Tónh taâm Muøa Chay 2023 cuøng Giaùo trieàu Roâma
Baøi thöù Hai:
Tin Möøng laø quyeàn naêng cöùu roãi cuûa Thieân Chuùa
Tónh taâm Muøa Chay 2023 cuøng Giaùo trieàu Roâma - Baøi thöù Hai: Tin Möøng laø quyeàn naêng cöùu roãi cuûa Thieân Chuùa.
Baûn dòch Vieät Ngöõ cuûa J.B. Ñaëng Minh An
Vatican (VietCatholic News 12-03-2023) - Luùc 9 giôø saùng thöù Saùu 10 thaùng Ba naêm 2023, Ñöùc Hoàng Y Raniero Cantalamessa ñaõ coù baøi tónh taâm Muøa Chay thöù hai tröôùc Ñöùc Thaùnh Cha vaø Giaùo trieàu Roâma.
Trong baøi giaûng naøy, Ñöùc Hoàng Y Raniero Cantalamessa ñaõ thaûo luaän veà lôøi keâu goïi cuûa Thaùnh Phaoloâ veà moái quan heä caù vò cuûa chuùng ta vôùi Chuùa Kitoâ, vaø yù nghóa cuûa noù ñoái vôùi vai troø cuûa ngöôøi giaùo daân trong söù meänh truyeàn giaùo cuûa Giaùo Hoäi.
Döôùi ñaây laø nhöõng yù chính:
Phôùt lôø Chuùa
Ñöùc Hoàng Y Cantalamessa baét ñaàu baèng caùch trích daãn nhöõng lôøi cuûa Thaùnh Phaoloâ raèng "hoï khoâng theå töï baøo chöõa ñöôïc, vì tuy bieát Thieân Chuùa, hoï ñaõ khoâng toân vinh hay caûm taï Ngöôøi cho phaûi ñaïo"
Do ñoù, ngaøi khaúng ñònh raèng "toäi loãi toät cuøng" laø "töø choái toân vinh vaø caûm taï Thieân Chuùa." Ñieàu naøy coù veû xa laï ñoái vôùi chuùng ta, vì "Ñoái vôùi chuùng ta, vieäc khoâng toân vinh vaø caûm taï Thieân Chuùa döôøng nhö khoâng phaûi laø moät toäi cheát ngöôøi vaø khuûng khieáp".
Ngaøi giaûi thích raèng, ñeå hieåu yù cuûa Thaùnh Phaoloâ, "chuùng ta caàn hieåu roõ nhöõng gì aån giaáu trong ñieàu naøy: ñoù laø söï töø choái nhìn nhaän Thieân Chuùa laø Thieân Chuùa, khoâng daønh cho Ngöôøi söï quan taâm xöùng ñaùng vôùi Ngöôøi. Chuùng ta coù theå noùi, noù bao goàm vieäc 'phôùt lôø' Thieân Chuùa, trong ñoù phôùt lôø khoâng coù nghóa laø 'khoâng bieát raèng Ngaøi toàn taïi' maø laø 'haønh ñoäng nhö theå Ngaøi khoâng toàn taïi'.
Moät moái quan heä caù vò vôùi Chuùa Gieâsu
Nhöng thoâng ñieäp naøy cuûa Thaùnh Phaoloâ coù lieân quan ñeán chuùng ta ngaøy nay nhö theá naøo?
Ñöùc Hoàng Y Cantalamessa gôïi yù raèng noù khoâng naèm quaù nhieàu trong chaån ñoaùn cuûa Thaùnh Phaoloâ veà tình hình cuûa chuùng ta cho baèng trong giaûi phaùp ñeà xuaát cuûa thaùnh nhaân. Khi nhaán maïnh ñeán "ôn cöùu chuoäc do Chuùa Gieâsu Kitoâ mang ñeán", Thaùnh Phaoloâ môøi goïi chuùng ta khoâng chæ canh taân luaân lyù, trôû laïi vôùi Luaät phaùp Moâise, nhö caùc tieân tri trong Cöïu Öôùc thuùc giuïc, nhöng phaûi quay trôû laïi moái quan heä caù vò vôùi Chuùa Gieâsu.
Ñöùc Hoàng Y Cantalamessa noùi, ñoâi khi ñaây laø moät khaùi nieäm maø ngöôøi Coâng Giaùo mieãn cöôõng chaáp nhaän, vì hoï thích noùi veà caùc moái quan heä "giaùo lyù", "bí tích" hoaëc "Giaùo Hoäi" vôùi Chuùa Kitoâ. Ngaøi löu yù raèng trong suoát 5 theá kyû qua, linh ñaïo Coâng Giaùo vaø vieäc chaêm soùc muïc vuï ñaõ xem baát kyø cuoäc noùi chuyeän naøo veà moái quan heä caù vò vôùi Thieân Chuùa "vôùi söï nghi ngôø".
Ngaøi nhaán maïnh, caùch tieáp caän naøy laø hoaøn toaøn sai laàm. Thaät vaäy, vì khoâng coøn coù theå coi laø ñieàu hieån nhieân, ñöùc tin ngaøy nay phaûi ñöôïc hieåu chuû yeáu nhö moät moái quan heä caù vò, vì "noù khoâng ñöôïc haáp thuï nhö nhöõng ñöùa treû trong moâi tröôøng gia ñình hoaëc tröôøng hoïc, maø phaûi laø keát quaû cuûa quyeát ñònh caù nhaân.."
Giaùo daân laø nhöõng ngöôøi loan baùo Tin Möøng
Trong phaàn cuoái cuøng cuûa baøi giaûng, Ñöùc Hoàng Y Cantalamessa chuyeån sang xem xeùt caâu hoûi laøm theá naøo ñeå thaép leân "tia saùng tìm kieám Chuùa Gieâsu" trong traùi tim cuûa nhöõng ngöôøi khaùc.
Ngaøi noùi raèng: "Trong phaàn lôùn caùc tröôøng hôïp maø toâi ñaõ bieát trong ñôøi mình, vieäc khaùm phaù ra Ñaáng Kitoâ laøm thay ñoåi cuoäc soáng ñaõ xaûy ra nhôø gaëp gôõ moät ngöôøi ñaõ traûi qua aân suûng ñoù, baèng caùch tham gia vaøo moät cuoäc tuï hoïp, baèng caùch nghe moät chöùng taù. "
Ngaøi noùi, ñieàu naøy cho thaáy moät vai troø ñaëc bieät quan troïng ñoái vôùi giaùo daân, nhöõng ngöôøi "ñöôïc hoøa nhaäp nhieàu hôn vaøo keát caáu cuoäc soáng maø trong ñoù nhöõng hoaøn caûnh ñoù thöôøng xaûy ra".
