Baøi thöù hai trong loaït baøi giaûng veà Muøa Chay
cuûa Vò giaûng thuyeát cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng:
Xem xeùt moái quan heä baûn thaân vôùi Chuùa Kitoâ
Baøi thöù hai trong loaït baøi giaûng veà Muøa Chay cuûa Vò giaûng thuyeát cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng: Xem xeùt moái quan heä baûn thaân vôùi Chuùa Kitoâ.
Vu Van An
Vatican (VietCatholic News 12-03-2023) - Töø Toâng huaán Evangelii Nuntiandi cuûa Thaùnh Giaùo Hoaøng Phaoloâ VI ñeán Toâng huaán Evangelii gaudium cuûa vò giaùo hoaøng ñöông nhieäm, chuû ñeà truyeàn giaùo luoân laø taâm ñieåm chuù yù cuûa Huaán quyeàn. Caùc thoâng ñieäp vó ñaïi cuûa Thaùnh Gioan Phaoloâ II ñaõ ñoùng goùp vaøo ñoù, cuõng nhö vieäc thaønh laäp Hoäi ñoàng Giaùo hoaøng veà Truyeàn giaùo do Ñöùc Beâneâñictoâ XVI thuùc ñaåy. Moái quan taâm töông töï coù theå ñöôïc nhìn thaáy trong tieâu ñeà ñöôïc daønh cho hieán phaùp ñeå caûi toå Giaùo trieàu Praedicate Evangelium vaø trong danh xöng "Boä Loan baùo Tin Möøng" ñöôïc daønh cho Thaùnh boä Truyeàn baù Ñöùc tin tröôùc ñaây. Muïc ñích töông töï hieän ñang ñöôïc daønh cho Thöôïng hoäi ñoàng cuûa Giaùo hoäi. Toâi muoán coáng hieán baøi suy nieäm naøy cho noù, töùc cho vieäc rao giaûng Tin Möøng.
Ñònh nghóa ngaén goïn vaø ñaày ñuû nhaát veà truyeàn giaûng Tin Möøng laø ñònh nghóa coù theå ñoïc ñöôïc trong Thö Thöù Nhaát cuûa Thaùnh Pheâroâ, trong ñoù caùc toâng ñoà ñöôïc ñònh nghóa laø: "nhöõng ngöôøi coâng boá Tin Möøng cho anh em trong Chuùa Thaùnh Thaàn" (1 Pr 1:12). Noù chöùa ñöïng ñieàu coát yeáu cuûa vieäc loan baùo Tin Möøng, cuï theå laø noäi dung cuûa noù - Tin Möøng - vaø phöông phaùp cuûa noù - trong Chuùa Thaùnh Thaàn.
Ñeå bieát haïn töø "Tin Möøng" coù nghóa gì, caùch an toaøn nhaát laø hoûi ngöôøi ñaàu tieân duøng töø Hy Laïp naøy vaø khieán noù trôû neân phoå bieán trong ngoân ngöõ Kitoâ giaùo, Toâng ñoà Phaoloâ. Chuùng ta may maén ñöôïc sôû höõu moät baûn giaûi thích do chính ngaøi trình baày yù nghóa cuûa haïn töø "Tin Möøng", vaø ñoù laø laù Thö göûi tín höõu Roâma. Chuû ñeà cuûa noù ñöôïc loan baùo vôùi nhöõng lôøi: "Toâi khoâng hoå theïn veà Tin Möøng, vì ñoù laø quyeàn naêng cuûa Thieân Chuùa ñeå cöùu ñoä moïi keû tin" (Rm 1:16).
Muoán coù söï thaønh coâng cho moïi noã löïc môùi trong vieäc truyeàn giaûng Tin Möøng, ñieàu quan troïng laø phaûi laøm roõ coát loõi thieát yeáu cuûa vieäc coâng boá Kitoâ giaùo, vaø khoâng ai ñaõ nhaán maïnh ñieàu ñoù toát hôn vò toâng ñoà trong ba chöông ñaàu tieân cuûa Thö göûi tín höõu Roâma. Toâi tin chaéc raèng vieäc hieåu vaø aùp duïng thoâng ñieäp cuûa ngaøi vaøo hoaøn caûnh hieän taïi phuï thuoäc vaøo vieäc lieäu con caùi Thieân Chuùa coù ñöôïc sinh ra töø nhöõng noã löïc cuûa chuùng ta hay lieäu chuùng ta coù baét buoäc phaûi laëp laïi vôùi Isaia hay khoâng:
"Chuùng con ñaõ mang thai, ñaõ quaèn quaïi, nhöng chæ sinh ra gioù; chuùng con chaúng giaûi thoaùt ñöôïc theá gian, cuõng chaúng sinh saûn theâm daân cö cho maët ñaát" (Is 26:18).
Söù ñieäp cuûa Thaùnh Toâng Ñoà trong ba chöông ñaàu tieân cuûa Böùc Thö cuûa ngaøi coù theå ñöôïc toùm taét trong hai ñieåm: thöù nhaát, tình traïng cuûa con ngöôøi tröôùc maët Thieân Chuùa sau toäi loãi laø gì; vaø thöù hai, laøm theá naøo ngöôøi ta thoaùt khoûi noù, nghóa laø laøm theá naøo ngöôøi ta ñöôïc cöùu vôùt bôûi ñöùc tin vaø laøm moät taïo vaät môùi. Chuùng ta haõy noi theo Thaùnh Toâng Ñoà trong loái lyù luaän chaët cheõ cuûa ngaøi. Toát hôn, chuùng ta haõy ñi theo Thaàn Khí noùi qua Ngöôøi.
