Toâng Thö Totum amoris est
cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ
nhaân dòp kyû nieäm 400 naêm ngaøy maát
cuûa Thaùnh Phanxicoâ ñeä Saleâ
Toâng Thö Totum amoris est cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ.
Vuõ Vaên An chuyeån dòch Vieät ngöõ
Vatican (VietCatholic News 30-12-2022) - Nhö caùc nguoàn Coâng Giaùo ñaõ loan tin, ngaøy 28 thaùng 12 naêm 2022, nhaân dòp kyû nieäm 400 naêm ngaøy maát cuûa Thaùnh Phanxicoâ ñeä Saleâ, Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ ñaõ ban haønh toâng thö Totum amoris est (Taát caû lieân quan ñeán Tình yeâu). Sau ñaây laø baûn dòch Vieät ngöõ toaøn vaên Toâng thö döïa vaøo baûn tieáng Anh do Toøa Thaùnh phoå bieán:
"Taát caû lieân quan ñeán tình yeâu"[1]. Nhöõng lôøi naøy toùm taét di saûn thieâng lieâng cuûa Thaùnh Phanxicoâ ñeä Saleâ ñeå laïi cho chuùng ta, ngöôøi ñaõ qua ñôøi caùch ñaây boán theá kyû, vaøo ngaøy 28 thaùng 12 naêm 1622, taïi Lyon. Vöøa ngoaøi naêm möôi tuoåi, ngaøi ñaõ laø Giaùm muïc vaø Hoaøng töû Geneva "löu vong" trong khoaûng hai thaäp nieân, vaø ñaõ ñeán Lyon trong söù meänh ngoaïi giao cuoái cuøng cuûa mình. Coâng töôùc xöù Savoy ñaõ yeâu caàu ngaøi thaùp tuøng Ñöùc Hoàng Y Maurice cuûa Savoy ñeán Avignon, nôi hoï baøy toû loøng kính troïng vôùi vò vua treû Louis XIII, sau ñoù trôû veà Paris qua thung luõng Rhoâne sau moät chieán dòch quaân söï thaéng lôïi ôû mieàn nam nöôùc Phaùp. Kieät söùc vaø söùc khoûe keùm, Thaùnh Phanxicoâ ñaõ thöïc hieän cuoäc haønh trình vôùi tinh thaàn phuïc vuï thuaàn tuùy. "Neáu toâi thöïc hieän chuyeán ñi naøy khoâng höõu ích nhaát cho hoï, thì chaéc chaén toâi seõ coù nhieàu lyù do chính ñaùng ñeå thoaùi thaùc. Tuy nhieân, neáu toâi coù theå giuùp ñöôïc gì, duø soáng hay cheát, toâi seõ khoâng töø choái, nhöng seõ ñi hoaëc ñeå mình bò keùo ñeán ñoù"[2]. Ñoù laø tính caùch cuûa ngaøi. Khi ñeán Lyon, ngaøi ôû taïi tu vieän cuûa caùc Nöõ tu Thaêm Vieáng, trong choã ôû cuûa ngöôøi laøm vöôøn, ñeå khoâng trôû thaønh gaùnh naëng vaø ñöôïc töï do gaëp gôõ baát cöù ai muoán.
Töø laâu ñaõ chaùn naûn vôùi "vinh quang phuø du cuûa trieàu ñình",[3] ngaøi ñaõ daønh nhöõng ngaøy cuoái cuøng ñoù ñeå thi haønh thöøa taùc vuï muïc töû cuûa mình giöõa raát nhieàu boån phaän: giaûi toäi, troø chuyeän, hoäi nghò, baøi giaûng, vaø taát nhieân, caû nhöõng laù thö baøy toû tình baïn thieâng lieâng. Lyù do saâu xa nhaát cho moät loái soáng nhö vaäy, hoaøn toaøn taäp trung vaøo Thieân Chuùa, ñaõ trôû neân roõ raøng hôn vôùi ngaøi theo thôøi gian. Ngaøi giaûi thích ñieàu ñoù moät caùch ñôn giaûn vaø chính xaùc trong Luaän thuyeát veà Tình yeâu Thieân Chuùa noåi tieáng cuûa ngaøi: "Ngay khi nghó ñeán Thieân Chuùa, ngöôøi ta laäp töùc caûm thaáy moät caûm xuùc vui söôùng naøo ñoù trong loøng, ñieàu naøy chöùng toû Thieân Chuùa laø Thieân Chuùa cuûa taâm hoàn con ngöôøi"[4]. Nhöõng lôøi naøy laø söï toång hôïp hoaøn haûo tö töôûng cuûa ngaøi. Kinh nghieäm veà Thieân Chuùa noäi taïi ñoái vôùi traùi tim con ngöôøi. Khaùc xa vôùi moät caáu truùc tinh thaàn, noù laø moät söï thöøa nhaän, moät caùch ñaày kính sôï vaø bieát ôn, söï mac khaûi cuûa Thieân Chuùa. Trong traùi tim vaø qua traùi tim, dieãn ra moät quaù trình tinh teá, maõnh lieät vaø thoáng nhaát, trong ñoù chuùng ta nhaän bieát Thieân Chuùa, ñoàng thôøi bieát chính chuùng ta, nguoàn goác vaø chieàu saâu cuûa chính chuùng ta, vaø söï hoaøn thaønh cuûa chuùng ta trong ôn goïi yeâu thöông. Chuùng ta khaùm phaù ra nieàm tin khoâng phaûi laø moät caûm xuùc muø quaùng, maø chuû yeáu laø moät thaùi ñoä cuûa traùi tim, theo ñoù chuùng ta tin töôûng vaøo moät söï thaät loâi cuoán yù thöùc chuùng ta nhö moät "caûm xuùc ngoït ngaøo" vaø nhö ngaøi thöôøng noùi, ñaùnh thöùc trong ta moät loøng nhaân töø laâu daøi ñoái vôùi taát caû caùc taïo vaät.
Döôùi aùnh saùng naøy, chuùng ta coù theå hieåu taïi sao Thaùnh Phanxicoâ ñeä Saleâ caûm thaáy khoâng coù nôi naøo toát hôn ñeå tìm thaáy Thieân Chuùa vaø giuùp ngöôøi khaùc tìm thaáy Ngöôøi, hôn laø trong traùi tim cuûa nhöõng ngöôøi nam nöõ vaøo thôøi cuûa ngaøi. Ngaøi hoïc ñöôïc ñieàu naøy, töø nhöõng naêm ñaàu tieân cuûa ngaøi, baèng caùch phaùt trieån moät caùi nhìn saâu saéc vaøo chính baûn thaân ngaøi vaø traùi tim con ngöôøi.
YÙ thöùc saâu saéc cuûa Thaùnh Phanxicoâ veà söï hieän dieän cuûa Thieân Chuùa giöõa caùc bieán coá cuûa cuoäc soáng haøng ngaøy ñöôïc bieåu loä roõ raøng trong nhöõng ngaøy cuoái cuøng ôû Lyon. Ngaøi chia seû vôùi caùc Nöõ tu Doøng Thaêm Vieáng veà vieäc ngaøi mong muoán ñöôïc hoï nhôù ñeán nhö theá naøo: "Cha ñaõ noùi moïi ñieàu chæ trong hai chöõ, khi cha baûo caùc con ñöøng töø choái ñieàu gì vaø ñöøng mong muoán ñieàu gì; cha khoâng coøn gì ñeå noùi vôùi caùc con nöõa"[5]. Ñaây khoâng phaûi laø chuû nghóa duy yù chí ñôn thuaàn, "moät yù chí thieáu khieâm nhöôøng" [6], moät caùm doã tinh vi treân con ñöôøng neân thaùnh khieán nhaàm laãn noù vôùi söï töï bieän minh, toân thôø yù chí con ngöôøi vaø quyeàn löïc cuûa noù, vaø daãn ñeán "vieäc coi mình laø trung taâm" vaø söï töï maõn duy öu tuù, maát heát tình yeâu ñích thöïc"[7]. Caøng khoâng phaûi laø vaán ñeà cuûa chuû nghóa tónh tòch (quietism)thuaàn tuùy, moät söï töø boû thuï ñoäng vaø voâ caûm ñoái vôùi moät hoïc thuyeát bò loät heát thòt xöông vaø lòch söû[8]. Thay vaøo ñoù, noù laø keát quaû cuûa vieäc ngaøi chieâm ngöôõng cuoäc ñôøi cuûa Chuùa Con nhaäp theå. Vaøo ngaøy 26 thaùng 12, thaùnh nhaân ñaõ noùi vôùi caùc nöõ tu töø trung taâm cuûa maàu nhieäm Giaùng Sinh: "Caùc con coù thaáy haøi nhi Gieâsu trong maùng coû khoâng? Ngöôøi chaáp nhaän taát caû nhöõng khoù chòu cuûa muøa ñoù, caùi laïnh buoát giaù vaø moïi ñieàu ñöôïc Chuùa Cha cho pheùp xaûy ra vôùi Ngöôøi. Ngöôøi khoâng töø choái nhöõng lôøi an uûi nhoû maø Meï Ngöôøi daønh cho Ngöôøi; chuùng ta khoâng ñöôïc noùi cho bieát Ngöôøi töøng vôùi ngöôøi leân ñeå buù meï, nhöng ñaõ ñeå moïi söï cho meï chaêm soùc vaø quan taâm. Cuõng vaäy, baûn thaân chuùng ta khoâng neân öôùc muoán hay töø choái baát cöù ñieàu gì, nhöng haõy chaáp nhaän taát caû nhöõng gì Thieân Chuùa göûi ñeán cho chuùng ta, caùi laïnh khaéc nghieät vaø nhöõng khoù chòu cuûa muøa maøng"[9]. Chuùng ta raát coù aán töôïng tröôùc vieäc Thaùnh Phanxicoâ nhaän ra taàm quan troïng cuûa vieäc quan taâm ñeán chieàu kích con ngöôøi. Taïi ngoâi tröôøng nhaäp theå, ngaøi ñaõ hoïc caùch giaûi thích lòch söû vaø tieáp caän cuoäc soáng vôùi söï töï tin vaø tín thaùc.
