Ñöùc Thaùnh cha tieáp
Ngoaïi giao ñoaøn caïnh Toøa Thaùnh
Ñöùc Thaùnh cha tieáp Ngoaïi giao ñoaøn caïnh Toøa Thaùnh.
G. Traàn Ñöùc Anh, O.P.
Vatican (RVA News 09-01-2023) - Saùng thöù Hai, ngaøy 09 thaùng Gieâng naêm 2023, Ñöùc Thaùnh cha Phanxicoâ ñaõ tieáp kieán Ngoaïi giao ñoaøn caïnh Toøa Thaùnh. Trong dòp naøy, Ñöùc Thaùnh cha trình baøy moái quan taâm vaø laäp tröôøng cuûa Toøa Thaùnh tröôùc nhöõng ñieåm noùng treân theá giôùi, ñoàng thôøi ñeà nghò nhöõng höôùng ñi ñeå xaây döïng hoøa bình.
Buoåi tieáp kieán dieãn ra taïi Hoäi tröôøng Pheùp laønh, ôû laàu treân, phía cuoái Ñeàn thôø thaùnh Pheâroâ gioáng nhö naêm 2022.
Hieän dieän trong buoåi tieáp kieán, luùc 10 giôø, coù ñaïi dieän cuûa 183 quoác gia vaø moät soá toå chöùc quoác teá coù töông quan vôùi Toøa Thaùnh treân caáp ñaïi söù, cuøng vôùi ñaïi dieän cuûa chính quyeàn Palestine. Ngoaøi ra cuõng coù ñaïi dieän cuûa Lieân hieäp AÂu chaâu vaø Hoäi Hieäp só Malta. Trong soá caùc vò hieän dieän, coù 92 vò ñaïi söù thöôøng truù, töùc laø theâm boán nöôùc trong naêm qua. Ngoaøi ra, 91 vò ñaïi dieän khaùc töø caùc nhieäm sôû ôû AÂu chaâu cuõng ñeán Vatican trong dòp naøy.
Veà phía Toøa Thaùnh, coù Ñöùc Hoàng y Parolin, Quoác vuï khanh Toøa Thaùnh, cuøng vôùi ba vò Toång giaùm muïc tröôûng ba phaân boä: Toång vuï, ngoaïi giao vaø caùc nhaân vieân ngoaïi giao, cuøng vôùi caùc vò phoù toång thö kyù cuûa moãi phaân boä.
Môû ñaàu cuoäc gaëp gôõ, Ñaïi söù Coäng hoøa Cipro caïnh Toøa Thaùnh, oâng George Poulides, nieân tröôûng ñoaøn ngoaïi giao, ñaõ ñaïi dieän moïi ngöôøi chuùc möøng Ñöùc Thaùnh cha nhaân dòp ñaàu naêm môùi vaø nhaéc ñeán nhöõng hoaït ñoäng cuûa ngaøi ñaõ mang laïi nhöõng höôùng ñi cho coäng ñoàng caùc daân nöôùc.
Dieãn vaên cuûa Ñöùc Thaùnh cha
Trong dieãn vaên daøi 50 phuùt, Ñöùc Thaùnh cha ñaõ ñeà caäp ñeán nhöõng thaùch lôùn ñang ñeà ra cho coäng ñoàng theá giôùi:
Hieåm hoïa chieán tranh haït nhaân
Tröôùc tieân laø hieåm hoïa chieán tranh haït nhaân, nhö caùch ñaây 60 naêm, hoài thaùng Möôøi naêm 1962, vôùi "cuoäc khuûng hoaûng caùc teân löûa ôû Cuba". Hoài ñoù, "nhaân loaïi suyùt töï huûy dieät neáu khoâng coù söï thaønh coâng trong vieäc daønh öu tieân cho ñoái thoaïi, vôùi yù thöùc veà nhöõng haäu quaû cuûa caùc voõ khí haït nhaân."