Ai töøng ñi maùy bay chaéc cuõng töøng nghe thoâng baùo: "Haõy thaét daây an toaøn vì chuùng ta saép ñi vaøo vuøng nhieãu ñoäng". Lôøi caûnh baùo töông töï neân ñöôïc göûi ñeán nhöõng ngöôøi saép ñoïc nhöõng lôøi sau ñaây cuûa Thaùnh Phaoloâ:
Côn thònh noä cuûa Thieân Chuùa quaû thaät ñaõ ñöôïc toû ra töø treân trôøi choáng laïi moïi söï baát kính vaø gian aùc cuûa nhöõng keû duøng söï gian aùc cuûa mình maø ñaøn aùp söï thaät. Vì nhöõng gì coù theå bieát veà Thieân Chuùa ñeàu hieån nhieân ñoái vôùi hoï, bôûi vì Thieân Chuùa ñaõ laøm ñieàu ñoù trôû thaønh hieån nhieân cho hoï. Keå töø khi taïo ra theá giôùi, caùc thuoäc tính voâ hình cuûa Ngöôøi veà söùc maïnh vónh cöûu vaø thieân tính ñaõ coù theå ñöôïc hieåu vaø tri nhaän trong nhöõng gì Ngöôøi ñaõ taïo ra. Keát quaû laø, hoï khoâng coù lôøi baøo chöõa naøo; vì maëc duø hoï bieát Thieân Chuùa nhöng hoï khoâng toân vinh Ngöôøi nhö Thieân Chuùa hay taï ôn Ngöôøi. Thay vaøo ñoù, hoï trôû neân haõo huyeàn trong lyù luaän cuûa mình, vaø taâm trí voâ tri cuûa hoï trôû neân toái taêm. Trong khi töï cho mình laø khoân ngoan, hoï ñaõ trôû thaønh nhöõng keû ngu xuaån vaø ñaùnh ñoåi vinh quang cuûa Thieân Chuùa baát töû ñeå laáy hình aûnh gioáng nhö hình aûnh cuûa ngöôøi phaøm hoaëc chim choùc, ñoäng vaät boán chaân hoaëc raén reát.
Toäi loãi caên baûn, ñoái töôïng chính cuûa côn thònh noä thaàn linh, ñöôïc nhaän dieän, nhö coù theå thaáy, trong asebeia, töùc laø trong söï nghòch ñaïo. Chính xaùc thì söï nghòch ñaïo naøy bao goàm nhöõng gì? Vò Toâng ñoà ngay laäp töùc giaûi thích; ngaøi noùi raèng noù bao goàm vieäc töø choái "toân vinh" vaø "caûm ôn" Thieân Chuùa. Quaû laø ñieàu kyø laï! Vieäc khoâng toân vinh vaø taï ôn Thieân Chuùa ñoái vôùi chuùng ta döôøng nhö khoâng phaûi laø moät toäi troïng khuûng khieáp. Chuùng ta caàn hieåu nhöõng gì aån giaáu ñaèng sau noù: söï töø choái nhìn nhaän Thieân Chuùa nhö Thieân Chuùa, khoâng daønh cho Ngöôøi söï xem xeùt xöùng ñaùng vôùi Ngöôøi. Chuùng ta coù theå noùi, noù bao goàm vieäc "phôùt lôø" Thieân Chuùa, trong ñoù phôùt lôø khoâng coù nghóa laø "khoâng bieát Ngöôøi hieän höõu" maø laø "haønh ñoäng nhö theå Ngöôøi khoâng hieän höõu".
Trong Cöïu Öôùc, chuùng ta nghe Moâseâ keâu goïi daân chuùng: "Haõy bieát raèng Thieân Chuùa laø Thieân Chuùa!" (x. Ñnl 7:9) vaø taùc giaû thaùnh vònh ñaõ tieáp nhaän lôøi hoâ naøy khi noùi: "Haõy nhìn nhaän Chuùa laø Thieân Chuùa: Ngöôøi ñaõ döïng neân chuùng ta vaø chuùng ta thuoäc veà Ngöôøi!" (Tv 100:3). Giaûn löôïc vaøo haït nhaân maàm cuûa noù, phaïm toäi laø töø choái "vieäc nhìn nhaän" naøy; ñoù laø möu toan cuûa taïo vaät, theo saùng kieán rieâng cuûa noù, gaàn nhö cao ngaïo, xoùa boû söï khaùc bieät voâ haïn hieän höõu giöõa noù vaø Thieân Chuùa. Theo caùch naøy, toäi loãi taán coâng chính goác reã cuûa moïi söï; ñoù laø "duøng söï gian aùc ñeå aùp cheá söï thaät." Ñoù laø moät ñieàu nham hieåm vaø khuûng khieáp hôn nhieàu so vôùi nhöõng gì con ngöôøi coù theå töôûng töôïng hoaëc noùi ra. Neáu con ngöôøi bieát khi coøn soáng, cuõng nhö hoï seõ bieát vaøo luùc cheát, töø choái Thieân Chuùa laø theá naøo, thì hoï seõ cheát vì kinh hoaøng.
