Maøu saéc phuïng vuï trong Tuaàn Thaùnh
Maøu saéc phuïng vuï trong Tuaàn Thaùnh.
Lm. Edward McNamara, LC[1]
(WHÑ 01-04-2023)
Caâu hoûi: Toâi coù moät caâu hoûi lieân quan ñeán caùc maøu phuïng vuï. Quy Cheá Toång Quaùt Saùch Leã Roâma (QCTQ) trong soá 346.b xaùc ñònh:
"Veà maøu saéc cuûa phaåm phuïc thaùnh, haõy giöõ caùc taäp quaùn coå truyeàn, nghóa laø: [...] b) Maøu ñoû ñöôïc duøng trong Chuùa nhaät Thöông khoù vaø thöù Saùu Tuaàn Thaùnh, trong Chuùa nhaät leã Chuùa Thaùnh Thaàn Hieän Xuoáng, trong caùc cöû haønh cuoäc Thöông khoù cuûa Chuùa, trong leã kính caùc thaùnh toâng ñoà, caùc thaùnh taùc giaû saùch Tin Möøng vaø trong leã kính caùc thaùnh Töû ñaïo".
Tuy nhieân, taäp quaùn coå truyeàn keå töø thôøi Ñöùc giaùo hoaøng Innocent III laø söû duïng maøu Ñen cho Thöù Saùu Tuaàn Thaùnh, nhö moät daáu tích cuûa caùch söû duïng laâu ñôøi nhaát trong ñoù maøu ñen ñöôïc söû duïng trong suoát caû hai muøa saùm hoái (De sacro altaris mysterio I.64). Vaøo thôøi ñieåm cuûa Saùch Leã Tridentinoâ, maøu tím ñaõ thay theá maøu ñen trong suoát Muøa Chay vaø Muøa Voïng, ngoaïi tröø Thöù Saùu Tuaàn Thaùnh, ñoù roõ raøng laø lyù do taïi sao maøu phuïng vuï cuûa Chuùa Nhaät Leã Laù tröôùc ñaây cuõng laø maøu tím thay vì maøu ñoû.
Toâi muoán hoûi ñieàu gì ñaõ thuùc ñaåy vieäc thay ñoåi vieäc söû duïng maøu ñoû cho caû hai cöû haønh troïng ñaïi laø Chuùa Nhaät Leã Laù vaø Thöù Saùu Tuaàn Thaùnh?
Ngoaøi ra, coù tieàn leä hôïp phaùp naøo theo ñoù vò Chuû Teá coù theå maëc phaåm phuïc maøu ñen cho Thöù Saùu Tuaàn Thaùnh hoaëc maøu tím cho Chuùa nhaät Leã Laù, ñeå giöõ taäp quaùn coå truyeàn theo Quy Cheá Toång Quaùt Saùch Leã Roâma (QCTQ) soá 346 khoâng?
AU, Phoenix, Arizona, Hoa Kyø
Traû lôøi: Maëc duø ñoäc giaû cuûa chuùng ta ñaõ ñuùng veà thöïc haønh toång theå cuûa caùc maøu Phuïng vuï tröôùc khi coù nhöõng caûi caùch nhö hieän nay, nhöng caùch dieãn ñaït "taäp quaùn coå truyeàn" coù phaàn linh hoaït trong vieäc söû duïng caùc maøu phuïng vuï.
Veà muïc ñích cuûa caùc maøu Phuïng vuï, huaán thò Redemptionis Sacramentum naêm 2004 neâu roõ:
[121]. 'Vieäc duøng caùc maøu khaùc nhau cho leã phuïc phuïng vuï nhaèm dieãn taû caùch hieäu quaû vaø roõ raøng ñaëc tính cuûa caùc maàu nhieäm ñöùc tin ñöôïc cöû haønh, vaø, do ñoù, yù nghóa cuûa ñôøi soáng Kitoâ-giaùo ñang tieán trieån qua tieán trình cuûa naêm phuïng vuï'. Thöïc ra, söï khaùc nhau "cuûa caùc chöùc naêng trong vieäc cöû haønh Thaùnh Theå ñöôïc bieåu hieän beân ngoaøi bôûi söï khaùc bieät cuûa caùc leã phuïc phuïng vuï". Quaû nhieân, "caùc leã phuïc ñoù cuõng phaûi goùp phaàn laøm taêng veû ñeïp cuûa haønh ñoäng phuïng vuï".