Tieâu chuaån cuûa tình yeâu
Baèng kinh nghieäm, Thaùnh Phanxicoâ ñaõ nhaän ra raèng öôùc muoán laø goác reã cuûa moïi ñôøi soáng thieâng lieâng ñích thöïc, nhöng cuõng laø nguyeân nhaân laøm suy ñoài ñôøi soáng naøy. Ruùt ra moät caùch phong phuù töø truyeàn thoáng taâm linh coù tröôùc mình, ngaøi nhaän ra taàm quan troïng cuûa vieäc khoâng ngöøng thöû thaùch ham muoán thoâng qua vieäc thöïc hieän söï bieän phaân. Ngaøi ñaõ tìm ra tieâu chuaån cuoái cuøng cho vieäc ñaùnh giaù naøy trong tình yeâu. Trong hoäi nghò cuoái cuøng ôû Lyon, vaøo ngaøy leã Thaùnh Steâphanoâ, hai ngaøy tröôùc khi qua ñôøi, ngaøi noùi: "Chính tình yeâu ñaõ mang laïi söï hoaøn haûo cho caùc vieäc laøm cuûa chuùng ta. Cha seõ noùi vôùi caùc con nhieàu hôn nöõa. Laáy thí duï moät ngöôøi chòu töû ñaïo vì Chuùa vôùi moät laïng tình yeâu; ngöôøi ñoù raát xöùng ñaùng, vì hoï khoâng theå cho gì lôùn hôn maïng soáng cuûa mình. Tuy nhieân, moät ngöôøi khaùc chæ bò traày xöôùc vôùi hai laïng tình yeâu seõ coù nhieàu coâng ñöùc hôn, bôûi vì chính ñöùc aùi vaø tình yeâu mang laïi giaù trò cho coâng vieäc cuûa chuùng ta"[10].
Vôùi chuû nghóa hieän thöïc ñaùng löu yù, Thaùnh Phanxicoâ tieáp tuïc noùi veà moái lieân heä phöùc taïp giöõa chieâm nieäm vaø haønh ñoäng: "Caùc con bieát, hoaëc caùc con neân bieát, chieâm nieäm töï noù toát hôn hoaït ñoäng vaø cuoäc soáng naêng ñoäng; tuy nhieân, neáu moät ngöôøi tìm thaáy söï keát hôïp nhieàu hôn [vôùi Thieân Chuùa] trong cuoäc soáng naêng ñoäng, thì ñieàu ñoù toát hôn. Neáu moät Chò trong beáp caàm chaûo treân löûa coù tình yeâu vaø loøng baùc aùi lôùn hôn moät Chò khaùc, ngoïn löûa vaät chaát ñoù seõ khoâng kìm haõm chò maø ngöôïc laïi giuùp chò trôû neân ñeïp loøng Chuùa hôn. Ñieàu thöôøng xaûy ra laø con ngöôøi ñöôïc keát hieäp vôùi Thieân Chuùa trong hoaït ñoäng cuõng nhö trong coâ tòch; cuoái cuøng, noù luoân quay trôû laïi caâu hoûi tình yeâu vó ñaïi nhaát ñöôïc tìm thaáy ôû ñaâu"[11]. Do ñoù, ñaây môùi laø ñieàu thöïc söï quan troïng, quan troïng hôn baát cöù loaïi cöùng ngaéc voâ ích hay chæ loay hoay vôùi baûn thaân mình: tieáp tuïc hoûi xem trong moïi luùc, trong moïi quyeát ñònh, trong moïi tình huoáng cuûa cuoäc soáng, ta tìm thaáy tình yeâu lôùn nhaát ôû ñaâu. Khoâng phaûi ngaãu nhieân maø Thaùnh Gioan Phaoloâ II goïi Thaùnh Phanxicoâ ñeä Saleâ laø "Tieán só cuûa Tình yeâu Thaàn linh"[12], khoâng nhöõng chæ vì ngaøi ñaõ vieát moät Luaän thuyeát naëng kyù veà chuû ñeà ñoù, nhöng tröôùc heát vaø treân heát vì ngaøi laø chöùng nhaân xuaát saéc cho tình yeâu ñoù. Caùc tröôùc taùc cuûa ngaøi khoâng phaûi laø lyù thuyeát ñöôïc pha cheá sau baøn giaáy, khaùc xa vôùi moái quan taâm cuûa nhöõng ngöôøi bình thöôøng. Nhöõng lôøi daïy cuûa ngaøi laø keát quaû cuûa söï nhaïy caûm tuyeät vôøi ñoái vôùi kinh nghieäm. Ngaøi chæ chuyeån dòch thaønh giaùo lyù nhöõng gì, ñöôïc Thaùnh Thaàn soi saùng, maø ngaøi ñaõ kinh nghieäm vaø hoïc ñöôïc trong quaù trình hoaït ñoäng muïc vuï coù tính ñaùng löu yù cuûa ngaøi. Chuùng ta tìm thaáy ñieàu ñoù ñöôïc toùm taét trong Lôøi noùi ñaàu cuûa Luaän thuyeát veà Tình yeâu Thieân Chuùa: "Trong Giaùo hoäi Thaùnh thieän, moïi söï ñeàu lieân quan ñeán tình yeâu, soáng trong tình yeâu, ñöôïc thöïc hieän vì tình yeâu vaø xuaát phaùt töø tình yeâu"[13].
Giaùo duïc sôùm: cuoäc phieâu löu ñeå nhaän bieát chính mình trong Thieân Chuùa
Thaùnh Phanxicoâ sinh ngaøy 21 thaùng 8 naêm 1567 taïi Laâu ñaøi Saleâ, gaàn Thorens, con trai cuûa Francois de Nouvelles, Laõnh chuùa cuûa Boisy, vaø Francoise de Sionnaz. "Cuoäc ñôøi cuûa ngaøi keùo daøi qua hai theá kyû, möôøi saùu vaø möôøi baûy, vaø ngaøi hieän thaân caùc giaùo huaán vaø thaønh töïu vaên hoùa toát nhaát cuûa theá kyû luùc ñoù saép keát thuùc, dung hoøa söï keá thöøa cuûa chuû nghóa nhaân baûn vôùi söï phaán ñaáu cho Theå Tuyeät ñoái phuø hôïp vôùi caùc traøo löu cuûa chuû nghóa huyeàn bí"[14].
Sau neàn giaùo duïc sôùm, ñaàu tieân taïi Trung hoïc La Roche-sur-Foron vaø sau ñoù taïi trung hoïc Annecy, Thaùnh Phanxicoâ ñaõ ñeán Paris, taïi Ñaïi hoïc Doøng Teân môùi thaønh laäp ôû Clermont. Taïi thuû ñoâ cuûa Vöông quoác Phaùp, bò taøn phaù bôûi caùc cuoäc chieán tranh toân giaùo, ngaøi ñaõ traûi qua hai cuoäc khuûng hoaûng noäi taâm lieân tieáp seõ ñeå laïi daáu aán laâu daøi trong cuoäc ñôøi ngaøi. Moät lôøi caàu nguyeän tha thieát ñöôïc daâng leân trong Nhaø thôø Saint-EÙtienne-des-Greøs, tröôùc Ñöùc Meï Ñen cuûa Paris, seõ thaép leân, giöõa boùng toái cuûa traùi tim ngaøi, moät ngoïn löûa seõ tieáp tuïc chaùy trong ngaøi vaø cung caáp chìa khoùa ñeå hieåu chính kinh nghieäm cuûa ngaøi vaø cuûa ngöôøi khaùc. "Laïy Chuùa, baát cöù ñieàu gì coù theå xaûy ra, Ngaøi laø Ñaáng naém giöõ moïi söï trong tay Ngaøi vaø ñöôøng loái cuûa Ngaøi ñeàu laø coâng lyù vaø söï thaät,... Laïy Chuùa, con seõ yeâu meán Ngaøi,... Con seõ yeâu meán Ngaøi ôû ñaây, oâi Thieân Chuùa cuûa con; Con seõ luoân hy voïng vaøo loøng thöông xoùt cuûa Chuùa vaø luoân laëp laïi lôøi ca tuïng Chuùa... OÂi laïy Chuùa Gieâsu, Chuùa seõ luoân laø nieàm hy voïng vaø laø ôn cöùu ñoä cuûa con treân ñaát ngöôøi soáng"[15].
Ñaït ñöôïc bình an, Thaùnh Phanxicoâ ñaõ ghi laïi nhöõng lôøi ñoù trong nhaät kyù cuûa mình. Kinh nghieäm veà cuoäc khuûng hoaûng naøy, vôùi söï lo laéng vaø baát oån cuûa noù, seõ tieáp tuïc soi saùng cho ngaøi, vaø cung caáp cho ngaøi moät caùch tieáp caän ñoäc ñaùo maàu nhieäm veà moái lieân heä cuûa Thieân Chuùa vôùi nhaân loaïi. Noù giuùp ngaøi coù caùi nhìn saâu saéc veà cuoäc soáng cuûa ngöôøi khaùc vaø nhaän ra, vôùi moät tinh thaàn bieän phaân tinh teá, thaùi ñoä noäi taâm keát hôïp suy nghó vaø caûm xuùc, lyù trí vaø tình caûm, maø ngaøi goïi laø "Chuùa cuûa traùi tim con ngöôøi". Keát quaû laø, Thaùnh Phanxicoâ khoâng bao giôø coù nguy cô gaùn taàm quan troïng veà maët lyù thuyeát cho kinh nghieäm baûn thaân cuûa chính mình vaø tuyeät ñoái hoùa noù. Thay vaøo ñoù, ngaøi ñaõ hoïc ñöôïc moät ñieàu ñaùng löu yù, hoa traùi cuûa aân suûng: khaû naêng bieän phaân, nôi Thieân Chuùa, kinh nghieäm soáng cuûa chính ngaøi vaø cuûa nhöõng ngöôøi khaùc.
Maëc duø ngaøi chöa bao giôø tuyeân boá seõ phaùt trieån moät heä thoáng thaàn hoïc nhö vaäy, nhöng suy tö cuûa ngaøi veà ñôøi soáng taâm linh ñaõ chöùng toû coù taàm quan troïng thaàn hoïc noåi baät, vì noù hieän thaân hai chieàu kích thieát yeáu cuûa baát cöù neàn thaàn hoïc chaân chính naøo. Ñaàu tieân laø chính ñôøi soáng thieâng lieâng, vì chính trong lôøi caàu nguyeän khieâm toán vaø kieân trì, môû loøng ñoùn nhaän Chuùa Thaùnh Thaàn, maø chuùng ta coá gaéng hieåu vaø truyeàn ñaït lôøi Thieân Chuùa; caùc nhaø thaàn hoïc phaùt xuaát töø loø luyeän caàu nguyeän. Thöù hai laø ñôøi soáng cuûa Giaùo hoäi, khaû naêng suy nghó trong Giaùo hoäi vaø vôùi Giaùo hoäi. Baûn thaân thaàn hoïc caûm nhaän ñöôïc nhöõng taùc ñoäng cuûa neàn vaên hoùa duy caù nhaân cuûa chuùng ta, theá nhöng caùc nhaø thaàn hoïc Kitoâ giaùo ñöôïc keâu goïi thöïc hieän coâng vieäc cuûa mình trong khi dìm mình trong ñôøi soáng coäng ñoaøn, beû taám baùnh lôøi Chuùa trong ñoù[16]. Tö töôûng cuûa Thaùnh Phanxicoâ ñeä Saleâ, maëc duø ôû beân leà caùc cuoäc tranh luaän hoïc thuaät ôû thôøi ñaïi ngaøi vaø toân troïng chuùng, ñöôïc ñaëc tröng bôûi hai chieàu kích thieát yeáu naøy.