Chuùng ta ñaõ nghe noùi raèng söï töø choái naøy ñaõ thaønh hình trong vieäc thôø ngaãu töôïng, theo ñoù taïo vaät ñöôïc toân thôø thay vì Ñaáng Taïo Hoùa. Trong vieäc thôø ngaãu töôïng, ngöôøi ta khoâng "chaáp nhaän" Thieân Chuùa, maø töï mình taïo ra moät vò thaàn; chính hoï quyeát ñònh veà Thieân Chuùa chöù khoâng phaûi ngöôïc laïi. Caùc vai troø ñöôïc ñaûo ngöôïc: Con ngöôøi trôû thaønh thôï goám vaø Chuùa laø chieác bình maø con ngöôøi nhaøo naën theo yù muoán. Ngaøy nay, möu toan coå xöa naøy ñaõ mang moät hình thöùc môùi. Noù khoâng heä ôû vieäc ñaët moät vaät gì ñoù - thaäm chí khoâng phaûi chính mình - vaøo vò trí cuûa Thieân Chuùa, nhöng ôû vieäc baõi boû, moät caùch thuaàn tuùy vaø ñôn giaûn, vai troø ñöôïc bieåu thò bôûi haïn töø "Thieân Chuùa". Chuû nghóa hö voâ! Khoâng coù gì ñaõ thay theá cho Thieân Chuùa. Nhöng khoâng caàn phaûi döøng laïi ôû vaán ñeà naøy vaøo luùc naøy; noù seõ laøm giaùn ñoaïn vieäc laéng nghe Thaùnh Toâng ñoà, ngöôøi, thay vaøo ñoù, tieáp tuïc loái laäp luaän chaët cheõ cuûa ngaøi.
Thaùnh Phaoloâ tieáp tuïc baûn caùo traïng cuûa mình baèng caùch chæ ra nhöõng keát quaû phaùt sinh töø vieäc choái boû Thieân Chuùa ôû bình dieän luaân lyù. Töø ñoù daãn khôûi vieäc tan raõ chung veà luaân lyù, moät "doøng thaùc dieät vong" thöïc söï keùo nhaân loaïi vaøo choã dieät vong. Vaø ôû ñaây, Thaùnh Toâng ñoà ñaõ veõ ra moät böùc tranh aán töôïng veà nhöõng teä naïn cuûa xaõ hoäi ngoaïi giaùo. Tuy nhieân, ñieàu quan troïng nhaát caàn giöõ laïi töø phaàn naøy cuûa thoâng ñieäp Phaoloâ khoâng phaûi danh saùch caùc taät xaáu cuûa ngaøi, cuõng coù nôi caùc nhaø luaân lyù hoïc khaéc kyû thôøi ñoù. Ngay töø caùi nhìn ñaàu tieân, ñieàu gaây boái roái laø Thaùnh Phaoloâ coi taát caû nhöõng roái loaïn luaân lyù naøy khoâng phaûi laø nguyeân nhaân, maø laø haäu quaû cuûa côn thònh noä Thieân Chuùa. Coâng thöùc neâu roõ ñieàu naøy ñaõ ñöôïc nhaéc laïi ba laàn:
Vì vaäy, Ñöùc Chuùa Trôøi ñaõ phoù maëc hoï cho söï oâ ueá. [...] Vì lyù do naøy, Ñöùc Chuùa Trôøi ñaõ boû maëc hoï cho nhöõng ñam meâ kheùt tieáng [...]. Vì hoï coi thöôøng söï hieåu bieát Thieân Chuùa, neân Thieân Chuùa ñaõ phoù maëc hoï cho söï hieåu bieát ñoài truïy (Rm 1,24.26.28).
Thieân Chuùa chaéc chaén khoâng "muoán" nhöõng ñieàu nhö vaäy, nhöng Ngöôøi "cho pheùp" chuùng ñeå laøm cho con ngöôøi hieåu vieäc töø choái cuûa mình daãn ñeán ñaâu. Thaùnh Augustinoâ vieát: "Nhöõng haønh ñoäng naøy maëc duø laø hình phaït, nhöng chuùng cuõng laø toäi loãi, bôûi vì hình phaït cuûa söï gian aùc chính laø söï gian aùc; Thieân Chuùa can thieäp ñeå tröøng phaït caùi aùc vaø töø söï tröøng phaït naøy, nhöõng toäi loãi khaùc traøn ngaäp."
Khoâng coù söï phaân bieät tröôùc maët Thieân Chuùa giöõa ngöôøi Do Thaùi vaø ngöôøi Hy Laïp, giöõa ngöôøi tin vaø ngöôøi ngoaïi: "Moïi ngöôøi ñeàu ñaõ phaïm toäi, bò töôùc maát vinh quang Thieân Chuùa" (Rm 3:23). Thaùnh Toâng ñoà muoán laøm saùng toû ñieåm naøy ñeán noãi ngaøi daønh troïn chöông hai vaø moät phaàn ba cuûa Böùc thö cho noù. Toaøn theå nhaân loaïi ñang ôû trong tình traïng dieät vong naøy, chöù khoâng phaûi caù nhaân hay daân toäc naøy kia.
Trong taát caû nhöõng ñieàu naøy, tính thôøi söï cuûa söù ñieäp maø toâi ñang noùi ñeán laø ôû ñaâu? Noù naèm trong phöông thuoác maø Tin Möøng ñeà nghò cho tình traïng naøy. Noù khoâng bao goàm vieäc tham gia vaøo cuoäc ñaáu tranh ñeå caûi caùch luaân lyù cuûa xaõ hoäi vaø söûa chöõa nhöõng teä naïn cuûa noù. Ñoái vôùi Thaùnh Phaoloâ, ñieàu ñoù gioáng nhö muoán nhoå moät caùi caây baèng caùch baét ñaàu ngaét boû nhöõng chieác laù hoaëc nhöõng caønh nhoâ ra nhaát, hoaëc lo laéng veà vieäc loaïi boû côn soát hôn laø chöõa trò caên beänh ñaõ gaây ra noù.