Veà maët lòch söû, taát caû caùc phaåm phuïc thaùnh ñeàu coù maøu traéng cho ñeán khoaûng theá kyû thöù VII. Nhö vò ñoäc giaû ñaõ chæ ra, vaøo thôøi Ñöùc Giaùo hoaøng Innocent III (1198-1216), chuùng ta coù 4 maøu chính (ñoû, traéng, ñen, vaø xanh luïc) vaø ba maøu phuï (vaøng, hoàng, vaø tím).
Nhöng moät tieâu chí chung cho vieäc söû duïng caùc maøu saéc khaùc nhau khoâng ñöôïc tìm thaáy cho ñeán khoaûng naêm 1550, vaø khoâng ñöôïc xaùc ñònh chính thöùc trong chöõ ñoû cho ñeán naêm 1570, trong Saùch leã canh taân döôùi thôøi Ñöùc giaùo hoaøng Pioâ V (1566-1572). Thaät vaäy, ngay caû sau thôøi kyø naøy, vaãn coøn nhieàu thay ñoåi vaø ñaëc thuø, vaø vieäc tieâu chuaån hoùa hoaøn toaøn maøu saéc trong Giaùo hoäi Roma ñaõ khoâng ñöôïc thöïc hieän cho ñeán theá kyû XIX.
Sau nhöõng canh taân veà Tam Nhaät Thaùnh Phuïc Sinh cuûa Ñöùc giaùo hoaøng Pioâ XII (1939-1958) trong khoaûng thôøi gian töø naêm 1951-1955, thoâng leä vaøo Chuùa nhaät Leã Laù thì söû duïng maøu ñoû cho cuoäc röôùc vaø ñoåi thaønh maøu tím cho Thaùnh leã.
Vaøo Thöù Saùu Tuaàn Thaùnh, phaàn ñaàu cuûa nghi thöùc thì maëc phaåm phuïc maøu ñen, vaø ñöôïc ñoåi thaønh maøu tím cho nghi thöùc Röôùc leã.
Vì moät trong nhöõng tieâu chí ñoái vôùi vieäc canh taân cuûa Coâng ñoàng laø ñôn giaûn hoùa toång theå caùc nghi thöùc, neân vieäc chæ söû duïng moät maøu Phuïng vuï cho moãi cöû haønh ñöôïc öu tieân hôn. Töông töï nhö vaäy, maëc duø khoâng bò baõi boû chính thöùc, vieäc söû duïng leã phuïc maøu ñen cho tang leã khoâng coøn ñöôïc aán ñònh nöõa, vaø noùi chung, haàu nhö maøu ñen khoâng coøn ñöôïc söû duïng, thay vaøo ñoù, chuyeån sang maøu tím hoaëc maøu traéng.
Nhöõng yeáu toá naøy coù leõ ñaõ daãn ñeán vieäc löïa choïn phaåm phuïc maøu ñoû ñöôïc öu tieân hôn do maøu ñoû coù lieân keát vôùi Cuoäc khoå naïn cuûa Chuùa trong caùc boái caûnh phuïng vuï khaùc cuõng nhö maøu ñoû cuõng thöôøng ñöôïc lieân keát vôùi caùc chuû ñeà töû vì ñaïo, hy teá, vaø löûa.
Söï löïa choïn naøy khoâng phaûi laø khoâng coù tieàn leä lòch söû. Coù nhieàu baèng chöùng veà vieäc söû duïng phaåm phuïc maøu ñoû cho caû Chuùa Nhaät Leã Laù vaø Thöù Saùu Tuaàn Thaùnh trong quaù khöù.