"Raát tieác laø ngaøy nay ñe doïa haït nhaân ñang ñöôïc noùi ñeán, laøm cho theá giôùi laâm vaøo tình traïng sôï haõi vaø lo laéng. Taïi ñaây, toâi taùi khaúng ñònh raèng vieäc sôû höõu caùc voõ khí haït nhaân laø voâ luaân, vì, nhö Ñöùc Giaùo hoaøng Gioan XXIII ñaõ nhaän xeùt, "neáu khoù tin raèng coù nhöõng ngöôøi coù khaû naêng ñaûm nhaän traùch nhieäm veà taøn phaù vaø nhöõng ñau khoå maø moät cuoäc chieán tranh coù theå gaây ra, ngöôøi ta khoâng theå loaïi tröø moät söï kieän khoâng löôøng tröôùc vaø khoâng kieåm soaùt noåi coù theå laøm baät leân tia löûa khôûi ñoäng guoàng maùy chieán tranh" (Pacem in terris, 60). Döôùi söï ñe doïa cuûa caùc voõ khí haït nhaân, taát caû chuùng ta luoân luoân laø nhöõng ngöôøi thua cuoäc!"
Chieán tranh Ucraina
Trong boái caûnh naøy, Ñöùc Thaùnh cha ñeà caäp ñeán chieán tranh taïi Ucraina, moät thöù "Theá chieán thöù ba" gieo cheát choùc vaø taøn phaù; vôùi nhöõng cuoäc taán coâng caùc cô caáu haï taàng daân söï laøm cho nhieàu ngöôøi thieät maïng, khoâng nhöõng vì voõ khí vaø baïo löïc, nhöng coøn vì ñoùi laïnh. Veà ñieåm naøy, hieán cheá "Vui möøng vaø Hy voïng" cuûa Coâng ñoàng leân aùn moïi haønh vi chieán tranh nhaém phaù huûy böøa baõi toaøn thaønh phoá hoaëc nhöõng mieàn roäng lôùn vôùi daân cö trong ñoù, ñoù laø moät toäi aùc choáng laïi Thieân Chuùa vaø chính nhaân loaïi, caàn phaûi bò quyeát lieät leân aùn khoâng chuùt do döï" (GS 80). "Hoâm nay, toâi taùi keâu goïi ngöng ngay cuoäc chieán tranh ñieân roà naøy; haäu quaû cuûa noù coù lieân heä tôùi toaøn vuøng, vaø caû ngoaøi AÂu chaâu vì nhöõng aâm höôûng cuûa noù trong laõnh vöïc naêng löôïng vaø trong laõnh vöïc saûn xuaát löông thöïc, nhaát laø taïi Phi chaâu vaø Trung Ñoâng".
Keâu goïi cho Syria
"Caû naêm nay, chuùng ta cuõng phaûi coi Syria nhö moät phaàn ñaát ñau thöông. Söï hoài sinh cuûa ñaát nöôùc naøy phaûi tieán qua nhöõng caûi toå caàn thieát, keå caû veà maët hieán phaùp, trong coá gaéng mang laïi hy voïng cho nhaân daân Syria, bò thöông toån vì ngheøo ñoùi ngaøy caøng gia taêng, traùnh nhöõng tröøng phaït do quoác teá aùp ñaët, vôùi nhöõng aûnh höôûng treân ñôøi soáng thöôøng nhaät cuûa daân chuùng ñaõ chòu ñau khoå quaù nhieàu roài".
Palestine vaø Israel
Ñöùc Thaùnh cha noùi theâm raèng:
"Toøa Thaùnh lo aâu theo doõi söï gia taêng baïo löïc giöõa ngöôøi Palestine vaø Israel, vôùi haäu quaû theâ thaûm gaây ra cho nhieàu naïn nhaân vaø laøm cho hai beân hoaøn toaøn baát tín nhieäm nhau. Ñaëc bieät, Jerusalem bò thöông toån, voán laø thaønh thaùnh ñoái vôùi ngöôøi Do thaùi, Kitoâ vaø Hoài giaùo. Ôn goïi hoøa bình ñöôïc ghi teân danh xöng cuûa Thaønh Hoøa bình naøy, nhöng raát tieác thaønh trôû thaønh nôi xung ñoät. Toâi tin töôûng raèng thaønh naøy coù theå tìm laïi ôn goïi cuûa mình, trôû thaønh nôi vaø bieåu töôïng gaëp gôõ vaø soáng chung hoøa bình, vaø vieäc töï do lui tôùi cuõng nhö töï do phuïng töï taïi caùc Nôi Thaùnh tieáp tuïc ñöôïc baûo ñaûm vaø toân troïng theo quy cheá hieän höõu (Status quo). Ñoàng thôøi, toâi caàu mong chính quyeàn Israel vaø Palestine coù theå tìm laïi can ñaûm vaø quyeát taâm ñoái thoaïi tröïc tieáp ñeå thi haønh giaûi phaùp hai quoác gia trong moïi khía caïnh, phuø hôïp vôùi coâng phaùp quoác teá vaø taát caû nhöõng nghò quyeát lieân heä cuûa Lieân Hieäp Quoác".