Ñöùc Hoàng Y Cantalamessa keát luaän, nhöõng giaùo daân ñaõ "khaùm phaù ra yù nghóa cuûa vieäc bieát moät Chuùa Gieâsu haèng soáng vaø mong muoán chia seû khaùm phaù cuûa hoï vôùi nhöõng ngöôøi khaùc", neân trôû thaønh nhöõng taùc nhaân chính trong söù meänh truyeàn baù phuùc aâm cuûa Giaùo Hoäi.
Sau ñaây laø baûn dòch Vieät ngöõ Toaøn vaên baøi tónh taâm Muøa Chay thöù hai cuûa Giaùo trieàu Roâma: Tin Möøng laø quyeàn naêng cöùu roãi cuûa Thieân Chuùa
Töø Toâng huaán Evangelii Nuntiandi - hay Loan Baùo Tin Möøng - cuûa Thaùnh Phaoloâ Ñeä Luïc ñeán Toâng huaán Evangelii Gaudium - hay Nieàm Vui Phuùc AÂm - cuûa vò ñöông kim Giaùo Hoaøng, chuû ñeà truyeàn giaùo luoân laø taâm ñieåm chuù yù cuûa Huaán quyeàn. Caùc thoâng ñieäp vó ñaïi cuûa Thaùnh Gioan Phaoloâ II ñaõ goùp phaàn vaøo vieäc naøy, cuõng nhö vieäc thaønh laäp Hoäi ñoàng Giaùo hoaøng veà Phuùc AÂm Hoùa do Ñöùc Beâneâñictoâ XVI thuùc ñaåy. Moái quan taâm töông töï coù theå ñöôïc nhìn thaáy trong tieâu ñeà ñöôïc ñaët cho toâng hieán caûi toå Giaùo trieàu Praedicate Evangelium - hay Rao Giaûng Tin Möøng - vaø trong tieâu ñeà "Boä Loan baùo Tin Möøng" ñöôïc trao cho Thaùnh boä Truyeàn baù Ñöùc tin laâu ñôøi. Muïc ñích töông töï hieän ñang ñöôïc giao cho Thöôïng hoäi ñoàng cuûa Giaùo Hoäi. Ñoái vôùi ñieàu naøy, töùc laø ñoái vôùi vieäc rao giaûng Tin Möøng, toâi muoán coáng hieán baøi suy nieäm naøy.
Ñònh nghóa ngaén goïn vaø ñaày ñuû nhaát veà truyeàn giaùo laø ñònh nghóa coù theå ñoïc ñöôïc trong Thö Thöù Nhaát cuûa Thaùnh Pheâroâ, trong ñoù caùc Toâng ñoà ñöôïc ñònh nghóa laø: "nhöõng ngöôøi loan baùo Tin Möøng cho anh em trong Chuùa Thaùnh Thaàn" (1 Pr 1:12). Ñònh nghóa aáy chöùa ñöïng ñieàu coát yeáu cuûa vieäc loan baùo Tin Möøng, cuï theå noäi dung cuûa noù laø Tin Möøng, vaø phöông phaùp cuûa noù laø trong Chuùa Thaùnh Thaàn.
Ñeå bieát töø "Phuùc AÂm" coù nghóa gì, caùch an toaøn nhaát laø hoûi ngöôøi ñaàu tieân duøng töø Hy Laïp naøy vaø khieán noù trôû neân phoå bieán trong ngoân ngöõ Kitoâ giaùo, ñoù laø Toâng ñoà Phaoloâ. Chuùng ta may maén ñöôïc sôû höõu moät baøi bình luaän do chính tay ngaøi vieát giaûi thích yù nghóa cuûa töø "Phuùc AÂm", ñoù laø Thö göûi tín höõu Roâma. Chuû ñeà cuûa laù thö ñöôïc loan baùo vôùi nhöõng lôøi naøy: "Toâi khoâng hoå theïn veà Tin Möøng, vì ñoù laø quyeàn naêng cuûa Thieân Chuùa ñeå cöùu ñoä moïi keû tin" (Rm 1:16).
Ñoái vôùi söï thaønh coâng cuûa moïi noã löïc môùi trong vieäc truyeàn giaùo, ñieàu quan troïng laø phaûi laøm roõ coát loõi thieát yeáu cuûa vieäc loan baùo Kitoâ giaùo, vaø khoâng ai ñaõ nhaán maïnh ñieàu ñoù toát hôn vò Toâng ñoà trong ba chöông ñaàu tieân cuûa Thö göûi tín höõu Roâma. Toâi tin chaéc raèng vieäc hieåu vaø aùp duïng thoâng ñieäp cuûa ngaøi vaøo hoaøn caûnh hieän taïi seõ quyeát ñònh vieäc con caùi Thieân Chuùa seõ ñöôïc sinh ra töø nhöõng noã löïc cuûa chuùng ta hay lieäu chuùng ta buoäc phaûi laëp laïi nhöõng gì tieân tri Isaia ñaõ than thôû:
"Chuùng con ñaõ mang thai, ñaõ quaèn quaïi, nhöng chæ sinh ra gioù: chuùng con chaúng giaûi thoaùt ñöôïc theá gian, cuõng chaúng sinh saûn theâm daân cö cho maët ñaát". (Is 26:18).
Söù ñieäp cuûa Thaùnh Toâng ñoà trong ba chöông ñaàu cuûa Böùc Thö naøy coù theå ñöôïc toùm taét trong hai ñieåm: thöù nhaát, tình traïng cuûa con ngöôøi tröôùc maët Thieân Chuùa laø gì sau toäi loãi; vaø thöù hai, laøm theá naøo moät ngöôøi thoaùt khoûi noù, nghóa laø laøm theá naøo moät ngöôøi ñöôïc cöùu bôûi ñöùc tin vaø trôû thaønh moät taïo vaät môùi. Chuùng ta haõy noi theo Thaùnh Toâng ñoà trong loái lyù luaän chaët cheõ cuûa ngaøi. Toát hôn, chuùng ta haõy ñi theo Thaàn Khí noùi qua Ngöôøi.