Ví duï, moät thuû baûn coù nieân ñaïi töø naêm 1100 ñeán 1187 moâ taû hoaït ñoäng cuûa Nhaø thôø Moä Thaùnh ôû Gieârusalem cho thaáy vieäc söû duïng maøu Ñoû vaøo Thöù Saùu Tuaàn Thaùnh. Ñieàu töông töï cuõng coù theå xaûy ra ñoái vôùi caû Chuùa Nhaät Leã Laù vaø Thöù Saùu Tuaàn Thaùnh trong caùc taøi lieäu töø theá kyû XIII töø caùc nhaø thôø chaùnh toøa Salisbury vaø Litchfield ôû Anh vaø Marseilles ôû Phaùp.
Vieäc söû duïng maøu ñoû trong boái caûnh cuûa Cuoäc Thöông Khoù cuõng ñöôïc chöùng thöïc bôûi ñoù laø maøu cuûa Leã Maùu Chaâu baùu. Leã naøy hieän ñaõ ñöôïc keát hôïp vôùi leã Mình Maùu Thaùnh Chuùa maëc duø Leã Maùu Chaâu baùu vaãn laø moät Leã ngoaïi lòch trong Saùch leã Roâma hieän taïi vôùi leã phuïc maøu ñoû.
Vieäc söû duïng phaåm phuïc maøu ñoû laø ñieàu hôïp lyù vì nguoàn goác cuûa ngaøy Leã Maùu Chaâu baùu gaén chaët hôn vôùi cuoäc khoå naïn cuûa Ñöùc Kitoâ. Böûu huyeát cuûa Ngöôøi cao quyù vì ñoù laø giaù chuoäc maø Ngöôøi ñaõ traû ñeå cöùu ñoä nhaân loaïi.
Vieäc cöû haønh naøy döôøng nhö baét nguoàn töø Taây Ban Nha theá kyû XVI. Ngaøy leã ñöôïc Thaùnh Gaspar del Bufalo (1786-1837), vò saùng laäp Doøng Thöøa Sai Maùu Chaâu Baùu ñöa vaøo Roâma. Vaøo naêm 1849, ngaøy leã ñöôïc Ñöùc Pioâ IX môû roäng cho toaøn theå Giaùo hoäi. Ngaøy leã ñaõ thay ñoåi ngaøy vaø baäc phuïng vuï nhieàu laàn tröôùc khi bò laáy ra khoûi lòch phoå quaùt nhö moät leã rieâng vaøo naêm 1969.
Do ñoù, Quy Cheá Toång Quaùt Saùch Leã Roâma (QCTQ) khoâng sai khi cho raèng maøu ñoû laø "taäp quaùn coå truyeàn" vaøo Thöù Saùu Tuaàn Thaùnh maëc duø noù laø moät ñieåm môùi so vôùi saùch leã tröôùc ñoù, vaø thay ñoåi moät phaàn thoâng leä vaøo Chuùa nhaät Leã Laù.
Lieäu vaãn coù theå söû duïng maøu tím vaøo Chuùa Nhaät Leã Laù vaø maøu ñen vaøo Thöù Saùu Tuaàn Thaùnh ñöôïc khoâng?
Caùc quy luaät cuûa Quy Cheá Toång Quaùt Saùch Leã Roâma (QCTQ) neâu roõ:
346. Veà maøu saéc cuûa phaåm phuïc thaùnh, haõy giöõ caùc taäp quaùn coå truyeàn, nghóa laø: [...]
b) Maøu ñoû ñöôïc duøng trong Chuùa nhaät Thöông khoù vaø thöù Saùu Tuaàn Thaùnh, trong Chuùa nhaät leã Chuùa Thaùnh Thaàn Hieän Xuoáng, trong caùc cöû haønh cuoäc Thöông khoù cuûa Chuùa, trong leã kính caùc thaùnh toâng ñoà, caùc thaùnh taùc giaû saùch Tin Möøng vaø trong leã kính caùc thaùnh Töû ñaïo...