Söï khaùm phaù ra moät theá giôùi môùi
Sau khi hoaøn thaønh khoùa hoïc veà caùc moân nhaân vaên, Thaùnh Phanxicoâ tieáp tuïc hoïc luaät taïi Ñaïi hoïc Padua. Khi trôû veà Annecy, ngaøi ñaõ quyeát ñònh höôùng ñi cuûa ñôøi ngaøi, baát chaáp söï phaûn ñoái töø phía cha ngaøi. Thuï phong linh muïc ngaøy 18-12-1593, ñeán ñaàu thaùng 9 naêm sau, theo yeâu caàu cuûa Ñöùc cha Claude de Granier, ngaøi ñöôïc goïi thi haønh söù vuï khoù khaên taïi Le Chablais, moät laõnh ñòa thuoäc giaùo phaän Annecy. Maëc duø theo giaùo phaùi Calvin, do moät maïng löôùi chieán tranh vaø hieäp öôùc hoøa bình phöùc taïp, Le Chablais moät laàn nöõa laïi naèm döôùi söï kieåm soaùt cuûa Coâng quoác Savoy. Ñaây laø nhöõng naêm caêng thaúng vaø thuù vò, khi Thaùnh Phanxicoâ khaùm phaù ra naêng khieáu cuûa mình nhö moät ngöôøi hoøa giaûi vaø moät ngöôøi ñoái thoaïi, cuõng nhö moät söï khoâng khoan nhöôïng naøo ñoù maø sau naøy ngaøi seõ thöøa nhaän. Ngaøi cuõng saùng nghó ra moät soá thöïc haønh muïc vuï taùo baïo vaø ñoäc ñaùo, chaúng haïn nhö caùc tôø yeát thò (affiches) noåi tieáng ñöôïc daùn ôû khaép moïi nôi vaø thaäm chí luoàn qua cöûa nhaø.
Naêm 1602, Thaùnh Phanxicoâ trôû laïi Paris, ñöôïc giao nhieäm vuï theo ñuoåi moät söù meänh ngoaïi giao nhaïy caûm thay maët Giaùm muïc de Granier theo chæ ñaïo ñaëc bieät cuûa Toøa thaùnh, tieáp theo sau moät söï thay ñoåi khaùc trong boái caûnh chính trò vaø toân giaùo cuûa laõnh thoå Giaùo phaän Geneva. Baát chaáp yù ñònh toát cuûa Vua Phaùp, söù meänh ñaõ thaát baïi. Ngaøi vieát cho Ñöùc Giaùo Hoaøng Cleâmenteâ VIII, "Sau chín thaùng, con buoäc phaûi tính toaùn laïi caùc böôùc cuûa mình, haàu nhö chaúng ñaït ñöôïc gì caû"[17]. Theá nhöng, söù vuï ñoù ñaõ laøm phong phuù moät caùch baát ngôø cho ngaøi vaø cho Giaùo hoäi xeùt veà khía caïnh nhaân baûn, vaên hoùa vaø toân giaùo. Trong baát cöù thôøi gian raûnh roãi naøo maø caùc cuoäc ñaøm phaùn ngoaïi giao cuûa ngaøi cho pheùp, Thaùnh Phanxicoâ ñaõ thuyeát giaûng tröôùc söï chöùng kieán cuûa Vua Phaùp vaø trieàu ñình cuûa oâng. Ngaøi ñaõ taïo ñöôïc nhöõng tình baïn quan troïng vaø treân heát, ngaøi hoaøn toaøn ñaém mình trong söï nôû roä veà vaên hoùa vaø tinh thaàn phi thöôøng cuûa thuû ñoâ hieän ñaïi cuûa Vöông quoác.
ÔÛ ñoù moïi söï ñeàu leân men lieân tuïc. Thaùnh Phanxicoâ coù aán töôïng vaø suy nghó tröôùc caùc vaán ñeà lôùn ñang noåi leân treân theá giôùi, bôûi nhöõng caùch môùi laï chuùng ñöôïc ñeà caäp, bôûi moái quan taâm môùi vaø ñaùng löu yù veà taâm linh vaø nhöõng caâu hoûi chöa töøng coù do noù ñaët ra. Noùi moät caùch deã hieåu, ngaøi caûm nhaän ñöôïc moät "söï thay ñoåi mang tính thôøi ñaïi" ñích thöïc ñoøi hoûi moät phaûn öùng aån döôùi ngoân ngöõ caû cuõ laãn môùi. Ñaây chaéc chaén khoâng phaûi laø laàn ñaàu tieân ngaøi gaëp caùc caù nhaân Kitoâ höõu nhieät thaønh, nhöng baây giôø moïi söï ñaõ ra khaùc. Paris khoâng coøn laø thaønh phoá bò taøn phaù bôûi nhöõng cuoäc chieán tranh toân giaùo maø ngaøi töøng bieát trong nhöõng naêm ñi hoïc, hay bôûi nhöõng xung ñoät gay gaét maø ngaøi ñaõ thaáy ôû Chablais. Thay vaøo ñoù, ngaøi gaëp moät ñieàu baát ngôø: moät côn luõ "caùc thaùnh, caùc thaùnh ñích thöïc, raát ñoâng vaø ôû khaép moïi nôi"[18]. Coù nhöõng ngöôøi ñaøn oâng vaø ñaøn baø thuoäc laõnh vöïc vaên hoùa, caùc giaùo sö cuûa Sorbonne, caùc thaåm quyeàn daân söï, caùc hoaøng töû vaø coâng chuùa, ngöôøi haàu vaø ngöôøi giuùp vieäc, nam vaø nöõ tu só. Caû moät theá giôùi ñang khao khaùt Thieân Chuùa theo nhieàu caùch khaùc nhau.
Gaëp gôõ nhöõng ngöôøi ñoù vaø nhöõng caâu hoûi cuûa hoï laø moät trong nhöõng söï kieän quan troïng vaø may maén nhaát trong cuoäc ñôøi ngaøi. Nhöõng ngaøy döôøng nhö voâ ích vaø khoâng hieäu quaû ñaõ trôû thaønh moät tröôøng hoïc voâ song ñeå giaûi thích tinh thaàn cuûa thôøi ñaïi maø khoâng caàn chaïy theo noù. Thaùnh Phanxicoâ, moät nhaø tranh luaän kheùo leùo vaø khoâng bieát meät moûi, ñaõ ñöôïc aân suûng bieán ñoåi thaønh moät ngöôøi quan saùt saâu saéc veà thôøi ñaïi cuûa mình vaø moät vò linh höôùng phi thöôøng cuûa caùc linh hoàn. Hoaït ñoäng muïc vuï cuûa ngaøi, nhöõng taùc phaåm vó ñaïi cuûa ngaøi - Daãn nhaäp vaøo Ñôøi soáng Ñaïo döùc vaø Luaän thuyeát veà Tình yeâu Thieân Chuùa- vaø haøng ngaøn böùc thö veà tình baïn thieâng lieâng maø ngaøi ñaõ vieát cho caùc tu vieän vaø ñan vieän, cho caùc tu só vaø nöõ tu, cho caùc trieàu thaàn vaø daân thöôøng, khoâng keå cuoäc gaëp gôõ cuûa ngaøi vôùi Jane Frances de Chantal vaø vieäc thaønh laäp Doøng Thaêm Vieáng vaøo naêm 1610: khoâng ñieàu gì trong soá naøy coù theå hình dung ñöôïc neáu khoâng coù böôùc ngoaët noäi taâm ñoù. Do ñoù, Tin Möøng vaø vaên hoùa ñaõ tìm thaáy nôi ngaøi moät söï toång hôïp höõu hieäu, daãn ñeán söï phaùt trieån moät phöông phaùp maø moät khi noù ñaõ hình thaønh, seõ gaët haùi ñöôïc moät vuï muøa boäi thu vaø laâu daøi.
Trong moät laù thö ñaàu tieân veà linh höôùng vaø tình baïn, göûi cho moät coäng ñoaøn tu trì maø ngaøi ñaõ vieáng thaêm ôû Paris, Thaùnh Phanxicoâ ñaõ noùi moät caùch khaù khieâm toán veà "phöông phaùp cuûa ngaøi", moät phöông phaùp khaùc vôùi nhöõng phöông phaùp khaùc vaø nhaèm muïc ñích caûi caùch thöïc söï. Ñoù laø moät phöông phaùp töø boû moïi söï khaéc nghieät vaø toân troïng hoaøn toaøn phaåm giaù vaø hoàng phuùc cuûa moät linh hoàn ñaïo ñöùc, baát keå nhöõng ñieåm yeáu cuûa noù. Ngaøi vieát: "Toâi töï hoûi lieäu coù theå coù moät khoù khaên khaùc lieân quan ñeán caûi caùch cuûa caùc baïn hay khoâng: coù leõ nhöõng ngöôøi aùp ñaët noù leân caùc baïn ñaõ chöõa veát thöông moät caùch quaù khaéc nghieät... Toâi ñaùnh giaù cao phöông phaùp cuûa hoï, maëc duø ñoù khoâng phaûi laø ñieàu maø toâi coù thoùi quen söû duïng, ñaëc bieät laø ñoái vôùi nhöõng linh hoàn cao quyù vaø ñöôïc tu luyeän nhö linh hoàn cuûa caùc baïn. Toâi tin raèng toát hôn heát laø chæ ra caên beänh vaø ñaët con dao moå vaøo tay hoï, ñeå hoï töï thöïc hieän vieäc moå caàn thieát. Tuy nhieân, ñöøng vì lyù do naøy maø boû qua vieäc caûi caùch maø caùc baïn ñang caàn"[19]. Nhöõng lôøi naøy cho thaáy caùi nhìn saâu saéc ñaõ laøm cho chuû nghóa laïc quan Phanxicoâ trôû neân noåi tieáng vaø ñeå laïi daáu aán laâu daøi trong lòch söû linh ñaïo qua söï nôû roä sau naøy, chaúng haïn nhö tröôøng hôïp cuûa Thaùnh Gioan Bosco khoaûng hai theá kyû sau.