Ai töøng ñi maùy bay chaéc cuõng töøng nghe thoâng baùo: "Haõy thaét daây an toaøn vì chuùng ta saép ñi vaøo vuøng nhieãu ñoäng". Lôøi caûnh baùo töông töï neân ñöôïc göûi ñeán nhöõng ngöôøi saép ñoïc nhöõng lôøi sau ñaây cuûa Phaoloâ:
"Quaû thaät, töø trôøi, Thieân Chuùa maëc khaûi côn thònh noä cuûa Ngöôøi choáng laïi moïi thöù voâ luaân vaø baát chính cuûa nhöõng ngöôøi laáy söï baát chính maø giam haõm chaân lyù. Nhöõng gì ngöôøi ta coù theå bieát veà Thieân Chuùa, thì thaät laø hieån nhieân tröôùc maét hoï, vì chính Thieân Chuùa ñaõ cho hoï thaáy roõ. Quaû vaäy, nhöõng gì ngöôøi ta khoâng theå nhìn thaáy ñöôïc nôi Thieân Chuùa, töùc laø quyeàn naêng vónh cöûu vaø thaàn tính cuûa Ngöôøi, thì töø khi Thieân Chuùa taïo thaønh vuõ truï, trí khoân con ngöôøi coù theå nhìn thaáy ñöôïc qua nhöõng coâng trình cuûa Ngöôøi. Do ñoù, hoï khoâng theå töï baøo chöõa ñöôïc, vì tuy bieát Thieân Chuùa, hoï ñaõ khoâng toân vinh hay caûm taï Ngöôøi cho phaûi ñaïo. Traùi laïi, ñaàu oùc hoï suy luaän vieån voâng vaø taâm trí ngu si cuûa hoï hoaù ra meâ muoäi. Hoï khoe mình khoân ngoan, nhöng ñaõ trôû neân ñieân roà. Thay vì Thieân Chuùa vinh quang baát töû, hoï ñaõ thôø hình töôïng ngöôøi phaøm laø loaøi phaûi cheát, hay hình töôïng caùc loaøi chim choùc, thuù vaät, raén reát." (Rm 1:18-23)
Toäi loãi cô baûn, ñoái töôïng chính cuûa côn thònh noä cuûa Thieân Chuùa, ñöôïc xaùc ñònh, nhö coù theå thaáy, trong töø asebeia, töùc laø trong söï baát kính. Chính xaùc thì söï baát kính naøy bao goàm nhöõng gì? vò Toâng ñoà ngay laäp töùc giaûi thích, vôùi chuùng ta raèng noù bao goàm vieäc töø choái "toân vinh" vaø "caûm taï" Thieân Chuùa. Thaät kyø laï! Ñoái vôùi chuùng ta, vieäc khoâng toân vinh vaø taï ôn Chuùa döôøng nhö khoâng phaûi laø moät toäi loãi cheát ngöôøi vaø khuûng khieáp. Chuùng ta caàn hieåu nhöõng gì aån giaáu ñaèng sau ñieàu naøy: ñoù laø söï töø choái nhìn nhaän Thieân Chuùa laø Thieân Chuùa, khoâng daønh cho Ngöôøi söï quan taâm xöùng ñaùng vôùi Ngöôøi. Chuùng ta coù theå noùi, noù bao goàm vieäc "phôùt lôø" Thieân Chuùa, trong ñoù phôùt lôø khoâng coù nghóa laø "khoâng bieát raèng Ngaøi toàn taïi" maø laø "haønh ñoäng nhö theå Ngaøi khoâng toàn taïi".
Trong Cöïu Öôùc, chuùng ta nghe Moâseâ keâu goïi daân chuùng: "Haõy bieát raèng Thieân Chuùa laø Thieân Chuùa!" (x. Ñnl 7:9) vaø taùc giaû Thaùnh Vònh ñaõ tieáp nhaän tieáng keâu naøy khi noùi: "Haõy nhaän bieát Chuùa laø Thieân Chuùa: Ngöôøi ñaõ döïng neân chuùng ta vaø chuùng ta thuoäc veà Ngöôøi!" (Tv 100:3). Veà coát loõi, phaïm toäi laø töø choái "söï coâng nhaän" naøy; ñoù laø noã löïc cuûa taïo vaät nhaèm xoùa boû söï khaùc bieät voâ haïn toàn taïi giöõa noù vaø Chuùa, theo saùng kieán rieâng cuûa noù, gaàn nhö baèng söï kieâu ngaïo. Theo caùch naøy, toäi loãi taán coâng chính goác reã cuûa moïi söï; ñoù laø "duøng söï gian aùc ñeå aùp cheá chaân lyù." Ñoù laø moät ñieàu gì ñoù nham hieåm vaø khuûng khieáp hôn nhieàu so vôùi nhöõng gì con ngöôøi coù theå töôûng töôïng hoaëc noùi ra. Neáu con ngöôøi bieát khi coøn soáng, cuõng nhö hoï seõ bieát vaøo luùc cheát, theá naøo laø phuû nhaän Thieân Chuùa, thì hoï seõ cheát vì kinh hoaøng.
Chuùng ta ñaõ nghe noùi raèng söï phuû nhaän naøy ñaõ hình thaønh trong vieäc thôø ngaãu töôïng, theo ñoù taïo vaät ñöôïc toân thôø thay vì Ñaáng Taïo Hoùa. Trong vieäc thôø ngaãu töôïng naøy, ngöôøi ta khoâng "chaáp nhaän" Thieân Chuùa, maø töï mình taïo ra moät vò thaàn; chính hoï quyeát ñònh veà Chuùa chöù khoâng phaûi ngöôïc laïi. Caùc vai troø ñöôïc ñaûo ngöôïc: con ngöôøi trôû thaønh thôï goám vaø Chuùa laø bình saønh maø con ngöôøi nhaøo naën theo yù muoán. Ngaøy nay, noã löïc coå xöa naøy ñaõ mang moät hình thöùc môùi. Noù khoâng heä taïi ôû vieäc ñaët moät caùi gì ñoù vaøo vò trí cuûa Thieân Chuùa - thaäm chí laø chính mình, nhöng ôû vieäc baõi boû, moät caùch thuaàn tuùy vaø ñôn giaûn, vai troø ñöôïc bieåu thò bôûi töø "Thieân Chuùa". Ñoù laø chuû nghóa hö voâ! Khoâng coù gì thay theá vaøo choã cuûa Chuùa. Nhöng khoâng caàn phaûi taäp trung vaøo vaán ñeà naøy vaøo luùc naøy; noù seõ laøm giaùn ñoaïn vieäc laéng nghe vò Toâng ñoà, ngöôøi thay vaøo ñoù tieáp tuïc laäp luaän chaët cheõ cuûa mình.
