa giôùi tính (gender), hoaëc ñaët nhöõng yù nieäm bò thu heïp veà töï do tröôùc thöïc taïi cuoäc soáng, ví duï haõnh dieän nhö moät söï chinh phuïc moät "quyeàn ñieân roài" laø "quyeàn phaù thai", voán luoân laø moät söï thaát baïi theâ thaûm. Traùi laïi, thaät laø ñeïp khi xaây döïng moät AÂu chaâu qui troïng taâm vaøo con ngöôøi vaø caùc daân toäc cuûa ñaïi luïc naøy, nôi coù nhöõng chính saùch höõu hieäu cho vieäc sinh saûn vaø gia ñình, ñang ñöôïc quan taâm theo doõi taïi ñaát nöôùc Hungary naøy, nôi maø caùc daân toäc khaùc nhau laø moät gia ñình, trong ñoù coù baûo toàn söï taêng tröôûng vaø söï ñaëc thuø cuûa moãi daân toäc".
Noi göông caùc thaùnh Hungary
Sang ñeán khía caïnh thöù ba: Budapest laø moät thaønh phoá cuûa caùc vò thaùnh. Veà phöông dieän naøy, Ñöùc Thaùnh cha nhaéc ñeán taám göông cuûa thaùnh vöông Stephano, vò vua ñaàu tieân cuûa Hungary, ñaõ soáng trong moät thôøi kyø caùc Kitoâ höõu ôû AÂu chaâu coøn hoaøn toaøn hieäp thoâng vôùi nhau. Ngaøi nhaän ñònh raèng: "Lòch söû Hungary sinh ra ñöôïc ñaùnh daáu baèng söï thaùnh thieän, khoâng nhöõng cuûa moät vò vua, nhöng cuûa toaøn gia ñình nhaø vua: hoaøng haäu Hungary laø chaân phöôùc Gisella vaø con laø thaùnh Emerico. Caùc hoaøng töû ñaõ nhaän ñöôïc töø vua cha moät soá lôøi nhaén nhuû hoïp thaønh chuùc thö tinh thaàn cho nhaân daân Hungary. Nhöõng giaùo huaán cuûa nhaø vua vaãn coøn raát thôøi söï ñoái vôùi cuoäc soáng cuûa ngöôøi daân, ñaëc bieät laø vaán ñeà ñoùn tieáp vaø giuùp ñôõ nhöõng ngöôøi nöôùc ngoaøi ñeán Hungary.
Vua thaùnh Stephano ñaõ daïy hoaøng töû: "Moät nöôùc chæ coù moät ngoân ngöõ vaø phong tuïc duy nhaát thì yeáu vaø suy taøn. Vì theá, cha nhaén nhuû con haõy nhaân töø ñoùn tieáp nhöõng ngöôøi nöôùc ngoaøi veà toân troïng hoï, ñeán ñoä hoï muoán ôû nôi con hôn laø nôi khaùc" (Ammonimenti, VI).
Ñoùn tieáp ngöôøi khaùc
Ñöùc Thaùnh cha nhaän xeùt raèng "vaán ñeà tieáp ñoùn ngöôøi di daân gaây nhieàu tranh luaän ngaøy nay vaø chaéc chaén laø phöùc taïp. Nhöng ñoái vôùi Kitoâ höõu, thaùi ñoä cô baûn khoâng theå khaùc vôùi thaùi ñoä maø thaùnh Stephano ñaõ truyeàn laïi, sau khi ñaõ hoïc ñieàu ñoù töø Chuùa Gieâsu, Ñaáng ñaõ ñoàng hoùa vôùi ngöôøi xa laï caàn ñoùn tieáp (Xc Mt 25,35). Thaùi ñoä ñoù laø nghó ñeán Chuùa Kitoâ hieän dieän nôi bao nhieâu anh chò em tuyeät voïng ñang troán chaïy chieán tranh, ngheøo ñoùi, nhöng thay ñoåi khí haäu, caàn phaûi ñöông ñaàu vôùi vaán ñeà khoâng thoaùi thaùc hoaëc trì hoaõn. Ñoù laø vaán ñeà caàn cöùu xeùt chung, cuõng vì trong boái caûnh chuùng ta ñang soáng, nhöõng haäu quaû tröôùc sau gì cuõng aûnh höôûng tôùi taát caû moïi ngöôøi. Vì theá, ñieàu caáp thieát laø AÂu chaâu, laøm vieäc cho nhöõng con ñöôøng chaéc chaén vaø hôïp phaùp, nhöõng phöông thöùc chung ñeå ñöông ñaàu vôùi moät thaùch ñoá lôùn lao, moät thaùch ñoá khoâng theå ngaên chaën baèng caùch xua ñuoåi, nhöng caàn ñoùn nhaän ñeå chuaån bò moät töông lai. Ñieàu naøy keâu goïi tröôùc tieân nhöõng ngöôøi theo Chuùa Gieâsu vaø muoán noi göông caùc chöùng nhaân cuûa Tin möøng".
Sau dieãn vaên daøi treân ñaây cuûa Ñöùc Thaùnh cha, luùc gaàn 1 giôø tröa, baø Toång thoáng Hungary ñaõ tieãn Ñöùc Thaùnh cha vaø ngaøi trôû veà Toøa Söù thaàn Toøa Thaùnh chæ caùch ñoù hôn 3 caây soá ñeå duøng böõa tröa vaø nghæ ngôi.
Toøa Söù thaàn toïa laïc taïi quaän 12 trong moät khu vöïc raát xanh töôi treân ñoài Buda. Ngoâi nhaø naøy môùi ñöôïc kieán thieát caùch ñaây 32 naêm (1991). Quan heä ngoaïi giao giöõa Toøa Thaùnh vaø Hungary ñöôïc thieát laäp caùch ñaây hôn 100 naêm, vaøo naêm 1920 nhöng trong thôøi Theá chieán thöù hai vaø thôøi coäng saûn, töông quan bò giaùn ñoaïn vaø chæ ñöôïc noái laïi töø ngaøy 02 thaùng Hai naêm 1990.