Khi trôû veà Annecy, Thaùnh Phanxicoâ ñöôïc taán phong giaùm muïc vaøo ngaøy 8 thaùng 12 cuøng naêm 1602. AÛnh höôûng cuûa thöøa taùc vuï giaùm muïc cuûa ngaøi ñoái vôùi chaâu AÂu vaøo thôøi cuûa ngaøi vaø trong nhieàu theá kyû sau ñoù voâ cuøng lôùn lao. "Ngaøi laø moät toâng ñoà, nhaø thuyeát giaùo, nhaø vaên, moät ngöôøi haønh ñoäng vaø caàu nguyeän, taän tuïy thöïc hieän nhöõng lyù töôûng cuûa Coâng ñoàng Trent. Tham gia vaøo caùc cuoäc tranh caõi vaø ñoái thoaïi vôùi nhöõng ngöôøi Theä phaûn, ngaøi ngaøy caøng nhaän ra, cuøng vôùi nhu caàu thaûo luaän thaàn hoïc, tính hieäu naêng cuûa caùc moái lieân heä baûn thaân vaø ñöùc aùi. Ngaøi ñöôïc giao nhieäm vuï ngoaïi giao ôû chaâu AÂu vaø vôùi caùc nhieäm vuï trung gian vaø hoøa giaûi trong xaõ hoäi"[20]. Treân heát, Thaùnh Phanxicoâ laø ngöôøi giaûi thích nhöõng thay ñoåi mang tính thôøi ñaïi vaø laø ngöôøi höôùng daãn tinh thaàn trong thôøi ñaïi khaùt khao Thieân Chuùa moät caùch môùi meû.
Baùc aùi laøm taát caû vì con caùi mình
Giöõa naêm 1620 vaø 1621, khi saép qua ñôøi, Thaùnh Phanxicoâ ñaõ vieát cho moät trong nhöõng linh muïc cuûa ngaøi moät laù thö laøm saùng toû quan ñieåm cuûa ngaøi veà thôøi ñaïi maø ngaøi ñaõ soáng. Ngaøi khuyeán khích yù cuûa vò naøy muoán saùng taùc nhöõng taùc phaåm môùi ñeå ñaùp öùng caùc vaán ñeà môùi, vaø cho thaáy ngaøi nhaän ra söï caàn thieát cuûa nhöõng taùc phaåm nhö vaäy. "Toâi phaûi noùi vôùi cha raèng khi toâi nhaän thöùc roõ hôn moãi ngaøy veà nhöõng ñieàu haøi höôùc cuûa theá giôùi, toâi caøng khao khaùt tha thieát raèng Thieân Chuùa, vì loøng nhaân töø cuûa Ngöôøi, seõ truyeàn caûm höùng cho moät trong nhöõng toâi tôù cuûa Ngöôøi vieát theo caùch phuø hôïp vôùi sôû thích cuûa theá giôùi ngheøo khoå naøy"[21]. Ngaøi ñöa ra quan ñieåm cuûa rieâng mình veà thôøi ñaïi laøm lyù do: "Theá giôùi ñang trôû neân mong manh ñeán möùc, trong moät thôøi gian ngaén nöõa, seõ khoâng coøn ai daùm ñuïng tôùi noù ngoaïi tröø vôùi ñoâi gaêng tay nhung, hoaëc baêng boù veát thöông cho noù ngoaïi tröø baèng baêng taåm nöôùc hoa; tuy nhieân, ñieàu ñoù coù quan troïng gì neáu khoâng phaûi chæ laø nhöõng ngöôøi ñaøn oâng vaø ñaøn baø ñöôïc chöõa laønh vaø cuoái cuøng ñöôïc cöùu vôùt? Ñöùc aùi, nöõ hoaøng cuûa chuùng ta, laøm moïi ñieàu cho con caùi cuûa mình"[22]. Ñaây khoâng phaûi laø lôøi noùi nhaøm chaùn ngoan ñaïo hay bieåu thöùc cam chòu khi ñoái dieän vôùi thaát baïi. Thay vaøo ñoù, ñaây laø moät vieäc nhaän ra raèng theá giôùi ñang thay ñoåi vaø laø daáu hieäu cuûa moät yù thöùc hoaøn toaøn mang tính tin möøng veà nhu caàu ñaùp öùng nhöõng thay ñoåi ñoù.
Thaùnh Phanxicoâ ñaõ sôùm nhaän ra ñieàu ñoù vaø ngaøi ñaõ baøy toû ñieàu ñoù trong Lôøi noùi ñaàu cuoán Khaûo luaän veà Tình yeâu Thieân Chuùa: "Toâi ñaõ xem xeùt loái suy nghó cuûa con ngöôøi thôøi ñaïi naøy, vaø toâi khoâng theå laøm khaùc ñöôïc: ñieàu raát quan troïng laø phaûi ghi nhôù thôøi ñaïi khi ngöôøi ta vieát"[23]. Roài, trong khi xin ñoäc giaû löôïng thöù, ngaøi tieáp tuïc vieát: "Neáu baïn thaáy vaên phong hôi khaùc so vôùi vaên phong maø toâi ñaõ söû duïng trong Phaàn giôùi thieäu, vaø caû hai vaên phong naøy ñeàu khaùc vôùi vaên phong cuûa cuoán Baûo veä Thaäp giaù, thì baïn neân bieát raèng nhieàu ñieàu ñaõ hoïc ñöôïc vaø bò laõng queân trong möôøi chín naêm. Ngoân ngöõ chieán tranh khaùc vôùi ngoân ngöõ hoøa bình, vaø chuùng ta noùi caùch naøy vôùi caùc taäp vieân treû vaø noùi caùch khaùc vôùi caùc anh em lôùn tuoåi hôn"[24]. Theá nhöng, ñeå ñaùp öùng vôùi thôøi gian thay ñoåi, ngöôøi ta neân baét ñaàu töø ñaâu, neáu khoâng phaûi töø lòch söû ñoái xöû cuûa Thieân Chuùa vôùi nhaân loaïi? Ñaây laø muïc ñích cuoái cuøng cuûa cuoán Khaûo luaän: "YÙ ñònh cuûa toâi chæ laø trình baøy, moät caùch ñôn giaûn vaø thaúng thaén, khoâng giaû taïo vaø chaéc chaén khoâng coù maøu saéc giaû taïo, lòch söû ra ñôøi, tieán trieån, suy taøn, vaän haønh, tính chaát, öu ñieåm vaø phaåm chaát sieâu phaøm cuûa tình yeâu Thieân Chuùa"[25].
Caùc yeâu caàu cuûa moät söï thay ñoåi mang tính thôøi ñaïi
Nhaân dòp kyû nieäm 400 naêm ngaøy maát cuûa ngaøi, toâi ñaõ suy nghó raát nhieàu veà di saûn cuûa Thaùnh Phanxicoâ ñeä Saleâ ñeå laïi cho thôøi ñaïi chuùng ta. Toâi thaáy söï linh hoaït vaø taàm nhìn xa troâng roäng cuûa ngaøi coù nhieàu ñieàu ñeå noùi vôùi chuùng ta. Moät phaàn nhôø ôn Thieân Chuùa vaø moät phaàn nhôø tính caùch cuûa chính ngaøi, nhöng cuõng nhôø söï trau doài kinh nghieäm soáng beàn bæ cuûa ngaøi, Thaùnh Phanxicoâ nhaän thöùc roõ raøng thôøi theá ñang thay ñoåi. Töï söùc rieâng cuûa ngaøi, coù leõ ngaøi khoâng bao giôø töôûng töôïng ñöôïc raèng nhöõng thay ñoåi ñoù laïi laø moät cô hoäi tuyeät vôøi cho vieäc rao giaûng Tin Möøng. Lôøi Chuùa maø ngaøi yeâu meán töø thuôû coøn treû giôø ñaây ñaõ môû ra tröôùc maét ngaøi nhieàu chaân trôøi môùi vaø baát ngôø trong moät theá giôùi ñang thay ñoåi nhanh choùng.
Nhieäm vuï töông töï ñang chôø ñôïi chuùng ta trong thôøi ñaïi thay ñoåi mang tính thôøi ñaïi naøy cuûa chính chuùng ta. Chuùng ta ñöôïc thaùch thöùc trôû thaønh moät Giaùo hoäi höôùng ngoaïi vaø thoaùt khoûi moïi tính chaát theá tuïc, ngay caû khi chuùng ta soáng trong theá giôùi naøy, chia seû cuoäc soáng cuûa moïi ngöôøi vaø haønh trình vôùi hoï trong söï laéng nghe vaø chaáp nhaän moät caùch chaêm chuù[26]. Ñoù laø ñieàu maø Thaùnh Phanxicoâ ñeä Saleâ ñaõ laøm khi nhaän ra caùc bieán coá trong thôøi ñaïi cuûa ngaøi vôùi söï trôï giuùp cuûa aân suûng Thieân Chuùa. Ngaøy nay, ngaøi keâu goïi chuùng ta haõy gaït sang moät beân moái quan taâm thaùi quaù cho baûn thaân, cho caùc cô caáu cuûa chuùng ta vaø cho nhöõng gì xaõ hoäi nghó veà chuùng ta, vaø thay vaøo ñoù haõy quan taâm ñeán nhöõng nhu caàu vaø mong ñôïi thieâng lieâng thöïc söï cuûa ngöôøi daân chuùng ta[27]. Trong thôøi ñaïi cuûa chuùng ta cuõng vaäy, thaät höõu ích khi xem xeùt laïi moät soá quyeát ñònh quan troïng maø ngaøi ñaõ ñöa ra, ñeå veà phaàn chuùng ta, chuùng ta coù theå ñaùp öùng nhöõng thay ñoåi cuûa ngaøy hoâm nay baèng söï khoân ngoan do Tin Möøng mang laïi.