Thaùnh Phaoloâ tieáp tuïc baûn caùo traïng cuûa mình baèng caùch chæ ra ôû möùc ñoä ñaïo ñöùc nhöõng keát quaû phaùt sinh töø vieäc choái boû Thieân Chuùa. Töø ñoù daãn ñeán söï tan raõ chung veà ñaïo ñöùc, moät "doøng chaûy traàm luaân" thöïc söï keùo nhaân loaïi vaøo choã dieät vong. Vaø ôû ñaây, vò Toâng ñoà ñaõ veõ moät böùc tranh aán töôïng veà nhöõng teä naïn cuûa xaõ hoäi ngoaïi giaùo. Tuy nhieân, ñieàu quan troïng nhaát caàn giöõ laïi töø phaàn naøy cuûa thoâng ñieäp Thaùnh Phaoloâ khoâng phaûi laø danh saùch caùc taät xaáu maø ngaøi lieät keâ, laø nhöõng gì cuõng ñöôïc trình baøy bôûi caùc nhaø ñaïo ñöùc khaéc kyû thôøi ñoù. Ngay töø caùi nhìn ñaàu tieân, ñieàu gaây boái roái laø Thaùnh Phaoloâ coi taát caû nhöõng roái loaïn ñaïo ñöùc naøy khoâng phaûi laø nguyeân nhaân, maø laø haäu quaû cuûa côn thònh noä cuûa Thieân Chuùa. Coâng thöùc neâu roõ ñieàu naøy ñöôïc laëp laïi ñeán ba laàn:
Vì theá, Thieân Chuùa ñaõ ñeå maëc hoï buoâng theo duïc voïng maø laøm nhöõng ñieàu oâ ueá [...] Bôûi theá, Thieân Chuùa ñaõ ñeå maëc hoï buoâng theo duïc tình ñoài baïi [...] Vì hoï ñaõ khoâng theøm nhaän bieát Thieân Chuùa, neân Ngöôøi ñaõ ñeå maëc hoï theo trí oùc leäch laïc maø laøm nhöõng ñieàu baát xöùng (Rm 1:24,26,28).
Thieân Chuùa chaéc chaén khoâng "muoán" nhöõng ñieàu nhö vaäy, nhöng Ngaøi "ñeå maëc" chuùng ñeå laøm cho con ngöôøi hieåu söï phuû nhaän cuûa hoï seõ daãn ñeán ñaâu. Thaùnh Augustinoâ vieát: "Nhöõng haønh ñoäng naøy maëc duø laø hình phaït, nhöng chuùng cuõng laø toäi loãi, bôûi vì hình phaït cuûa söï gian aùc chính laø söï gian aùc; Chuùa can thieäp ñeå tröøng phaït caùi aùc vaø töø söï tröøng phaït cuûa chính Ngaøi, nhöõng toäi loãi khaùc traøn ngaäp."
Tröôùc maët Thieân Chuùa khoâng coù söï phaân bieät giöõa Do Thaùi vaø Hy Laïp, giöõa tín höõu vaø daân ngoaïi: "Moïi ngöôøi ñeàu ñaõ phaïm toäi, thieáu maát vinh quang cuûa Thieân Chuùa" (Rm 3:23). Thaùnh Toâng ñoà muoán laøm saùng toû ñieåm naøy ñeán noãi ngaøi daønh troïn chöông hai vaø moät phaàn ba cuûa Böùc thö cho ñieàu ñoù. Toaøn theå nhaân loaïi ñang ôû trong tình traïng dieät vong naøy, chöù khoâng phaûi caù nhaân naøy hay daân toäc kia hay caù nhaân noï.
Trong taát caû nhöõng ñieàu naøy, ñaâu laø tính thôøi söï cuûa söù ñieäp maø toâi ñang noùi tôùi? Noù naèm trong phöông thuoác maø Tin Möøng ñeà nghò cho tình traïng naøy. Noù khoâng bao goàm vieäc tham gia vaøo cuoäc ñaáu tranh ñeå caûi caùch ñaïo ñöùc cuûa xaõ hoäi vaø söûa chöõa nhöõng teä naïn cuûa noù. Ñoái vôùi Thaùnh Phaoloâ, ñieàu ñoù gioáng nhö muoán nhoå moät caùi caây baèng caùch baét ñaàu ngaét boû nhöõng chieác laù hoaëc nhöõng caønh nhoâ ra nhaát, hoaëc lo laéng veà vieäc loaïi boû côn soát hôn laø chöõa trò caên beänh ñaõ gaây ra noù.
Ñöôïc dòch sang ngoân ngöõ hieän taïi, ñieàu naøy coù nghóa laø vieäc truyeàn giaùo khoâng baét ñaàu baèng luaân lyù, maø baèng kerygma - hay rao giaûng; baèng ngoân ngöõ cuûa Taân Öôùc, khoâng phaûi vôùi Leà Luaät, nhöng vôùi Tin Möøng. Vaø noäi dung vaø coát loõi cuûa noù laø gì? Thaùnh Phaoloâ coù yù gì qua töø "Phuùc AÂm" khi ngaøi noùi ñoù laø "quyeàn naêng cuûa Thieân Chuùa cho moïi keû tin?" Tin vaøo caùi gì? Thöa: "Söï coâng chính cuûa Thieân Chuùa ñaõ ñöôïc baøy toû!" (Rm 3:21): ñaây laø ñieàu môùi meû. Khoâng phaûi con ngöôøi ñoät nhieân thay ñoåi cuoäc soáng vaø phong tuïc cuûa hoï vaø baét ñaàu laøm ñieàu toát. Söï kieän môùi laø, khi thôøi gian vieân maõn, Thieân Chuùa ñaõ haønh ñoäng; Ngaøi phaù vôõ söï im laëng; Ngaøi laø Ñaáng ñaàu tieân môû roäng baøn tay cuûa mình cho con ngöôøi toäi loãi.