Phieân dòch sang ngoân ngöõ hieän taïi, ñieàu naøy coù nghóa laø vieäc truyeàn giaûng Tin Möøng khoâng baét ñaàu baèng luaân lyù, maø baèng kerygma; baèng ngoân ngöõ cuûa Taân Öôùc, khoâng phaûi vôùi Leà Luaät, nhöng vôùi Tin Möøng. Vaø noäi dung vaø coát loõi cuûa noù laø gì? Thaùnh Phaoloâ muoán noùi gì qua chöõ "Tin Möøng" khi ngaøi noùi noù laø "quyeàn naêng cuûa Thieân Chuùa ñoái vôùi moïi keû tin?" Tin vaøo ñieàu gì? "Söï coâng chính ñaõ ñöôïc baøy toû cuûa Thieân Chuùa!" (Rm 3:21): Ñaây laø ñieàu môùi meû. Khoâng phaûi con ngöôøi ñoät nhieân thay ñoåi cuoäc soáng vaø phong tuïc cuûa hoï vaø baét ñaàu laøm ñieàu toát. Söï kieän môùi laø, khi thôøi gian vieân maõn, Thieân Chuùa ñaõ haønh ñoäng; Ngöôøi phaù vôõ söï im laëng; Ngöôøi laø ngöôøi ñaàu tieân chìa baøn tay cuûa mình cho con ngöôøi toäi loãi.
Nhöng baây giôø chuùng ta haõy tröïc tieáp laéng nghe Vò Toâng Ñoà giaûi thích cho chuùng ta "haønh ñoäng" naøy cuûa Thieân Chuùa bao goàm nhöõng gì. Chuùng laø nhöõng haïn töø maø chuùng ta ñaõ ñoïc hoaëc nghe haøng traêm laàn, nhöng chuùng ta thích nghe ñi nghe laïi nhöõng giai ñieäu cuûa moät baûn giao höôûng tuyeät vôøi:
Thaät vaäy, moïi ngöôøi ñaõ phaïm toäi vaø bò töôùc maát vinh quang Thieân Chuùa, nhöng hoï ñöôïc trôû neân coâng chính do aân hueä Thieân Chuùa ban nhöng khoâng, nhôø coâng trình cöùu chuoäc thöïc hieän trong Chuùa Kitoâ Gieâsu. Thieân Chuùa ñaõ ñaët Ngöôøi laøm hy leã xaù toäi nhôø maùu cuûa Ngöôøi cho nhöõng ai coù loøng tin. Nhö vaäy, Thieân Chuùa cho thaáy Ngöôøi laø Ñaáng Coâng Chính. Tröôùc kia, trong thôøi Thieân Chuùa nhaãn naïi, Ngöôøi ñaõ boû qua caùc toäi loãi ngöôøi ta phaïm. Nhöng baây giôø, Ngöôøi muoán cho thaáy raèng Ngöôøi vöøa laø Ñaáng Coâng Chính, vöøa laøm cho keû tin vaøo Chuùa Gieâsu ñöôïc neân coâng chính (Rm 3,23-26).
Toâi muoán traán an moïi ngöôøi ngay laäp töùc: Toâi khoâng coù yù ñònh ñöa ra moät baøi giaûng naøo khaùc veà söï coâng chính hoùa bôûi ñöùc tin. Coù moät moái nguy hieåm khi chæ nhaán maïnh vaøo vaán ñeà naøy. Ñieàu thaùnh Phaoloâ trình baøy cho chuùng ta khoâng phaûi laø moät hoïc thuyeát, maø laø moät söï kieän, ñuùng hôn laø moät con ngöôøi. Chuùng ta khoâng ñöôïc cöùu moät caùch chung chung "nhôø aân suûng;" chuùng ta ñöôïc cöùu bôûi aân suûng cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ; chuùng ta khoâng ñöôïc coâng chính hoùa moät caùch chung chung "nhôø ñöùc tin;" maø ñöôïc coâng chính hoùa nhôø ñöùc tin nôi Chuùa Gieâsu Kitoâ. Moïi ñieàu ñeàu thay ñoåi "nhôø söï cöùu chuoäc do Chuùa Gieâsu Kitoâ thöïc hieän." Tín ñieàu xaùc thöïc maø vôùi noù Giaùo hoäi ñöùng vöõng hay suïp ñoå (articulum stantis et cadentis Ecclesiae) khoâng phaûi laø moät hoïc thuyeát, maø laø moät con ngöôøi.
Toâi kinh ngaïc moãi khi ñoïc phaàn naøy cuûa Thö göûi tín höõu Roâma. Sau khi ñaõ moâ taû tình traïng tuyeät voïng cuûa nhaân loaïi baèng gioïng ñieäu maø chuùng ta ñaõ nghe, Vò Toâng Ñoà coù can ñaûm noùi raèng noù ñaõ thay ñoåi trieät ñeå vì nhöõng gì ñaõ xaûy ra vaøi naêm tröôùc ñoù, trong moät phaàn ít ngöôøi bieát ñeán cuûa Ñeá Quoác La Maõ, bôûi moät con ngöôøi ñôn nhaát, Ñaáng, ngoaøi ra, ñaõ cheát treân thaäp giaù! Chæ coù aùnh saùng röïc rôõ töø Chuùa Thaùnh Thaàn môùi coù theå mang laïi cho moät con ngöôøi loøng can ñaûm ñeå tin vaø coâng boá tin töùc khoù tin naøy, ñaëc bieät laø vì chính ngöôøi ñaøn oâng naøy ñaõ töøng "noåi giaän" neáu coù ai daùm coâng boá moät ñieàu nhö vaäy tröôùc maët ngaøi. Phoù teá Steâphanoâ ñaõ phaûi traû giaù cho söï töùc giaän cuûa ngaøi...