Gioù vaø ñoâi caùnh
Quyeát ñònh ñaàu tieân trong soá ñoù laø giaûi thích laïi vaø ñeà xuaát moät laàn nöõa cho moãi ngöôøi nam vaø nöõ, trong hoaøn caûnh chuyeân bieät cuûa hoï, veû ñeïp cuûa moái lieân heä cuûa chuùng ta vôùi Thieân Chuùa. Lyù do cuoái cuøng vaø muïc ñích thöïc teá cuûa Khaûo luaän cuûa ngaøi laø ñeå minh hoïa cho nhöõng ngöôøi cuøng thôøi vôùi ngaøi söùc haáp daãn cuûa tình yeâu Thieân Chuùa. Ngaøi hoûi: "Ñaâu laø 'sôïi daây' maø söï quan phoøng cuûa Thieân Chuùa söû duïng ñeå keùo traùi tim chuùng ta veà vôùi tình yeâu cuûa Ngöôøi?"(28) Laëp laïi lôøi leõ cuûa Tieân tri Hoâxeâa (11:4), ngaøi ñònh nghóa caùc phöông tieän thoâng thöôøng naøy laø "caùc sôïi daây nhaân tính, baùc aùi vaø höõu nghò". Ngaøi vieát: "Roõ raøng, chuùng ta khoâng bò loâi cuoán tôùi Thieân Chuùa baèng xieàng xích saét, nhö boø moäng hay boø ñöïc, nhöng baèng nhöõng lôøi môøi goïi, loâi keùo vaø linh höùng thaùnh thieän; ñoù laø nhöõng sôïi daây cuûa Añam vaø cuûa loøng toát con ngöôøi, phuø hôïp vôùi traùi tim con ngöôøi, voán töï do moät caùch töï nhieân"(30). Cuõng baèng nhöõng sôïi daây ñoù, Thieân Chuùa ñaõ giaûi thoaùt daân Ngöôøi khoûi aùch noâ leä, daïy hoï bieát ñi vaø naém tay hoï nhö cha meï vôùi con caùi. Caùch cuûa ngaøi khoâng phaûi laø caùch aùp ñaët beân ngoaøi, chuyeân quyeàn vaø ñoäc ñoaùn, hay baïo löïc, maø laø caùch thuyeát phuïc toân troïng quyeàn töï do cuûa con ngöôøi chuùng ta. Thaùnh Phanxicoâ vieát tieáp, chaéc chaén nghó ñeán nhieàu caâu chuyeän soáng maø ngaøi ñaõ gaëp, "Söùc maïnh cuûa aân suûng khoâng kìm haõm con tim, nhöng thu huùt noù. AÂn suûng sôû höõu moät söùc maïnh thaàn thaùnh, khoâng vi phaïm quyeàn töï do cuûa chuùng ta nhöng höôùng daãn noù ñeán tình yeâu. AÂn suûng haønh ñoäng maïnh meõ, nhöng moät caùch deã chòu ñeán noãi yù chí cuûa chuùng ta khoâng bò aùp ñaûo bôûi moät söùc maïnh quaù maïnh meõ; trong khi thuùc ñaåy chuùng ta, noù khoâng aùp böùc quyeàn töï do cuûa chuùng ta. Thaønh thöû, tröôùc moïi söùc maïnh cuûa noù, chuùng ta coù theå ñoàng yù hoaëc choáng laïi nhöõng thuùc ñaåy cuûa noù theo yù muoán cuûa chuùng ta"[31].
Tröôùc ñoù, Thaùnh Phanxicoâ ñaõ noùi veà moái quan heä naøy baèng caùch söû duïng moät thí duï gaây toø moø ruùt ra töø khoa noùi veà chim: "Theotimos, coù moät soá loaøi chim maø Aristoát goïi laø 'apodans', bôûi vì chuùng coù ñoâi chaân ngaén vaø yeáu ñeán möùc chaúng coù taùc duïng gì ñoái vôùi chuùng; nhö theå thaäm chí chuùng khoâng coù chuùng. Neáu rôi xuoáng ñaát, chuùng vaãn ôû ñoù, khoâng theå bay vì neáu khoâng söû duïng chaân hoaëc baøn chaân, chuùng khoâng theå bay leân vaø caát caùnh ñöôïc. Do ñoù, chuùng vaãn ôû treân maët ñaát vaø cheát ôû ñoù, tröø khi moät côn gioù maïnh, buø ñaép cho söï baát löïc cuûa chuùng, naâng chuùng leân, nhö thöôøng xaûy ra vôùi nhöõng thöù khaùc. Trong tröôøng hôïp ñoù, neáu chuùng ñaäp caùnh ñeå ñaùp laïi söùc ñaåy cuûa gioù, thì chính gioù seõ tieáp tuïc giuùp chuùng baèng caùch ñaåy chuùng bay cao hôn nöõa, ñeå giuùp chuùng bay ngaøy caøng cao hôn"[32]. Ñieàu naøy cuõng ñuùng vôùi chuùng ta: chuùng ta ñöôïc Chuùa taïo ra ñeå bay, ñeå dang roäng ñoâi caùnh ñaùp laïi tieáng goïi cuûa tình yeâu, nhöng moät khi chuùng ta rôi xuoáng traùi ñaát, tröø khi chuùng ta choïn môû roäng ñoâi caùnh ñoù tröôùc laøn gioù cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn, chuùng ta seõ gaëp nguy cô khoâng bao giôø coù theå bay ñöôïc nöõa.
Nhö theá, ñaây laø caùch ñöôïc aân suûng cuûa Thieân Chuùa duøng ñeå ñeán vôùi chuùng ta: qua "daây Adam", nhöõng moái lieân keát nhaân tính vaø tình yeâu. Quyeàn naêng cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi luoân coù theå naâng chuùng ta leân ñeå caát caùnh, tuy nhieân, söï dòu daøng, loøng nhaân töø yeâu thöông cuûa Ngöôøi khieán Ngöôøi toân troïng söï töï do cuûa chuùng ta. Vieäc caát caùnh hay ôû laïi treân maët ñaát laø tuøy thuoäc chuùng ta. Ngay caû khi ban aân suûng cuûa Ngöôøi, Thieân Chuùa seõ khoâng ñeå chuùng ta bay cao neáu khoâng coù söï ñoàng yù cuûa chuùng ta. Do ñoù, Thaùnh Phanxicoâ coù theå keát luaän: "Theotimos, nhöõng linh höùng cuûa Thieân Chuùa döï öùng chuùng ta vaø khieán chuùng ta caûm thaáy tröôùc khi chuùng ta nhaän thöùc ñöôïc chuùng, nhöng moät khi chuùng ta nhaän thöùc ñöôïc chuùng, thì chuùng ta phaûi ñoàng yù vaø laøm theo söï höôùng daãn cuûa chuùng, hoaëc töø choái vaø baùc boû chuùng. Chuùng laøm chuùng ñöôïc caûm nhaän bôûi chuùng ta maø khoâng caàn chuùng ta; tuy nhieân, khoâng coù chuùng ta, chuùng khoâng taïo ra söï ñoàng yù cuûa chuùng ta"[33]. Trong moái töông quan cuûa chuùng ta vôùi Thieân Chuùa, chuùng ta luoân caûm nghieäm ñöôïc moät söï nhöng khoâng chöùng toû tình yeâu saâu thaúm cuûa Chuùa Cha daønh cho chuùng ta.
Ñoàng thôøi, aân suûng naøy khoâng bao giôø laøm cho chuùng ta trôû neân thuï ñoäng. Noù daãn chuùng ta ñeán choã nhaän ra raèng tình yeâu cuûa Thieân Chuùa hoaøn toaøn ñi tröôùc chuùng ta, vaø hoàng aân ñaàu tieân cuûa Ngöôøi chính laø ôû vieäc chuùng ta chaáp nhaän tình yeâu ñoù. Do ñoù, moãi ngöôøi coù traùch nhieäm hôïp taùc vôùi söï vieân maõn cuûa chính mình, vôùi vieäc dang roäng ñoâi caùnh cuûa mình moät caùch tín thaùc ñaày tin töôûng vöõng chaéc tröôùc côn gioù maïnh cuûa Thieân Chuùa. ÔÛ ñaây chuùng ta thaáy moät khía caïnh quan troïng cuûa ôn goïi laøm ngöôøi cuûa chuùng ta. "Trong caâu chuyeän Saùng theá, Thieân Chuùa ra leänh cho Añam vaø Evaø phaûi sinh soâi naûy nôû. Nhaân loaïi coù söù meänh thay ñoåi, xaây döïng, laøm chuû saùng theá theo nghóa tích cöïc laø saùng taïo töø noù vaø cuøng vôùi noù. Vì vaäy, nhöõng gì saép tôùi khoâng phuï thuoäc vaøo moät cô cheá voâ hình naøo ñoù, moät töông lai maø nhaân loaïi laø khaùn giaû thuï ñoäng. Khoâng: chuùng ta laø nhöõng nhaân vaät chuû ñaïo, chuùng ta laø caùc ngöôøi ñoàng saùng taïo, neáu toâi coù theå keùo daøi haïn töø naøy"[34]. Ñoù laø ñieàu maø Thaùnh Phanxicoâ ñeä Saleâ ñaõ nhaän ra vaø tìm caùch truyeàn laïi qua chöùc vuï höôùng daãn tinh thaàn cuûa mình.
Loøng suøng kính ñích thöïc
Moät quyeát ñònh quan troïng thöù hai cuûa Thaùnh Phanxicoâ laø tieáp caän vaán ñeà suøng kính. ÔÛ ñaây cuõng nhö trong thôøi ñaïi cuûa chuùng ta, buoåi bình minh cuûa moät thôøi ñaïi môùi ñaõ ñaët ra moät soá vaán ñeà. Hai khía caïnh cuûa vaán ñeà caàn ñöôïc hieåu vaø ñaùnh giaù laïi hieän nay. Thöù nhaát lieân quan ñeán chính yù töôûng veà loøng suøng kính, thöù hai laø tính chaát phoå quaùt vaø phoå bieán cuûa noù.
Môû ñaàu cuoán Nhaäp Moân Ñôøi Soáng Suøng Kính, Thaùnh Phanxicoâ laøm saùng toû yù nghóa cuûa loøng suøng kính: "Tröôùc heát caàn phaûi bieát nhaân ñöùc suøng kính bao goàm nhöõng gì. Chæ coù moät loøng suøng kính ñích thöïc, vaø nhieàu loøng suøng kính giaû doái vaø haõo huyeàn. Neáu khoâng phaân bieät ñöôïc loøng suøng kính ñích thöïc, baïn coù theå rôi vaøo laàm laïc vaø laõng phí thôøi gian ñeå chaïy theo moät soá loøng suøng kính voâ boå vaø meâ tín"[35].
Söï moâ taû cuûa Thaùnh Phanxioâ veà loøng suøng kính sai laàm thaät thuù vò vaø luoân hôïp thôøi. Moïi ngöôøi ñeàu coù theå lieân heä vôùi noù, vì ngaøi theâm maém theâm muoái noù moät caùch haøi höôùc. "Ngöôøi naøo gaén boù vôùi vieäc aên chay seõ cho mình laø moä ñaïo vì khoâng aên, maëc duø loøng ñaày cay ñaéng; vaø trong khi, do yeâu thích söï tænh taùo, hoï seõ khoâng ñeå moät gioït röôïu, hay thaäm chí moät gioït nöôùc, ñuïng tôùi löôõi cuûa hoï, nhöng hoï laïi khoâng ngaàn ngaïi nhuùng noù vaøo maùu cuûa ngöôøi haøng xoùm baèng nhöõng lôøi ñaøm tieáu vaø vu khoáng. Moät ngöôøi khaùc seõ töï coi mình laø ngöôøi moä ñaïo vì suoát ngaøy hoï laàm baàm moät chuoãi nhöõng lôøi caàu nguyeän, nhöng vaãn khoâng ñeå yù ñeán nhöõng lôøi ñoäc aùc, cao ngaïo vaø gaây toån thöông maø löôõi hoï tung vaøo nhöõng ngöôøi haàu vaø haøng xoùm cuûa hoï. Laïi coù nhöõng ngöôøi saün saøng môû haàu bao boá thí cho ngöôøi ngheøo, nhöng laïi khoâng theå moi ra moät chuùt loøng thöông xoùt naøo ñeå tha thöù cho keû thuø cuûa mình. Keû khaùc seõ tha thöù cho keû thuø cuûa mình, nhöng thaäm chí khoâng bao giôø nghó ñeán vieäc traû nôï; phaûi caàn moät vuï kieän môùi khieán hoï laøm nhö vaäy"[36]. Taát nhieân, taát caû nhöõng ñieàu naøy ñeàu laø nhöõng taät xaáu vaø nhöõng cuoäc ñaáu tranh muoân thuôû, vaø chuùng khieán thaùnh nhaân keát luaän raèng "taát caû nhöõng ngöôøi toát naøy, thöôøng ñöôïc coi laø suøng ñaïo, nhöng chaéc chaén laø khoâng phaûi vaäy"[37].