d) Maøu tím duøng trong muøa Voïng, muøa Chay. Cuõng coù theå duøng trong Thaàn vuï vaø caùc leã caàu cho ngöôøi ñaõ qua ñôøi. Khoâng ñöôïc duøng leã phuïc traéng trong tang leã, vì nhö vaäy vöøa laøm laãn loän yù nghóa cuûa maøu phuïng vuï truyeàn thoáng, vöøa traùi ngöôïc vôùi quy ñònh veà chaát lieäu phaåm phuïc. (Theo phong tuïc Vieät Nam, tang phuïc maøu traéng thöôøng ñöôïc may baèng vaûi xoâ, vaûi muøng).
e) Maøu ñen coù theå duøng trong leã caàu cho ngöôøi qua ñôøi ôû nôi naøo coù thoùi quen naøy;
h) Taïi Vieät Nam leã phuïc maøu vaøng ñöôïc coi laø leã phuïc long troïng vì laø maøu vöông giaû quyù phaùi.
g) Trong nhöõng ngaøy leã long troïng hôn, coù theå duøng phaåm phuïc ngaøy leã hay nhöõng phaåm phuïc quyù troïng hôn, duø khoâng phaûi maøu cuûa ngaøy leã.
Quy Cheá Toång Quaùt Saùch Leã Roâma (QCTQ) soá 346.g ñaõ ñöôïc giaûi thích chính thöùc trong höôùng daãn cuûa Huaán thò Redemptionis Sacramentum:
[127] Trong caùc saùch phuïng vuï, coù moät naêng quyeàn ñaëc bieät ñöôïc ban ñeå, trong nhöõng ngaøy thaät troïng theå, söû duïng caùc leã phuïc phuïng vuï daønh cho caùc ngaøy leã vaø ñaëc bieät ñeïp, duø chuùng khoâng ñuùng maøu saéc cuûa ngaøy leã hoâm ñoù. Tuy nhieân, quyeàn naøy, lieân quan moät caùch ñaëc thuø ñeán caùc leã phuïc phuïng vuï raát coå xöa, nhaèm baûo toaøn di saûn cuûa Giaùo Hoäi, laïi bò nôùi roäng moät caùch quaù ñaùng ñeán nhöõng ñoåi môùi; do ñoù, boû qua caùch laøm truyeàn thoáng, ngöôøi ta chaáp nhaän nhöõng hình daùng vaø maøu saéc, caên cöù treân nhöõng tieâu chuaån chuû quan, vaø nhö theá laø laøm yeáu ñi yù nghóa cuûa moät quy taéc, haïi cho truyeàn thoáng. Nhöõng ngaøy leã, caùc phaåm phuïc thaùnh maøu vaøng hay baïc coù theå thay theá, tuyø luùc, caùc maøu saéc phuïng vuï khaùc nhau, tröø ra maøu tím vaø maøu ñen.
Maëc duø caùch giaûi thích theo nghóa ñen cuûa quy luaät naøy seõ khoâng loaïi tröø vieäc söû duïng phaåm phuïc maøu ñen hoaëc maøu tím coå vaø ñaëc bieät quyù troïng vaøo Chuùa Nhaät Leã Laù hoaëc Thöù Saùu Tuaàn Thaùnh, nhöng noù döôøng nhö khoâng phuø hôïp vôùi tinh thaàn cuûa caùc quy luaät hieän haønh. Ngay caû khi ñöôïc söû duïng, ñoù seõ laø vì söï trang troïng cuûa ngaøy leã vaø khoâng tuaân thuû "taäp quaùn coå truyeàn".
Nt. Anna Ngoïc Dieäp, OP
Doøng Ña Minh Thaùnh Taâm
Chuyeån ngöõ töø: epriest.com (04. 3. 2023)
(Nguoàn: WHÑ 01.4.2023)
- - - - - - - - - - -
[1] Cha Edward McNamara, LC, doøng Ñaïo Binh Chuùa Kitoâ, giaùo sö Thaàn hoïc Phuïng vuï vaø Bí tích, ñoàng thôøi laø giaùm ñoác Sacerdos Institute taïi Ñaïi hoïc giaùo hoaøng Regina Apostolorum, Roâma.