Nôi chuùng ta, cuù soác ñöôïc xoa dòu bôûi hai möôi theá kyû xaùc nhaän, nhöng chuùng ta haõy nghó xem lôøi noùi cuûa Vò Toâng Ñoà chaéc haún ñaõ ñöôïc nghe ra sao ñoái vôùi nhöõng ngöôøi coù hoïc thôøi baáy giôø. Baûn thaân ngaøi cuõng nhaän thöùc ñöôïc ñieàu ñoù; vì ñieàu naøy, ngaøi caûm thaáy caàn phaûi noùi: "Toâi khoâng hoå theïn veà Tin Möøng" (Rm 1:16). Thaät vaäy, ngöôøi ta coù theå xaáu hoå veà noù. Toâi khoâng theå hieåu laøm theá naøo caùc nhaø söû hoïc coù theå thaønh thaät tin raèng (ñieàu naøy ñaõ xaûy ra trong moät thôøi gian daøi) Thaùnh Phaoloâ ñaõ ruùt tæa ñöôïc söï chaéc chaén môùi cuûa mình töø caùc giaùo phaùi Hy Laïp, hoaëc toâi khoâng bieát töø nguoàn naøo khaùc. Ai ñaõ töøng töôûng töôïng, hoaëc coù theå töôûng töôïng moät ñieàu nhö vaäy moät caùch nhaân baûn?
Nhöng chuùng ta haõy trôû laïi vôùi yù ñònh chuyeân bieät cuûa chuùng ta, ñoù laø truyeàn giaûng Tin Möøng. Chuùng ta coù theå hoïc ñöôïc gì töø lôøi cuûa Thieân Chuùa maø chuùng ta vöøa nghe? Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ngoaïi ñaïo, thaùnh Phaoloâ khoâng noùi raèng phöông thuoác cho vieäc thôø ngaãu töôïng cuûa hoï naèm ôû vieäc tra hoûi kyõ hôn veà vuõ truï ñeå töø thuï taïo quay trôû laïi vôùi Ñaáng Taïo Hoùa; ñoái vôùi ngöôøi Do Thaùi, ngaøi khoâng noùi raèng bieän phaùp khaéc phuïc naèm ôû vieäc quay laïi tuaân giöõ Luaät Moâseâ moät caùch hoaøn haûo hôn. Bieän phaùp khaéc phuïc khoâng ôû phía treân chuùng ta hoaëc ñaèng sau chuùng ta; noù ôû tröôùc maët chuùng ta vaø bao goàm vieäc tin vaøo "söï cöùu chuoäc do Chuùa Gieâsu Kitoâ thöïc hieän."
Noùi cho ngay, Thaùnh Phaoloâ khoâng noùi ñieàu gì hoaøn toaøn môùi. Neáu ngaøi laø taùc giaû cuûa thoâng ñieäp chöa töøng coù naøy, thì nhöõng ngöôøi noùi raèng ngöôøi saùng laäp thöïc söï cuûa Kitoâ giaùo laø Saoloâ ngöôøi Tarsus, chöù khoâng phaûi Chuùa Gieâsu ngöôøi Nadareùt, seõ ñuùng. Nhöng hoï ñaõ laàm! Thaùnh Phaoloâ khoâng laøm gì khaùc ngoaøi vieäc tieáp nhaän, thích öùng, lôøi tuyeân boá khai maïc cuûa Chuùa Gieâsu vôùi hoaøn caûnh luùc baáy giôø: "Thôøi giôø ñaõ maõn vaø Nöôùc Thieân Chuùa ñaõ ñeán gaàn. Haõy hoaùn caûi vaø tin vaøo Tin Möøng" (Mc 1:15). Treân moâi mieäng ngaøi "aên naên" khoâng coù nghóa nhö trong caùc tieân tri xöa vaø trong Gioan Taåy giaû: Haõy trôû laïi, tuaân giöõ Leà Luaät vaø caùc ñieàu raên! Ñuùng hôn, noù coù nghóa laø: Tieán moät böôùc nhaûy voït; haõy vaøo Vöông quoác ñaõ ñeán moät caùch nhöng khoâng giöõa caùc ngöôi! Haõy tin vaøo Tin Möøng! Hoaùn caûi laø tin töôûng. Thaùnh Toâma Aquinoâ töøng vieát: "Söï hoaùn caûi ñaàu tieân heä ôû vieäc tin töôûng: Prima conversio fit per fidem.