Nhöng baây giôø chuùng ta haõy tröïc tieáp laéng nghe vò Toâng ñoà giaûi thích cho chuùng ta "haønh ñoäng" naøy cuûa Thieân Chuùa bao goàm nhöõng gì. Chuùng laø nhöõng töø maø chuùng ta ñaõ ñoïc hoaëc nghe haøng traêm laàn, nhöng chuùng ta thích nghe ñi nghe laïi nhöõng giai ñieäu cuûa moät baûn giao höôûng tuyeät vôøi:
"Moïi ngöôøi ñaõ phaïm toäi vaø bò töôùc maát vinh quang Thieân Chuùa, nhöng hoï ñöôïc trôû neân coâng chính do aân hueä Thieân Chuùa ban cho nhöng khoâng, nhôø coâng trình cöùu chuoäc thöïc hieän trong Ñöùc Kitoâ Gieâsu. Thieân Chuùa ñaõ ñaët Ngöôøi laøm nôi xaù toäi nhôø maùu cuûa Ngöôøi cho nhöõng ai coù loøng tin. Nhö vaäy, Thieân Chuùa cho thaáy Ngöôøi laø Ñaáng Coâng Chính. Tröôùc kia, trong thôøi Thieân Chuùa nhaãn naïi, Ngöôøi ñaõ boû qua caùc toäi loãi ngöôøi ta phaïm. Nhöng baây giôø, Ngöôøi muoán cho thaáy raèng Ngöôøi vöøa laø Ñaáng Coâng Chính, vöøa laøm cho keû tin vaøo Ñöùc Gieâsu ñöôïc neân coâng chính." (Rm 3,23-26).
Toâi muoán traán an moïi ngöôøi ngay laäp töùc: Toâi khoâng coù yù ñònh ñöa ra moät baøi giaûng naøo khaùc veà söï coâng chính hoùa bôûi ñöùc tin. Coù moät moái nguy hieåm khi chæ nhaán maïnh vaøo vaán ñeà naøy. Ñieàu Thaùnh Phaoloâ trình baøy cho chuùng ta khoâng phaûi laø moät hoïc thuyeát, maø laø moät söï kieän, thöïc ra laø moät con ngöôøi. Chuùng ta khoâng ñöôïc cöùu moät caùch chung chung "nhôø aân suûng;" chuùng ta ñöôïc cöùu bôûi aân suûng cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ; chuùng ta khoâng ñöôïc coâng chính hoùa moät caùch chung chung "nhôø ñöùc tin"; nhöng chuùng ta ñöôïc coâng chính hoùa nhôø ñöùc tin nôi Chuùa Gieâsu Kitoâ. Moïi thöù ñaõ thay ñoåi "nhôø söï cöùu chuoäc cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ." Baøi bình luaän xaùc thöïc veà vieäc Giaùo Hoäi ñöùng vöõng hay suïp ñoå (articulum stantis et cadentis Ecclesiae) khoâng phaûi laø moät hoïc thuyeát, maø laø moät con ngöôøi.
Toâi kinh ngaïc moãi khi ñoïc phaàn naøy cuûa Thö göûi tín höõu Roâma. Sau khi ñaõ moâ taû, baèng gioïng ñieäu maø chuùng ta ñaõ nghe, veà tình traïng tuyeät voïng cuûa nhaân loaïi, vò Toâng ñoà coù can ñaûm noùi raèng noù ñaõ thay ñoåi trieät ñeå vì nhöõng gì ñaõ xaûy ra vaøi naêm tröôùc, trong moät phaàn ít ngöôøi bieát ñeán cuûa Ñeá Quoác Roâma, bôûi moät ngöôøi ñaøn oâng ñoäc thaân, ñaõ cheát treân thaäp töï giaù! Chæ coù aùnh saùng röïc rôõ töø Chuùa Thaùnh Thaàn môùi coù theå mang laïi cho moät ngöôøi can ñaûm ñeå tin vaø coâng boá tin töùc khoù tin naøy, ñaëc bieät laø vì chính ngöôøi ñaøn oâng naøy ñaõ töøng "noåi giaän" neáu coù ai daùm coâng boá moät ñieàu nhö vaäy tröôùc maët anh ta. Thaày Phoù Teá Steâphanoâ ñaõ phaûi traû giaù cho söï töùc giaän cuûa chính ngöôøi ñaøn oâng naøy.
Trong chuùng ta, cuù soác ñöôïc xoa dòu bôûi hai möôi theá kyû ñöôïc xaùc nhaän, nhöng chuùng ta haõy nghó xem nhöõng lôøi cuûa vò Toâng ñoà chaéc haún ñaõ nghe nhö theá naøo ñoái vôùi nhöõng ngöôøi coù hoïc vaøo thôøi ñoù. Baûn thaân ngaøi cuõng nhaän thöùc ñöôïc ñieàu ñoù; vì ñieàu naøy, ngaøi caûm thaáy caàn phaûi noùi: "Toâi khoâng hoå theïn veà Tin Möøng" (Rm 1:16). Thaät vaäy, ngöôøi ta coù theå xaáu hoå veà Tin Möøng. Toâi khoâng theå hieåu laøm theá naøo caùc nhaø söû hoïc coù theå thaønh thaät tin trong moät thôøi gian daøi raèng Phaoloâ ñaõ ruùt ra xaùc tín môùi cuûa mình töø caùc giaùo phaùi Hy Laïp, hay töø nguoàn naøo khaùc, maø toâi khoâng bieát. Ai ñaõ töøng töôûng töôïng, hoaëc coù theå töôûng töôïng moät caùch nhaân baûn moät ñieàu nhö vaäy?
Nhöng chuùng ta haõy trôû laïi vôùi yù ñònh cuï theå cuûa chuùng ta, ñoù laø truyeàn giaùo. Chuùng ta coù theå hoïc ñöôïc gì töø lôøi cuûa Thieân Chuùa maø chuùng ta vöøa nghe? Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ngoaïi ñaïo, Thaùnh Phaoloâ khoâng noùi raèng phöông thuoác cho vieäc thôø ngaãu töôïng cuûa hoï naèm ôû vieäc ñaët caâu hoûi kyõ hôn veà vuõ truï ñeå quay trôû laïi töø thuï taïo ñeán Ñaáng Taïo Hoùa. Ñoái vôùi ngöôøi Do Thaùi, ngaøi khoâng noùi raèng bieän phaùp khaéc phuïc naèm ôû vieäc quay laïi tuaân giöõ Luaät Moâise moät caùch hoaøn haûo hôn. Bieän phaùp khaéc phuïc khoâng ôû phía treân chuùng ta hoaëc ñaèng sau chuùng ta; noù ôû tröôùc maët chuùng ta vaø bao goàm vieäc tin vaøo "söï cöùu chuoäc do Chuùa Gieâsu Kitoâ thöïc hieän."