Nguoàn goác cuûa söï suøng kính ñích thöïc ñöôïc tìm thaáy ôû nôi khaùc; goác reã saâu xa nhaát cuûa noù laø ôû trong söï soáng cuûa Thieân Chuùa ngöï nôi loøng chuùng ta. "Loøng suøng kính ñích thöïc vaø soáng ñoäng ñoøi hoûi phaûi coù tình yeâu ñoái vôùi Thieân Chuùa; thöïc vaäy, ñoù khoâng laø gì khaùc hôn laø moät tình yeâu Thieân Chuùa ñích thöïc, chöù khoâng chung chung" [38]. Theo ngoân ngöõ soáng ñoäng cuûa Thaùnh Phanxicoâ, loøng suøng kính laø "moät loaïi naêng löïc vaø söï tænh taùo taâm linh, nhôø ñoù ñöùc aùi haønh ñoäng trong chuùng ta hoaëc, chuùng ta haønh ñoäng nhôø noù, moät caùch nhanh choùng vaø ñaày tình caûm"[39]. Vì lyù do naøy, loøng suøng kính khoâng toàn taïi beân caïnh ñöùc aùi, maø laø moät trong nhöõng bieåu hieän cuûa ñöùc aùi, ñoàng thôøi daãn trôû laïi ñöùc aùi. Loøng suøng kính gioáng nhö ngoïn löûa ñoái vôùi löûa: noù gia taêng cöôøng ñoä cuûa ñöùc aùi maø khoâng laøm thay ñoåi phaåm chaát cuûa noù. "Cuoái cuøng, ñöùc aùi vaø loøng suøng kính coù theå noùi laø khaùc nhau nhö löûa vôùi ngoïn löûa. Ñöùc aùi laø ngoïn löûa tinh thaàn, khi ñöôïc thoåi buøng thaønh ngoïn löûa ñöôïc goïi laø loøng suøng kính. Nhö vaäy, loøng suøng kính khoâng theâm gì vaøo ngoïn löûa ñöùc aùi maø laø ngoïn löûa laøm cho ñöùc aùi mau maén, tích cöïc vaø sieâng naêng, khoâng nhöõng trong vieäc tuaân giöõ caùc giôùi raên cuûa Thieân Chuùa maø coøn trong vieäc thöïc thi caùc lôøi khuyeân vaø linh höùng cuûa Thieân Chuùa"[40]. Hieåu theo caùch naøy, loøng suøng kính khoâng phaûi laø moät ñieàu gì tröøu töôïng. Thay vaøo ñoù, noù trôû thaønh moät phong caùch soáng, moät caùch soáng hoøa mình vaøo cuoäc soáng cuï theå haøng ngaøy cuûa chuùng ta. Noù bao truøm vaø khaùm phaù yù nghóa trong nhöõng ñieàu nhoû nhaët: thöùc aên vaø quaàn aùo, coâng vieäc vaø thö giaõn, tình yeâu vaø thieân chöùc laøm cha meï, söï yù thöùc trong vieäc chu toaøn boån phaän cuûa chuùng ta. Toùm laïi, noù laøm saùng toû ôn goïi cuûa moãi caù nhaân.
ÔÛ ñaây chuùng ta baét ñaàu thaáy chieàu kích bình daân cuûa loøng suøng kính, voán hieän dieän ngay töø nhöõng lôøi ñaàu tieân cuûa cuoán Daãn nhaäp vaøo Ñôøi soáng Suøng kính: "Haàu nhö taát caû nhöõng ai töøng ñoái xöû vôùi loøng suøng kính ñeàu tìm caùch höôùng daãn nhöõng ngöôøi soáng taùch bieät vôùi theá giôùi, hoaëc ít nhaát laø hoï ñaõ daïy moät loaïi suøng kính daãn ñeán söï coâ laäp nhö vaäy. Toâi coù yù ñònh ñöa ra nhöõng lôøi daïy cuûa mình cho nhöõng ngöôøi soáng ôû caùc thaønh phoá, trong caùc gia ñình, taïi toøa aùn vaø nhöõng ngöôøi, do hoaøn caûnh soáng cuûa hoï, buoäc phaûi soáng giöõa nhöõng ngöôøi khaùc"[41]. Nhöõng ngöôøi nghó raèng loøng suøng kính chæ giôùi haïn trong moät khung caûnh yeân tónh vaø heûo laùnh naøo ñoù laø heát söùc nhaàm laãn. Loøng suøng kính daønh cho moïi ngöôøi, trong moïi hoaøn caûnh vaø moãi ngöôøi chuùng ta coù theå thöïc haønh noù theo ôn goïi cuûa mình. Nhö Thaùnh Phaoloâ VI ñaõ vieát vaøo dòp kyû nieäm 400 naêm ngaøy sinh cuûa Thaùnh Phanxicoâ ñeä Saleâ, "Söï thaùnh thieän khoâng phaûi laø ñaëc quyeàn cuûa baát cöù nhoùm naøo, nhöng laø lôøi keâu goïi khaån caáp göûi ñeán moïi Kitoâ höõu: 'Baïn ôi, haõy leân cao hôn' (Lc 14:10). Taát caû chuùng ta ñeàu ñöôïc môøi goïi leân nuùi Thieân Chuùa, maëc duø khoâng cuøng moät con ñöôøng. 'Loøng suøng kính phaûi ñöôïc thöïc haønh khaùc nhau bôûi nhöõng ngöôøi sang troïng, thôï thuû coâng, thò thaàn, hoaøng töû, goùa phuï, thieáu nöõ, caùc baø vôï. Hôn nöõa, vieäc thöïc haønh loøng suøng kính phaûi thích öùng vôùi khaû naêng, coâng vieäc vaø boån phaän cuûa moãi ngöôøi'"[42]. Soáng giöõa thaønh phoá theá tuïc trong khi nuoâi döôõng ñôøi soáng noäi taâm, keát hôïp öôùc muoán hoaøn thieän vôùi moïi traïng thaùi cuûa cuoäc soáng, vaø khaùm phaù moät söï bình an noäi taâm khoâng taùch rôøi chuùng ta ra khoûi theá giôùi nhöng daïy chuùng ta caùch soáng trong ñoù vaø ñeå ñaùnh giaù cao noù, nhöng cuõng ñeå duy trì moät söï taùch bieät thích hôïp khoûi noù. Ñoù laø muïc tieâu cuûa Thaùnh Phanxicoâ ñeä Saleâ, vaø noù vaãn laø moät baøi hoïc quyù giaù cho nhöõng ngöôøi ñaøn oâng vaø ñaøn baø trong thôøi ñaïi cuûa chuùng ta.
Ñaây cuõng laø giaùo huaán cuûa Coâng ñoàng Vatican II veà ôn goïi neân thaùnh phoå quaùt: "Ñöôïc cuûng coá bôûi raát nhieàu vaø nhöõng phöông tieän cöùu roãi vó ñaïi nhö vaäy, taát caû caùc tín höõu, baát keå hoaøn caûnh hay baäc soáng naøo, ñeàu ñöôïc Chuùa môøi goïi - moãi ngöôøi trong con ñöôøng rieâng cuûa hoï - ñeán söï thaùnh thieän hoaøn haûo nhôø ñoù chính Chuùa Cha trôû neân hoaøn thieän"[43]. Moãi ngöôøi theo caùch rieâng cuûa mình... "Chuùng ta ñöøng naûn loøng tröôùc nhöõng maãu göông thaùnh thieän döôøng nhö khoâng theå ñaït ñöôïc"[44]. Meï Giaùo hoäi ñeà xuaát chuùng vôùi chuùng ta khoâng phaûi ñeå sao cheùp chuùng, nhöng ñeå chuùng ta coù theå ñöôïc thuùc ñaåy theo ñuoåi con ñöôøng chuyeân bieät maø Chuùa ñaõ choïn cho moãi ngöôøi chuùng ta. "Ñieàu quan troïng nhaát laø moãi tín höõu bieän phaân ñöôïc con ñöôøng rieâng cuûa hoï, ñeå hoï phaùt huy heát nhöõng gì toát nhaát cuûa hoï, nhöõng hoàng aân rieâng tö nhaát maø Thieân Chuùa ñaõ ñaët ñeå trong loøng hoï (x. 1 Cr 12:7)"[45].
Söï ngaây ngaát cuûa cuoäc soáng
Nhö theá, Thaùnh Phanxicoâ xem toaøn boä ñôøi soáng Kitoâ höõu nhö "söï ngaây ngaát cuûa coâng vieäc vaø cuoäc soáng"[46]. Ñoái vôùi ngaøi, khoâng neân nhaàm laãn Kitoâ giaùo vôùi chuû nghóa thoaùt ly thöïc teá deã daõi hoaëc chæ loay hoay vôùi baûn thaân, caøng khoâng theå nhaàm laãn vôùi vieäc vaâng lôøi buoàn teû aûm ñaïm. Chuùng ta bieát raèng moái nguy hieåm naøy luoân coù theå hieän dieän trong ñôøi soáng ñöùc tin. Thaät vaäy, "coù nhöõng Kitoâ höõu maø cuoäc soáng cuûa hoï döôøng nhö laø Muøa Chay maø khoâng coù Leã Phuïc Sinh", vaø trong khi chuùng ta coù theå hieåu ñöôïc noãi ñau buoàn cuûa nhöõng ngöôøi phaûi chòu nhieàu ñau khoå, thì "taát caû chuùng ta phaûi töø töø nhöng chaéc chaén ñeå cho nieàm vui ñöùc tin baét ñaàu hoài sinh nhö moät nieàm tín thaùc aâm thaàm nhöng vöõng chaéc, ngay trong luùc khoán cuøng nhaát"[47].