Taát nhieân, caû Chuùa Gieâsu laãn Thaùnh Phaoloâ ñeàu khoâng döøng laïi ôû ñieåm naøy. Khi rao giaûng, Chuùa Gieâsu giaûi thích vieäc chaøo ñoùn Nöôùc Trôøi ñoøi hoûi ñieàu gì vaø Thaùnh Phaoloâ daønh toaøn boä phaàn thöù hai cuûa Böùc thö ñeå lieät keâ caùc vieäc laøm, hay caùc nhaân ñöùc, laø ñaëc ñieåm cuûa nhöõng ngöôøi ñaõ trôû thaønh taïo vaät môùi. Ngaøi keát thuùc kerygma baèng parenesis, nghóa laø coâng boá veà nhöõng gì Thieân Chuùa ñaõ laøm cuøng vôùi vieäc trình baày nhöõng gì chuùng ta phaûi laøm. Ñieàu quan troïng laø thöù töï phaûi tuaân theo trong cuoäc soáng vaø trong vieäc loan baùo, baét ñaàu töø ñaâu. Nhö Thaùnh Greâgoârioâ Caû ñaõ noùi, "ngöôøi ta khoâng ñaït tôùi ñöùc tin baét ñaàu töø caùc nhaân ñöùc, maø ñaït ñöôïc caùc nhaân ñöùc baét ñaàu töø ñöùc tin." Moïi saùng kieán rao giaûng Tin Möøng naøo muoán baét ñaàu baèng vieäc caûi caùch caùc phong tuïc cuûa xaõ hoäi, maø khoâng - hoaëc tröôùc ñoù - coá gaéng thay ñoåi traùi tim con ngöôøi, seõ khoâng ñaït ñöôïc keát quaû gì, hoaëc teä hôn nöõa, trong lónh vöïc chính trò.
Nhöng khoâng caàn nhaán maïnh caû ñieàu ñoù vaøo luùc naøy. Thay vaøo ñoù, chuùng ta phaûi tieáp nhaän lôøi daïy tích cöïc cuûa Thaùnh Toâng ñoà. Lôøi Chuùa noùi gì vôùi moät Giaùo hoäi - maëc duø bò toån thöông trong chính mình vaø bò toån thöông tröôùc con maét cuûa theá giôùi - ñang traøo daâng nieàm hy voïng vaø, vôùi ñoäng löïc môùi, muoán tieáp tuïc söù maïng rao giaûng Tin Möøng cuûa mình? Noù noùi raèng caàn phaûi baét ñaàu laïi töø con ngöôøi cuûa Chuùa Kitoâ, noùi veà Ngöôøi "trong thôøi gian vaø ngoaøi thôøi gian;" khoâng bao giôø coi dieãn ngoân veà Ngöôøi ñöôïc giaû ñònh hoaëc ñaõ hoaøn thaønh. Chuùa Gieâsu khoâng ñöôïc ôû phía sau, nhöng ôû trung taâm cuûa moïi lôøi loan baùo.
Theá giôùi theá tuïc ñaõ laøm heát söùc (vaø thaät khoâng may, noù ñaõ thaønh coâng!) ñeå giöõ danh Chuùa Gieâsu ôû ñaøng xa, hoaëc laøm noù im laëng, trong moïi dieãn ngoân veà Giaùo hoäi. Chuùng ta phaûi laøm moïi caùch ñeå teân Ngöôøi luoân vang leân. Khoâng daáu dieám noù, vì noù laø söùc maïnh vaø laø söï soáng cuûa Giaùo hoäi. Môû ñaàu Evangelii gaudium, chuùng ta ñoïc thaáy nhöõng lôøi naøy:
Toâi môøi taát caû caùc Kitoâ höõu, ôû khaép moïi nôi, vaøo chính thôøi ñieåm naøy, böôùc vaøo moät cuoäc gaëp gôõ baûn thaân ñöôïc ñoåi môùi vôùi Chuùa Gieâsu Kitoâ, hoaëc ít nhaát moät söï côûi môû ñeå cho Ngöôøi gaëp gôõ hoï; Toâi yeâu caàu taát caû anh chò em laøm ñieàu naøy khoâng ngöøng nghæ moãi ngaøy. Khoâng ai neân nghó raèng lôøi môøi naøy khoâng daønh cho mình (EG,3).
Theo nhö toâi bieát, ñaây laø laàn ñaàu tieân cuïm töø "cuoäc gaëp gôõ baûn thaân vôùi Chuùa Kitoâ" xuaát hieän trong moät taøi lieäu chính thöùc cuûa Huaán quyeàn. Maëc duø coù veû ñôn giaûn, caùch dieãn ñaït naøy chöùa ñöïng moät ñieàu môùi laï maø chuùng ta phaûi coá gaéng hieåu. Trong vieäc chaêm soùc muïc vuï vaø taâm linh cuûa Coâng Giaùo, nhöõng caùch khaùc ñeå quan nieäm veà moái quan heä cuûa chuùng ta vôùi Chuùa Kitoâ ñaõ quen thuoäc trong quaù khöù. Chuùng noùi tôùi moái quan heä tín lyù, bao goàm vieäc tin vaøo Chuùa Kitoâ; tôùi moái lieân heä bí tích, moái lieân heä giaùo hoäi, trong tö caùch caùc chi theå cuûa nhieäm theå Chuùa Kitoâ; ngöôøi ta cuõng noùi veà moät moái quan heä huyeàn nhieäm hoaëc phu theâ daønh rieâng cho moät soá linh hoàn ñöôïc ñaëc aân. Khoâng coù vieäc ñeà caäp naøo - hoaëc ít nhaát khoâng coù vieäc ñeà caäp phoå bieán naøo - veà moái quan heä baûn thaân, chaúng haïn nhö giöõa toâi vaø anh chò em, môû ra cho moïi tín höõu.