Congo daân chuû, mieàn Caucase, Yemen, Ethiopia
Ñöùc Thaùnh cha cuõng nhaéc ñeán vaø caàu mong taùi laäp hoøa bình taïi mieàn ñoâng Congo, cuõng nhö hoøa bình cho nhaân daân Nam Sudan nhôø tieán trình hoøa giaûi quoác gia, giaûi quyeát tình traïng taïi mieàn nam Caucase, tình traïng taïi Yemen, tuy coù ñình chieán nhöng bao nhieâu thöôøng daân tieáp tuïc cheát vì mìn, vaø taïi Ethiopia, tieán trình bình ñònh caàn ñöôïc tieáp tuïc vaø coäng ñoàng quoác teá gia taêng daán thaân giuùp ñöông ñaàu vôùi khuûng hoaûng löông thöïc taïi nöôùc naøy.
Xaây döïng hoøa bình
Tieáp tuïc dieãn vaên tröôùc ngoaïi giao ñoaøn caïnh Toøa Thaùnh, Ñöùc Thaùnh cha ñaët caâu hoûi: "Trong thôøi ñaïi coù nhieàu xung ñoät hieän nay, laøm sao chuùng ta coù theå noái laïi nhöõng sôïi daây hoøa bình? Baét ñaàu töø ñaâu? Vaø döïa vaøo thoâng ñieäp "Hoøa bình döôùi theá" (Pacem in terris) cuûa Ñöùc Giaùo hoaøng Gioan XXIII thôøi söï hôn bao giôø heát, Ñöùc Thaùnh cha khai trieån moät soá nguyeân taéc:
Tröôùc tieân laø "hoøa bình trong söï thaät"
Ñieàu naøy tröôùc tieân coù nghóa laø toân troïng con ngöôøi, "vôùi quyeàn hieän höõu vaø toaøn veïn veà theå lyù" (Pacem in terris, 6): Caùc chính quyeàn caàn goùp phaàn tích cöïc ñeå con ngöôøi coù theå thöïc thi caùc quyeàn naøy.
Beânh vöïc phuï nöõ
"Maëc duø coù nhöõng cam keát cuûa moïi quoác gia toân troïng caùc quyeàn con ngöôøi vaø caùc töï do caên baûn cuûa moãi ngöôøi, nhöng ngaøy nay, taïi nhieàu nöôùc, phuï nöõ vaãn coøn bò coi nhö nhöõng coâng daân haïng nhì. Hoï laø ñoái töôïng cuûa baïo haønh vaø laïm duïng, bò phuû nhaän quyeàn hoïc haønh, laøm vieäc, bieåu loä taøi naêng, ñöôïc saên soùc söùc khoûe vaø thaäm chí caû vieäc ñöôïc löông thöïc".
Baûo veä söï soáng
"Hoøa bình ñoøi tröôùc tieân phaûi baûo veä söï soáng, moät thieän ích ngaøy nay bò laâm nguy, khoâng nhöõng vì caùc cuoäc xung ñoät, ñoùi keùm vaø beänh taät, nhö quaù nhieàu khi söï soáng bò ñe doïa ngay töø trong loøng meï, vì ngöôøi ta khaúng ñònh caùi goïi laø "quyeàn phaù thai". Nhöng khoâng ai coù theå ñoøi quyeàn treân söï soáng cuûa ngöôøi khaùc, nhaát laø khi söï soáng aáy yeáu theá, vaø khoâng coù khaû naêng töï veä. Vì theá, - Ñöùc Thaùnh cha noùi - toâi keâu goïi löông taâm nhöõng ngöôøi nam nöõ thieän chí, ñaëc bieät caùc vò höõu traùch chính trò, haõy noã löïc baûo veä caùc quyeàn cuûa nhöõng ngöôøi yeáu theá nhaát, vaø loaïi tröø neàn vaên hoùa gaït boû, raát tieác laø ñöôïc aùp duïng cho nhöõng beänh nhaân, ngöôøi khuyeát taät vaø ngöôøi giaø. Caùc nhaø nöôùc coù traùch nhieäm ñaëc bieät baûo ñaûm söï giuùp ñôõ caùc coâng daân trong moïi giai ñoaïn cuûa ñôøi soáng con ngöôøi, cho ñeán luùc cheát töï nhieân, laøm sao ñeå moãi ngöôøi caûm thaáy ñöôïc ñoàng haønh vaø chaêm soùc, keå caû trong nhöõng luùc teá nhò nhaát cuûa cuoäc soáng".