Thaät ra, Thaùnh Phaoloâ khoâng noùi ñieàu gì hoaøn toaøn môùi. Neáu ngaøi laø taùc giaû cuûa thoâng ñieäp chöa töøng coù naøy, thì nhöõng ai noùi raèng ngöôøi saùng laäp thöïc söï cuûa Kitoâ giaùo laø Sauloâ thaønh Taécsoâ, chöù khoâng phaûi Chuùa Gieâsu thaønh Nagiareùt, seõ ñuùng. Nhöng hoï ñaõ nhaàm! Thaùnh Phaoloâ khoâng laøm gì khaùc ngoaøi vieäc tieáp nhaän lôøi tuyeân boá khai maïc cuûa Chuùa Gieâsu: "Thôøi giôø ñaõ maõn vaø Nöôùc Thieân Chuùa ñaõ ñeán gaàn. Haõy hoaùn caûi vaø tin vaøo Tin Möøng" (Mc 1:15), vaø thích öùng lôøi tuyeân boá aáy vôùi hoaøn caûnh luùc baáy giôø. Treân moâi mieäng thaùnh nhaân "aên naên" khoâng coù nghóa nhö trong nhöõng lôøi rao giaûng cuûa caùc tieân tri xa xöa vaø Thaùnh Gioan Taåy Giaû: Haõy trôû laïi, tuaân giöõ Luaät phaùp vaø caùc ñieàu raên! Thay vaøo ñoù, noù coù nghóa laø: Tieán moät böôùc nhaûy voït; haõy vaøo Vöông quoác ñaõ ñeán moät caùch nhöng khoâng giöõa caùc ngöôi! Haõy tin vaøo Tin Möøng! Hoaùn caûi laø tin töôûng. Thaùnh Thomas Aquinas ñaõ vieát: "Söï hoaùn caûi ñaàu tieân heä taïi ôû vieäc tin töôûng: Prima conversio fit per fidem".
Taát nhieân, caû Chuùa Gieâsu vaø Phaoloâ ñeàu khoâng döøng laïi ôû ñieåm naøy. Khi rao giaûng, Chuùa Gieâsu giaûi thích vieäc chaøo ñoùn Nöôùc Trôøi ñoøi hoûi ñieàu gì vaø Thaùnh Phaoloâ daønh toaøn boä phaàn thöù hai cuûa Böùc thö ñeå lieät keâ caùc vieäc phaûi laøm, hay caùc nhaân ñöùc, laø ñaëc ñieåm cuûa nhöõng ngöôøi ñaõ trôû thaønh taïo vaät môùi. Ngaøi keát thuùc kerygma baèng parenesis, nghóa laø coâng boá veà nhöõng gì Thieân Chuùa ñaõ laøm cuøng vôùi vieäc giaûi thích nhöõng gì chuùng ta phaûi laøm. Ñieàu quan troïng laø thöù töï phaûi tuaân theo trong cuoäc soáng vaø trong vieäc loan baùo, baét ñaàu töø ñaâu. Nhö Thaùnh Greâgoârioâ Caû ñaõ noùi, "ngöôøi ta khoâng ñaït ñöôïc ñöùc tin baét ñaàu töø caùc nhaân ñöùc, maø ñaït ñöôïc caùc nhaân ñöùc baét ñaàu töø ñöùc tin." Moïi saùng kieán rao giaûng Tin Möøng muoán baét ñaàu baèng vieäc caûi caùch caùc phong tuïc cuûa xaõ hoäi, maø khoâng - hoaëc tröôùc ñoù - coá gaéng thay ñoåi taâm hoàn con ngöôøi, cuoái cuøng seõ khoâng ñaït ñöôïc keát quaû gì, hoaëc coøn laøm cho toài teä hôn nöõa, trong lónh vöïc chính trò.
Nhöng khoâng caàn phaûi nhaán maïnh ngay caû veà ñieàu ñoù vaøo luùc naøy. Thay vaøo ñoù, chuùng ta phaûi tieáp nhaän lôøi daïy tích cöïc cuûa vò Toâng ñoà. Lôøi Chuùa noùi gì vôùi moät Giaùo Hoäi - maëc duø bò toån thöông trong chính mình vaø bò toån thöông tröôùc con maét cuûa theá giôùi - ñang traøo daâng nieàm hy voïng vaø muoán tieáp tuïc, vôùi ñoäng löïc môùi, söù maïng rao giaûng Tin Möøng cuûa mình? Thaùnh Phaoloâ noùi raèng caàn phaûi baét ñaàu laïi töø con ngöôøi cuûa Chuùa Kitoâ, ñeå noùi veà Ngaøi "trong thôøi gian vaø ngoaøi thôøi gian;" khoâng bao giôø coi dieãn ngoân veà Ngaøi laø ñöông nhieân hoaëc ñaõ hoaøn taát. Chuùa Gieâsu khoâng ñöôïc ôû phía sau, nhöng ôû trung taâm cuûa moïi lôøi loan baùo.
Theá giôùi theá tuïc coá gaéng heát söùc (vaø thaät khoâng may, noù ñaõ thaønh coâng!) ñeå giöõ danh Chuùa Gieâsu caùch bieät, hoaëc bòt mieäng, trong moïi dieãn ngoân veà Giaùo Hoäi. Chuùng ta phaûi laøm moïi caùch ñeå danh Ngaøi luoân vang xa. Khoâng daáu ñaèng sau, vì danh Chuùa laø söùc maïnh vaø laø söï soáng cuûa Giaùo Hoäi. Môû ñaàu Toâng Huaán Evangelii Gaudium - Nieàm Vui Phuùc AÂm, chuùng ta ñoïc thaáy nhöõng lôøi naøy:
Toâi môøi taát caû caùc Kitoâ höõu, ôû khaép moïi nôi, vaøo chính thôøi ñieåm naøy, haõy laøm môùi cuoäc gaëp gôõ caù vò vôùi Chuùa Gieâsu Kitoâ, hoaëc ít nhaát laø môû loøng ra ñeå cho Ngöôøi gaëp gôõ hoï; Toâi yeâu caàu taát caû anh chò em laøm ñieàu naøy khoâng ngöøng nghæ moãi ngaøy. Khoâng ai neân nghó raèng lôøi môøi naøy khoâng daønh cho mình (EG,3).