Trong suoát 5 theá kyû ñaèng sau chuùng ta - ñöôïc goïi moät caùch khoâng thích hôïp laø "caùc theá kyû Phaûn Caûi caùch" - linh ñaïo Coâng Giaùo vaø vieäc chaêm soùc muïc vuï ñaõ xem xeùt caùch quan nieäm veà söï cöùu roãi naøy baèng söï nghi ngôø. Ngöôøi ta thaáy nguy cô cuûa chuû nghóa chuû quan trong ñoù, nghóa laø coi ñöùc tin vaø ôn cöùu ñoä nhö moät kinh nghieäm baûn thaân, khoâng coù moái lieân heä thöïc söï vôùi Truyeàn thoáng vaø vôùi ñöùc tin cuûa phaàn coøn laïi cuûa Giaùo hoäi. Söï gia taêng cuûa caùc traøo löu vaø giaùo phaùi trong theá giôùi Theä phaûn chæ cuûng coá nieàm tin naøy.
Giôø ñaây, taï ôn Thieân Chuùa, chuùng ta ñaõ böôùc vaøo moät giai ñoaïn môùi trong ñoù chuùng ta coá gaéng nhìn thaáy caùc khaùc bieät, khoâng nhaát thieát laø söï xung ñoät laãn nhau vaø do ñoù phaûi ñaáu tranh, nhöng laø phong phuù ñöôïc chia seû caøng nhieàu caøng toát. Trong moâi tröôøng môùi naøy, lôøi khuyeân coù "moái quan heä baûn thaân vôùi Chuùa Kitoâ" khoâng coù gì nguy hieåm veà noù. Thaät vaäy, caùch quan nieäm veà ñöùc tin naøy ñoái vôùi chuùng ta döôøng nhö laø caùch khaû höõu duy nhaát, vì ñöùc tin khoâng coøn ñöôïc coi laø ñieàu hieån nhieân, vaø noù khoâng ñöôïc haáp thuï nhö nhöõng ñöùa treû trong moâi tröôøng gia ñình hoaëc tröôøng hoïc, maø phaûi laø keát quaû cuûa quyeát ñònh baûn thaân. Söï thaønh coâng cuûa moät söù meänh khoâng coøn ñöôïc ño löôøng baèng soá laàn nghe xöng toäi vaø soá laàn röôùc leã ñöôïc phaân phaùt, nhöng baèng bao nhieâu ngöôøi ñaõ chuyeån töø Kitoâ höõu treân danh nghóa sang Kitoâ höõu thöïc söï, nghóa laø coù xaùc tín vaø tích cöïc trong coäng ñoàng.
Chuùng ta haõy coá gaéng hieåu "cuoäc gaëp gôõ baûn thaân" noåi tieáng naøy vôùi Chuùa Kitoâ thöïc söï bao goàm nhöõng gì. Toâi noùi noù gioáng nhö gaëp tröïc tieáp moät ngöôøi sau nhieàu naêm quen bieát hoï chæ nhôø moät böùc aûnh. Ngöôøi ta coù theå bieát caùc cuoán saùch vieát veà Chuùa Gieâsu, caùc tín lyù, caùc dò giaùo veà Chuùa Gieâsu vaø caùc quan nieäm veà Chuùa Gieâ-su, chöù khoâng bieát Ngöôøi soáng ñoäng vaø hieän dieän. (Toâi nhaán maïnh vaøo hai tónh töø naøy: moät Chuùa Gieâsu soáng ñoäng vaø moät Chuùa Gieâsu hieän dieän!). Ñoái vôùi nhieàu ngöôøi, ngay caû nhöõng tín höõu ñaõ chòu pheùp röûa, Chuùa Gieâsu vaãn chæ laø moät nhaân vaät trong quaù khöù, moät nhaân caùch chöù khoâng phaûi moät ngöôøi ñang soáng.
Ñieàu seõ giuùp ta hieåu ñöôïc söï khaùc bieät laø khi nhìn vaøo nhöõng gì xaûy ra trong lónh vöïc con ngöôøi khi anh chò em ñi töø quen bieát moät ngöôøi ñeán yeâu ngöôøi ñoù. Ngöôøi ta coù theå bieát moïi ñieàu veà moät ngöôøi phuï nöõ hay moät ngöôøi ñaøn oâng: teân hoï, bao nhieâu tuoåi, hoïc ngaønh gì, gia ñình ra sao# Roài moät ngaøy noï, moät tia löûa ñöôïc thaép leân vaø ngöôøi ta yeâu ngöôøi phuï nöõ ñoù hoaëc ngöôøi ñaøn oâng ñoù. Moïi thöù ñeàu thay ñoåi. Hoï muoán ôû beân ngöôøi aáy, coù ngöôøi aáy cho rieâng mình, sôï laøm maát loøng hoaëc khoâng xöùng ñaùng vôùi ngöôøi aáy.
Chuùng ta coù theå laøm gì ñeå ngoïn löûa naøy veà con ngöôøi Chuùa Gieâsu ñöôïc thaép leân trong loøng nhieàu ngöôøi? Noù seõ khoâng ñöôïc nhen nhoùm trong loøng baát cöù ai laéng nghe söù ñieäp Tin Möøng tröø khi noù buøng chaùy - ít nhaát nhö moät khao khaùt vaø nhö moät quyeát taâm - nôi baát cöù ai coâng boá noù. Ñaõ coù vaø hieän coøn coù nhieàu tröôøng hôïp ngoaïi leä; lôøi Thieân Chuùa coù söùc maïnh rieâng cuûa noù vaø ñoâi khi coù theå haønh ñoäng, ngay caû khi ñöôïc thoát ra bôûi nhöõng ngöôøi khoâng soáng theo lôøi Thieân Chuùa; nhöng ñoù laø ngoaïi leä.