Keâu goïi baõi boû aùn töû hình
Trong boái caûnh naøy, Ñöùc Thaùnh cha taùi leân aùn vieäc thi haønh aùn töû hình, nhö ñang xaûy ra taïi Iran. "AÙn töû hình khoâng theå ñöôïc söû duïng nhö moät thöù coâng lyù cuûa nhaø nöôùc, vì noù khoâng phaûi laø ñieàu laøm cho ngöôøi ta neå sôï, vaø cuõng chaúng mang laïi coâng lyù cho caùc naïn nhaân, nhöng chæ nuoâi döôõng khaùt voïng traû thuø".
Muøa ñoâng daân soá
Ngoaøi ra, Ñöùc Thaùnh cha keâu goïi loaïi tröø thaùi ñoä sôï haõi ñoái vôùi ñôøi soáng, ñöôïc bieåu loä taïi nhieàu nôi, qua söï lo sôï töông lai vaø nhöõng khoù khaên trong vieäc laäp gia ñình vaø sinh saûn con caùi. Ngaøi ñaëc bieät nhaéc ñeán muøa ñoâng daân soá traàm troïng taïi nöôùc YÙ, vaø taùi khuyeán khích nhaân daân YÙ kieân trì vaø hy voïng ñöông ñaàu vôùi nhöõng thaùch ñoá trong laõnh vöïc naøy, vôùi nhöõng caên coäi vöõng chaéc cuûa mình veà toân giaùo vaø vaên hoùa".
Beânh vöïc töï do toân giaùo
Ñöùc Thaùnh cha khaúng ñònh theâm raèng "Hoøa bình cuõng ñoøi caùc nôi phaûi nhìn nhaän töï do toân giaùo. Thaät laø ñieàu ñaùng lo aâu khi coù nhöõng ngöôøi bò baùch haïi chæ vì hoï coâng khai tuyeân xöng nieàm tin cuûa hoï vaø taïi nhieàu nöôùc, töï do toân giaùo bò giôùi haïn. Khoaûng moät phaàn ba daân soá theá giôùi soáng trong tình traïng naøy. Cuøng vôùi söï thieáu töï do toân giaùo, cuõng coù söï baùch haïi vì nhöõng lyù do toân giaùo..."
Veà vaán ñeà naøy, Ñöùc Thaùnh cha caàu mong vò Taân Ñaëc phaùi cuûa Lieân hieäp AÂu chaâu ñaëc traùch thaêng tieán töï do toân giaùo vaø tín ngöôõng ngoaøi Lieân hieäp AÂu chaâu coù theå coù nhöõng taøi nguyeân vaø phöông tieän caàn thieát ñeå thi haønh thích ñaùng söù vuï cuûa mình".
Ñöùc Thaùnh cha cuõng keâu goïi ñöøng queân raèng baïo löïc vaø kyø thò choáng caùc Kitoâ höõu ñang gia tang, keå caû taïi nhöõng nöôùc Kitoâ giaùo khoâng phaûi laø thieåu soá. Ngaøi noùi: "Töï do toân giaùo cuõng bò laâm nguy taïi nhöõng nôi caùc tín höõu bò thu heïp quyeàn ñöôïc bieåu loä xaùc tín cuûa mình trong laõnh vöïc ñôøi soáng xaõ hoäi, nhaân danh moät yù nieäm bò hieåu sai veà söï bao goàm. Töï do toân giaùo khoâng theå bò thu heïp vaøo töï do phuïng töï maø thoâi, noù laø moät trong nhöõng ñieàu toái thieåu caàn phaûi coù ñeå soáng moät caùch xöùng ñaùng, vaø caùc chính phuû coù nghóa vuï phaûi baûo veä vaø baûo ñaûm cho moãi ngöôøi, phuø hôïp vôùi coâng ích, cô hoäi ñöôïc haønh ñoäng theo löông taâm cuûa hoï trong laõnh vöïc ñôøi soáng coâng coäng vaø trong vieäc thöïc thi ngheà ngheäp".