Cho pheùp nieàm vui nôû hoa trong traùi tim chuùng ta laø ñieàu maø Thaùnh Phanxicoâ ñeä Saleâ muoán noùi qua caâu "söï ngaây ngaát cuûa coâng vieäc vaø cuoäc soáng". Baèng caùch naøy, "chuùng ta khoâng chæ soáng moät cuoäc soáng daân söï, trung thöïc vaø Kitoâ giaùo, maø coøn laø moät cuoäc soáng sieâu phaøm, thieâng lieâng, suøng kính vaø xuaát thaàn, moät cuoäc soáng maø trong baát cöù tröôøng hôïp naøo cuõng vöôït xa vaø treân caû tình traïng töï nhieân cuûa chuùng ta"[48]. ÔÛ ñaây chuùng ta ñi tôùi nhöõng trang trung taâm, soi saùng cuûa Khaûo luaän, trong ñoù "söï ngaây ngaát" ñöôïc trình baøy nhö moät nieàm vui phaán khôûi cuûa moät ñôøi soáng Kitoâ höõu vöôït leân treân söï taàm thöôøng cuûa vieäc tuaân thuû ñôn thuaàn. "Khoâng ñöôïc troäm caép, noùi doái, theà thoát voâ ích; yeâu thöông vaø kính troïng cha mình; khoâng saùt sinh: ñaây laø soáng thuaän theo leõ töï nhieân. Nhöng töø boû taát caû cuûa caûi, yeâu söï ngheøo khoù, goïi noù vaø coi noù nhö tình nhaân tuyeät vôøi nhaát, coi söï sæ nhuïc, baét bôù vaø töû ñaïo nhö haïnh phuùc vaø phöôùc laønh, giöõ gìn söï thanh tònh tuyeät ñoái, soáng trong ñôøi traùi ngöôïc vôùi moïi söï khoân ngoan cuûa theá gian vaø choáng laïi thaêng traàm cuûa cuoäc soáng naøy baèng thoùi quen cam chòu, töø boû vaø caùc haønh vi töï töø boû: ñoù khoâng phaûi laø soáng trong chính chuùng ta, maø ôû treân vaø vöôït ra ngoaøi chính chuùng ta. Vaø bôûi vì khoâng ai coù theå vöôït leân treân chính mình theo caùch naøy tröø khi Chuùa Cha haèng höõu loâi keùo ngöôøi aáy, neân loaïi cuoäc soáng naøy laø moät söï sung söôùng vónh vieãn vaø moät traïng thaùi ngaây ngaát lieân tuïc cuûa haønh ñoäng vaø hoaït ñoäng"[49].
Noùi caùch khaùc, moät cuoäc soáng khaùm phaù laïi nhöõng nguoàn vui vaø traùnh ñöôïc caùm doã cuûa vieäc töï cho mình laø trung taâm. Vì "moái nguy hieåm lôùn trong theá giôùi ngaøy nay, chuû nghóa tieâu thuï lan traøn khaép nôi, laø söï buoàn phieàn vaø thoáng khoå sinh ra töø moät taám loøng töï maõn nhöng tham lam, cuoàng nhieät theo ñuoåi nhöõng thuù vui phuø phieám, vaø moät löông taâm chai lyø. Baát cöù khi naøo ñôøi soáng noäi taâm cuûa chuùng ta bò cuoán vaøo nhöõng lôïi ích vaø moái quan taâm rieâng cuûa noù, thì khoâng coøn choã cho ngöôøi khaùc, khoâng coøn choã cho ngöôøi ngheøo. Tieáng noùi cuûa Thieân Chuùa khoâng coøn ñöôïc laéng nghe, nieàm vui thaàm laëng cuûa tình yeâu cuûa Ngöôøi khoâng coøn ñöôïc caûm nhaän, vaø mong muoán laøm ñieàu toát cuõng phai nhaït. Ñaây cuõng laø moät moái nguy hieåm thöïc söï cho caùc tín höõu. Nhieàu ngöôøi trôû thaønh con moài cuûa noù, vaø cuoái cuøng trôû neân oaùn thuø, giaän döõ vaø bô phôø"[50].
Ñoái vôùi moâ taû cuûa mình veà "söï ngaây ngaát cuûa coâng vieäc vaø cuoäc soáng", Thaùnh Phanxicoâ boå sung theâm hai lôøi giaûi thích quan troïng vaãn coøn giaù trò cho chuùng ta ngaøy nay. Ñieàu ñaàu tieân ñöa ra moät tieâu chuaån thöïc teá ñeå bieän phaân tính chaân thöïc cuûa loái soáng naøy, trong khi ñieàu thöù hai lieân quan ñeán nguoàn goác saâu xa nhaát cuûa noù. Laø tieâu chuaån cuûa vieäc bieän phaân, ngaøi tuyeân boá raèng trong khi, moät maët, traïng thaùi ngaây ngaát naøy ñoøi hoûi söï töø boû baûn thaân thöïc söï, thì maët khaùc, noù khoâng coù nghóa laø chaïy troán khoûi cuoäc soáng. Chuùng ta neân thöôøng xuyeân nhaéc nhôû baûn thaân veà ñieàu naøy, keûo chuùng ta coù nguy cô ñi laïc khoûi con ñöôøng ñuùng ñaén. Noùi toùm laïi, nhöõng ai nghó raèng hoï ñang tieán ñeán gaàn Thieân Chuùa, nhöng laïi khoâng yeâu thöông ngöôøi laân caän cuûa mình, thì hoï ñang löøa doái caû chính hoï vaø nhöõng ngöôøi khaùc.
ÔÛ ñaây chuùng ta tìm thaáy cuøng moät tieâu chuaån ñöôïc Thaùnh Phanxicoâ duøng ñeå ño löôøng loøng suøng kính ñích thöïc. "Neáu baïn thaáy moät ngöôøi trong luùc caàu nguyeän coù nhöõng côn ngaây ngaát naâng hoï leân treân Thieân Chuùa, nhöng laïi khoâng coù söï ngaây ngaát ñoái vôùi cuoäc soáng, nghóa laø ngöôøi aáy khoâng soáng moät cuoäc soáng ñöôïc naâng cao vaø keát hôïp vôùi Thieân Chuùa, nhaát laø nhôø ñöùc aùi lieân læ, Theotimus, haõy tin toâi ñi, taát caû nhöõng côn ngaây ngaát cuûa hoï ñeàu heát söùc ñaùng ngôø vaø nguy hieåm". Keát luaän cuûa ngaøi raát saéc beùn: "Vöôït leân treân chính chuùng ta khi caàu nguyeän, nhöng laïi ôû döôùi chính chuùng ta trong cuoäc soáng vaø haønh ñoäng, nhö moät thieân thaàn trong suy nieäm, nhöng thoâ baïo trong cuoäc troø chuyeän, laø moät daáu hieäu thöïc söï cho thaáy nhöõng traïng thaùi ngaây ngaát vaø xuaát thaàn nhö vaäy khoâng laø gì khaùc maø chæ laø nhöõng troø tieâu khieån vaø löøa doái cuûa thaàn xaáu"[51]. Trong yeáu tính, ñaây laø ñieàu maø Thaùnh Phaoloâ ñaõ chæ ra cho ngöôøi Coârintoâ trong "baøi thaùnh ca veà ñöùc aùi" cuûa ngaøi: "Neáu toâi coù quyeàn naêng tieân tri, vaø hieåu bieát moïi ñieàu maàu nhieäm vaø moïi kieán thöùc, vaø neáu toâi coù taát caû ñöùc tin, dôøi nuùi maø khoâng coù tình yeâu, toâi chaúng laø gì caû. Neáu toâi cho ñi taát caû nhöõng gì toâi coù, vaø neáu toâi phoù thaân theå mình ñeå bò thieâu ñoát, maø khoâng coù tình yeâu thöông, thì toâi cuõng chaúng ñöôïc gì" (1Cr 13:2-3).
Nhö theá, ñoái vôùi Thaùnh Phanxicoâ ñeä Saleâ, duø ñôøi soáng Kitoâ höõu khoâng bao giôø khoâng coù söï ngaây ngaát, thì söï ngaây ngaát khoâng chaân thöïc neáu taùch rôøi khoûi moät ñôøi soáng Kitoâ höõu thöïc söï. Thaät vaäy, cuoäc soáng khoâng coù söï ngaây ngaát coù nguy cô bò giaûm xuoáng thaønh söï vaâng lôøi muø quaùng, moät vieäc laáy heát nieàm vui cuûa Tin Möøng. Maët khaùc, söï ngaây ngaát maø khoâng coù söï soáng deã trôû thaønh moài ngon cho nhöõng aûo töôûng vaø löøa doái cuûa Thaàn aùc. Caùc phaân cöïc lôùn lao cuûa ñôøi soáng Kitoâ höõu khoâng theå ñöôïc giaûi quyeát vaø loaïi boû. Coù theå noùi, caùi naøy baûo toàn tính chaân xaùc cuûa caùi kia. Do ñoù, söï thaät khoâng toàn taïi neáu khoâng coù coâng lyù, nieàm vui khoâng toàn taïi neáu khoâng coù traùch nhieäm, tính töï phaùt khoâng toài taïi neáu khoâng coù luaät phaùp vaø ngöôïc laïi.
Veà nguoàn goác saâu xa nhaát cuûa söï ngaây ngaát naøy, Thaùnh Phanxicoâ ñaõ kheùo leùo truy nguyeân noù ñeán tình yeâu ñöôïc bieåu loä bôûi Chuùa Con nhaäp theå. Neáu thöïc söï "tình yeâu laø haønh ñoäng vaø nguyeân taéc ñaàu tieân cuûa ñôøi soáng toân giaùo hoaëc tinh thaàn cuûa chuùng ta, qua ñoù chuùng ta soáng, caûm nhaän vaø xuùc ñoäng" vaø "ñôøi soáng tinh thaàn gioáng nhö caùc hoaït ñoäng tình caûm cuûa chuùng ta", thì roõ raøng laø "moät traùi tim khoâng coù tình caûm thì khoâng coù tình yeâu", vaø "moät traùi tim coù tình yeâu khoâng phaûi laø khoâng coù tình caûm"[52]. Nguoàn goác cuûa tình yeâu thu huùt traùi tim naøy laø cuoäc ñôøi cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ. "Khoâng coù gì lay ñoäng traùi tim con ngöôøi baèng tình yeâu", vaø ñieàu naøy theå hieän roõ nhaát qua söï kieän "Chuùa Gieâsu Kitoâ ñaõ cheát vì chuùng ta; Ngöôøi ñaõ cho chuùng ta söï soáng thoâng qua caùi cheát cuûa Ngöôøi. Chuùng ta soáng chæ vì Ngöôøi ñaõ cheát, vaø cheát cho chuùng ta, nhö laø caùi cheát cuûa chuùng ta vaø trong chuùng ta"[53].
Nhöõng lôøi naøy raát caûm ñoäng; chuùng khoâng chæ boäc loä söï hieåu bieát roõ raøng vaø saâu saéc veà moái töông quan giöõa Thieân Chuùa vaø loaøi ngöôøi, maø coøn cho thaáy moái töông quan yeâu meán saâu saéc giöõa Thaùnh Phanxicoâ ñeä Saleâ vaø Chuùa Gieâsu. Söï ngaây ngaát cuûa cuoäc soáng vaø haønh ñoäng khoâng phaûi laø moät thöïc taïi tröøu töôïng, nhöng toûa saùng trong ñöùc aùi cuûa Chuùa Kitoâ maø toät ñænh laø thaäp giaù. Tình yeâu ñoù, khoâng heà laøm maát ñi söï hieän höõu cuûa chuùng ta, maø laøm cho noù toûa saùng moät caùch saùng laùng phi thöôøng.