Theo nhö toâi bieát, ñaây laø laàn ñaàu tieân cuïm töø "cuoäc gaëp gôõ caù vò vôùi Chuùa Kitoâ" xuaát hieän trong moät taøi lieäu chính thöùc cuûa Huaán Quyeàn. Maëc duø coù veû ñôn giaûn, caùch dieãn ñaït naøy chöùa ñöïng moät ñieàu môùi laï maø chuùng ta phaûi coá gaéng hieåu. Trong vieäc chaêm soùc muïc vuï vaø taâm linh cuûa Coâng Giaùo, nhöõng caùch khaùc ñeå quan nieäm veà moái quan heä cuûa chuùng ta vôùi Chuùa Kitoâ ñaõ quen thuoäc trong quaù khöù. Nhöõng caùch aáy noùi veà moái quan heä giaùo lyù, bao goàm vieäc tin vaøo Chuùa Kitoâ; veà moái lieân heä bí tích, veà moái lieân heä Giaùo Hoäi, vôùi tö caùch laø caùc chi theå cuûa nhieäm theå Chuùa Kitoâ; ngöôøi ta cuõng noùi veà moät moái quan heä thaàn bí hoaëc phu theâ daønh rieâng cho moät soá linh hoàn coù ñaëc suûng. Khoâng coù cuoäc noùi chuyeän naøo - hoaëc ít nhaát laø khoâng ñöôïc öa chuoäng ñeå noùi veà moái quan heä caù vò, chaúng haïn nhö giöõa toâi vaø baïn, môû ra cho moïi tín höõu.
Trong suoát 5 theá kyû boû laïi sau löng chuùng ta - ñöôïc goïi moät caùch khoâng thích hôïp laø thôøi kyø "Phaûn Caûi caùch" - linh ñaïo Coâng Giaùo vaø vieäc chaêm soùc muïc vuï ñaõ xem xeùt caùch thöùc quan nieäm veà ôn cöùu roãi naøy vôùi söï nghi ngôø. Ngöôøi ta thaáy trong ñoù nguy cô cuûa chuû nghóa chuû quan, nghóa laø coi ñöùc tin vaø ôn cöùu ñoä nhö moät kinh nghieäm caù nhaân, khoâng coù moái lieân heä thöïc söï vôùi Truyeàn thoáng vaø vôùi ñöùc tin cuûa phaàn coøn laïi cuûa Giaùo Hoäi. Söï gia taêng cuûa caùc traøo löu vaø giaùo phaùi trong theá giôùi Tin laønh caøng cuûng coá nieàm tin naøy.
Giôø ñaây, taï ôn Chuùa, chuùng ta ñaõ böôùc vaøo moät giai ñoaïn môùi trong ñoù chuùng ta coá gaéng nhìn ra nhöõng khaùc bieät, khoâng nhaát thieát laø söï xung ñoät laãn nhau vaø do ñoù phaûi ñaáu tranh, nhöng, trong chöøng möïc coù theå, chuùng ta xem ñoù laø söï phong phuù ñöôïc chia seû. Trong moâi tröôøng môùi naøy, lôøi khuyeân coù "moái quan heä caù vò vôùi Chuùa Kitoâ" khoâng coù gì nguy hieåm. Thaät vaäy, caùch quan nieäm veà ñöùc tin naøy ñoái vôùi chuùng ta döôøng nhö laø caùch duy nhaát coù theå thöïc hieän ñöôïc, vì ñöùc tin khoâng coøn ñöôïc coi laø ñieàu hieån nhieân, vaø noù khoâng ñöôïc haáp thuï nhö nhöõng ñöùa treû trong moâi tröôøng gia ñình hoaëc tröôøng hoïc, maø phaûi laø keát quaû cuûa phaùn ñoaùn caù nhaân. Söï thaønh coâng cuûa moät söù vuï truyeàn giaùo khoâng coøn coù theå ñöôïc ño löôøng baèng soá laàn xöng toäi vaø soá laàn röôùc leã ñöôïc phaân phaùt, nhöng baèng bao nhieâu ngöôøi ñaõ chuyeån töø Kitoâ höõu treân danh nghóa sang Kitoâ höõu thöïc söï, nghóa laø xaùc tín vaø tích cöïc trong coäng ñoaøn.
Chuùng ta haõy coá gaéng hieåu "cuoäc gaëp gôõ caù vò" noåi tieáng naøy vôùi Chuùa Kitoâ thöïc söï bao goàm nhöõng gì. Toâi noùi noù gioáng nhö gaëp tröïc tieáp moät ngöôøi sau nhieàu naêm quen bieát hoï chæ qua moät böùc aûnh. Ngöôøi ta coù theå bieát nhöõng cuoán saùch veà Chuùa Gieâsu, giaùo lyù, dò giaùo veà Chuùa Gieâsu vaø caùc quan nieäm veà Chuùa Gieâsu, nhöng khoâng bieát Ngaøi haèng soáng vaø hieän dieän. (Toâi nhaán maïnh vaøo hai tính töø naøy: moät Chuùa Gieâsu haèng soáng vaø moät Chuùa Gieâsu hieän dieän!). Ñoái vôùi nhieàu ngöôøi, ngay caû nhöõng tín höõu ñaõ chòu pheùp röûa toäi, Chuùa Gieâsu laø moät nhaân vaät trong quaù khöù, moät nhaân vaät chöù khoâng phaûi moät ngöôøi ñang soáng.
Seõ giuùp hieåu ñöôïc söï khaùc bieät khi nhìn vaøo nhöõng gì xaûy ra trong lónh vöïc con ngöôøi khi baïn ñi töø quen bieát moät ngöôøi ñeán yeâu ngöôøi ñoù. Ngöôøi ta coù theå bieát moïi thöù veà moät ngöôøi phuï nöõ hay moät ngöôøi ñaøn oâng: teân hoï, bao nhieâu tuoåi, hoïc ngaønh gì, gia ñình ra sao... Roài moät ngaøy noï, moät tia löûa ñöôïc thaép leân vaø ngöôøi ta yeâu ngöôøi phuï nöõ ñoù hoaëc ngöôøi ñaøn oâng ñoù. Moïi thöù ñeàu thay ñoåi. Hoï muoán ôû beân ngöôøi aáy, coù ngöôøi aáy cho rieâng mình, sôï laøm maát loøng hoaëc khoâng xöùng ñaùng vôùi ngöôøi aáy.