Hoøa bình trong coâng lyù
Choáng thöïc daân yù thöùc heä
Trong phaàn keá tieáp cuûa baøi dieãn vaên, Ñöùc Thaùnh cha cuõng baøn veà hoøa bình trong coâng lyù. Ngaøi toá giaùc vieäc söû duïng taøi nguyeân ngaøy caøng nhieàu ñeå eùp buoäc caùc nöôùc ngheøo phaûi chaáp nhaän moät soá yù thöùc heä, thì môùi ñöôïc vieän trôï. Ñoù laø nhöõng hình thöùc thöïc daân yù thöùc heä... Ngaøi nhaéc laïi cuoäc vieáng thaêm hoài naêm ngoaùi taïi Canada vaø coù theå chöùng kieán cuï theå nhöõng haäu quaû cuûa cheá ñoä thöïc daân, ñaëc bieät nôi caùc thoå daân baûn xöù, hoï ñaõ phaûi chòu ñau khoå vì nhöõng chính saùch ñoàng hoùa trong quaù khöù. "Nôi naøo ngöôøi ta tìm caùch aùp ñaët cho caùc vaên hoùa khaùc nhöõng hình thöùc tö töôûng khoâng thuoäc veà hoï thì môû ñöôøng cho nhöõng ñuïng ñoä khoác lieät vaø ñoâi khi ñöa tôùi baïo löïc".
Hoøa bình trong lieân ñôùi
Khi baøn veà hoøa bình trong lieân ñôùi, Ñöùc Thaùnh cha keâu goïi giaûi quyeát vaán ñeà di daân coù phoái hôïp, thay vì tình traïng hieän nay, maïnh ai naáy lo. Ngaøi beânh vöïc quyeàn töï do di chuyeån, di cö sang caùc coäng ñoaøn khaùc veà chính trò vaø quyeàn ñònh cö cuõng nhö quyeàn trôû veà queâ höông. Trong boái caûnh naøy, ngaøi keâu goïi chaáp thuaän moät hieäp öôùc môùi veà di daân vaø tò naïn, ñeå aùp duïng caùc chính saùch thích hôïp tieáp ñoùn, ñoàng haønh, thaêng tieán vaø hoäi nhaäp ngöôøi di daân.
Ngoaøi ra, Ñöùc Thaùnh cha coå voõ moät heä thoáng kinh teá lieân ñôùi, thay vì chæ nhaém kieán taïo lôïi nhuaän cho moät thieåu soá hôn laø taïo cô may an sinh cho nhieàu ngöôøi.
Hôn nöõa, caàn ñaåy maïnh vieäc saên soùc caên nhaø chung cuûa chuùng ta, moät vaán ñeà caáp thieát tröôùc nhöõng thay ñoåi khí haäu... (Rei 9-1-2023)
Vaøi neùt veà ngoaïi giao Toøa Thaùnh
Hieän nay, Toøa Thaùnh coù quan heä ngoaïi giao treân caáp Söù thaàn vaø Ñaïi söù vôùi 183 quoác gia, töùc laø vôùi haàu heát caùc nöôùc treân theá giôùi.
Hieän nay treân theá giôùi coøn 13 nöôùc chöa coù quan heä ngoaïi giao hoaøn toaøn vôùi Toøa Thaùnh, trong ñoù coù 5 nöôùc coù ñaïi dieän Toøa Thaùnh caïnh Giaùo hoäi ñòa phöông, nhöng khoâng coù tö caùch ngoaïi giao tröôùc maët chính phuû, nhö tröôøng hôïp Vieät Nam, Laøo, Brunei, Comore, Somalia beân Phi chaâu. 8 nöôùc coøn laïi hoaøn toaøn khoâng coù lieân heä naøo vôùi Toøa Thaùnh vaø cuõng khoâng coù ñaïi dieän cuûa Toøa Thaùnh, nhö Afghanistan, Baéc Trieàu Tieân, Araäp Sauñi, Bhutan, Maldive, Oman vaø Tuvalu.
Toøa Thaùnh hieän coù 180 söù boä ngoaïi giao taïi nöôùc ngoaøi, trong ñoù coù 73 nöôùc khoâng coù Söù thaàn thöôøng truù cuûa Toøa Thaùnh, 106 nöôùc trong ñoù vò Söù thaàn kieâm nhieäm nhieàu nhieäm sôû.