Vì lyù do naøy, Thaùnh Phanxicoâ ñeä Saleâ coù theå dieãn taû moät caùch huøng hoàn ñoài Canveâ nhö "ngoïn nuùi cuûa nhöõng ngöôøi yeâu nhau"[54]. Vì ôû ñoù vaø chæ ôû ñoù, chuùng ta môùi nhaän ra raèng "khoâng theå coù cuoäc soáng neáu khoâng coù tình yeâu, hoaëc khoâng coù tình yeâu neáu khoâng coù caùi cheát cuûa Ñaáng Cöùu Chuoäc. Ngoaïi tröø ôû ñoù, moïi söï hoaëc laø caùi cheát vónh cöûu hoaëc laø tình yeâu vónh cöûu, vaø toaøn boä söï khoân ngoan cuûa Kitoâ höõu heä ôû vieäc bieát caùch löïa choïn kheùo giöõa chuùng vôùi nhau"[55]. Nhö theá, Thaùnh Phanxicoâ ñaõ coù theå keát luaän Khaûo luaän cuûa ngaøi baèng caùch naïi ñeán moät baøi giaûng cuûa Thaùnh Augustinoâ, "Coøn gì kieân ñònh hôn ñöùc aùi, khoâng phaûi trong vieäc ñeàn buø nhöõng toån thöông, maø laø khoâng tính ñeán chuùng? Khoâng quan taâm ñeán nhöõng thöù mau qua, maø quan taâm ñeán vónh cöûu? Vì noù coù nieàm tín thaùc khoâng lay chuyeån vaøo nhöõng lôøi höùa heïn ôû söï soáng töông lai, neân ñöùc aùi coù theå bao dung moïi söï ôû ñôøi naøy. Noù coù theå chòu ñöïng baát cöù ñieàu gì noù phaûi chòu ñöïng ôû ñaây döôùi theá naøy, bôûi vì noù hy voïng vaøo nhöõng lôøi höùa cuûa theá giôùi saép tôùi. Quaû thaät, ñöùc aùi khoâng bao giôø thaát baïi. Nhö theá, haõy trau doài noù, vaø suy nghó nhöõng tö töôûng thaùnh thieän, mang laïi thaønh quaû cuûa coâng lyù. Vaø neáu baïn khaùm phaù ra ñieàu gì khaùc ñeå ca ngôïi ñöùc aùi ngoaøi nhöõng gì toâi ñaõ noùi ôû ñaây, haõy ñeå ñieàu ñoù trôû neân roõ raøng trong cuoäc soáng cuûa baïn"[56].
Taát caû nhöõng ñieàu naøy ñaõ ñöôïc theå hieän cöïc kyø roõ raøng trong cuoäc ñôøi cuûa vò Giaùm muïc thaùnh thieän cuûa mieàn Annecy, vaø giôø ñaây, moät laàn nöõa, noù ñöôïc uûy thaùc cho moãi ngöôøi chuùng ta. Öôùc gì leã kyû nieäm 400 naêm ngaøy maát cuûa ngaøi giuùp chuùng ta toân kính Thaùnh Phanxicoâ ñeä Saleâ, vaø nhôø lôøi chuyeån caàu cuûa ngaøi, xin Chuùa ban nhieàu ôn Chuùa Thaùnh Thaàn treân haønh trình cuûa Daân thaùnh thieän vaø trung thaønh cuûa Ngöôøi.
Roâma, taïi Ñeàn thôø Thaùnh Gioan Lateâranoâ, ngaøy 28 thaùng 12 naêm 2022
Phanxicoâ
- - - - - - - - - - -
[1] Thaùnh Phanxicoâ Ñeä Saleâ, Traiteù de l'amour de Dieu, Preface: ed. RAVIER-DEVOS, Paris, 1969, 336.
[2] ID., Lett.2103:AØ Monsieur Sylvestre de Saluces de la Mente, Abbeù d'Hautecombe (3 Thaùng 11, 1622), trong Oeuvres de Saint Francois de Sales, XXVI, Annecy, 1932, 490-491.
[3] ID., Lett. 1961:AØ une Dame (19 Thaùng 12, 1622), trong Oeuvres de Saint Francois de Sales, XX (Lettres,X:1621-1622), Annecy, 1918, 395.
[4] ID.,Traiteù de l'amour de Dieu, I, 15: ed. RAVIER-DEVOS, Paris, 1969, 395.
[5] ID.,Entretiens spirituels, Dernier entretien [21]: ed. RAVIER-DEVOS, Paris, 1969, 1319.
[6] Toâng huaán Gaudete et Exsultate(19 Thaùng Ba, 2018), 49:AAS110 (2018), 1124.
[7] Ibid., 57: AAS 110 (2018), 1127.
[8] Cf. ibid., caùc soá. 37-39:AAS110 (2018), 1121-1122.
[9] Thaùnh Phanxicoâ Ñeä Saleâ, Entretiens spirituels, Dernier entretien [21]: ed. RAVIER-DEVOS, Paris, 1969, 1319.
[10] Ibid., 1308.
[11] Ibid.
[12] Letter to the Right Reverend Yves Boivineau, Bishop of Annecy, on the Fourth Centenary of the Episcopal Ordination of Saint Francis de Sales, 23 November 2002, 3:Insegnamenti di Giovanni Paolo II, XXV/2 (2002), 767.
[13] Thaùnh Phanxicoâ Ñeä Saleâ, Traiteù de l'amour de Dieu, Preùface, ed.RAVIER-DEVOS, Paris, 1969, 336.
[14] Ñöùc Benedictoâ XVI, Catechesis, 2 Thaùng ba, 2011:Insegnamenti VII/1 (2011), 270.
[15] Thaùnh Phanxicoâ Ñeä Saleâ, Fragments d'eùcrits intimes, 3:Acte d'abandon heroique, trong Oeuvres de Saint Francois de Sales, XXII (Opuscules, I), Annecy, 1925, 41.
[16] Cf.Address to the International Theological Commission(29 November 2019): L'Osservatore Romano, 30 Thaùng 11, 2019, p. 8.
[17] Thaùnh Phanxicoâ Ñeä Saleâ, Lett. 165:AØ Sa Sainteteù Cleùment VIII(end of October, 1602), trong Oeuvres de Saint Francois de Sales, XII (Lettres, II:1599-1604), Annecy, 1902, 128.
[18]H. BREMOND,L'humanisme deùvoât: 1580-1660, inHistoire litteùraire du sentiment religieux en France: depuis la fin des guerres de religion jusqu'aø nos jours, I, Jeùroâme Millon, Grenoble, 2006, 131.
[19] Thaùnh Phanxicoâ Ñeä Saleâ, Lett. 168:Aux religieuses du monasteøre des "Filles-Dieu" (22 November 1602), trong Oeuvres de Saint Francois de Sales, XII (Lettres, II:1599-1604), Annecy, 1902, 105.
[20]] Ñöùc Benedictoâ XVI,Catechesis, 2 March 2011:Insegnamenti, VII/1 (2011), 272.
[21] Thaùnh Phanxicoâ Ñeä Saleâ, Lett. 1869:AØ M. Pierre Jay(1620 or 1621), trong Oeuvres de Saint Francois de Sales, XX (Lettres, X:1621-1622) Annecy, 1918, 219.
[22] Ibid.
[23] ID.,Traiteù de l'amour de Dieu, Preùface: ed. RAVIER-DEVOS, Paris, 1969, 339.
[24] Ibid., 347.
[25] Ibid., 338-339.
[26] Cf.Address to Bishops, Priests, Religious, Seminarians and Catechists, Bratislava, 13 September 2021, L'Osservatore Romano, 13 Thaùng 9, 2021, pp. 11-12.
[27] Cf. ibid.
[28] Thaùnh Phanxicoâ Ñeä Saleâ, Traiteù de l'amour de Dieu, II, 12: ed. RAVIER-DEVOS, Paris, 1969, 444.
[29] "I led them with cords of human kindness [Vulgate:in funiculis Adam], with bands of love; I was to them like those who lift infants to their cheeks. I bent down to them and fed them".
[30] Thaùnh Phanxicoâ Ñeä Saleâ, Traiteù de l'amour de Dieu, II, 12: ed.RAVIER-DEVOS, Paris, 1969, 444.
[31] Ibid., II, 12: 444-445.
[32] Ibid., II, 9: 434.
[33] Ibid., II, 12: 446.
[34] Let Us Dream. The Path to a Better Future.In conversation with Austen Ivereigh, New York, 2020, 4.
[35] Thaùnh Phanxicoâ Ñeä Saleâ, Introduction aø la vie deùvote, I, 1: ed.RAVIER-DEVOS, Paris, 1969, 31.
[36] Ibid.: 31-32.
[37] Ibid.: 32.
[38] Ibid.
[39] Ibid.
[40] Ibid.: 33.
[41] Ibid., Preface: ed. RAVIER-DEVOS, Paris, 1969, 23.
[42] Toâng thö Sabaudiae Gemma veà Theá kyû thöù tö Ngaøy sinh cuûa Thaùnh Phanxicoâ ñeä Saleâ, Tieán só Hoäi thaùnh (29 Thaùng Gieâng, 1967):AAS59 (1967), 119.
[43] Coâng ñoàng Vaticna II, Hieán cheá Tín lyù veà Giaùo Hoäi Lumen Gentium, 11.
[44] Toâng huaán Gaudete et Exsultate, 11:AAS110 (2018), 1114.
[45] Ibid.
[46] Thaùnh Phanxicoâ Ñeä Saleâ, Traiteù de l'amour de Dieu, VII, 6: ed. RAVIER-DEVOS, Paris, 1969, 682.
[47] Toâng huaán Evangelii Gaudium (24 Thaùng 11, 2013),6:AAS105 (2013), 1021-1022
[48] Thaùnh Phanxicoâ Ñeä Saleâ, Traiteù de l'amour de Dieu, VII, 6: ed. RAVIER-DEVOS, Paris, 1969, 682-683.
[49] Ibid.: 683.
[50] Toâng huaán Evangelii Gaudium,2:AAS105 (2013), 1019-1020.
[51] Thaùnh Phanxicoâ Ñeä Saleâ, Traiteù de l'amour de Dieu, VII, 7: ed. RAVIER-DEVOS, Paris, 1969, 685.
[52] Ibid.: 684.
[53] Ibid., VII, 8: 687, 688.
[54] Ibid., XII, 13: 971.
[55] Ibid.
[56] Caùc Baøi giaûng, 350, 3: PL 39, 1535.