Chuùng ta coù theå laøm gì ñeå ngoïn löûa naøy veà con ngöôøi Chuùa Gieâsu ñöôïc thaép leân trong loøng nhieàu ngöôøi? Noù seõ khoâng ñöôïc nhen nhoùm trong loøng baát cöù ai laéng nghe söù ñieäp Tin Möøng tröø khi noù buøng chaùy nôi ngöôøi coâng boá Tin Möøng - ít nhaát nhö moät khao khaùt vaø nhö moät quyeát taâm. Ñaõ coù vaø coù nhöõng tröôøng hôïp ngoaïi leä; lôøi Chuùa coù söùc maïnh rieâng vaø ñoâi khi coù theå haønh ñoäng, ngay caû khi ñöôïc thoát ra bôûi nhöõng ngöôøi khoâng soáng theo lôøi Chuùa; nhöng ñoù laø ngoaïi leä.
Ñeå an uûi vaø khuyeán khích nhöõng ngöôøi laøm vieäc trong laõnh vöïc Phuùc AÂm hoùa moät caùch coù toå chöùc, toâi muoán noùi vôùi hoï raèng khoâng phaûi moïi söï ñeàu tuøy thuoäc vaøo hoï. Hoï goùp phaàn vaøo vieäc taïo ra caùc ñieàu kieän ñeå tia löûa ñoù buøng chaùy vaø lan roäng, sau ñoù moïi söï xaûy ra theo nhöõng caùch baát ngôø nhaát vaøo nhöõng khoaûnh khaéc khoâng ngôø nhaát. Trong phaàn lôùn caùc tröôøng hôïp maø toâi ñaõ bieát trong ñôøi mình, vieäc khaùm phaù ra Chuùa Kitoâ laøm thay ñoåi cuoäc ñôøi ñaõ xaûy ra nhôø gaëp gôõ moät ngöôøi ñaõ kinh nghieäm aân suûng ñoù, baèng caùch tham gia vaøo moät cuoäc tuï hoïp, baèng caùch nghe moät chöùng taù, baèng caùch kinh nghieäm söï hieän dieän cuûa Thieân Chuùa trong moät khoaûnh khaéc ñau khoå toät cuøng, vaø - toâi khoâng theå im laëng veà ñieàu ñoù, bôûi vì noù cuõng xaûy ra vôùi toâi - khi nhaän ñöôïc ñieàu ñöôïc goïi laø pheùp röûa cuûa Thaùnh Thaàn.
ÔÛ ñaây, chuùng ta thaáy nhu caàu ngaøy caøng phaûi döïa vaøo giaùo daân, nam cuõng nhö nöõ, ñeå truyeàn giaùo. Hoï ñöôïc ñöa vaøo nhieàu hôn trong keát caáu cuoäc soáng maø nhöõng hoaøn caûnh ñoù thöôøng xaûy ra. Cuõng vì soá löôïng khan hieám, haøng giaùo só deã laøm muïc töû hôn laø nhöõng keû ñaùnh caù linh hoàn: chaên daét nhöõng ngöôøi ñeán vôùi Giaùo Hoäi baèng lôøi vaø caùc bí tích deã daøng hôn laø "cheøo ra choã nöôùc saâu" (Lc 5:4) ñeå thu phuïc nhöõng ngöôøi ôû xa. Giaùo daân coù theå ñaûm nhaän cho chuùng ta nhieäm vuï cuûa ngö daân. Nhieàu ngöôøi trong soá hoï ñaõ khaùm phaù ra yù nghóa cuûa vieäc bieát Chuùa Gieâsu haèng soáng vaø haùo höùc chia seû khaùm phaù cuûa hoï vôùi nhöõng ngöôøi khaùc.
Ñoái vôùi nhieàu ngöôøi, caùc phong traøo Giaùo Hoäi phaùt sinh sau Coâng ñoàng laø nôi hoï khaùm phaù ra ñieàu naøy. Trong baøi giaûng Thaùnh Leã Truyeàn Daàu vaøo Thöù Naêm Tuaàn Thaùnh 2012, ngaøy Thöù Naêm Tuaàn Thaùnh cuoái cuøng trong trieàu ñaïi giaùo hoaøng cuûa mình, Ñöùc Beâneâñictoâ XVI ñaõ noùi: "Baát cöù ai xem xeùt lòch söû cuûa thôøi kyø haäu coâng ñoàng ñeàu coù theå nhaän ra tieán trình ñoåi môùi thöïc söï, voán thöôøng dieãn ra döôùi nhöõng hình thöùc baát ngôø trong caùc phong traøo soáng ñoäng vaø gaàn nhö höõu hình hoùa söùc soáng voâ taän cuûa Giaùo Hoäi thaùnh thieän, söï hieän dieän vaø hieäu quaû cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn." Beân caïnh nhöõng traùi toát, moät soá phong traøo naøy cuõng ñaõ sinh ra traùi xaáu. Chuùng ta neân nhôù caâu noùi: "Ñöøng neùm con treû ra ngoaøi cuøng vôùi nöôùc taém".
Toâi keát thuùc baèng nhöõng lôøi keát trong cuoán "Haønh Trình Taâm Trí Ñeán Vôùi Chuùa" cuûa Thaùnh Bonaventura vì chuùng gôïi yù nôi baét ñaàu ñeå nhaän ra, hoaëc laøm môùi laïi, "cuoäc gaëp gôõ caù vò vôùi Chuùa Kitoâ" cuûa chuùng ta vaø trôû thaønh nhöõng ngöôøi loan baùo can ñaûm veà cuoäc gaëp gôõ naøy:
"Söï khoân ngoan bí nhieäm nhaát naøy khoâng ai bieát ngoaïi tröø ngöôøi nhaän ñöôïc noù; khoâng ai nhaän ñöôïc noù ngoaïi tröø nhöõng ngöôøi mong muoán noù; khoâng ai mong muoán ñieàu ñoù ngoaïi tröø nhöõng ngöôøi ñöôïc ñoát chaùy beân trong bôûi Thaùnh Linh Thieân Chuùa ñöôïc Chuùa Kitoâ göûi ñeán traùi ñaát."
- - - - - - - - - -
1. Augustinoâ, De natura et gratia, 22,24.
2. S.Th. I-IIae, q.113, a. 4.
(Source: CantalamessaThe Gospel is the power of God for the Salvation - Second Lent Sermon)