Ñeå ñöôïc an uûi vaø khuyeán khích nhöõng ngöôøi laøm vieäc trong laõnh vöïc phuùc aâm hoùa moät caùch coù toå chöùc, toâi muoán noùi vôùi hoï raèng khoâng phaûi moïi söï ñeàu tuøy thuoäc vaøo hoï. Hoï phuï thuoäc vaøo vieäc taïo ra caùc ñieàu kieän ñeå tia löûa ñoù buøng chaùy vaø lan roäng, ñieàu naøy xaûy ra theo nhöõng caùch vaø khoaûnh khaéc baát ngôø nhaát. Trong phaàn lôùn caùc tröôøng hôïp maø toâi ñaõ bieát trong ñôøi mình, vieäc khaùm phaù ra Chuùa Kitoâ laøm thay ñoåi cuoäc ñôøi ñaõ xaûy ra nhôø gaëp gôõ moät ngöôøi ñaõ traûi nghieäm aân suûng ñoù, baèng caùch tham gia vaøo moät cuoäc tuï hoïp, baèng caùch nghe moät chöùng töø, baèng caùch traûi nghieäm söï hieän dieän cuûa Thieân Chuùa trong moät khoaûnh khaéc ñau khoå toät cuøng, vaø - toâi khoâng theå im laëng veà ñieàu ñoù, bôûi vì noù cuõng xaûy ra vôùi toâi - khi nhaän caùi goïi laø pheùp röûa cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn.
ÔÛ ñaây, chuùng ta thaáy nhu caàu ngaøy caøng phaûi döïa vaøo giaùo daân, nam cuõng nhö nöõ, ñeå truyeàn giaûng Tin Möøng. Hoï ñöôïc loàng nhieàu hôn vaøo keát caáu cuoäc soáng trong ñoù caùc hoaøn caûnh aáy thöôøng xaûy ra. Cuõng do söï khan hieám veà con soá cuûa noù, haøng giaùo só deã daøng trôû thaønh muïc töû hôn laø nhöõng tay löôùi caù linh hoàn: deã daøng chaên daét nhöõng ngöôøi ñeán vôùi Giaùo hoäi baèng Lôøi Chuùa vaø caùc bí tích hôn laø "cheøo ra choã nöôùc saâu" (Lc 5:4) ñeå ñaùnh baét nhöõng ngöôøi ôû xa. Giaùo daân coù theå ñaûm nhaän cho chuùng ta nhieäm vuï cuûa ngöôøi ñaùnh caù. Nhieàu ngöôøi trong soá hoï ñaõ khaùm phaù ra yù nghóa cuûa vieäc bieát Chuùa Gieâsu haèng soáng vaø haùo höùc chia seû khaùm phaù cuûa hoï vôùi nhöõng ngöôøi khaùc.
Ñoái vôùi nhieàu ngöôøi, caùc phong traøo giaùo hoäi phaùt sinh sau Coâng ñoàng laø nôi hoï khaùm phaù ra ñieàu treân. Trong baøi giaûng Thaùnh Leã Truyeàn Daàu vaøo Thöù Naêm Tuaàn Thaùnh 2012, leã cuoái cuøng trong trieàu ñaïi giaùo hoaøng cuûa ngaøi, Ñöùc Beâneâñictoâ XVI ñaõ noùi: "Baát cöù ai xem xeùt lòch söû cuûa thôøi kyø haäu coâng ñoàng ñeàu coù theå nhaän ra tieán trình ñoåi môùi thöïc söï, voán thöôøng dieãn ra döôùi nhöõng hình thöùc baát ngôø trong caùc phong traøo soáng ñoäng vaø gaàn nhö laøm cho rôø moù ñöôïc söùc soáng voâ taän cuûa Giaùo hoäi thaùnh thieän, söï hieän dieän vaø hieäu naêng cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn." Beân caïnh nhöõng hoa traùi toát, moät soá phong traøo naøy cuõng ñaõ sinh ra hoa traùi thoái. Chuùng ta neân nhôù caâu noùi: "Ñöøng neùm beù thô ra ngoaøi cuøng vôùi nöôùc taém".
Toâi keát thuùc baèng nhöõng lôøi keát trong Haønh Trình Taâm Trí Ñeán Vôùi Chuùa cuûa Thaùnh Bonaventura bôûi vì chuùng gôïi yù nôi baét ñaàu nhaän ra, hoaëc canh taân, "cuoäc gaëp gôõ baûn thaân vôùi Chuùa Kitoâ" cuûa chuùng ta vaø trôû thaønh nhöõng ngöôøi can ñaûm loan baùo cuoäc gaëp gôõ ñoù:
Söï khoân ngoan huyeàn nhieäm bí maät nhaát naøy khoâng ai bieát ngoaïi tröø ngöôøi nhaän ñöôïc noù; khoâng ai nhaän ñöôïc noù ngoaïi tröø nhöõng ngöôøi mong muoán noù; khoâng ai mong muoán noù ngoaïi tröø nhöõng ngöôøi ñöôïc ñoát chaùy beân trong bôûi Chuùa Thaùnh Thaàn ñöôïc Chuùa Kitoâ phaùi ñeán traùi ñaát.